355. Idibus Augusti pellitur in exsilium Li- A cœmeterio Priscilla,nempe Marcellinus, Marcellus, berius. 356. die.... intruditur Felix in sedem Roma manam. 357. die iv. Nonas Aug redit a priori exsilio Liberius. 358. die 10. Martii exsulat iterum Liberius post mens 7, dies 9,a reditu numeratos, et cedit pontificatu. 358. Eligitur legitime successor S. Felix die VIII Aug. 359. S. Felix expulsus martyr sive occiditur, sive cedit pontificatu die x1 Novembris. 359. Cessat episcopatus juxta Bibliothecarium per dies 39, ex xi Novembris ad xxI Decembris; juxta catalogum Bergomatem dies 37, ex xi Novembris ad xx Decembris. 359. die xx1 Decembris iterum eligitur Romanus pontifex Liberius, qui Apostolica sedi præsidet usque ad obitum suum XXIV Septembris 366. 366. Gratiano et Daglaipho coss. diem claudit supremum S. Liberius xxiv Septembris, cum tenuisset Romanam sedem ab iterata electione sua annis ferme septem. Notæ historicæ. Num.51,linea 1- Sedit annos decem,menses septem, dies tres. Qua ratione colligatur hæc summa dixi paulo ante in notis chronologicis. In codice S. Marci Florent. legitur: Sed ann vi, mens, IV, dies 111. Suspicor ex vetustiori exemplari desumptum ubi fortassis anni vi, mens vin, dies, exprimebantur; quæ summa tempus definit ab iterata electione ad finem vitæ Liberii, rotundo numero annorum septem signata per Bibliothecarium sectione sequenti. B Sessio ista Liberii interrupta per iteratum exsilium, abrupta per dimissionem, et consensum ab eo præstitum ad electionem Felicis, repetita denique C per secundam electionem ad Romanam Sedem, reddit ejus tempora ita implicata; ut omnium pene historicorum et chronologorum calculos fugiat,aut certe patientiam fatiget ejusdem sedis chronologia. Accedit difficultas separandi in historia Liberii ea quæ prius gesta sunt a cæteris subsecutis post revocationem ut ipse Annalium conditor Baronius ad annum 357 observat, complicanda sibi esse necessario priora cum posterioribus, ut idea resultet integra gestorum ab eo pontifice:cujus invictum robur in assertione catholicæ fidei,et morum sanctimonia a Patribus ætate ipsi æqualibus commendata fit manifesta, si prima cum postremis temporibus conferuntur.Quæ autem humanitus passus est medio intervallo,dum tædio affectus exsilii subscripsit sententiæ contra Athanasium, et formulæ dolosæ sibi porrectæ (licet a catholica fide non dissentienti) divelli nec ipsa possunt a serie plurium gestorum in aliis formulis subsecutis et ab illa diversis, quarum de subscriptione nota illi impingi non potest.Quare mirum videri minime debet, si paulo obscuriora et confusa Liberii gesta se nobis offerant hoc in Libro Pontificali; quæ apud historicos et chronologos diligentiores non sine permistione et implexione disponi potuerunt.Ea tamen dilucidata reperiet lector prioribus curis apud Baronium ad annum præsertim 357, deinde apud Pagium juniorem in sectione Liberii, et fortasse nitidius apud Somier, in Historia dogmatica S. Sedis : uti experietur ex eo specimine notarum selectiorum, quæ ejusdem ex commentario hic afferuntur. D Silvester, Liberius, Siricius, Coelestinus. Aringhius, qui eosdem recensuit Romæ subterr. lib. IV, cap. 23, n. 10, advertit etiam ex epistola Adriani papæ ad Carolum Magnum constare, picturis decoratum fuisse hoc cœmeterium a Coelestino. Subdit n. 12, a Paschali papa complurium ex iis reliquias in Urbem fuisse perlatas (quando fuerunt a Saracenorum et hæreticorum incursibus et injuriis vindicandæ) uti docent tabulæ marmoreæ in titulo S. Praxidis affixæ, ubi SS. pontificum Siricii et Coelestini lipsana ipse deposuit: quorum et epigraphes sepulcrales, a Baronio et a Grutero etiam productas ostendit. Aliunde etiam novimus Cometerium Priscillæ fuisse celebre ætate Liberii ex solemni baptismo ibidem administrato per eumdem pontificem, dum Urbis ingressu prohiberetur: ita suadente Damaso cum universo cœtu presbyterorum ibidem collecto,uti ex Actis antiquis Liberii memorat idem Aringhius laudato libro Iv, cap. 30 et 31, ubi illustrat partes cœmeterii Priscilla dictas cœmeterium Novellæ et cœmeterium Ostianum. Hæc supra indicavi tomo II, in notis ad S. Marcellinum, pag. 259. Cæterum Damasus,qui superstite Liberio presbyter ejusque vicarius in Actis nominatur,deinde proximus successor fuit, in eodem cœmeterio Priscillæ, ubi decessorem Liberium condidit, ornavit versibus sepulcrum Marcelli papæ, legendis apud Baronium, in App. tom. III, pag. 309; Gruterum pag. 1172; Aringhium, lib. iv, cap. 28, n. 7. Linca 3. CIACONII. Hic exsilio deportatur a Constantio. Mittitur