pertractus fui hortatu communi multorum in nostro collegio, ut hanc ipsam quæstionem e domesticis parietibus in publicas scholas præferrem, hoc animo et instituto, ut disceremus libenter et sine rubore a doctis viris, quid e fontibus sacræ scripturæ libari potuerit ad defendendam 82 missam; quæ non solum summum locum in religione et conscientiis hominum occupat, sed omne fidele propemodum ministerium verbi Dei et sacramentorum, ex usu et consuetudine Christianorum, abstulit. Rem quietissime aggressi sumus, communia studia nos inter nos conferebamus, Scripturam canonicam nobis proposuimus, cujus auctoritate totam hanc rem decidi cupiebamus: veteres canones ineuntis ecclesiæ, concilia patrum, decreta pontificum, judicia doctorum, quæstionistarum turbam, recentiores omnes, quos potuimus et Germanos et Romanos, ad hanc rem adhibuimus. Quidam in academia publicis concionibus notabant hoc factum nostrum, et tandem laborarunt, ut D. Madeûus vicecancellarius, literis suis hanc disputationem prohiberet. Nos libenter paruimus, ut par fuit; sed ægre tulimus disputandi facultatem nobis intercipi, concionandi vero copiam pro libidine aliis concedi.

Audivimus Cantuariensem nobis iniquiorem fuisse. Nec mirum est, nam adversarii nostri, cogor invitus acerbiori voce uti, prudentissime vir, tragicis clamoribus hanc rem illi detulerunt. Quod factum illorum majorine malitia, aut imperitia institutum fuit dubitari potest. Thomas enim Aquinas probat missam Dominicam cœnam multis prærogativis superasse, et longissime ab ea discrepasse multis notis; sexu, missare enim mulieres non debent: a cœna tamen non excludantur: ætate, vitio parentum, luxatione membrorum. Nam pueri, nothi et mutilatia a missæ dignitate repelluntur, ad cœnæ humilitatem recipiuntur: et multis aliis modis. Ut siquis affirmaret

eandem esse missam et cœnam, multo magis exclama

rent.

Sed quid dicam de hiis nostris? Nihil aliud, nisi quod "Herodes turbatus est, et tota Hierosolyma cum eo." Dicunt nos esse præcipites. Certe nemo tam præceps est, quin facile revocari possit; ut calcaribus potius, quam habenis tota Cantabrigia egeat.

Sed quod institui tibi narrare, quanquam disputatio nostra fuerit prohibita, studia tamen nostra in eadem re quodammodo aucta sunt. Scripsimus enim fere justum librum de missa, quem brevi offerre instituimus D. Protectori, nisi tibi et magistro Checo aliter visum fuerit.

Quantum ad tractationem rei pertinet, vellem ut judicium tuum, non sermoni aliorum, sed ipsi rei reservare velis. Neque hoc dicimus, quia de nobis aliquid polliceri audemus, sed quia veremur, ne certi homines nimis studeant illud impedire quovis modo, quod ipsi non probant. Legimus sanctissimas confessiones reginæ nostræ cum tua eloquentissima epistola. Utinam aliquid temporis tui ad excolendam Anglicanam linguam impartire velis, ut homines intelligerent et nostram linguam omnes eloquentiæ numeros facile admittere. Literæ magistri Checi ad collegium nostrum fuerunt omnibus nobis gratissimæ, ubi minimis verbis maxima benevolentia, et ejus et tua, comprehensa fuit. D. protectoris literæ ad acad. a te scriptæ mirifice nos omnes delectarunt. Commune votum est apud nos, ut Cantabrigia aliquando, imo brevissime, sentiat Joannem Checum præpositum regii collegii. Episcopus ille nihil prodest studiis, vellem ut non obesset. Et hoc non dico ad aucupium cujusvis gratiæ, sed ad commodum totius academiæ. Plurima sunt, quæ nos sic sentire cogunt, et plura tua prudentia videt. Nos sic amici inter nos communicamus, fortasse non prudent "Daius Cicestrensis." I i

CRANMER, VOL. II.

tissime, cautissime tamen: et quod minimum est, valde 83 amanter. Cogita de hac re quid vis, promove tamen eam quantum potes. Nimis molestus sum. Vale ἐν Χριστῷ. Quinto Januarii, 1548. E Coll. D. Joan. Cant.

Dignitatis tuæ studiosiss. R. Aschamus.

Ornatissimo viro magistro Gulielmo Cicello

supplicum libellorum magistro.

Aschami
Ep. a

NUMBER XXXVIII.

THE UNIVERSITY OF CAMBRIDGE TO THE ARCHBISHOP.

