Obrazy na stronie
PDF
ePub

Theil unmittelbar aus dem magyarischen entlehnt. Hieher gehören die Vocabulare V. pag. 37. Ung.: es enthält auch die bei Bornemisza verzeichneten Wörter. VI. pag. 62. Ungh. VII. pag. 64. Mündl.

I. Griechisch.

ápóvi, äxpóve (ăxpov): amonji, manji f. Ambos Ung. ámonja plur. Müller 156. ἀρμιά, λαχαρμιά: armin m. Kraut Born. 87. 90.

opópos: drom m. Weg Ung.

Coupé (Swpós): zumi, zumin f. Suppe Ung. zúmi Müller 157. zumin f. Born. 89. 99. zumin Ungh.

xapóc: ciro m. Zeit Ung.

xáλta tibiale: kálciss Anzeigen 94.

napaßida: karavdi Mündl. karodin m. karabin m. Krebs Ung. karodi Anzeigen 94. nappi: karfóra Nägel Pott, Zeitschr. 3. 334. karfint Nagel an der Wand Heufl. 51. whatdi: klidin f. Schloss, Hängeschloss Ung.

zónakov: kokálo m. Knochen Ung. kokal m. Born. 88.

xoptaxý: kurke m. Sonntag, Woche Born. 88. angle jekh khurkheste 96.

boháß eine Art Zange altgriech.: silabi, sulavi f. Zange Ung.

лáяяιа Entе: papin, papinja f. Gans Ung. papin f. Born. 88. papinj Ungh.

πάππος Grossvater: papus Ung.

Tapaμódi Fabel: paramisi Bright XCI. paramisi f. Erzählung Ung.

Tapaszεvý: parastjo m. Freitag Ung. parast'ûri, parašt'ûri m. Feiertag Born. 88. 121. Tеpoón: piron m. Gabel Born. 88. it. dial. pirun. Die Fremdwörter in den slav. Sprachen 46.

Rétahov: patola f. Hufeisen Ung. petala m. Born. 88.

Tópŋ: purum m. Zwiebel Born. 88.

peñávi, pañán: ropaj Rübe Mündl. aus repáni f. Wrat. 107.

canßápt: selevâri m. Zaum Born. 89.

snapví: skami Bright LXXXIV. skamin Stuhl Mündl. skami f. Bank, Schemmel

σκαμνί:

Ung. Born. 89. skaurnin, vielleicht skamnin, Stuhl Anzeigen 94. skamint Ungh.

nádi: stádin f. stádik m. Hut Ung. stádik Müller 163. stadik f. Born. 87.

[blocks in formation]

spopi: sfiri f. Hammer Ung. sfiri Müller 156.

swotá: sosten Unterhose Born. 84. Vergl. franz. juste.

tay der Morgen: taha morgen Born. 118. pâle tâheste übermorgen 96. pâle taheste 118.

trán: tigaja Pfanne Mündl.

pópos Markt: foro m. Markt, Stadt Ung. fore Stadt Heufl. 51. fôro m. Born. 88. zápxwpa, xáλxwpa: harkum Kupfer Bright LXXXIV. harkum m. Born. 88. Ung. galbeno harkum Messing, eigentlich gelbes Kupfer Mündl.: hart'a m. Born. 88. hartjali m. Kupferarbeiter Ung. hangen gleichfalls mit aixóc zusammen.

Xoký: holi f. Galle, Zorn Ung. hóli Zorn Müller 154.

Man füge hinzu efta, ofta, enja Ung. ifta, ohtô, injâ Mündl. trianda dreissig Ung. efta, ofto, enja, trianda Born. 105. efta, okto, echnya und enya, tranda Ausland. ephta,

Deuks hriften der phil.-hist. Cl. XXIII. Bd.

3

ochto, enya, tranda, baranda für saranda Anzeigen 95. efta neben sat; htowo neben āt; neja neben no; dranda neben tís; zaranda neben tschalis Heufl. 51. 52. trito der dritte Ung.

II. Slavisch.

Auf das um den Balkan gelegene Land weiset duma Sprache Mündl., bulg. dum und želto gelb, bulg. žlыt; eben so mesoli Tisch bulg. mesal Handtuch: der Begriff Tischtuch vermittelt beides.

III. Rumunisch.

čerjů: čiri Firmament Mündl. čeros (cserosz) im Vater Unser bei Grellmann 316. galbin gelb: galbeno harkum Messing Mündl.

jert: ertitza amare bezecha vergib (uns) unsere Schulden im Vater Unser bei Grellmann 316. igiertiszara amore beszecha 315. ertine remitte; ertinaha remittimus 316. Bei den rum. Zigeunern ertisa pardon; ertisao je pardonne Vaill.

kopač: kopač Baum Mündl. Bei den rum. Zigeunern kopak Vaill. Lex. kopač 84. kьгčumы: kirčima Schenke Mündl.

linte: lindja Linse Mündl.

lume Welt: lume regnum Grellmann 316.

mie: myllya Anzeigen 95: 1 überrascht.

nême: njamco Deutscher Mündl.

oare: vare in vare ko jemand; vare so etwas u. s. w. Ung.

putêre: putyere Macht Grellmann 316.

skriu: iskiri ich schreibe Mündl. Bei den rumunischen Zigeunern skrisas écrivons, skrisaidem j'ai écrit Vaill. 83.