in exsilium Liberius usque Bercam Thraciæ urbem ab imperatore, eo quod contra Athanasium subscribere et cum Arianis communicare nollet. Linea 5. Ordinaverunt in locum ejus Felicem. Felix Romanæ Ecclesiæ archidiaconus, procurantibus Arianis, et præsertim Acacio Arianorum principe in locum Liberii sufficitur: orthodoxus tamen, non Arianus; nam quod ad religionem attinebat, reprehensione caruit,licet cum illis,qui illam labefactare studebant,libere communicarit et in Athanasii damnationem subscripserit.Auctores sunt Hieronymus, de Script. Eccles. in Acacio; Theodoretus, lib.11, c. 10, Sozomenus, lib. IV, c. 10, aliique. Vivente autem S. Liberio non potuit Felix plusquam chorepiscopus esse delectus; ne unius catholicæ Ecclesiæ duo essent episcopi, et unius corporis duo capita turpiter eminerent. Linea 8. Neque in ecclesias, neque in balnea haberent introitum. Clerici enim et sacerdotes, qui Felici adhæserant, ab ecclesia ubi Liberius suos convocabat abborrentes, etiam balneis publicis abstinebant, ne una cum illis lavarentur, ut qui scirent ex sententia Joannis evangelistæ nec balnei lotione cum hæreticis participandum esse. PAGII. Linea 3. A Constantio. S. Liberius, natione Romanus,ex patre Augusto, post duorum mensium et aliquot dierum interpontificium, pontificiam sedem ascendit, ordinatur die vigesima prima Junii, quæ an. tricentesimo quinquagesimo secundo Domicalis fuit. Stratim Orientales episcopi ipsum in partes suas pertrahere tentarunt, sed hic Orientalibus rescripsit,se iis consentire non posse diuque Athanasii causam damnare constanter recusavit Quare ut imminentem,non tam adversus Athanasium, quam universam Ecclesiam catholicam, ac præsertim adversus Occidentales episcopos persecutionem, anno 353 ad Constantium imperatorem, qui, profligato Magnentio Arelate substiterat, legatos misit Vincentium Capuanum episcopum, Marcellum Campaniæ et alios nonnullos, quibus in mandatis dedit,ut ab eo concilium generale Aquileia celebrandum impetra 2 43 ANASTASII BIBLIOTHECARII. rent, in quo prius de fide, tum de causa Athanasii A tere constare compertos sibi quosdam ex iis qui ageretur. Legatorum Liberii occasione concilium Arelate coactum est, in quo imperator, Ursacio et Valente episcopis Arianis,qui post concilium Mediolanense, de quo in Julio egimus,ad vomitum redierant,instigantibus, una cum Saturnino Arelatensi episcopo etiam Ariano, plerosque episcopos orthodoxos, et ipsum in primis Vincentium Capuanum, Liberii papæ legatum, Athanasii damnationi subscribere coegit; hic est ille Vincentius, qui in synodo magna Nicæna, Silvestri legatione functus est,quique etiam in magno Sardicensi concilio cum aliis episcopis judex sederat ad cognoscendam et judicandam Athanasii causam, et candidum, ut aiunt, calculum pro ejusdem absolutione, in urnam sæpe injecerat. Postea tamen adversus eosdem Arianos, pro tuenda fide catholica perseveravit infractus, ut de concilio Ariminensi loquentes dicemus. Solus ferme ex episcopis orthodoxis in conciliabulo Arela- B tensi,invicti animi specimen dedit Paulinus Trevirensis episcopus,qui ob fidem et Athanasii innocentiam, egregie fortiterque propugnatus, ab Arianis exauctoratus, et a Constantio in exsilium apud Phrygiam amandatus est, ubi anno 353, gloriosus confessor occubuit. Hujus conciliabuli historia deprompta est ex Liberii epistola ad Constantium, ex sancti Athanasii apologia prima, et aliis. Parte alia Ariani episcopi numero circiter triginta Antiochiæ in synodo anno trecentesimo quinquagesimo quarto congregati,« ad omnes ubique constitutos episcopos litteras scripserunt,quibus affirmabant, Athanasium contra leges Ecclesiæ rediisse Alexandriam,non in synodo prius innocentem declaratum, sed per contentionem eorum, qui idem cum illo sentiebant: hortatique sunt, ut neque cum illo communicarent,neque ad eum scriberent,» ut scribit Sozomemus lib. iv, cap. 8. Liberius, auditis iis, quæ prioribus a se missis legatis ad Constantium imperatorem, contigissent, aliam rursus legationem ad eumdem imperatorem anno tricentesimo quinquagesimo quarto misit. Legati autem ad tantum opus delecti sunt Lucifer episcopus Calaritanus in Sardinia, Pancratius Romanæ Ecclesiæ presbyter, et Hilarius ejusdem Ecclesiæ diaconus, quibus ex mandato ejusdem pontificis, se adjunxit Eusebius Vercellensis episcopus,qui ad Constantium adhuc in Galliis agentem Liberli papæ epistolam detulerunt,quæ exstat in fragmentis sancti Hilarii et apud Baronium. Illi, quod postulabant, a Constantio obtinuerunt, convocationem videlicet concilii generalis in