æræ Christianæ 359 in basilica Vaticana cryptis A B tuam; in pugillari Jeremiæ vers. 36 Hic Deus noTM ster, et non imputabitur alius ex cap. 3. Baruch; in vo lumine Habacuc (cujus nomen legitur Græcis litteris incisum ABBAKOTM) insculptus est versiculus 3 capitis 3 Deus a Libano veniet, et sanctus de monte; in manibus Isaiæ versic. 14 capitis septimi: Ecce virgo, etc. Præfert Sophonias exspectationem resurrectionis ex commate 8, cap. 3; Jonas spem cœlestis auxilii ex versiculo 3 cap. 2, et hujusmodi methodus observatur in cæteris. In diaconía omnium principe S. Mariæ in via lata, ubi velus traditio est Paulum apostolum cum Luca evangelista catechesim habuisse, et Lucam scripsisse Acta ape stolorum, conspiciuntur prophetarum imagines cum suis picturis antiquissimis colorate; quemadmodum et in hypogeo sub presbyterio diaconiæ S. Nicolai in carcere Tulliano. Alias complures cometeriorum picturas prætermitto, videndas apud Aringhium in Roma subterranea, unde integer Scripturarum sacrarum canon colligi potest, ab ipsis martyribus et confessoribus Christi, necnon a decessoribus Gelasii adornatus. Nec minori studio proximæ post sæculum Gelasii ætates in Romanis titulis sacram hæreditatem divinarum litterarum per suos presbyteros diligenter curarunt. Unus sit instar omnium titulus sancti Clementis cujus aram principem dum hæc scribimus cum instauraret magnificentius eminent. ac reverend. D. Annibal card. Albanus S. R. E. camerarius relegens magni patrui sui Clementis XI vestigia in eadem ædle sacra excolenda, marmor illud omni auro atque argento pretiosius invenit, antiquitus conversum in frontem altaris: in quo legitur studium Gregorii ejusdem tituli presbyteri cardinalis sub sancto pontifice Zacharia, utriusque Testamenti libris intra bibliothecam, aut sacrarium sui tituli dedicandis, hac epigraphe comprobatum: ISRAELITICVS DO OFFEREBAT POPVLVS RVRI CVRAM AC BEATI SVPREMVS CLIENS CLEMENTIS OFFERO DE TVIS HÆC TIBI XRE THESAURIS TEMPORIBVS SCISS ZACCHARIÆ PRÆSULIS SVMMI AISTI QVANTVM HABES REGNUM VALER CAELORVM VETERIS NOVIQVE TESTAMENTORVM DENIQVE LIBROS Postremus versus hujusce inscriptionis indicat, C Jure optimo eminentissimus cardinalis Albanus hujusmodi lapide inde remoto exposuit oculis omnium epigraphen Gregorii, a structoribus rudioris ætatis imprudenter occultatam, conversis contra altaris centrum litteris, et obversa spectatoribus mar D moris superficie non inscripta. Ipse pretiosi hujus monumenti æquissimus æstimator in illustrem locum medianæ navis ejusdem tituli transtulit lapidem, et ornatum magnifico limbo et coronide lectissimis e marmoribus eleganter compacta nobis ac posteris luculenter spectandum proposuit. Illustr. ac rev. præsul Justus Fontaninus archiepiscopus Ancyranus triduo post repertum lapidem retulit inter addenda ad suum eruditissimum commentarium Disci Christiani eamdem inscriptionem: quam lucubratione doctissima pari celeritate adornavit adm. rev. Pater de Vitriaco dum T. Flavii Clementis Christi martyris et viri consularis tumulum illustraret. Post uberem tantorum virorum messem superest nobis spicilegium non negligendum, quod colligamus ex enumeratione sacrorum codicum in epigraphe enuntiatorum: licet id plenius præstiterimus in epistola ad eminent. ac. rev. card. Albanum ejusdem titularem. Exprimitur ibi series librorum Vetcris Testamenti Hebraico canoni respondens, dum enumerat primo Octateuchum, deinde libros Regum, tertio Psalte riam, quarto Prophetas, postmodum Salomonem, A Christi martyris, eamdem Ecclesiam titularem matum Esdram, denique libros Historiarum. Venerabilis memoriæ cardinalis Thomasius non minus pietatis quam eruditionis ecclesiastica merito Romanæ Ecclesiæ adhibendus ad pretiosa sua monumenta decoranda, ex Cassiodori libro divinarum Institutionum docet, ad quintum sæculum (nempe Gelasianum de quo nunc agimus) esse hunc Ecclesiæ Christianæ morem potissime referendum,qui pertinet ad sacrorum Bibliorum editionem juxta Interpretes septuaginta, et