ALIQUID a te suppliciter petere, cum tu omnia nobis. lubenter tribuis, doctissime præsul, non inane et supervacaneum negotium, sed gratæ voluntatis debitum potius officium esse ducimus. Rogamus igitur te, ut in hoc senatu vestro, privilegia nostra confirmentur. Quantum Reipu. interest, ut doctrinæ ratio haberetur, omnes fere intelligunt: quantum vero puræ religionis interest, tu unus plus universis aliis animadvertis: scis enim tu, quod annis abhinc quingentis, aut plus eo, cognitio literarum, regum vitio, a quibus ali debuerat, e conspectu hominum sese abducere, et in tenebras relabi cœpit. In quibus temporibus sic caligine obductis, sic ignorantia involutis, aper ille singularis de sylva, supra modum depopulatus est vineam Jesu Christi, non proculcans solum reges terræ, et imperium sibi collocans mundi: sed ita invasit erupitque in sanctam sedem, et templum conscientiæ, ut nulli fere nunc sint mores [hominum], nulla institutio vitæ, nullus cæremoniarum ritus, nullum ecclesiæ sacramentum, nullum Christi vestigium, quod non sit ejus aut fulmine prostratum, aut halitu fœdatum: quod non sit, (ut mitius, sed significantius cum Divo Paulo loquamur), prudentia hu

a

[Epist. Rog. Aschami. pp. 314, 315. ed. Lond. 1590.]

manæ ŋλopηokeías fœdissime corruptum, et constupratum. Hæc nox disciplinarum, et ignoratio vocem Domini nobis abstulit, et humanæ doctrinæ imperium, in illam libidinem evexit, ut pro vero cultu Dei, recto divinissimarum rerum usu, integra et pura vitæ consuetudine, hypocrisis, idololatria, et adulterium cervicibus hominum astutissime imponeretur. Hanc inscientiæ pestem libentius commemoramus, quod nunc in magnam spem ducimur constituendæ de integro dignitatis literarum, in hiis præsertim temporibus, cum omnia ad veram religionem illustrandam, a qua præclara doctrina abesse certe non potest, mirifice comparata sunt. Et cum prudentia tua ad verbum Dei restituendum, divinitus sit et nunc excitata, et diu reservata : non dubitamus, quin omnem operam et authoritatem tuam, ad salutem etiam literarum continendam collaturus sis commotus aliquid certe vel hac ratione, quod nulla hoc tempore literis vel insperata clades, vel expectata commoditas accidere potest, cujus tu non aut author, ad magnam commendationem: aut particeps ad aliquam reprehensionem voce ac sermone omnium jactatus eris. D. Jesus, &c.

NUMBER XXXIX.

RICHARD SMITH'S, D. D. RECANTATION OF HIS BOOKS.

84

ed. Lond.

IN my book of traditions I said and affirmed, that Becon's Reports. Christ and his apostles taught and left to the church [pt. iii. vol. many things without writing, which we must both believe ii. fol. 271. steadfastly, and also fulfil obediently, under pain of dam- 1564.] nation ever to endure. Among the which I rehearsed by name a great number to be obeyed, kept, and followed: as, the observation of Lent from flesh or wine; the keeping of the sacrament in the pix; the receiving [of] it at the

priest's hands; the hallowing of the water in the font; the thrice dipping of the child in the water at the christening; the putting on of the chrism; the consecration of the oil; the anointing of the christened child [ren]; the hallowing of the altars; the praying toward the east; the censing of the altar; the washing of the hands; the saying of "Confiteor;" the lifting up of the sacrament at mass; the making of holy water; that the twelve apostles, every man a piece for his portion, made the Creed; and many more beside these. And after like sort I spake of canons, decrees, and ordinances of bishops and general councils. Now I do confess the said doctrine, as concerning the observing of the said traditions [under that pain], to be false, and tyrannical, and unjust, unlawful, and untrue burden of men's consciences not fit to be taught, preached, or defended.

There be many things ascribed to the apostles, and called Traditions, deduced from the time of the apostles, and read in the name of old authors, and set forth under the pretensed title of their name, which be both feigned, forged, and nothing true, full of superstition and untruth, feigned by them which would magnify their [own] power and authority; as is the epistles of Clemens, Anacletus, Evaristus, and Fabianus and others, which are set forth by the bishop of Rome and his accomplices, which be forged, feigned, and of none authority, nor to be believed, but counterfeited by them; who, with the colour of antiquity, would magnify that usurped power of the bishop of Rome.

And now concerning another book which I made of the sacrifice of the mass; where the most chief and principal article of our faith, and most directly pertaining to the redemption of our sins and to our salvation, is, that our Saviour Christ Jesus, by his most precious death, and effusion of his most precious blood upon the cross, did