Saturnalibus huc fugisti. Sobrius ergo

Dic aliquid dignum promissis! Incipe! Nil est.
Culpantur frustra calami, inmeritusque laborat
Iratis natus paries dis atque poëtis.

Atqui voltus erat multa et praeclara minantis,
Si vacuum tepido cepisset villula tecto.

Quorsum pertinuit stipare Platona Menandro,
Eupolin, Archilochum, comites educere tantos?
Invidiam placare paras virtute relicta?

Contemnere, miser! Vitanda est inproba Siren
Desidia, aut quicquid vita meliore parâsti

5

10

15

Ponendum aequo animo. Horat. Di te, Damasippe,

deaeque

Verum ob consilium donent tonsore. Sed unde

Tam bene me nosti? Dam. Postquam omnis res mea Janum

Ad medium fracta est, aliena negotia curo,

Excussus propriis. Olim nam quaerere amabam 20
Quo vafer ille pedes lavisset Sisyphus aere,
Quid sculptum infabre, quid fusum durius esset ;
Callidus huic signo ponebam milia centum;
Hortos egregiasque domos mercarier unus
Cum lucro noram; unde frequentia Mercuriale
Inposuere mihi cognomen compita. Horat. Novi,
Et miror morbi purgatum te illius. Atqui
Emovit veterem mire novus, ut solet, in cor
Trajecto lateris miseri capitisve dolore,

25

25

Ut lethargicus hic cum fit pugil et medicum urget. 30 Dum ne quid simile huic, esto ut libet. Dam. O bone, ne te

Frustrere; insanis et tu stultique prope omnes,

Si quid Stertinius veri crepat, unde ego mira
Descripsi docilis praecepta haec, tempore quo me
Solatus jussit sapientem pascere barbam
Atque a Fabricio non tristem ponte reverti.
Nam, male re gesta, cum vellem mittere operto
Me capite in flumen, dexter stetit et "Cave faxis
5 fugisti sobrius. 5 esto 22 scalptum 29 capitisque
30 urguet

33 verum

35

Te quicquam indignum! Pudor" inquit "te malus angit, Insanos qui inter vereare insanus haberi.

40

Primum nam inquiram quid sit furere: hoc si erit in te
Solo, nil verbi, pereas quin fortiter, addam.
Quem mala stultitia et quemcumque inscitia veri
Caecum agit, insanum Chrysippi porticus et grex
Autumat. Haec populos, haec magnos formula reges, 45
Excepto sapiente, tenet. Nunc accipe quare
Desipiant omnes aeque ac tu, qui tibi nomen
Insano posuere. Velut silvis, ubi passim
Palantis error certo de tramite pellit,

55

Ille sinistrorsum, hic dextrorsum abit: unus utrique 50
Error, sed variis inludit partibus: hoc te
Crede modo insanum, nihilo ut sapientior ille,
Qui te deridet, caudam trahat. Est genus unum
Stultitiae nihilum metuenda timentis, ut ignis,
Ut rupes fluviosque in campo obstare queratur;
Alterum et huic varum et nihilo sapientius ignis
Per medios fluviosque ruentis: clamet amica,
Mater honesta, soror, cum cognatis pater, uxor
"Hic fossa est ingens, hic rupes maxima! serva!"
Non magis audierit quam Fufius ebrius olim,
Cum Ilionam edormit, Catienis mille ducentis
"Mater, te appello !" clamantibus. Huic ego volgus
Errori similem cunctum insanire docebo.
Insanit veteres statuas Damasippus emendo :
Integer est mentis Damasippi creditor? Esto!

Accipe quod numquam reddas mihi" si tibi dicam, Tune insanus eris si acceperis? an magis excors Rejecta praeda, quam praesens Mercurius fert? Scribe decem a Nerio; non est satis: adde Cicutae Nodosi tabulas centum, mille adde catenas: Effugiet tamen haec sceleratus vincula Proteus. Cum rapies in jus malis ridentem alienis,

60

65

70

Fiet aper, modo avis, modo saxum, et, cum volet, arbor. Si male rem gerere insani est, contra bene sani,

Putidius multo cerebrum est, mihi crede, Perelli,
Dictantis quod tu numquam rescribere possis.

Audire atque togam jubeo componere, quisquis
Ambitione mala aut argenti pallet amore,
Quisquis luxuria tristive superstitione
Aut alio mentis morbo calet; huc propius me,
Dum doceo insanire omnīs, vos ordine adite.