S. Hieronymi veteris titulos. Ita vero orditur ab Octateucho card. Thomasius, non secus ac iste Gregorius S. Clementis presbyter in sua epigraphe. «De Octateuchi, inquit, id est octo voluminum Geneseos, Exodi, Levitici, Numerorum, Deuteronomii, Josue, Judicum, atque Ruth titulis ita scribit Cassiodorus lib. de Inst. div. Lit. cap. 1:« Ut textus memorati Octateuchi quodam nobis compendio panderetur, in principio librorum de universa serie le- B ctionis titulos ei credidimus imprimendos, a majoribus nostris ordine currente descriptos,» etc. Tum sequitur: «De titulis librorum Regum et Paralipomenon ita loquitur idem Cassiodorus, ut Regum quidem veteres habuisse titulos videantur, dum libris Paralipomenon novos se addidisse dicat, » etc. li Tertium codicem Prophetarum, quartum Psalterii recenset Cassiodorus. Gregorius vero noster, eadem divisione in titulis codicum retenta, præfert in serie Psalterium Prophetis, juxta ordinem scilicet temporis, quem servat Græca editio Sesptuaginta in vetustissimo codice Vaticano Sixtina editionis, licet Hebræorum Biblia Psalmos et Agiographos, quos dicunt, libros postponant Prophetis. Quintum codicem Cassiodorus habet Salomonem, perinde ac Gregorius iste presbyter S. Clementis: in quo complectitur (ut observat card. Thomasius) quinque bros, Proverbiorum scilicet, Ecclesiastis, Cantici canticorum, Sapientiæ, et Ecclesiastici. In sextum Codicem C congerit libros octo Agiographorum nomine et historicorum mixtum expressos, nempe Job, Tobiæ, Esther, Judith, Esdræ duos, et totidem Machabæorum. Qui respondent numero et ordini vetustissimi codicis Alexandrini quem vocant Thecla, si primum excipias nempe Job, quem codex ille Alexandrinus Psalmis adjungit; et præponit libris Salomonis, addito etiam ante Psalterium, tertio at quarto Machabæorum. Gregorius presbyter Esdram et Storiarum vocabulo compendiosius enuntiat historicos illos simul et Agiographos cum Esdræ cononicis copulatos; nam Job cum Psalterio utpote ad classem metricorum librorum pertinentem una cum Proverbiís, Ecclesiaste, et Canticis ponunt S. Cyrillus Hierosolymitanus, et S. Gregorius Nazianzenus; ut. observant Ferrandus summ. Bibl. lib. 1, cap. ult., aliique agentes de Canone Scripturarum. Machabæorum denique libri duo claudunt censum historicorum, adeoque nomine generis seu classis istius, D seu storiarum vocabulo significatæ : in qua propterea tabula videmus collectum canonem Veteris Testamenti, pro more septuaginta Interpretum editionis in easdem classes, et seriem distributum. Per hæc igitur illustria documenta in Romanæ Ecclesiæ titulis, basilicis,cœmeteriis passim dedicata ex antiquissimis sæculis viget in nostris altaribus, musivis, marmoribus, non secus ac in bibliothecis et archivis, genuinus canon sacrarum Scripturarum ab apostolica ætate collectus (ut supra vidimus in notis ad Clementem et per manus traditus continenti cura pontificum Romanorum, qualem in Gelasio probat concilium Romanum, sub ipso celebratum, et constitutum illud de Ecclesia quod enuntiat Bibliothecarius. Dum hæc subdenda prælo chalcographus jam pararet hac die x Kal. Julias, qua eminent et rev. dom. cardin. Albanus S. R. E. camerarius in crastinum transferendo sacro corpori T. Flavii Clementis gnificenter ornari, et nitidissimam undequaque reddi curavit, ipsumque pavimentum maemoribus tessellato opere intermistis ante annos circiter trecentos constructum diligentissime perpoliri mandaverat, opportune contigit ut, dum observarem inter complura veterum inscriptionum fragmenta in hujusmodi opus tunc præfecta et aptata, recognoverim fragmentum alterius tabulæ marmoreæ, in qua Gregorius presbyter recensebat libros a se donatos huic titulo: in quo pauca quidem verba leguntur (cum segmentum sit quadratum palmari minus); sed pauca illa verba sufficiunt ad indicandum fuisse hanc tabulam marmoream portionem secundæ illius, quam postremus versus prioris indicabat consequi per illud monitum: Require syllabarum lector sequentiam