ἔρχεσθαι ἐν τῇ δευτέρᾳ αὐτοῦ καὶ ἐνδόξῳ παρουσίᾳ. Vis A discere quomodo crux sit regni nota et symbolum, et quam inclita res sit? Non reliquit solam in terra, sed duxit eam in cælum. Unde hoc liquet? Cum ipso ventura est in secundo ejus et glorioso adventu. Gretserus noster libro de Cruce, cap. 92, censet Chrysostomum, quod aliquando futurum est, tamquam ad jam factum respexisse. Sane cum Chrysostomus et Paulinus aliis locis crucis in terra existentis meminerint, omnino dicendum, ex ejus Paulinique sententia fa ctum dici, quod jam ab æterno destinatum erat; vel certe novo miraculo replicatio crucis admittenda esset. Apparituram in cœlo, ut duxi, in die judicii, crucem ipsam Christi testantur multi. Sibylla 1. vi Oraculorum: ΤΩ ξύλον, ὦ μακαριστὸν, ἐφ ̓ ᾧ Θεὸς ἐξετανύσθη, O lignum felix, in quo Deus ipse pependit, Ephrem serm. de Cruce : Αὐτὸς (σταυρὸς) πάλιν ἐν τῇ δευτέρα παρουσίᾳ τοῦ Χριστοῦ πρῶτος μέλλει ἀναφαίνεσθαι, ὡς τίμιον καὶ σεβάσμιον, καὶ ἅγιον σκῆπτρου τοῦ βασιλέως Χριστοῦ κατὰ τὸν λόγον τοῦ Δεσπότου εἰπόντος, Οτι φανήσεται τὸ σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου B To ouρaves. Hæc crux rursus in secundo adventu Domini prima in cœlo apparebit, tamquam pretiosum, et venerabile, et sanctum Regis Christi sceptrum, secundum verbum Domini dicentis: Et apparebit signum Filii hominis in cœlo. Cyrillus Hierosolymitanus, catech. 13, videtur ejusdem sententiæ. Nam cum Hierosolymis catechesim suam haberet in præsentia crucis seu trophæi Jesu salutaris, ait : Τοῦτο μετὰ τοῦ Ἰησοῦ φαίνεσθαι μέλλει πάλιν ἐξ οὐρανοῦ· προηγήσεται γάρ τοῦ βασιλέως τὸ τρόπαιον. Hoc cum Jesu apparebit rursus in cœlo: præcedet enim Regis trophæum. Cujus sententiæ ob locum Chrysostomi 951 jam citatum fuit Thomas Waldensis tomo III, de Sacramentalibus C tit. 20, cap. 158, qui existimavit eo respicere Isaiam cap. LXV, v. 22: Secundum dies ligni erunt dies populi mei, quasi colligendi sint electi, cum lignum crucis levatum fuerit in cœlum sed alium sensum illi loco tribuunt interpretes. Franciscus noster Soarezius in 3 partem D. Thomæ, quæst. 59, art. 6, disput. 57, sect. 2, refert quosdam esse, qui præter hoc privilegium, quo crux ipsa Christi in cœlo apparitura est in die judicii, addunt perpetuo in cœlis conservatam et incorruptione donatam iri, instar corporum gloriosorum, eo quod peculiari quadam ratione fuerit redemtionis nostræ instrumentum, et altare in quo Christus seipsum sacrificavit. Rosveydus. Not. 328. Ad te veneranda Dei crux. Immerito displicet hæreticis veteris Ecclesiæ ritus, salutandi, alloquendi, adorandi crucem. Græci Latinique Patres similes formulas passim usurparunt. Ambrosius Orat. in funere Theodosii : Helena accedit ad Golgotham, et D ait: Ecce locus pugnæ, ubi est victoria? quæro vexillum salutis, et non invenio. Ego, inquit, in regnis, et crux Domini in pulvere. Ego in aulis, et in ruinis Christi triumphus ille adhuc latet, et latet palma vitæ æternæ? Quomodo me redemtam arbitror, si redemtio ipsa non cernitur? aperiatur humus, ut salus fulgeat. Habes in Menologio Græcorum 13 Septembris in profesto Exaltatiouis S. crucis, præclara crucis elogia, ubi crux salutatur, adoratur: Xxipois, & Çanyópos σταυρός, τῆς εὐσεβείας τὸ ἀήττητον τρόπαιον, ἡ θύρα τοῦ παραδείσου, ὁ τῶν πιστῶν στηριγμός. Salve crus vitam ferens, pietatis insuperabile trophæum, janua paradisi, fidelium fulcrum. Quomodo autem hae locutiones accipiendæ sint, docet Augustinus tract. 