monio copulat, et sub persona uxoris, suis jungit am- A plexibus. Sive ut ardentiorem monstret affectum, puellam eam et desponsatam vocat. Quo enim nondum potiti sumus ardenti is appetimus. VERS. 3. - Omnes qui devorant. (HIER.) Sicut qui primitias devorant, etc., usque ad primitiæ debentur sacerdotibus, non hostibus. VERS. 4. Israel (ID.) Utrumque nomen ponitur, Jacob et Israel, non secundum duas et decem tribus, sed juxta omnem populum, cum ipse Jacob postea dictus sit Israel. VERS. 10. Cethim. (ID.) Cethim, vel Italiæ scilicet, vel occidentalium partium, quia Judææ Cyprus insula, in qua urbs hujus nominis vicina est, de qua Zeno princeps Stoicorum. Et considerate. (ID.) Possumus contra eos hoc dicere, qui majori studio sequuntur vitia quam virtutes, quibus dicitur: Humanum dico propter infirmitatem carnis vestræ; sicut exhibuistis membra vestra servire immunditiæ et iniquitati ad iniquitatem (Rom. vi), etc. VERS. 11. Populus meus. Velut anthropophormitæ, qui occasione hujus testimonii : Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem (Gen. 1), immensam et simplicem divinitatis substantiam lineamentis nostris et humana figuratione compositam pertinaciter contendunt. B C VERS. 13. Me dereliquerunt. Qui præceptum dedi dicens: Ego sum Dominus Deus tuus qui eduxi de terra Egypti. Et secundum quod in eodem loco scriptum est: Non sint tibi dii alieni in conspectu D meo, pro quo secutus est dæmones. Fontem aquæ viva. (ID.) Fons perpetuus est et vitales habet aquas. Cisternæ et lacus de torrentibus et aquis turbidis complentur impluviis. VERS. 23. · Vide vias tuas, id est respice convallem filiorum Ennon, quæ Siloe fontibus irrigatur, ibi cernes delubrum Baal, quem relicto Deo coluisti. VERS. 25. Prohibe pedem tuum. Pascha facturi, etc., usque ad quæ deberent evangelico pede calcari et conteri. VERS. 27.-Verterunt. Projicientes sermones meos retrorsum. Quando enim magister præcipit, etc., usque ad sed tumorem animi indicant gestu corporis. VERS. 28. Secundum numerum. Vel eosdem, vel diversos, singulæ civitates colebant deos, ut nec in impietate viderentur habere consensum; sed pugnans contra se superstitio, errorem sequeretur diversum. VERS. 29. Quid vultis? Prona est ad excusationem sui humana perversitas: et quod merito sustinet, sibi injuste videtur sustinere. VERS. 30. - Filios vestros. Ut plagis filiorum disceretis, quod austeriori curandi essetis medicamine, et ne forsitan diceretis, peccantes corripere noluisti. VERS. 35. Et dixisti. His utendum est apud eos, etc., usque ad non lugere, sed excusationes prætendere. Ecce ego judicio. (ID.) Audiat hæresis nova ex veteri, iram Dei esse vel maximam, nolle peccatum humiliter confiteri, sed impudenterjactare justitiam. VERS. 36. Et ab Egypto. Ut Ægyptiorum impetum, etc., usque ad increpantur ergo quia, relicto Deo, spem in hominibus ponunt. tium, ut Thamar ab Amnom corrupta cinere caput A hoc completum esse, etc., usque ad Nisi Dominus sparsit, et manus supra posuit, et ita reversa est in domum suam. -- CAPUT III. Vers. 1. Vulgo dicitur: si dimiserit. Ecce de fornicata et relicta muliere, etc., usque ad quanto contemptus adhuc vocare non dedignatur. Si dimiserit vir. (HIER.) Hoc dicere possumus adversus eos, qui fidem Domini relinquentes et hæreticorum erroribus irretiti post multas fornicationes et deceptionem suarum animarum, simulant se reverti ad pristinam veritatem, non ut deponant venena pectoris, sed ut insinuent aliis. Tu autem fornicata es. Sive: Habuisti pastores multos in offensionem tui ut Deum scilicet offenderes; et qui