harum. Litteræ in hoc frusto incisæ ita leguntur dispositæ : STAMB sa CRAME Earumdem litterarum figura, et magnitudo, necnon intervalla, seu distantiæ versuum inferiorum a superioribus respondent plane epigraphi tabulæ præcedentis in altari reperta: ita ut dubitari vix possit esse portionem secundæ illius, in qua sequentiam syllabarum Gregorius presbyter requirendam esse. monebat. Cum LIBRVM memoret, et saCRAMEntarium; opinor et in priori versu AuguSTini AMBrosii, aliorumque Patrum scripta percenseri, ab ipso Gregorio una cum libris utriusque Testamenti donata huic titulo ad usum cleri. Paris exempli est marmorea illa et celebris tabula, olim diaconiæ nunc basilica S. Maria in Cosmedim, a ven. mem. card. Thomasio producta in appendice ad veteres Rom. Ecclesiæ libros responsoriales et antiphonarios pag. 448, et cum eruditis notis recusa à V. C. Joan. Maria Crescembeni ejusdem archipresbytero in historia prædictæ basilicæ, pag. 82. In ea siquidem tabula Teubaldus nonat Ecclesiæ S. Valentini fundos, nempe domum, cellam, vineam, et præterea libros ad usum cleri ibidem inservientis, nempe MISSALEM. I. ANTIFONARIA. II. UNV. DIVRNI. ALIVQ. NOCTVRNI OFFICII FERIALES. II. LIBRVM. GENESEOS CV ISTORIIS CANONICIS. PASSIONARIV. DIALOGV SCINTILLARIO. IMNARIA. II. LIBRV EX MORALIB. Post libros recenset vasa sacra, nempe « calicem argenteum exauratum cum calamo et sua patena, thuribulum argenteum manualem » 1, etc. Donatio hæc Teubaldi incidit in annum æræ Christianæ 902, die qua sacrabatur Ecclesia ita enuntiata: Tempore pontificis noni summique Joannis Est sacrata die supremo hæc aula Novembri Dum quinta elabentem Indictio curreret annum. Curabant igitur Ecclesiæ Romanæ presbyteri titulares et diaconiarum aliarumque ædium sacrarum præpositi, ut una cum divinæ Scripturæ exemplaribus castigate transcriptis etiam liturgici libri, Rituales, pontificales, necnon SS. Patrum opera probata juxta catalogum et decretum Gelasii in earumdem ecclesiarum archivis et bibliothecis reconderentur. Idcirco quemadmodum Gregorius presbyter sub Zacharia Octavo Christi sæculo in titulum S. Clementis intulit utriusque Testamenti libros, et sacramentarium, aliosque codices Rituales, necnon opera SS. Patrum ita Teobaldus annis 80 post Zachariæ sedem largitus est ecclesiæ S. Valentini libros Geneseos, et historiales canonicos, tum rituales et litur-. gicos, tum S. Gregorii Dialogos et Moralium libros,. in prædictis inscritionibus expressos. singulos Scripturæ divinæ libros cognoscere, videbit expressum Heptateuchum in musivis basilica Libcrianæ a S. Xysto III constructis; libros Regum et Paralipomenon recognoscet in historiis Davidem exhibentibus funditorem in pictura cubiculi tertii comet. Callisti tab.,n.3; Eliæ atque Elisei insculptis sarcophago cemeterii Vaticani, pag. 305, apud Aringhium Romæ subterr.lib n,c.10; Jobi historiam in sarcophago Junii Bassi in cryptis Vaticanis reperto, et ibidem ad Confessionem SS. Apostolori.m constituto, aliisque pluribus in Aringhio occurrentibus monumentis; prophetas Majores ac Minores recognoscet depictos in Basilica S. Pauli, aliisque titulis, diaconiis, ac cœemeteriis supra indicatis; Tobie historiam et piscem in pictura cometerii Callisti tab scilicet tertia cubiculi tertii num. 11,ubi et Jonas propheta sub cucurbita dormiens depictus est; sculptus vero in pluribus sarcophagis passim occurrit, et voratus a ceto, et ad littus rejectus, et redivivus. Ezechielis concio ad resurgentes pariter observatur in anaglypho Vaticano apud Aringh um tom I, pag. 327. Daniel orans inter leones frequens occurrit, ut in sarcophago Junii Bassi in cryptis Vaticanis; tres pueri in fornace illæsi; Susanna casta a seniorum injuria et calumniis vindicata, in pluribus pariter cometeriorum picturis et anaglyphis apud eumdem Aringhium,nempe in Vaticano, in Callisti, in S. Agnetis. Denique Saphan volumen legis ab Helcia repertum offerens Josiæ, sculptus est in anaglypho veteris Sarcophagi reperti in cœmeterio