1 in Johan. Dicimus quidem lignum vitam, sed secundum intellectum lignum crucis unde accepimus vitam. Tropice nimirum vel relative hæc intelligenda monent scholastici. ROSVEYDUS. Dungalus hune na IN POEMA XXXI. Not. 329. De Gothorum, etc. talem cum ea inscriptione citat. Contigit hæc cœlitus immissa victoria anno Christi 406, Innocentii papæ 5, Arcadii et Honorii impp. 12, cum Rhadagaisus Gothorum rex cum ducentis millibus suorum totam Italiam inundavit, uti habet Marcellinus in Chronico. Sed divinitus territus, sine prælio victus vinctusque est, ita ut vilissimarum pecudum modo captivi Gothi venderentur, uti refert Orosius lib. vn, cap. 37. Meminit ejusdem victoriæ Augustinus de Civit. Dei lib. v, c. 23, et serm. 29 in Lucam ROSVEYDUS. A BARTHIUS, Adversar. Commentar. lib. xm, c. 14. Paruit ille libens, Deus OMNIA cum Patre concors. 952 Cuncta ergo est per cuncta sola distinctio constituenda; cujus in hac interpretatione ordinem neno non videt. BARTHIUS, Adversar. Commentar., lib. XIII, cap. 14. Not. 334. Sine lege fidei. Ita vetus codex (ante erat sine lege fideli, ut alibi passim), secunda longa, non brevi, ut perperam hactenus editum est infra : Aut illum gremio fidei pater excipit almo; siquidem, ut testatur Cauchius, aliter exhibet illum versum vetus liber: Aut illum gremio exceptum fovet Abrameo. Vel Abramio, ut antea : Quem tu Abramiæ caritatis æmulus. Sic etiam corrigendum post : Finis enim legis Christus, quia lege fidei Familiare est Paulino et vetustissimis Christianis A seminibus terræ sumta, agit Prudentius lib. u contra poetis fidei mediam producere. Id quidam non intelligentes sæpe locos immutarunt temere, et corruperunt contra fidem mss. codicum: quod inter opera Paulini nostri quamplurimis in locis factum est; nam in ode ad Nicetam ubi in optimis exemplaribus mss. Reg. et Germ. est v. 50: Orbe cum sanctæ pia pars fidei; in quibusdam editis repositum : Orbe cum felix fidei piæ pars. Natal. 4 S. Felicis, v. 67, in mss. duobus codicibus Prodidit, ut nobis esset pia vena fidei; pro quo Badius, Gravius, Grinæus et Poelmannus reposuerunt, Prodidit, ut fidei nobis esset pia vena; Et versu, 127: Fidei quoque solus, pro solusque fidei, ut præferunt mss. duo codices B Germ. et ed. Rosv. Sed et in carmine 6 de laudibus S. Johannis Baptista, Auscultat nato genitrix, vis tanta fidei. Not. 335. Cernite nulla suis emergere semina campis Ni prius intereant tabe soluta putri. - 953 Restaurationem mortuorum ex seminum putrefactione ex exinde surgentibus novis granis probabant prisci Christiani philosophi, ut vides apud Æneam Gazæum in Theophrasto. Eo spectant hi versus Tertulliani lib. u in Marcion In grano latet arbor, at hoc nisi terra sepultum Ubi Barthius emendandum censet: Putris edat, non dat decoraturos bene fructus. Arida sic vacuis redduntur