annum sequentem, trecentesimum quinquagesimum quintum. C Eo itaque anno, et quidem non multum affecto, scilicet ante finem mensis Maii, pauci ex Oriente episcopi, ex Occidente trecenti et amplius, ut testantur Socrates et Sozomenus, Mediolani congregati sunt. Lucifer Calaritanus atque collega apostolicæ sedis legati, necnon sanctus Eusebius episcopus D Vercellensis, prævidentes tyrannidem in hac synodo, a Constantio imperatore Ariano exercendam, ægre admodum ad illam accessere, et præcipue Eusebius, qui tamen duabus epistolis, quarum prior est Arianorum, posterior eorumdem legatorum, ad concilium evocatus, ad illud accessit, cum solidis diebus decem cunctatus esset, ut testatur sanctus Hilarius ad Constantium scribens. Hæ duæ epistolæ a Baronio ex Actis S. Eusebii, et ex tabulario Vercellensis Ecclesiæ editæ, exstant tomo primo conciliorum. Eusebio Vercellensi et legatis apostolicis in ecclesiam et synodum admissis, Ariani, qui fidei Nicænæ eversionem, et omnium episcoporum, qui Athanasii damnationi non subscriberent, exsilia meditabantur,ab iis postularunt ut in Athanasium subscriberent; sed, ut subdit Hilarius laudatus, Eusebius respondit : « De sacerdotali fide prius opor adessent, hæretica labe pollutos; expositam fidem apud Nicæam posuit in medio:spondens omnia quæ postularent esse facturum, si pro fidei professione scripsissent. Dionysius Mediolanensis episcopus chartam primus accepit, ubi profiteri scribendo cœpit: Valens calamum et chartam e manibus violenter extorsit.» Tum Ariani, Mediolanensis populi, qui catholicam fidem egregio studio conservabat, metu, synodum ab ecclesia ad palatium transtulerunt.Ibi, ut ait Sulpitius Severus, lib. 11 Hist. sacræ, « Epistolam sub imperatoris nomine emittunt omni pravitate refertam eo nimirum consilio, ut si eam æquis auribus populus recepisset, publica auctoritate cupita proferrent: sin aliter fuisset excepta, omnis invidia esset in rege, et ipsa venialis; quia etiam tunc catechumenus sacramentum fidei merito videretur potuisse nescire. Igitur lectam in ecclesia epistolam populus aversatur. » Cum Eusebius Vercellensis, Lucifer Calaritanus, Pancratius et Hilarius, apostolici, in propugnanda fide et justitia, pectoris viri, damnationi Athanasii subscribere recusarent, Constantius imperator eos exsilio damnavit: et Hilarius, Ursacii, Valentis, et eunuchorum Constantii malis artibus,flagris immaniter cæsus est, ut discimus ex sancto Athanasio in epistola ad solitarios. Dionysius Mediolanensis episcopus, qui imprudenter Athanasii damnationi subscripserat, adjunctus postea in confessionis gloria apostolicis legatis, et cum eis in exsilium missus, ibidem mortuus est, in cujus sedem Constantius imperator Auxentium Arianum intrusit. His non contentus imperator Liberium papam Mediolanum accersit, quo cum pervenisset, noluit damnationi sancti Athanasii,secundum imperatoris vota, assensum præbere; tum quod comperta ipsi esset sanctissimi illius antistitis innocentia,et Arianorum in eum invidia: tum quod fidem Nicænam per cuniculos peti videbat,cum strenuum ejus propugnatorem sanctum Athanasium persequebantur. Unde Constantio id ab eo extorquere conanti resEgo vero postulo, ut primum pondit Liberius : «< quidem generalis præcurrat subscriptio,quæ fidem Nicææ expositam confirmet. Deinde ut revocatis ab exsilio fratribus nostris, et in sedes suas restitutis, si ii qui tumultus in ecclesiis nunc excitant, apostolicæ fidei consentire visi fuerunt,tunc universi Alexandriam convenientes, ubi et accusatus ipse et accusatores sunt, et defensor eorum, examinato illorum negotio, concordem sententiam proferamus. » Hæc constant ex dialogo quem imperator cum Liberio habuit Mediolani, relato a Theodoreto lib. Hist. eccles., cap. 16, in quo cedro dignæ sunt illæ voces, quibus Constantio exsilii minas intentanti respondit : Fratribus qui Romæ sunt jam vale dixi. Potiores enim sunt ecclesiasticæ leges quam domicilium Roma. Aliquibus diebus elapsis cum imperator Liberium accivisset, neque is de sententia discederet, eum Bercam Thraciæ relegari præcepit. Elapso biennio a Liberii exsilio, Constantius Romam profectus est, ubi a matronis Romanis rogatus, ut eum ab exsilio redire juberet, ut ait Theodoretus lib. 11, cap. 17. Imperator «< cum episcopis suis re communicata, redditurum se eis hominem pollicitus est, si in eamdem cum episcopis suis concederet sententiam. » Liberius itaque et tædio victus, et desiderio impotenti recuperandæ sedis æstuans, vim etiam et verbera passus, et Athanasium damnavit, et formulæ fidei ab Arianis