Lucinæ, et inde translato cum reliquiis SS. Innocentium a Sisto V in sacellum intra basilicam Liberianam a se magnificenter constructum ad altare S. Lucia: cujus imaginem excudit Aringhius Romæ subter tomo I, pag 423, cum pluribus utriusque Testamenti historiis ibidem expressis. Nec segniores fuerunt illustres viri ætatis Gela- A sianæ in ditandis sacra hujusmodi litteraria supellectile ecclesiis Urbi proximis, uti manifestum fit ex charta Tiburtini archivi, quæ dicitur Cornutiana, non semel a viris clarissimis edita, scilicet primo a Suaresio Romæ, deinde a Mabillonio Parisiis in Rei diplomaticæ libro vi, quam cæteris præponit, utpote antiquissimam et signatam die xv Kal. Maiarum domno Leone PP. augusto quartum et Probiano V. C. coss nempe Christi anno 171. In ea charta donationis Fl. Valia. Q. Theodosius V. C. et Jul. comes et magister utriusque militiæ largitur fundos Ecclesiæ Cornutianæ, et sacram supellectilem, vasa, vestes, demum et sacros codices nempe Evangelia Iv, Apostolum, Psalterium, et Comitem. Exemplum chartæ illius cudendum curavi inter Prolegomena. Omnium tamen studiosissime Romana exempla ista et Gelasii decreta sectatus est in ditanda ade cathedrali S. Veronensis Ecclesiæ, venerabilis matris titulo mihi perpetuo colenda, sacrorum codicum copiam celeberrimus ille Pacificus archidiaconus, qui ducentis octodecim a se contextis libris et glossa Veteris ac Novi Testamenti bibliothecam instruxisse legitur in Epigraphe sepulcrali posita sub Ludovico Pio circa annum 820, utpote summus theologus summusque multarum aliarum disciplinarum cultor judicio magni Panvinii, tale de illo judicium ferentis antiq. Veron. lib vi, pag 153, ubi etiam de Bibliotheca per ipsum condita ejusque parte non modica sancte præservata in archivo Capitulari ita scribit: «Bibliothecam totius orbis terrarum meo judicio celeberrimam condidit,cujus vestigia adhuc Veronæ in monasterio canonicorum Veronensium exstant, ducentis pene litteris Majusculis scriptis in membranis libris ornatam. » Ex ætate Panvinii ad nostram non defuerunt curatores tantæ hæreditatis qui eamdem posteris præservarent. Sed præ cæteris gratulandum est nostris æqualibus, habendæque gratiæ immortales liberalitati ac studio illustrissimorum capitularium nunc florentium, qui a fundamentis excitata aula ampliori eosdem Codices obscuro et angusto in archivo ferme latentes non modo diligentius curari et publicæ lucis usura donari satagunt, sed etiam bibliothecam addunt, impressorum copia, elegantia, ac delectu cum pluribus certaturam, promovente eorumdem archipresbytero meritissimo Joan. Francisco Musello patricio Veronensi sub auspiciis ill.ac rev.præsulis Franscisci Trevisiani,avita nobilitate, ac litterarum cultu, et patrocinio inter Veneta reipublicæ episcopos spectatissimo. Ex libris igitur ante annos ferme nongentos ab archidiacono Pacifico selectis, et capitalibus litteris exaratis, complures vidi, sacrorum Bibliorum textum, conciliorum Acta, pontificum Romanorum epistolas, SS. Patrum Opera et Rituales codices juxta consuetudinem Romanæ Ecclesiæ complexos. Ne longum eorumdem catalogum hic attexam,qui minime videtur necessarius, unicum indicabo codicem in Prolegomenis a nobis editum hoc eodem tomo, nempe Ordi- D nis Romani, qui Pontificales ritus, et sacramentorum administrationem ostendit. Scriptus autem cognoscitur ætate Ludovici Pii, ut ibidem probavi. Placuit, hac occasione decreti Gelasiani, et Romanæ epigraphis sub Zacharia, ostendentium curam sammorum pontificum, et hujus Ecclesiæ presbyterorum ac ministrorum in delectu sacrorum Codicum ad usum cleri instituendo suisque in Titulis præsto habendo: unde fructus imitationis consecutus est per cæteras Occidentalis præsertim tractus Ecclesias, quæ ex ætate Caroli Magni, discussa Longobardici ævi barbarie,tam uberem sacrorum scriptorum copiam suis pluteis intulerunt. Si quis vero et in Clementis papæ ac martyris epistola sæculo primo, et in marmoribus tituli S. Clementis sæculo