Vыnыt: vineto gelb Ausland.

Entreg: intreg ganz Mündl.

Die Zigeuner sind demnach in Ungern eingewandert, nachdem sie unter Griechen und Rumunen gelebt hatten. Die sehr zahlreichen slavischen Elemente lassen eine analoge Folgerung kaum zu.

Dass die Zigeuner um das Jahr 1417 in Ungern waren, lässt sich nicht bezweifeln; wann sie jedoch eingewandert sind, das ist unbekannt. Wie in andern Ländern, so sind auch in Ungern die Grundsätze bei der Behandlung der Zigeuner erst in der zweiten Hälfte des achtzehnten Jahrhunderts unter Maria Theresia und Josef II. mit den Principien der Menschlichkeit einigermassen in Einklang gebracht worden. Dabei ist zu beachten, dass nach einem a. h. Rescript vom 22. Juli 1755 ,die Annehm- und Tolerirung deren Zigeunern nicht allgemein war, sondern lediglich einer jeden Grundobrigkeit freistand.'

Die hier abgedruckte, stellenweise dunkle Urkunde vom Jahre 1698 lässt einen Einblick in die Art gewinnen, wie die Zigeuner zu Ende des siebzehnten Jahrhunderts. in Slavonien behandelt wurden.

Sacratissimae caesareae regiaeque maiestatis domini domini nostri clementissimi ad noviter acquisitas Hungariae, Sclavoniae Bosniaeque regnorum partes delegatae commissionis nomine egregio Vukassino Makzanovich, Orahovicensi capitaneo, per praesentes insinuandum.

Ad demissam ipsius instantiam super inde locis a debitis perceptam informationem caesareo-regium supra pharaicam, alias intra Dravum, Savum, Colapim et Unnam hinc inde vagabundam atque sine officiali dilapsam vulgo zingaricam gentem directoratus officium ipsi benignissime collatum, eundemque Makzanovich subsequentibus modis et conditionibus ita pacatis et .... attactae genti zingaricae praesentium vigore ea quidem cum facultate praefectum esse, quatenus primo incultam hanc et aliunde vagam nationem intra certos ab inspectione camerali Sclavoniae eidem assignandos limites in bona disciplina coërcere nec non ad ordinatum vitae statum redigere, secus autem iuxta quam committeret leviorum delictorum culpam civili ..... seu muleta pecuniaria mediante corrigere atque corripere possit ac valeat, in gravioribus vero delinquentes ad praefatam cameralem inspectionem, cuius iurisdictioni saepe mentionata gens zingarica immediate subsit, pro condigna patrati criminis poena subeunda statim remittere et sistere debeat; ac praeterea secundo pro iam fati directoratus officii honorisque et emolumenti, talis qualis fuerit, eidem annexi fruitione praementionatus director, prout sub omnium bonorum suorum mobilium et immobilium, ubivis reperibilium in hypothecatione ad hoc se obligat, ex propriis suis mediis annuatim ducentos florenos rhenenses et quidem singulis mediis annis centum florenos semper anticipate saepius dictae camerali inspectioni Sclavoniae ad aerarium caesareo-regium persolvere teneatur; et si quidem tertio cuilibet toties fatae nationis pharaicae patrifamilias praeter unicam domum vel habitationem suam pariter octo iugera sed non plus terreni pro necessaria sui alimentatione scilicet terrae arabilis et tria foenilium iugera per officiales cameraticos assignanda possidendi facultas concessa, talis vero quivis paterfamilias ad sex florenos rhenenses a praedicto fundo robatharum aliorumque publicorum onerum ab inde praestandorum loco suae sacratissimae caesareo-regiae maiestatis aerario annuatim rite pendendo sit obligatus. quarto crebro nominatus director praespecificatum annualem censum a fundis debitum ubicunque locorum exacte colligendi defectusque sine omni. . . ad caesareo-regiae cameralis inspectionis Sclavoniae cassam transferendi, quam assumpsit incumbentiam fideliter peragat: casu autem, quo quinto nonnulli eiusdem pharaicae vel zingaricae gentis cuiuscunque sexus homines certis in locis eiusmodi fundis et glebis affixi neque alias stabiliti cum gravissimis regni incolarum damnis solum furti rapinarumque habendarum causa per provincias divagarentur, hos ipsos omnes et singulos ad primum caesareo-regiae cameralis inspectionis mandatum praelibatus director, prout hisce obligatur, abigat, exterminet et a districtuum suorum confiniis omnino proscriptos in posterum arcere satagat. caeterum sexto tota natio et gens pharaica, alio nomine zingarica, eo locorum hisce constituto suprafato pro directore debitam paritionem praestet; ipse director vero quoad hoc officium, ratione cuius foro suo alias militari coram expresse resignavit, a toties fata caesareoregia inspectione camerali sclavonica, cui in omnibus condecenter obsequi et occurrentia quaevis officii necessarias ordinationes exspectare tenebitur, immediate dependeat. quod ipsum prouti in omnibus et singulis antelatis punctis utrinque conventum, ita quoque subsecuta haecce resolutio saepius nuncupato Vukassin Makzanovich pro sua assecuratione et ulteriori directione praesentibus intimandum et extradandum erat. quo super et ipse consuetum homagiale iuramentum summae titulatae suae sacratissimae caesareo-regiae maiestati coram eiusdem hacce delegata commissione depromere noverit. Veroviticzae die vigesima quinta mensis Maii anno domini millesimo sexcentesimo nonagesimo octavo.