sibi oblatæ subscripsit; ideoque anno 258, ut ait Hieronymus in Chronico, Liberius victor Romam ingressus est,et quidem die secunda Augusti, ut habet Anastasius: Ingressus Liberius in urbem Romam quarto nonas Augusti. Nec dici potest ejus Romam reditum anno 357 contigisse, cum non ante ab exsilio revocatus fuerit, quam subscripserit formulæ, quæ conscripta est a Athanasius in epistola ad Africanos et sanctus lilarius in fragmentis et alii. tertia synodo Sirmiensi anno 358 celebrata. Certe A anno 357,mense Decembri, Liberius nondum Romæ erat cum lex 14 Cod. Theod.de Episcopis, data mense Decembri Mediolani, directa sit ad Felicem episco. pum Romanum, ideoque Liberius sedi suæ nondum restitutus erat. Hæc porro formula cui Liberius subscripsit, videtur esse ea, quam Hilarius in fragmentis vocat perfidiam ab Arianis conscriptam, et quam Liberius catholicam vocat, ac a Demophilo sibi oblatam suscepisse se dicit in epistola ad Orientales. Cum post tertiam synodum Sirmiensem anno trecentesimo quinquagesimo octavo, ut legere est in Critica Baronii, celebratam, in qua conscripta est illa fidei formula,cui Liberius subscripsit, non tam pax inter Orientales sanciri visa esset, quam inter ipsos nova emergere dissidia, Constantius imperator @cumenicam Arimini synodum indixit anno trecentesimo quinquagesimo nono celebrandam; sed eamdem,consilio Arianorum duas in partes divisit; B ita ut Orientales Selencia in Isauria: Occidentales vero Arimini in Emilia convenirent. Orientales quidem numero 160 Seleucia congregati episcopi, cum mutuis sese accusationibus divexarent, concilium in duas partes scissum est, et nova fidei formula ab Acacio Cæsareæ Palæstina episcopo prioris factionis duce edita, in qua,explosis vocabulis,consubstantialis, et æquiconsubstantialis, tanquam a Scripturis abhorrentibus, similitudinem Filii cum Patre fatebatur, verbumque dissimile anathemate damnabat,rejecta est ab alterius factionis episcopis semi Arianis,qui Filium Patri similem in substantia propugnabant,non vero sola voluntate, ut Acacius. Quare Acaciani discesserunt, semi-Ariani vero in ecclesiam convenientes, eos adesse recusantes abdicarunt et excommunicarunt. De his legendi sanctus Athanasius, lib. de Synodis; Socrates, 1. 11, cap. 31 et seq., Sozomenus, lib. iv, cap. 21, et Severus Sulpitius lib. 11, qui scribit S. Hilarium Pictaviensem episcopum huic synodo adfuisse. Unde ipse Hilarius, quæ in ea gesta sunt accuratius narrat lib. contra Constantium. Quadringentos episcopos Ariminensi concilio interfuisse auctor est idem Severus Sulpitius loco laudato. Episcopis in unum congregatis,lectæ sunt Constantii imperatoris litteræ,quibus judebat ut solum tractaretur de fide. Valens et Ursacius Ariani, tertiam fidei formulam Sirmiensem in medium protulerunt, que Filium Patri similem secundum Scripturas docet; sed licet ea imperatori placuisset, a Patribus tamen rejecta est. Deinde Nicæna fides unanimi catholicorum antistitum suffragio probata; hancque ad omnia sufficere judicatum. Ursacius, Valens et alii quatuor episcopi Ariani damnati, et epistola synodica ad Constantium Augustum data, quam refert Athanasius lib.de Synodis.Hanc epistolam Patres ad imperatorem per legatos mittunt, quos ut benigne suscipiat, orant. Supplicant denique ut episcopos, quos et gravitas ætatis, et paupertas affligit, in patriam reduci jubeat,ne ecclesiæ, absentibus episcopis, desertæ relinquantur.At Ursacius et Valens,qui legatorum orthodoxorum adventum prævenerant, ita imperatoris animum exacerbarunt,ut episcopi a concilio missi nullum responsum referre potuerint. Hæc omnia Arianorum artibus facta testatur Theodoretus, ut orthodoxos episcopos mora diuturniore fatigatos, tædioque oppressos, ad destructionem decretorum compellerent, quæ contra hæresim ejusque defensores ediderant. Sed catholici præsules, datis ad Constantium litteris, professi sunt nunquam se a priori proposito et sententia discessuros, idemque se concilii legatis in mandatis dedisse. Verum cum episcopi a concilio missi, compulsi essent ad Arianorum perfidiam subscribendam, atque cum ipsis communicandum,in eam prævaricationem non soli adducti sunt, sed et omnes pene orthodoxarum partium antistites de quorum lapsu legendi sanctus C D Liberius papa et Vincentius Capuanus episcopus, qui Arianorum sordibus antea labefactati visi fuarant,ad meliorem frugem conversi pro fide catholica intrepidi steterunt,et Arianorum perfidiæ subscribere recusarunt, ut patet ex epistola Damasi papa et synodi Romanæ ad Illyrios a Theodoreto lib.1.cap.22, relata,et