octavo, canonem sacrorum Bibliorum recognoscens, adhuc desiderat in aliis Romanæ Ecclesiæ monimentis ejusdem antiquitatis PATROL. CXXVIII. C Præter hæc vetustissima documenta, libros indicantia receptos in canonem divinarum Scripturarum, ostendit Romana Ecclesia singulorum lectiones juxta anni circulum suo clero præscriptas in ordine Romano: unde cognoscitur continuata per manus traditio sacrorum codicum in singulis basilicis suis,ac titulis religiose custodita: ejusque ex fonte reliquis Occidentalibus Ecclesiis erogata,quæOrdinis Romani exemplaria non secus ac sacramentaria ex authentico libro bibliothecæ cubiculi pontificii fuisse descripta adnotant in ipsa fronte ac titulis suorum codicum, a decem, et quod abundat, sæculis exaratorum. Hæc igitur documenta parata semper habuit Romana Ecclesia reliquarum magistra ad divinas litteras secernendas, quas apostolica ex auctoritate recepit. Quare et Gelasius inter cætera pro tolius Ecclesiæ regimine constituta præcipuum hoc caput curavit, ut hæreditatem a Patribus acceptam integram posteris præservaret, edito Canone de sacrosanctis Scripturis et expurgato sensu aliorum auctorum, qui ad earumdem intelligentiam, et ad erudiendam plebem Dei utiliter adhibentur. Linea 23. Hic fecit tractatus et hymnos, sicut beatus Ambrosius episcopus, etc.Addam tum ad hujus periochæ, tum ad superioris illustrationem doctas observationes, nuper editas a R. P. domno Simone Mopinot, indicatas in epistola ejusdem ad R.P.domnum Carolum Conrade, n. 8, his verbis: « Ad Gelasium venio. Desiderant ejus litteras, præsertim vero tractatus litteris inserti, virum qui et vitiatis medicinam facere, et in dubium vocata vindicare possit. Ita fœdi passim nævi textum deformant; ita multæ ambages pugnantesque criticorum censuræ ancipitem lectoris animum tenent. Constantius quidquid studio et labore, quidquid manuscriptorum librorum usu et præsidio potuit, id omne ad hanc rem conficiendam contulit. Testis epistola 33, sive Decretum de libris recipiendis, quod antiquæ suæ integritati restituit suoque asseruit parenti. Probat nimirum id Decreti neque Isidori Mercatoris figmentum esse, quod Guillelmo Caveo et 14 enim 12 ad Eonium Arelatensem episcopum de initiis sui pontificatus etiam scripta,data est anno 494 et quidem x Kal. Septemb. aliis in mentem venit; neque a Damaso, neque a A eam epistolam eo pariter anno scriptam; epistola Leone Magno, aut a Hormisda, ut aliis videtur, sed a Gelasio conditum in synodo Romana: quæ sententia est eruditorum virorum Baronii, Norisii, et Fontanini. Hoc ipsum vero demonstrat probationibus a clarissimo Fontanino jam occupatis, ut alias complures addat de suo, easque manuscriptorum librorum testimonio undique suffultas. Ejus diatribe perinsignis capita hæc sunt. « 1. Decreti parentem, ut jam dixi, neminem alium esse præter Gelasium. «<2. Idem Decretum accessionibus crevisse ab Hormisda factis, at non ita multis, sed paucissimis, iisque demum unis,quæ in Gelasii tempus convenire nequeant. 3. Has ipsas accessiones Gelasio temere ascriptas esse in libris ære excusis, quippe quæ in omnibus aut fere omnibus descriptis manu exemplaribus desiderantur, si ea demum exceperis, quæ hoc idem opus Hormisdæ nomine insignitum habent. «4. Ad priorem Decreti partem referri debere ea synodi Romanæ fragmenta, quæ Damasi nomine Baronius laudavit non semel, emisitque in lucem Lucas Holstenius. Deinde his subnectendum, qui Gelasii quoque est, canonem Scripturarum, quo fiet, ut Decretum simus non modo purius, sed maxima sui parte auctius habituri. 