semina terris, De resurrectione mortuorum, comparatione ex Symmachum, v. 306 et seqq. Not. 336. Nuda seris, vestita legis, jacis arida grana. Vestitus ager dicitur cui fructus insunt, et ubso opponitur seu inculto. Charta Conradi regis an. 967 apud Jo. Columbum lib. 11 de Episc. Sistaric., n. 3: Omnia in omnibus cultis et incultis, vestitis et desertis, quæsitis et quærendis, etc. Alia ejusdem anni in Tabulario abbatiæ Belliloci in Lemovicibus, n. 68: Hoc est, villam nostram, quæ vocatur Candidas, videlicet cum mansis vestitis, advestiendis, campis, pratis, etc. Alia an. 1298 in Hist. Guinensi, p. 128: Terram scilicet quamdam nemore vestitam in loco qui dicitur, etc. CANGIUS in Glossar. Lat., tom. III, pag. 1291. Not. 337. Pauper in Abraham. Ita veram lectionem repræsentat vetus liber, cum ante esset Abrahamo. Haud aliter Natali 9: Quos pius Abraham, sacer Isac, lenis Iacob. Sic pater Abraham Domini præcepta secutus. Abraham, sanctis merito sociande patronis. Duc. Abraham jam te comperegrinus habet. Not. 338. Et erit vermibus esca suis. Vermium in inferno futurorum mentio Isaia LXVI, v. 24: Vermis eorum non morietur, et ignis eorum non exstinguetur. Ecclesiastici vi, v. 19: Vindicta carnis impii, ignis et vermis. Judith cap. XVI, v. 21: Dabit enim ignem et vermes in carnes eorum, ut urantur, et sentiant usque in sempiternum. Marci ix, v. 43: Ubi vermis eorum non moritur, et ignis non exstinguitur. Quibus locis ignem proprie, vermem tropice pro con. scientiæ excarnificatione accipiunt plerique interpretes. Sed quid vetat utrumque proprie sumi, et veros vermes in inferno esse? Basilius in psalmum xxxIII, C v. 12, agens de poenis in barathro futuris: Elta oxwλήκων τι γένος ιοβόλον καὶ σαρκοφάγον, ἀπλήστως ἐσθίον καὶ μηδέ ποτε κορεννύμενον. Inde vermium innumerabilium genus venenosum ac carnivorum, esitans quidem semper, nec tamen se exsatians. Augustinus lib. XXI de Civitate Dei, cap. 9: Legitur in veteribus Scripturis: Vindicta carnis impii, ignis et vermis. Potuit brevius dici, Vindicta impii. Cur ergo dictum est, carnis impii, nisi quia utrumque, id est, et ignis et vermis, pœna erit carnis? Prosper lib. l de Vita contemplativa, cap. 12, pro hac sententia citatur a P. Cornelio in Isaiam, quia apud eum est, edacissimis in æternum dilaniari vermibus, nec finiri; sed de conscientiæ verme intelligendus ille videtur, quia præmisit et consumentis conscientiæ vermis immortaliter rodit. Ribera in Apocalypsis cap. xix, cum sæpius mentio sulphuris fiat in Scripturis, et æterno igni jungatur, existimat æque sulphur proprie ac ignem intelligendum. ROSVELDUS. D Not. 339. Propinquis conjunctum tumuli fœdere martyribus. Intelligit Justum et Pastorem martyres, quorum memoria Compluti, ubi filiolum suum terræ mandaverat, celebris est; de quibus Prudentius hymno 4 Περὶ στεφάνων : Sanguinem Justi, cui Pastor hæret, Etiam duobus milliaribus infra Terranum Lusitanic 1 Martyribus Domini animam corpusque tuendo Item pag. 1167, num. 4, epitaphium Marinæ Pag. 1169, num. 7, epitaphium Sarmate presbyteri cas, nisi ad hoc, ut dum recolunt ubi sint reposita eo- A Et pag. 1170, num. 