75

Danda est ellebori multo pars maxima avaris; Nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem. Heredes Staberi summam incidere sepulcro, Ni sic fecissent, gladiatorum dare centum Damnati populo paria atque epulum arbitrio Arri, Frumenti quantum metit Africa. "Sive ego prave Seu recte hoc volui, ne sis patruus mihi:" credo Hoc Staberi prudentem animum vidisse. Quid ergo Sensit, cum summam patrimoni insculpere saxo Heredes voluit?' Quoad vixit, credidit ingens Pauperiem vitium et cavit nihil acrius, ut, si Forte minus locuples uno quadrante perisset, Ipse videretur sibi nequior: omnis enim res, Virtus, fama, decus, divina humanaque pulchris Divitiis parent; quas qui construxerit, ille

80

85

90

95

100

Clarus erit, fortis, justus. 'Sapiensne?' Etiam, et rex,
Et quicquid volet. Hoc, veluti virtute paratum,
Speravit magnae laudi fore. Quid simile isti
Graecus Aristippus? qui servos proicere aurum
In media jussit Libya, quia tardius irent
Propter onus segnes. Uter est insanior horum?-
Nil agit exemplum, litem quod lite resolvit.
Si quis emat citharas, emptas comportet in unum,
Nec studio citharae nec Musae deditus ulli,
Si scalpra et formas non sutor, nautica vela
Aversus mercaturis, delirus et amens
Undique dicatur merito. Qui discrepat istis

105

115

Qui nummos aurumque recondit, nescius uti
Compositis, metuensque velut contingere sacrum? 110
Si quis ad ingentem frumenti semper acervum
Porrectus vigilet cum longo fuste, neque illinc
Audeat esuriens dominus contingere granum,
Ac potius foliis parcus vescatur amaris;
Si positis intus Chii veterisque Falerni
Mille cadis-nihil est, tercentum milibus-acre
Potet acetum; age, si et stramentis incubet, unde-
Octoginta annos natus, cui stragula vestis,
Blattarum ac tinearum epulae, putrescat in arca:
Nimirum insanus paucis videatur, eo quod
Maxima pars hominum morbo jactatur eodem.
Filius aut etiam haec libertus ut ebibat heres,
Dis inimice senex, custodis? Ne tibi desit?
Quantulum enim summae curtabit quisque dierum,
Ungere si caules oleo meliore caputque

Coeperis inpexa foedum porrigine? Quare,

Si quidvis satis est, perjuras, surripis, aufers

120

125

130

Undique? Tun' sanis? Populum si caedere saxis
Incipias servosve tuos quos aere pararis,
Insanum te omnes pueri clamentque puellae:
Cum laqueo uxorem interemis matremque veneno,
Incolumi capite es? Quid enim?' Neque tu hoc facis
Argis,

Nec ferro ut demens genetricem occidis Orestes.
An tu reris eum occisa insanisse parente,

Ac non ante malis dementem actum Furiis quam

135

In matris jugulo ferrum tepefecit acutum ?

Quin, ex quo est habitus male tutae mentis Orestes,

Nil sane fecit quod tu reprehendere possis :

140

Non Pyladen ferro violare aususve sororem
Electram, tantum maledicit utrique vocando

Hanc Furiam, hunc aliud, jussit quod splendida bilis.
Pauper Opimius argenti positi intus et auri,
Qui Veientanum festis potare diebus

Campana solitus trulla vappamque profestis,

113 confringere *

116 trecentum

117 incubet udis* 127 peiuras 128 tum 129 servosque 129 tuo 131 interimis 133 genitricem 133 occidit 134 at 140 Electran

125 unguere

Quondam lethargo grandi est oppressus, ut heres 145
Jam circum loculos et clavis laetus ovansque
Curreret. Hunc medicus multum celer atque fidelis
Excitat hoc pacto: mensam poni jubet atque
Effundi saccos nummorum, accedere pluris
Ad numerandum: hominem sic erigit.

illud,

Addit et

150

"Ni tua custodis, avidus jam haec auferet heres." "Men' vivo?" "Ut vivas, igitur, vigila: hoc age!" "Quid vis?"

"Deficient inopem venae te, ni cibus atque

Ingens accedit stomacho fultura ruenti.

Tu cessas? Agedum, sume hoc tisanarium oryzae.” 155 "Quanti emptae?" "Parvo." "Quanti, ergo?"

66

Octussibus." "Eheu!

Quid refert, morbo an furtis pereamque rapinis ?"

Quisnam igitur sanus?' Qui non stultus. Quid
avarus?'

Stultus et insanus. Quid, si quis non sit avarus,
Continuo sanus?' Minime. 'Cur, Stoïce?' Dicam. 160
'Non est cardiacus' (Craterum dixisse putato)
'Hic aeger' recte est igitur surgetque? Negabit,
Quod latus aut renes morbo temptentur acuto.
Non est perjurus neque sordidus; immolet aequis
Hic porcum Laribus: verum ambitiosus et audax; 165
Naviget Anticyram. Quid enim differt, barathrone
Dones quicquid habes, an numquam utare paratis?
Servius Oppidius Canusi duo praedia, dives
Antiquo censu, gnatis divisse duobus

Fertur, et hoc moriens pueris dixisse vocatis

170

Ad lectum: "Postquam te talos, Aule, nucesque
Ferre sinu laxo, donare et ludere vidi,

Te, Tiberi, numerare, cavis abscondere tristem,
Extimui ne vos ageret vesania discors,

Tu Nomentanum, tu ne sequerere Cicutam.
Quare per divos oratus uterque Penatis,

175

154 accedat 155 ptisinarium 157 pereamve 163 temptantur

166 balatrone,* balatroni *

170 haec pauci

174 insania