5. Denique expungendam, quæ tot hactenus rixis locum dedit, chronologicam notam, utpote nulla satis firma auctoritate nixam, imo temere ex alia Gelasii epistola advectam. Quibus in prævio monito fuse explicatis, alia multa evolvit in notis, quæ criticorum censuris aut certe observationibus satisfaciant. << Tractatum de duabus Naturis, opus plane aureum Gelasio Cyziceno a nonnullis ascriptum, contendit, probatque Gelasii I papæ esse, id quod antea fecerat eruditus Societatis Jesu presbyter Petrus Franciscus Chiffletius. Rem vero Constantius more suo conficit, hoc est novis rationum momentis, quæ vel ipsas Chiffletii hallucinationes emendent. Tractatum alterum, cui titulus De anathematis vinculo, tot sauciatum mendis, ut unum fere vulnus esse putes, ad manuscriptorum fidem recognovit, repurgavitque, quod idem laboris in eo quoque tractatu impendit, quo Pelagianorum errores confutantur. Denique ut de aliis sileam, colligit præterea partim ex libris calamo exaratis, partim e canonum compilatoribus,litterarum ejusdem papæ fragmenta plus quadraginta, quæ nec in Romana pontificiarum epistolarum, nec in ipsis etiam conciliorum editionibus comparent, si duodecim duntaxat a Labbeo collecta demas. Verum hæc omnia vir doctus et recto disposita ordine, et notis ad historiam disciplinamque pertinentibus illustrata voluit, ut suus. fectori, si non ex integra messe, saltem ex spicilegio constaret utilitatis fructus. »> CIACONII. Linea 3. In monte Gargano. Facta ponitur inventio cryptæ Gargani montis in Apulia juxta Mamfredoniam olim Sipontum dictam, anno Gelasii secundo, Christi autem 493. Linea 14. Si non pœniterent. Erat consuetudo primitivæ Ecclesiæ diutius exspectare ad gremium pietatis suæ aliquando redituros. PAGII. Linea 2. Temporibus Theodorici regis et Zenonis Augusti. Factus pontifex electionem suam epistola ordine 3 in Collectione Conciliorum episcopis Dardaniæ nuntiavit, quos hortatus est ut cum Eutychianistis non communicarent. Ea autem epistola data non est initio sui pontificatus; retardatus est enim,ut ipsemet ait,propter continuorum tempestatem bellorum. Quare cum pax inter Theodoricum et Odoacrem anno 493 peracta sit, verosimile est C D Linea 6. Ilic sub gestam synodicam, etc. Primam Gelasius papa synodum Romæ celebravit octavo Idus Martii, Flavio Viatore V. C. cos. ut in Actis legitur, ideoque anno quadringentesimo nonagesino quinto. In ca Misenus olim apostolicæ sedis legatus Constantinopolim a Felice papa, Acaciana communione infectus, ob idque ab eodem Felice, cum Vitali alio legato, sacerdotio et communione privatus, ut in eodem pontifice diximus, sedis apostolicæ misericordiam, atque communionem flagitans, causa ejus discussa, cum Ecclesia a Gelasio reconciliatus est, Vitali altero legato jam in excommunicatione mortuo: «Professus ergo Misenus regulariter se omnes hæreses, Eutychianam præcipue cum Eutychete, Dioscoro, Timotheo Eluro, Petro Alexandrino, Acacio Constantinopolitano, Petroque Antiocheno, vel cunctis eorum successoribus, sectatoribus et communicatoribus detestari, cosque anathemate ferire perpetuo, communionis apostolicæ, et sacerdotalis gratiam, quam catholica traditione percepit, recipiet dignitatis,» inquit Gelasius in synodo, cui decreto omnes episcopi numero quinquaginta quinque subscripserunt. Autumno ejusdem anni quadringentesiminonagesimi quinti, vel verosimilius anno quadringentesimo nonagesimo sexto, Gelasius secundam Synodum Roma celebravit. Cum enim Ecclesia jam a pluribus annis multis referta libris apocryphis medicam manum averet, quæ sinceros a suppositiis discerneret, Gelasius papa convocato Romæ concilio, ordinem librorum, quem Romana Ecclesia susciperet, aut detestaretur, vel dubios tantum haberet, digessit.Decretum illud de Scripturis divinis et opusculis sanctorum Patrum, quæ in Ecclesia catholica recipiuntur, valde urget heterodoxos, qui traditionem rejiciunt, et librorum canonicorum numerum pro libito, ac sectarum suarum commodo mutilant. Job enim, Tobiæ, Judith, Machabæorum libri, Epistola ad Hebræos, Apocalypsis Joannis, Petri duæ, Joannis apostoli tres, Juda una in eo memorantur; uno verbo, omnes tam Novi quam Veteris Testamenti libri. Statuitur postea in eodem concilio ordo patriarchalium ecclesiarum,nempeRomanæ, Alexandrinæ, et Antiochena; quatuor itidem conciliorum generalium mentio. Item sanctorum Patrum Opera quædam recensentur, quibus tandem accedit notitia