3*

Ferdinandus Carolus S. R. I. Comes Caraffa de Stiglevo, S. C. nec non R. M. ca-
merarius, camerae aulicae consilarius actualis et pro tempore commissarius principalis. L. S.
Andreas Theobaldus de Majeren S. C. R. M. cameralis aulicae consiliarius actualis
et pro tempore conconsiliarius. L. C.

Fridericus Fürstenbusch.

Cum vero originali comportata ac etiam correcta per me Georgium Ioannem Stupech
incl. comit. Posegani.

(A tergo) Egregio Vukassino Maksinovicz, capitaneo Orahoviczensi.
Acta Capituli Zagrabiensis fasc. 99. nro. 84.

Amaro dad, ko sl'äl and o nebo, t' ovel sentno tro alav, t' avel k
Noster pater, qui es in caelo, sit sanctum tuum nomen, veniat ad

amende tro svito, ť ovel tro

IV. Die mährisch-böhmischen Zigeuner.

In der Mundart der mährisch-böhmischen Zigeuner tritt zu den bei den ungrischen
Zigeunern nachweisbaren griechischen und rumunischen Elementen, abgesehen
čechischen und deutschen, das magyarische hinzu.

τάпжιа: рaрin f. Gans Puch. 45.

Tapaμód: paramisa f. Fabel, Erzählung Puch. 45.

лаρазxвvý: parast'ovin f. Freitag Puch. 45. parast'ovin m. Samstag neben parast'ovin jekto Freitag, eigentlich erster Samstag Wrat. 101.

Tétaλov: petalos m. Hufeisen Puch. 45.

Thópa Spülwasser: pleme f. Welle Wrat. 165: die Bedeutungen stimmen allerdings nicht. Tópη: purum Zwiebel Puch. 46.

Tóɣшv: pahuńis m. Bart; pahunickos demin. Puch. 45.

jenán: repáni, rapáni f. Rübe Wrat. 151.

pivi: jerni f. Feile Puch. 41.

cañоov: sapūnis m. Seife Puch. 47.

oxapví: skamin m. Tisch Puch. 47.

omádi: stādi f. Hut Puch. 48.

opupí: sviri f. Hammer Puch. 48.

Tоаμлобva: čambóna f. Schalmei Wrat. 85.

ToOUXvida, totxvida: cukhida f. Nessel; cukńidka demin. Puch. 37.

pópos foros m. Stadt; foričkos demin. Puch. 39.

zapviÇopar: hamzinav ich gähne; hamziniben m. das Gähnen Puch. 40. Pasp. 7. zápnopa: charkom Kupfer Puch. 40. Vergh hart'as Schmied ibid.

xoký: chōli f. Galle Puch. 41.

Dazu kommen die Numeralia efta, ochto, eña, trianda Puch. 39. 45. 49.

[blocks in formation]

oare in: oare čine jemand, oare če etwas u. s. w.: vare ko jemand, vare so etwas u. s. w. Puch. 50. Bei den rumun. Zigeunern or: or sao quiconque Vaill. Auch sasos m. Deutscher dürften die Zigeuner von den Rumunen entlehnt haben.

IV. Magyarisch.

arpa: jarpos m. Gerste Puch. 41. Pott 2. 58.

balog: balogno link Puch. 36.

bé kó: bikovi f. Eisen, Fusseisen Puch. 36.

bocskor Bundschuh: pučkuri f. Socke Wrat. 106.

bogár Käfer: bugaris Spinne Puch. 37.

csak: čak nur Puch. 37.

esa plár, csapláros: čaplaris m. Wirth Puch. 37. čapláro m. Aufwärter Wrat. 120. domb: dombos Hügel Puch. 38. Pott 2. 106.

fagy: fadinav ich erfriere Puch. 39.

garas: garasis m. Groschen Puch. 39.

« PoprzedniaDalej »