2, inter epigrammata sacra. Eiarum quos diligunt corpora, iisdem sanctis illos tamquam xime urbis Romæ, epitaphium Silvii presbyteri in patronis susceptos apud Dominum adjuvandos orando civitate Jureiæ : commendent. Constantinus in templo Apostolorum, quod Constantinopoli exstruxerat, inter duodecim apostolorum thecas sepeliri voluit : Τῆς τῶν ̓Αποστό λων προσρήσεως κοινωνὸν τὸ ἑαυτοῦ σκήνος μετὰ θάνατον, προνοῶν ὑπερβαλλούση πίστεως προθυμίᾳ γεγενῆσθαι, ὡς ἂν καὶ μετὰ τελευτὴν ἀξιῶτο τῶν ἐνταυθοί μελλουσῶν ἐπὶ τιμῇ τῶν ̓Αποστόλων συντελεῖσθαι εὐχῶν. Incredibili fidei propensione providens, cum jam corpus suum communem cum apostolis appellationem post mortem participaret, fore ut defunctus quoque precationum, quæ ibidem essent ad apostolorum gloriam offerendæ, particeps efficeretur, addit: 'apéλav ʊxñs ὀνησιφόρον τὴν τῶνδε μνήμην ποιεῖσθαι αὐτῷ πιστεύων. Quamplurimum utilitatis illorum memoriam animæ suæ conciliaturam existimans. Non dubium thecas illas reliquiis apostolorum nobilitatas. Narrat enim Socrates lib. 1, cap. ultimo, templum hoc apostolis a ConB stantino ædificatum, ne apostolorum reliquiis imperatores destituerentur. Sequentes reges magnæ gratiæ deputabant, si vel ante fores templi apostolorum sepelirentur. Chrysostomus homilia Quod Christus sit Deus : Καὶ ἐν τῇ Κωνσταντινουπόλει δέ, οὐδὲ πρὸς τοὺς ̓Αποστόλους ἐγγὺς, ἀλλὰ παρ' αὐτὰ τὰ πρόθυρα ἔξω ἀγαπητὸν εἶναι ἐνόμιζον οἱ τὰ διαδήματα περικείμενοι τὰ oi σώματα αὐτῶν κατορύττεσθαι, καὶ γεγόνασι θυρωροί λοιπὸν τῶν ἁλιέων οἱ βασιλεῖς. Ει Constantinopoli reges nostri magnam gratiam putant, non si prope apostolos, sed si vel extra eorum vestibula corpora sua sepeliantur, fiantque piscatorum ostiarii reges. Jacobus Maronis discipulus, apud Theodoretum in Philotheo cap. 21, collegit varias sanctorum martyrum reliquias, ut apud eas sepeliretur, tamquam in extrema paupertate peregrinus apud divites mercatores. Apud Gruterum in inscriptionibus inter Christiana epigrammata, maxime urbis Romæ, pag. 1167, num. 2, est epitaphium Satyri in ecclesia Š. Nazarii ad martyris latus sepulti, ab Ambrosio fratre compositum : Uranio Satyro supremum frater honorem Apud eumdem in Monumentis Christianis, p. 1055, Marcellina, tuos cum vita resolveret artus, C Discite qui legitis, divino munere reddi Hæc nunc per eju, suffragata litteras. Not. 342. Poterimus vivere celso. — Edd., possimus. Antiquam lectionem exhibet Cauchius ex ms., polerimus vivere celso, quam confirmat et alterius loci correctio sub finem Propemptici Nicetæ : Quoque contendas comites erimus. 956 et rursus: Jam vias illas licet oderimus, pro licet execremur. Tertullianus eodem more modo- Sic verum quid sit poteritis Pascha videre. Dein cum millia multa fecerimus. Nec mi aurum posco, nec mi pretium dederitis. Duc.Adde noverimus tertia longa apud Prudentium in præfatione ad Psychomach., v. 58. ANNO DOMINI CCCCXXVI. CLAUDIUS MARIUS VICTOR SIVE VICTORINUS. NOTITIA. (Ex Gennadio, Catal, illustr. viror.) Victorinus rhetor Massiliensis, ad filii sui Etherei D citatus, levioris ponderis sententias figuravit. Moritur (Al. Etherii) personam commentatus est