librorum apocryphorum, quos Ecclesia non recipit. Huic decreto subscripsere septuaginta et duo episcopi. Catholici inter se non conveniunt de hujus decreti auctore; alii enim illud Damaso, alii Hormisdæ Romanis pontificibus tribuunt. Sed critica Baronianæ auctor ostendit Gelasium hujus decreti certum et indubitatum auctorem esse.Nam primo quod attinet ad Damasum, ei certe tribui non potest, cum plerique opusculorum in eo memoratorum auctores post Damasum vixerint et scripserint. Cum enim damnatorum voluminum index texitur,inter ea libri Cassiani ac Fausti Regiensis numerantur hoc modo: Opuscula Cassiani presbyteri Galliarum apocrypha. Opuscula Fausti Regiensis Galliarum apocrypha. Cassianus autem et Faustus post Damasum vixerunt et scripserunt. Neque etiam Hormisdæ papæ tribui potest illud decretum. Nam sæculo sexto ineunte, cum orta esset contentio, non solum in Occidente, sed etiam in Oriente, de Fausti libris, Possessor episcopus Africanus a Trasamundo Africæ rege in exsilium missus, dum Constantinopoli morabatur, consultus de illis, consuluit ipsemet Hormisdam papam, quid de iisdem libris sentiendum esset. Possessoris relatio ad Hormisdam exstat tom. IV Conc., pag. 1529, diciturque accepta xv Kalendas Augusti Rustico V. C. cos. ideo que anno 520. Hormisdas respondet Possessori die A Linea 13. Et damnavit in perpetuum Acacium et B Petrum, si non pœniterent. Acacio Constantinopolitano episcopo, de quo supra, tam in Simplicio quam in Felice loouti sumus, anno quadringentesimo octogesimo nono extra Ecclesiæ communionem mortuo, ei substitutus est Flavita. Sed hoc quoque post tres menses vita functo, successor ei datus est Euphemius, qui, ut habet Evagrius lib. m, cap. 23, Chalcedonensem synodum suscepit et veneratus est, ac Petrum Mongum eidem synodo anathema dicentem exosum habuit. Ubi Euphemius accepit Gelasii electionem, more majorum ad ipsum epistolam scripsit, qua et suæ fidei professionem inseruit, ut sic consequi mereretur catholicæ Ecclesiæ communicationem. Cum vero Gelasius invenisset quidem ejus fidei professionem in omnibus consonam catholicæ veritati, reperit tamen quod in Euphemio reprehensione dignum esset, nimirum quod nequaquam e diptychis nomen Acacii prædecessoris expunxisset, sed pateretur in sacris recitari cum aliis episcopis orthodoxis; ideoque Euphemium, virum licet imprimis catholicum, nec alios Orientis antistites communionis honoribus donare voluit, nisi Acacii nomen e diptychis expungerent. Quæ constant ex epistolis 1 ad Euphemium, 13 ad episcopos Dardaniæ, et 15 ad episcopos Orientales. Scripsit etiam Gelasius epistolam gravissimam et eloquentissimam ad Anastasium imperatorem, qua ipsum hortatur ut apostolicæ sedi obtemperet, et damnato Acacii nomine, ecclesiarum pacem restituendam curet: ea est ordine 8. Linea 23. — Hic fecit tractatus et hymnos, etc. Missarum etiam ordinem digessit, ejusque Missalia exstabant anno Domini 831 in abbatia Centulensi, sive sancti Richerii. Sic enim recensentur in Chronico ejus monasterii, lib. III, cap. 3, tom. IV Spicilegii Dacheriani, in indice Bibliothecæ, de libris sacrarii, qui ministerio altaris deserviunt, missules Gregoriani tres, Missalis Gregorianus et Gelasianus modernis temporibus ab Albino ordinatus. Missales Gelasiani 19. Joannes Diaconus in Vita S. Gregorii D Magni, lib. 1, cap. 12, scribit Gregorium codicem Gelasianum in unius libri volumine coarctasse, de missarum solemniis multa subtrahendo, nonnulla adjiciendo, pauca convertendo. Collectarum,quibus in missa utimur, primum auctorem fuisse Gelasium, omnes rerum ecclesiasticarum scriptores asserunt, et antiqua monumenta evincunt. In Libro Pontificali de Gelasio legitur: Fecit sacramentorum præfationes et orationes cauto sermone. Ad quæ verba Schelstratius in notis habet: Exstat in bibliotheca Palatino-Vaticana Sacramentarium ms. annorum circiter mille, in quo continentur præfationes ante Gregorii tempora in Ecclesia Romana usu receptæ, quæ forsan illæ sunt, de