magistri esse debuerant, ut alios ab omni errore prohiberent, auctores impietatis exstite runt. Tamen revertere. Si revertebaris ad me, dicit Dominus. Arguit impudentiam meretricis, quæ post adulterium audet reverti ad virum. VERS. 2. - Leva oculos tuos. Juxta anagogen : His qui hæreticos errores deserere se promittunt, præcipitur ut levent oculos in directum. Nisi enim recta viderint, pristinam pravitatem damnare non possunt. Quasi latro. Sicut solent latrones ad vesperam, etc., usque ad et descendentibus de Jerusalem in Jericho obsidet vias. VERS. 3. — Frons mulieris. (In.) Hoc possumus dicere de hæreticis qui in erroribus suis gloriantur. Quia supra dixit: non peccavi, arguit eam ut mulierem procacem quæ ad nullum declinare erubescit. VERS. 4. Dux virginitatis meæ tu es. Nunquid, irasceris in perpetuum, etc., usque ad tanto miserior meretrix quæ non vult recipere sanitatem. VERS. 11. Justificavit animam. Justificata est Sodoma soror tua ex te. Et alibi: Descendit hic justificatus in domum suam ab illo (Luc. xvi). VERS. 12. Et non avertam faciem. Unde : Averte faciem tuam (Psal. L), etc., usque ad de quibus vere dicitur : Qui devorant populum meum sicut escam panis. VERS. 13. Verumtamen scito. Quasi dicat, cum misertus fuero tui, non te justum putes; sed semper memento iniquitatis tuæ et superbiæ colla dimitte, ut qui per arrogantiam offendisti, per humilitatem placare Deum possis. B C sabaoth requilisset nobis semen, sicut Sodoma essemus, et similes Gomorrhæ fuissemus (Rom. Ix). VERS. 16. Cumque multiplicati fueritis. (ID.) Alii hoc ad finem temporum referunt, etc., usque ad sed spiritualem cibum sectabuntur. Vers. 17. Vocabunt. Qui olim dicebant, Qui sedes super Cherubim manifestare (Psal. LXXIX), etc. Inter duo Cherubim in propitiatorio Domini majestas apparebat, et loquebatur Moysi et sacerdotibus, sed modo aliter tempore fidei. VERS. 18. In diebus illis. Hoc proprie in Christi adventu completur, cum duodecim tribus simul Evangelio credunt, et terram aquilonis relinquunt et diaboli imperium. In filios. (HrER.) In numero filiorum qui de gentibus crediderunt. Quotquot enim receperunt eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri (Joan. 1.) VERS. 20. - Mulier amatorem. (ID.) Semel mista, videns eum, etc., usque ad contempsit Dominum Salvatorem, in perniciem suam. VERS. 21. Vox in viis audita est. Libenter suscipit Dominus poenitentem, occurrit filio inopia et squalore confecto, pristinis vestibus induit, gratiam reddit, revertenti, si tamen cum ploratu et ululatu redeat ad patrem. VERS. 22. Aversiones vestras. Alii conversiones: quamvis propria voluntate ad eum convertamur, nisi tamen ille nos traxerit, et cupidatem nostram suo præsidio corroboraverit, non possumus esse salvi. Intelligimus, et de populo Judæorum ad eum revertente, et de hæreticis qui dominum dereliquerunt. VERS. 25. Dormiemus. Vox Israel, qui Deum suum non audivit et hæretici pœnitentis. Pars enim est salutis peccata nosse et confiteri; unde : Dic tu prius iniquitates tuas, ut justificeris (Ibid.). CAPUT IV. VERS. 1. Si reverteris (HIER) Septuaginta : Si conversus fuerit Israel, ait Dominus, ad me convertatur. Alia littera, converteris, id est, si salutem desideras, et te peccasse dicis, plene convertere, id est, quem negasti crede. Si abstuleris. Patet, quia quando movemur et dicemus: Mei autem pene moti sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei (Psal. LXXII). D Non ex imbecillitate naturæ hoc patimur, sed quia contra Deum offendicula et idola nostra ponimus. VERS. 2. Et jurabis vivit, etc. (ID.) In