in Genesin, id est a principio libri usque ad obitum Abrahæ patriarcha. Quatuor versuum edidit libros Christiano quidem et pio sensu : sed ut pote sæculari litteratura homo occupatus, et nullius magisterio in divinis Scripturis exer Theodosio et Valentiniano regnantibus. Plura de eo agunt Honorius in Catalogo; et ex recentioribus Sixtus, Eisingrenius, Possevinus et alii sub Theodosio Juniore et Valentiniano III claruisse referunt. CL. M. VICTORIS COMMENTARIORUM IN GENESIN LIBRI TRES. PRÆFATIO AD DEUM OPTIMUM MAXIMUM. Summe et sancte Deus, cunctæ virtutis origo, In tribus esse Deum, sed tres sic credimus unum, Te vegetet motus, per quem sumus atque move [mur. Tu mens et sacræ penitus substantia mentis : [pit; Te Dominum natura probat servata caducis A Efficere ut possint causis præbere secundis Non dedignaris : quæ qui tua munera sentit Cui satis est fecisse bonum: sed copia laudis Mensuras varians, modulos, motumque gubernans, C Cederet ad meritum, cum indice digna severo Alternas servare vices, jugemque recursum Et tamen hæc cum sint in majestate creandi, PATROI. LXI. [ipsa Præmia sanctorum geminaret pœna malorum. 30 Ad lethum patefecit iter, nam culpa parentis Te te igitur, Deus alme, precor, qui numine prono A Mentibus ambiguis qua vires traxerit aucta B LIBER PRIMUS. Ante polos, cœlique diem, mundique tenebras, Ante operum formas, et res, et semina rerum, Æternum sine præteriti, sine fine futuri Esse subest cui semper erat Deus unus, apud quem Vivebat genitus Verbum Deus, et simul almus Spiritus, arcani vitalis summa vigoris. Una trium quos concordi substantia nexu Conjungens summa æternum virtute beabat, Regnabatque potens in majestate creandi ; Jam res, et causas rerum, casusque futuros, Et facienda videns, gignendaque mente capaci Sæcula dispiciens, et quidquid tempora volvunt Præsens semper habens immensum mole beata Regnum erat ipse suum, regni nec teste carebat, Virtus trina Deus, qui primum semine nullo Corpora dans rebus, dum res existere cogit, Jam nostrum effecit munus quod solus habebat. Utque istum faceret dives sapientia mundum, Cuncta simul genuit: sed post hæc semina rerum Ornavit superinductis informia formis, Temporaque in seriem bene conditus ordo redegit. Nam non (sacrilegi sensit quod lingua furoris) Casus mentis inops, dum nescia semina volvit, Tam prudens contorsit opus ; nec dicere factum Ante ævim fas est, quia tempore nata moventur. Nec porro æternum mundum, superisque coævum Credere fas, stabilem semper tenuisse vigorem : Nam quod corporibus constat, cœpisse fatendum est. Corpus enim quod plaga terit, quod tempora solvunt Atque abolent, ipso qui tendit ultima fine, Principium ostendit; quod qua sortita probantur, Aut facta hæc credi par est, aut nata putari. Factum igitur constat mundum, quod quisque suba Ictus Annuit, et vero convictus dogmate credit, C D Confestim in similes formas redeuntia reddet. Nondum compositis fundenda ad germina terris Emicuit dicente Deo, discretaque nigrum Umbra peplum retrahens, summo discessit olympo, Rursus mane novum, primo jam vespere pulso, Lper Posse Deum quidquid fieri non posse putatur, |