ex legatione concilii Lampsaceni ad ipsum Liberium missa. Cum enim,defuncto Joviano imperatore, episcopi Hellesponti et Bythiniæ, aliique consubstantialitatis assertores concilium Lampsaci, quæ civitas est in Hellesponto, anno trecentesimo sexagesimo quarto celebrassent, in quo decreverunt doctrinam illam ratam fore, quæ Filium Patri substantia similem asserebat,celebrato concilio legationem miserunt ad Liberium papam, legatisque in mandatis dederunt, ut nequaquam cum Liberio de fide dissentirent, sed communicarent cum Ecclesia Romana, fidemque Consubstantialis ratam facerent. Legati Romani advenientes,concilii litteras obtulerunt, sed Liberius eas recipere nolebat, quod eos Arianæ hæreseos supectos haberet. At illi se catholicos esse professi sunt,eique libellum obtulere, in quo verba ipsa Nicæni symboli conscripta erant. Hæc constant ex Sozomeno lib.vi,cap.7 et ex Socrate lib. iv,cap. 4 et 11,quo in ultimo loco idem Socrates subjicit libellum a præfatis legatis Liberio traditum: quo profitentur se fidem catholicam tenere, servareque, quæ a sacrosancto concilio Nicæno confirmata fuerit, in qua vox consubstantialis, ad perversam Arii doctrinam expugnandam,sancte pieque posita est. Deinde, Arium, impiam ejus doctrinam et erroris fautores exsecrantur et damnant. Tertio, dicunt anathema nominatim fidei formulæ in concilio Arimensi recitatæ, utpote quæ Nicænæ fidei repugnat. Quarto, exponunt fidem suam, quæ in omnibus Nicæna fides est. Isto libello Liberius legatos, tanquam sponsione obstringens, in communionem recepit,datisque litteris illos dimisit.Quod sane certum est de orthodoxa Liberii fide argumentumi. Sanctus item Athanasius in epistola ad solitariam vitam agentes narrat, Eusebium Constantii imperatorisAdriani eunuchum multa B. Petro munera obtulisse, sed Liberium ejusdem ecclesiæ custodem acriter increpasse, quod illa inferri in ecclesiam passus esset, ipsaque tanquam illicita et exsecranda ab Ecclesia projici mandasse. Verum quid hæremus,cum certissimum de orthodoxia Liberii argumentum nobis suppeditet Siricius papa in epistola quam ad Himerium Tarraconensem episcopum scripsit, de qua mox. In ea enim capite primo diserte asserit, non solum Liberium magna animi fiducia, Arianorum procacia perditissimis illis temporibus restitisse, Arianæ fidei formulæ in concilio Ariminensi recitatæ non subscribendo, ut plerique omnes scribunt, sed ulterius processisse,et concilium illud irritasse et cassasse. Siricii verba num. 15 recitata. Certe magnam fuisse in Ecclesia catholica Liberii famam, S. Ambrosii elogium prædicat, qui lib., de Virginibus, quem scripsit ad Marcellinam sororem, ait «Quoniam quæ habuimus, digessimus superioribus libris duobus,tempus est,soror sancta,ea quæ mecum conferre soles, beatæ memoriæ Liberii præcepta revolvere, ut quo vir sanctior, eo sermo accedat gratior. » ubi postea intexit ejusdem Liberii sermonem habitum in ejusdem Marcelline spiritualibus nuptiis,cum se Deo perpetua virginitate dicaret. Sed, ut quæ sunt Ariminensis concilii absolvam, episcopis illius concilii, ob lapsum adeo lugendum hæreseos notam non esse inu rendam dissertatione peculiari ostendit Natalis Alexander sæculo IV. Liberius papa Ariminensi concilio cassato, generalia ad Christi fideles decreta misit,quæ quidem ad nos non pervenerunt,sed eorum mentio est in epistola Siricii papæ ad Himerium Tarraconensem episcopum anno trecentesimo octogesimo quinto scripta rum suorum exitum prospero fine commendatum in omnibus ferme viderit,et proprium patriarchatum Occidentalem semper fidelem ei obsequentem : bonam vero causam,licet in Oriente vexatam,hostium insidiis continuo superiorem; hæreticos perpetuo confusos, incassum licet suffultos propriis artibus, et suprema potestate principum eos protegentium. Hæc scilicet ostendemus capitibus subsequentibus. capite enim primo ita legitur: «< Prima itaque pa- A sis fidei causa tuendæ. Feliciter illi contigit,ut laboginæ tuæ fronte signasti, baptizatos ab impiis Arianis, plurimos ad fidem catholicam festinare,et quosdam de fratribus nostris, eosdem denuo baptizare velle, quod non licet, cum hoc fieri et Apostolus vetet,et canones contradicant,et post cassatum Ariminensc concilium,missa ad provincias a venerandæ memoriæ prædecessore meo Liberio generalia decreta prohibeant,quos nos cum Novatianis, aliisque hæreticis, sicut est in synodo constitutum, per invocationem solam septiformis Spiritus,episcopalis manus impositione,catholicorum conventui sociamus. Quod etiam totus Oriens, Occidensque custodit a quo tramite vos quoque posthac minime canvenit deviare,si non vultis a nostro collegio synodali separari sententia.