suggillationem, scilicet mortuorum deorum, pêr quos jurat omnis idololatra. Novate. (ID.) Eradicando vepres et sentes, etc., usque ad non potest animus ærumnis mundi plenus semen Dei suscipere et fructum facere. Circumcidimini. (Id.) Viro Juda et habitatoribus Jerusalem præcipitur, ut deserant occidentem litteram, et sequantur vivificantem spiritum. Ne forte. (ID.) Monet et prædicit, ne facere compellatur quæ in Ninivitis probamus, quibus est prædicta sententia, ut imminentem furorem declinarent pœnitentia. VERS. 7. Ascendit leo. (HIER). Si quis fautor A Judææ loquitur. Tribus enim Dan juxta Libanum est aut auctor perversorum dogmatum, de eo potest dici, ascendit leo de cubili suo, etc. Et prædo. De quo dicitur, Omnium inimicorum suorum dominabitur (Psal. Ix). Qui gloriatur dicens Circumivi terram et perambulavi eam (Job, II.) Quis est enim quem Diaboli venena non tangunt, nisi ille qui ait: Venit enim princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam (Job, XIV.) De loco suo. De abysso, in qua est religandus, in quam ne mittatur exorat. montem et urbem quæ nunc Paneas dicitur, aquilonem respicit, unde venturus Nabuchodonosor. De monte. Post tribum enim Dan succedit terra Ephraim per quam venitur in Jerusalem. Allegorice. (HIER.) Venit judicium Domini in terram Domino delinquentem cum omni ubertate supplicii. VERS. 16. Custodes. Adversarios scilicet qui tam diligentes obsideant, et munitionibus urbem claudant, ut magis vinearum agrorumque custodes, quam adversarios putes. Vult Dominus nationes omnes in circumitu suam nosse sententiam, et flagellata Jerusalem cunctos recipere disciplinam. VERS. 8. Super hoc. Sine pœnitentia sævissimam bestiam vitare non possumus, et nisi ad Deum non solum mente, sed etiam corpore convertamur. Dum enim vastatur, Ecclesia, ira Dei est aperta. VERS. 9.- Principum. (HIER.) Quilegem docere B quondam civitatis Dei? debuerunt, et subjectos a leone defendere. Sacerdotes. Qui putantur esse sapientes: Stultam enim fecit Deus sapientiam hujus mundi, quia per illam non cognoverunt Deum. Prophetæ consternabuntur, etc. Aquila, amentes erunt. Quis enim non insaniat, non perdat cor, cum principes et reges et sacerdotes quondam suos sub leone conspexerit. VERS. 10. Et dixi: Heu, heu, heu, Domine Deus. Quia supra dixit, in tempore illo vocabunt Jerusalem solium Domini, etc., et nunc dicit, peribit cor regis, etc., turbatur propheta et in se putat Deum mentitum, nec intelligit illud longe post, hoc in proximo futurum tempore. VERS. 18. Viæ tuæ. (HIER.) Quidquid mali nobis accidit, etc., usque ad quanto minus in homines VERS. 19. Ventrem meum. (ID.) Loquitur hoc Dominus, cum seditionem et discordiam cernit in Ecclesia, et in conventiculis suis clamare perdicem, et in bella converti Dei requiem. Unde sequitur : VERS. 21. Usquequo videbo. Vox prophetæ et per prophetam Dei, dolentis super contritionem populi sui, cujus viscera ad instar hominis lacerantur, Salvator in morte Lazari, et super Jerusalem flevit. Nec dolorem celat silentio, et clangor buccinæ et strepitus præliorum illius turbat affectum, dum mala malis cumulantur, et universa duarum tribuum terra vastatur. VERS. 22. Quia stultus populus. (HIER.) Quia principes populi mei non cognoverunt, etc., usque ad quem semper cupiebat videre? Sapientes sunt, etc. (ID.) Sapientes malitiosi, etc., usque ad non sapientia, sed versutia et calliditas vocatur. VERS. 23. Aspexi terram. Propheta cernit in spiritu quæ ventura sunt, ut audiens populus terreatur et pœnitentiam agat, ut non sustineat quæ formidat. Quidquid