quibus hoc loco mentio reperitur: unde non male illud Sacramentarium Gelasianum vocatur. Ita Schelstratius. Ex hoc loco quidam Gelasio tribuunt præfationum institutionem. Sed cardinalis Bona líb. Rer. liturgic., c. 10, concedit quidem plures a Gelasio editas fuisse, nihilominus tamen contendit certum esse in ipsis Ecclesiæ primordiis jam usum præfationum exstitisse, earumque institutionem vel apostolis, vel apostolicis viris tribuendam, quod deinde pluribus probat. Exstat alter codex Sacramentarius Gelasii papæ tribus constans libris; nempe de anni circulo, de sanctorum Natalitiis, et de Dominicis diebus, variisque causis, cujus vetustatem manifesto arguit, quod in Symbolo non habeatur vox, Filioque. Quod, plures desint missæ septimo et octavo sæculo usurpari solitæ. Denique, quod pauciora quam in aliis liturgiis sanctoruin natalitia celebrentur. Codex ille ex bibliotheca Floriacensi anno 1562 direpla et distracta, in manus incidit Pauli Petavii senatoris Parisiensis, ac tandem in bibliothecam Christina Suecorum reginæ transiit, a qua illum recepit et in lucem emisit Thomasius Romæ anno 1680. Hic in præfatione notat, exiguo tempore post Gregorium Magnum fuisse exaratum. Huic adjunxit tria antiquissima Missalia, scilicet Gothicum, Francorum et Gallicanum vetus; quæ tria postea cum observationibus de liturgia Gallicana Joannes Mabillonius recudi curavit anno 1685 Parisiis. Canonis missæ incipientis ab oratione, Te igitur, clementissime Pater, usque ad orationem Dominicam, quæ absoluto canone alta voce recitatur, quidam Gelasium papam auctorem faciunt, alii Museum presbyterum Massiliensem, alii Voconium episcopum Castellanensem in Mauritania, qui, teste Gennadio, libros sacramentorum composuerunt. Anselmus episcopus lib. de Laudibus virginitatis, cap. 23, a Gregorio Magno editum existimat. Sed ipse Gregorius epistola 64, lib, vII, ait a Scholastico compositum; quicunque autem fuerit ille Scholasticus, certum est antiquiorem fuisse Gelasio et aliis supra nominatis. Nec credendum Polydoro Virgilio, qui lib. v de Invent. rerum, cap. 10, a multis pontificibus compactum canonem asseverat : licet enim aliqui paucula quæcam verba adjunxerint, ipsum tamen, ut ait Vigilius papa in epistola ad Eucherium, ex apostolica traditione suscepimus.Concilium quoque Tridentinum sess. 22, cap. 4, constare canonem docet ex ipsis Domini verbis,ex apostolorum traditionibus, ac sanctorum pontificum institutionibus.Observandum nihilominus venit cum cardinali Bona laudato cap. 14, ubi plura habet de canone, neminem ex pontificibus post Gregorium Magnum quidpiam addidisse canoni aut immutasse. De clausula, quam Anastasius dicit additam a Gregorio III, suo loco agetur. Apud Gratianum de Consecr., dist. 2, comperimus exstat canon Gelasii adversus eos qui, sumpta tantummodo corporis sacri portione, a calice abstinebant: « Comperimus, inquit Gelasius,quod quidam, sumpta tantummodo corporis sacri portione,a calice sacri cruoris abstineant, qui procul dubio,quoniam nescio qua superstitione docentur obstringi, aut integra sacramenta percipiant, aut ab integris arceantur: quia divisio unius ejusdemque mysterii sine grandi sacrilegio non potest provenire.» Superstitio Manichæorum erat vinum esse fel principis tenebrarum et a diabolo creatum, unde communionem sub specie vini sumere recusabant, ut testatur Leo Magnus, serm. Iv de Quadragesima. Ut igitur catholico nomine latitantes proderentur, idem remedium adhibuit Gelasius, quo pridem Leo usus fuerat, præcipiens ut sub utræque specie omnes communicarent ne si catholici a calice abstinerent, se de hæresi Manichæorum suspectos redderent: aut ipsi Manichæi eo signo detegi non possent, si idem facerent quod catholici sub specie sola panis communicantes. Cum vero ait Gelasius divisionem mysterii sine grandi sacrilegio provenire non posse, eosdem Manichæos perstringit, qui haustum vini respuentes tanquam fel diaboli, divina mysteria procul dubio mutilabant, seque grandi sacrilegio |