>> Hic tamen obiter observandum Cregorii Magni tempore hæreticos quidem in Occidente sola manuum impositione, sed in Oriente cum addito chrismate exceptos fuisse, ut videre est in ejus epistola 61, libri ix, ad Hibernos episcopos. Arianos per ma- B nuum impositionom in Ecclesia Romana recipit, asserit etiam Innocentius papa, in epistola 18, ad Alexandrum Antiochenum episcopum, cap. 3. : Postquam Liberius duabus ordinationibus mense Decembri presbyteros 18 et diaconos 5 fecisset; ac insuper episcopos 19 per diversa loca ordinasset, vitam cum morte commutavit die vigesima tertia mensis Septembris anni trecentesimi sexagesimi sexti, sepultus via Salaria, in cœmeterio Priscillæ. Annum et diem obitus non notat Chronicon Damasi, quod ante Liberii mortem exaratum ostendit spatium vacuum relictum, ad dici et anni numerum, quando Liberius moreretur, notandum. Annum mortis habemus ex Chronico Eusebii juxta editionem Pontaci, et ex præfatione libelli precum Marcellini et Faustini presbyterorum Luciferianorum, ad imperatores Valentinianum, Theodosium et Arcadium: ubi diem ejus sepulturæ notant,nempe diem vigesimum quartum Septembris, ut etiam habetur in Martyrologio Bedæ; in Hieronymiano vero notatur dies mortis,nempe vigesimus tertius Septembris, sicuti et in antiquo Martyrologio sancti Cyriaci. Sedit itaque annos quatuordecim,menses tres et dies tres, Inter ejus epistolas una est ad omnes episcopos, altera ad Athanasium et Egyptios episcopos, quæ a viris eruditis spuriæ reputantur, utpnte consarcinatæ ex epistolis Siricii, Leonis, Martini primi, et aliorum. SOMIER IN SS. JULIUM ET LIBERIUM. Cur notas D. archiep. Somier in utrinsque pontificis historiam, Julii scilicet ac Liberii, tradamus conjunctas accipiat lector ex causa Athanasii. Occasione exsilii in num. 50 memorati visum est expedire, ut ex P. Pagio notæ præcedentes, et ex D. archiepiscopo Somier sequentes eligerentur, quæ ad exsilium pertinent S. Athanasio indictum malis artibus Eusebianorum, qui ad concilium Antiochenum convenerant, et ea quæ pertinent ad nequissimi illius decreti revocationem, auctoritate Julii papæ insecutam qui protectionem apostolicam tum Athanasio, tam Marcello Ancyrano, aliisque episcopis ob catholicæ fidei causam similiter expulsis constanter accommodavit. Inde enim poterit lector judicare, num periocha de exsilio huic num.inserta,excepta fuerit ex gestis Liberii in margine transpositis imprudenter ab Amanuensi,an detruncata ejus verba et confuse commista ex narratione gestorum Julii in cognoscenda causa exsilii, beate Athanasio, et Marcello Aucyrano inique decreti, ut alii suspicantur. Hæc igitur excerpenda duximus ex Hist. dogm. lib. 11, cap. 5 IN JULIO. Julius papa illustrem reddidit pontificatus sui gloriam, ob strenuam defensionem, et exercitam auctoritatem sedis suæ, necnon ob protectionem constanter impensam episcopis persecutionem pas C D Arianorum factio præcipuum sectæ suæ fulcrum semper experta est in Eusebio Nicomediensi cujus propterea sociis nomen inditum est Eusebianorum. S. Athanasius episcopus Alexandrinus fuit scopus præcipuus, in quem torquerentur eorumdem tela, utpote qui zelo veritatis tuendæ,quam ipsi subvertere conabantur,cæteris anteiret.Nihil igitur intentatum reliquerunt Eusebiani dolosarum artium,scelerum, et calumniarum, ut in conciliabulo Tyrio illum deponi ab episcopatu obtinerent. Cum vero sententia contra eumdem ab ipsis prolata nimis evidens injustitia pateret, et idcirco sperare facile non possent ut illarum potestatum auctoritate firmaretur, qnæ ad exsequendas decretas contra illum pœnas necessariæ cognoscebantur, eo malignitatis et astus pervenerunt, ut veriti non fuerint perduellionis crimen ipsis intentare datis ad Magnum Constantinum litteris, et hunc adigere ut inaudttum pelleret in exsilium. Quod postea factum Constantinus ita excusabat, ut a se id præstitum fateretur, præscrvandi causa Athanasii, et ab hostium suorum invidia subtrahendi,potius quam puniendi criminis ullius causa,cum nullius reum peractum agnosceret: seque ad revocandum ab exsilio Athanasium paratum esse cum indicaret,morte præventus est. Tres Cæsares, qui in imperio successerant, patris optata, perfecerunt; rejectis cam pudore Eusebianis, quorum mendacia; refutabant missi ab Athanasio legati (S. Athan. ad Solitarios). Verum Eusebiani cum jactarent restitutionem Athanasii factam adversus leges sacrorum canonum,ausi quoque sunt Pistum in ejus. locum episcopum