secundum historiam de Judæa et Jerusalem dicitur, ad Ecclesiam Dei referamus: quæ cum Deum offenderit, et vitiis et persecutione vastata fuerit, ubi quondam virtutum cohors et lætitia, ibi multitudo peccatorum et moror versetur. VERS. 27. Hæc enim dicit. (HIER.) Mista est Domini clementia iræ terra deseritur, sed non consumitur, ut remaneant qui intelligant clementiam ejus. VERS. 28. Cogitavit et non pænituit me, etc. Ut prædictam auferrem sententiam, et ira sævientis non perveniret ad finem; minatus est Dominus per Jonam, sed impendentem gladium lacrymarum et gemituum magnitudo superavit. VERS. 29. — A voce equitis. Describit furentium exercitum a cujus timore populus civitatem reliquit, et ardua conscendit: sed tamen iram Dei declinare non potuit. Hoc totum ad Ecclesiam potest referri, cum Deum offenderit, et adversariis tempore persecutionis, vel vitiis atque peccatis tradita fuerit. VERS. 30. Tu autem vastata. (HIER.) Hoc idem dicendum contra eos, qui conjugales affectus, et veræ fidei pudicitiam perdiderunt. Cum vestieris. A sermone tuo crementur, etc., usque ad si supra Hæc enim et tuis amatoribus præparas, et lectus angustus utrumque capere non potest. Nec Deus ornamenta suscipit, quibus ante amatoribus tuis placuisti. CAPUT V. VERS. 1. Circuite vias. (HIER.) Grandis amor justitiæ ut non juxta interrogationem Abrahæ, et responsionem Dei, quod pro decem viris justis liberet Deus civitatem, jamjamque perituram; sed si unum invenerit, qui faciat judicium, et quærat fidem. VERS. 3. Domine, oculi tui. (ID.) Damnantur opera Judæorum (in quibus juxta legis cæremonias exsultabant) per fidem Christianorum, per quam gratia salvi facti sumus. Percussisti eos. (GREG.) Omnis divina percussio, etc., usque ad et est unum flagellum quod temporaliter incipit, et æternis consummatur suppliciis. Et non doluerunt. Inferuntur supplicia ut corrigantur vitia, sed non emendatur Jerusalem nec per tormenta. B VERS. 4. Forsitan pauperes sunt. (HIER.) Sicut illud, Mittam filium meum, forsitan ipsum verebuntur (Matth. xx1). Utitur Deus sermone dubitantis, ut ex ambiguitate sententiæ et verborum suspensione C liberum hominis monstretur arbitrium. VERS. 5. Ecce magis, etc. Juxta tropologiam. Qui magni putantur in Ecclesia, quia solvunt jugum. et rumpunt vincula, traduntur in ignominias passionum, ut faciant quæ non conveniunt. Vincula. (HIER.) Præceptorum Dei, non Pharisæorum, de quibus dicitur: Dirumpamus vincula eorum et projicia mus a nobis jugum ipsorum (Psal. 1). VERS. 6. Pardus vigilans. Alexandri impetum significat, qui subditis sibi variis gentibus, quasi variatus pardus contra Medos Persasque arma corripuit. Quia vero non de futuro, sed de præterito, vel jamjamque de futuris historiam texit, ideo de Romano tacet imperio. VERS. 7. — Saturavi eos. (HIER.) Audiat hoc qui D acceptis divitiis luxuriæ serviunt. damentum Christi ædificaverimus. fun VERS. 15. Ignorabis linguam, etc. (ID.) In Hebræo: Non intelliges quid loquatur. Est enim malorum solatium, si habeas hostes, quos rogare valeas, qui intelligant preces tuas. VERS. 17. · Et comedet segetes, etc. Vastitatem terræ describit, interfectionem multorum, abactionem pecorum, subversionem urbium et murorum, quod gladio hostili cuncta capiantur. VERS. 18. — Verum tamen, etc. (HIER.) Reliquiæ scilicet salvæ fient, vel eorum qui in Babylonem ducti sunt, vel relicti ad culturam terræ Judæ ; vel eorum qui post persecutionis ardorem, vel fuga, vel confessione fidem Deo servaverunt. VERS. 19. Quod si dixeritis. (ID.) Tropologice. Potest hoc super hæreticis