ordinare: quod vivente Constantino patre,nunquam attentaverant.Quin etiam veriti non sunt ad Julium Romanum pontificem scribere, ut ipse decretorum Tyri de Athanasio sancitorum judex esset (Sozomen. lib. II, cap. 7 Hist.): et Pistus, ipse contra Athanasium intrusus Romam se contulit ad causam suæ electionis tuendam. Verum istius defensores«< cum pares non essent presbyteris ab Athanasio missis, ac semper ab his convicti refutatique essent; concilium indici a Julio postularunt, litterasque et ad Eusebianos.et Athanasium Alexandriam,quibus convocarentur,mitti: ut coram omnibus justo judicio de causa cognosci posset. Tum enim se Athanasio probaturos quod jam nequirent. » (S. Athan., Apol.2.) Cum hisce legatis transmiserat Athanasius Romam epistolam synodicam episcoporum sui patriarchatus, per quam funditus evertebantur calumniæ Eusebianorum. Qui pro Athanasio stabant bona cum fiducia alacriter resistebant adversariæ factionis artibus; ita ut his aqua hæreret, confusis omnino et elinguibus red ditis. Julias neque Pistum passus est sibi præsentari,neque cum illo communicare voluit. Eusebianorum igitur ablegati, ut suæ causæ discrimen eluderent, causati se nondum satis habuisse spatii ad jura sua colligenda, supplicarunt pontifici Julio, ut concivellet indicere, in quo finis imponeretur ejusmodi controversiæ. Romanus pontifex, etiamsi probe cognosceret ex primis collationibus, quæcunque adversus Athanasium compingebantur iniquis artibus esse contexta; attamen providens, ut rem omnera funditus haberet perspectam,ne ut aliquando excipere quispiam,aut suspicari posset, se ab alterutra parte præventum, concilium,quod expetebant Romæ congregari mandavit,atque ut scribit Theodoretus lib. 11, cap. 4: Ecclesiæ canonem secutus, et eos (Eusebianos) jussit <«< Firmitatem animi, quam hic ostendit sanctus Julius in tuenda auctoritate suprema sedis apostolicæ, quomodo exercuerit in gestis subinde consecutis, exponit luculentius idem archiepiscopus Somier, cap. 6,7 et 8, occasione concilii Sardicensis, quod a summo pontifice convocatum demonstrat et ubi de appellationibus ad sanctam sedem jure interpositis, ac interponendis docte pro more suo disserit. Ejusdem selectiora hic attulisse sufficiat, quæ ad constantiam tanti pontificis in asserendo Romanæ sedis primatu et auctoritate supra cæteras, veluti specimen omnium consecutorum deliberavimus. » IN LIBERIO. Romam venire, et divinum Athanasium quo pro se in A ex epistola Julii papæ apud Athanas., paulo ante judicio responderet, vocavit. Eusebianorum missi, finem. etiamsi concilium haberi impetrassent, ita subirati ac perculsi sunt de Pisto non admisso ad se sistendum prævalidis Athanasii rationibus, ita cum intruso agi suadentibus, ut inter legatos præcipui Macarius, Martycius et Hesychius, quamvis gravi valetudine afflicti de nocte profecti fugam repente arripuerint. In illam vere sententiam congregandi concilii eo firmius descenderat Julius,et in ea constantius perstabat, quo plures erant episcopi ab Eusebianis vexati perinde atque Athanasius. «Neque enim (ait sanctus Pater Apolog. 2) solum Athanasius et Marcellus episcopi cum querimoniis de illatis injuriis, sed et plurimi alii episcopi ex Thracia, Colesyria, Phoenice, Palæstina huc convenere. » Testatum legimus apud antiquos scriptores hanc Orientalium causam ad Romanum Julii papæ tribunal fuisse deductam post Antiocheni concilii cognitionem, ipsomet Eusebio legatos ad Julium mittente, ut quæ adversus Atha- B nasium decreta essent, rata haberet (apud Phot. cod. 257 et 258). Quod etiam Socrates lib. 11, cap. 11 affirmat. Id vero satis demonstrat, quam rata apud antiquos esset et inconcussa auctoritas suprema Romanæ sedis. Hoc enim exemplo ita eamdem confirmant episcopi in synodica concilii Italiæ ad Theodosium Augustum scribentes: « Jure et more majorum, sicut et sanctæ memoria Athanasius, et dudum Petrus Alexandrinæ Ecclesiæ episcopi, et Orientalium plerique fecerunt, ut ad Ecclesiæ Romanæ, Italiæ, et totius Occidentis confugisse concilium viderentur. >> Verum omissa hujus chronologiæ serie, id facto comprobatur præcipue, nempe ad Romani pontificis tribunal deferri causam controversam : Eusebianos submisse professos Romani pontificis sententiæ se parituros: S.Athanasium accersitum quantocius huc advenisse: «Eusebianis ad certam diem ut se sisterent judicio esse mandatum: eosque plurimum conturbatos, quod contra ipsorum spem Athanasius Romam se contulisset commentos fuisse futiles inanesque causificationes tergiversando »(ex S.Athanas, Apol. 2). Id planius exponam ubi prius amovero difficultatem, quam excitare aliquis posset de nonnullis vocibus veterum scriptorum,quibus abutuntur infensi aucioritati Romanæ sedis, ut insinuent leetoribus hanc delationem causæ ad Julii pontificis tribunal haberi oportere simplicem arbitri electionem ex consensu partis Eusebianæ; Athanasium vero præter consensum in eumdem arbitrum respexisse Romam tanquam asylum. Verum causæ natura si attendatur, si delectus documentorum a Julio conquisitus ad instructionem animi sui, si modus definiendi controversiam ab lpso adhibitus, hæc omnia abunde docent, judicium Julii pontificis fuisse exspectatum ex vi suprema illius auctoritatis, quæ huic sedi demandata fuit a Christo Domino supra universam Ecclesiam. Tribunalia sunt revera asyli et loca refugii, quo se recipiant, et contra oppressiones præpotentium opem implorent debiliores et injuste vexati. S. Athanasius, ejusque socii persecutionem ab Eusebianis passi Romam se conferunt, non modo ut tutiori loco degant, et furori hostium se subtrahant, sed etiam ut jurium suorum legitimam attributionem a supremo judice consequantur. Ad hoc tribunal provocant una cum aliis Orientalibus non ut gratiam impetrent, sed justitiam ut reportent adversus perturbatores, juris ordine secuto, etc. Denique ipsemet Julius aperte declarat, jus controversiæ illius definiendæ ad se pertinere; neque ipso inconsulto quidpiam posse legitime definiri. «An ignoratis hanc consuetudinem esse, ut primum nobis scribatur, ut hinc quod justum est definiri posset? Quapropter si istic hujusmodi suspicio in episcopum concepta fueral, id huc ad nostram Ecclesiam referri oportuit.» Ibidem C D Linea 3.- Hic exsilio, etc. Ad exhibendam veram ac distinctam notionem pontificatus Liberii plura præstabimus. Primo exponemus ejusdem sollicitudinem pro fidei catholicæ defensione. Secundo loco indicabimus mala quæ perpessus est, ac persecutiones quas sustinuit, eadem de causa. Tertio per nosostendetur,lapsum Liberii nihil derogasse sanctæ sedis auctoritati. Quarto denique palam fiet, eumdem relevatum ex eo quod humanitus passus fuerat, subinde evasisse vividiorem et utiliorem Ecclesiæ. quam deinceps plurima cum laude administravit. Reperitur edita inter fragmenta operum S. Hilari, epistola sub Liberii nomine ad episcopos Orientales, in qua exprimitur, ab hoc pontifice excommunicatum fuisse beatum Athanasium, recusantem in Urbem venire ad respondendum accusationibus iterum ipsi intentatis circa finem præcedentis pontificatus. Compendium plurimum ex hac epistola cum mutuentur errori suo scriptores Protestantes; monere oportet, quod evidenter constat ex omnibus antiquis monimentis,hanc epistolam non esse fetum Liberii. Baronius id invictis rationibus demonstrat Annalium tomo III, et plane constat eamdem dolose insertam fuisse ab Ariano quopiam operibus sancti Hilarii, ac substitutam loco alterius huic omnino contrariæ. Id enim manifeste colligitur ex iis, quæ ibi sanctus hic Pater subdit immediate, quæ ostendunt S. Hilarium tum temporis intime addictum fuisse partibus Athanasii. Nam litteræ ab Egyptiis episcopis per ea tempora ad eumdem pontificem Romanum datæ petebant, non ut sedi suæ redderetur Athanasius, sed ut illum manuteneri in communione Ecclesiæ decerneret, qui a Julio decessore fuerat receptus. Negari minime potest, Liberium sub initium sui pontificatus ab Orientalibus episcopis fuisse admodum sollicitatum, ut a communione arceret Athanasium. Sed cum ab Egyptis episcopis 75 eodem tempore litteræ supervenissent, quorum de Athanasio sententia prioribus Orientalium litteris repugnabat, utrasque communicavit clero suo Liberius, ac in synodo legi præcepit, et Ægyptiorum testimonio permotus, insinuavit etiam episcopis Italis: Contra divinam legem visum fuisse cum Ægyptiorum numerus pro Athanasio major existeret, in parte aliqua illius criminatoribus præstare consensum (epist. Liberii рарх ad Constantium Augustum). Et in hanc sententiam respondit. Prævidit jam tum, ex Arianorum astu, qui apud imperatorem gratia pollebant, impendere Ecclesiæ horribilem procellam. In orthodoxi dogmatis constantia perstiterat et perstabat adbuc Occidens universus, vigilantia Romanorum pontificum ita præservante e proxima statione, imo ex centro, quod obtinent, circumpositas provincias a corruptione illa, quæ Orientem infecerat utpote remotiorem. Accedebat etiam tuendo Occidenti a contagione illius pestis religio principum Constantiti et Constantii, qui hanc imperii partem in fraterna divisione sortiti, Nicænæ fidei, cui firmiter adhærebant, as |