accipi, etc., usque ad habitate, imo servite his quorum deos colitis. - VERS. 27. Sicut decipula. Dum invicem se venantur ad mortem, et aliorum damnis atque dispendiis domos suas complent, secundum illam philosophorum sententiam, Omnis dives, aut iniquus, aut hæres iniqui. Atque utinam hæc tantum ab eis fiant qui foris sunt, et non a nobis, et venientium ad nos, non manus contemplentur, sed ora. VERS. 28. Incrassati sunt, etc. Cui simile: Incrassatus, impinguatus, dilatatus, dereliquit Deum factorem suum (Deut. xxx11). Et: Incrassatus est dilectus et recalcitravit (Ibid). Et impinguati, etc. In divinis confisi: quasi dicat: Anima, multa bona habes posita in annos plurimos: requiesce, comede et bibe (Luc. XII). CAPUT VI. VERS. 1. Confortamini, etc. (HIER.) Quia jamjamque ab aquilone Nabuchodonosor venturus est, etc., usque ad inter hos alius vicus est qui lingua Syra et Hebræa Betacaren nominatur in monte positus. VERS. 2. Speciosa. Describitur pulchritudo Jerusalem, quæ est ipsa Sion ut aliud totam urbem, aliud arcem urbis sonet. Sion enim arx, id est specula, interpretatur et speciosæ mulieri comparatur. VERS. 3. Pastores. (HIER.) Satis eleganter ponitur hic verbum, etc., usque ad quorum alii manifestant ad polluendum scortum, alii ad urbis excidium. VERS. 4. - Væ nobis, etc. (HIER.) Illis dicentibus: A ad cum Scriptura dicat, Redemptio animæ viri proSurgite et ascendamus, isti respondent: Væ nobis, priæ divitiæ ejus (Prov. xIII). etc. Et est hic sensus : Si per diem hoc patimur, quid per noctem patiemur ? - VERS. 9. Usque ad racemum. (ID.) Quasi cum vastata fuerit Jerusalem, etc., usque ad quasi in cartallum vel in torcular. VERS. 10. Incircumcisæ aures, etc. Notandum quod circumcisio in Scripturis dicitur tribus modis : in præputio, in corde, in auribus, unde: Qui habet aures audiendi audiat (Matth. xI). VERS. 11. - Idcirco furore. (HIER.) Quasi dicat: Venientem iram Dei prospicio, et furore ejus et iracundia plenus sum, et ultra sustinere non possum: nec pro peccatoribus audeo deprecari Deum. VERS. 12. Extendam. (HIER.) Septuaginta : Elevabo utrumque autem percutientis habitus est; unde: Et adhuc manus extenta sive, excelsa (Isa. v). VERS. 14.-Et curabant contritionem. (ID.) Quas dicat: Cum tanta facerent mala, etc., usque ad magis illos supplicio et Dei iracundiæ præparantes. VERS. 15. Confusi sunt. (ID.) Expressius hoc legendum est, etc., usque ad quin potius peccatum auxere contemptu. B C D VERS. 21. Patres et filii. (ID.) Filii patrum sequuntur blasphemias, quotidie illam imprecationem suscipientes: Sanguis ejus super nos et super filios nostros (Matth. XXVII). - VERS. 22. - Ecce populus, etc. Proprie hoc dicitur de Babyloniis, qui venturi sunt contra Jerusalem. Et omnis armaturæ ordo describitur, et præliantium impetus, ut terrore commoti agant pœnitentiam et Deum clementissimum placent. VERS. 23. Vox ejus quasi, etc. Allegorice. (HIER.) Possumus hoc testimonio abuti, etc., usque ad et quasi vehementissimi maris fluctus, ita opprimunt resistentes. VERS. 11. - Spelunca latronum, etc. (ID.) De hoc loco sumptum puto quod dicitur in Evangelio, etc., usque ad oculi mei contemplati sunt quod vos putatis occultum. VERS. 12. Ite ad locum meum in Silo, etc. (ID.) Ubi scilicet fuit primum tabernaculum meum, etc., usque ad Cum venerit Filius hominis putas inveniet fidem super terram (Luc. XVIII). VERS. 13. Ad vos mane consurgens, etc. (ID.) Non quod ei tempus absque diluculo sit, etc., usque ad filii lucis dicuntur et non noctis neque tenebrarum, nec dormientes, qui scilicet mandata Dei con |