libet sancti, aiebat: Quid igitur tibi et familiæ san- A Anno 31 Domini 999, imperii Ottonis tercii usurpans patrem pueri bello cepit, et in episcopatu permansit. Post aliquot vero tempus quorundam fratrum instigatione contra abbatem Adelardum adeo, etc. 34 3. Anno ab incarnatione domini nostri Jesu Christi 870 3, indictione 3 et a. 13 sedis domni Adventii, gloriosi presulis, sub die 18 Kal. Sept. facta est descriptio per jussionem ipsius ex abbatia Sancti Trudonis per suos legatos,videlicet Fredelonem el Herigaudum. Hinc etiam, sicut ex aliis multis, nostrorum negligentia debet merito reprehendi, qui hic neglexerunt annotare nomen abbatis sui, qui tunc temporis preerat, cum non tantum Mettensis episcopi 3 nomen hic inveniatur annotatum,sed etiam nomina legatorum ejus, qui hanc descriptionem fe2. Quorundam fratrum suorum inquietatione cerunt. ― Repperimus de thesauro æcclesiæ SanTheodericus (151) Mettensis episcopus in eum adeo B eti Trudonis rebam (153) ipsius corporis auro argencommotus exstitit, quo eum aliquamdiu quasi ex- toque fabricatam.Item rebam sancti Eucherii argento sulem abductum Mettis teneret, et per prepositos nobilitatam.Item in dextera parte sancti Trudonis siinterim res nostras curaret; sed episcopo Leo- militer. Item altare in honore sanctæ Mariæ et 85 diense (152), cujus diocesis erat, jus suum in eo sancti Petri auro argentoque imaginatum cum cydefendente, tandem honorifice revocatus est. Quem borio (154) desuper; in medio cyborio pendentem coreversum tanta comitata est gratia, ut æcclesiam ronam æream deauratam. Item altare in honore sansuam non modo necessariis faceret abundare, ve- eti Stephani argento paratum. Capsam 1 gemmis aurum etiam interius et exterius vario cultu diversisroque insignitam. Item capsas argento tectas 21. que utensilibus gloriose choruscare. Quorum per- Cruces inter majores et minores argento paratas, 10. pauca, preciosissima tantum, vidimus, nam cœteCapsas evangelicas argento paratas 3. Mala granata ra, sicut et alia perplurima, furor debacchantium argentea 2. Calices argenteos cum patenis inter maSymoniacorum, et de nostra abbatia inter se decerjores et minores 19. Item patenas 6. Item calicem ↑ tantium, variis modis diversisque vicibus dampnose aureum cum patena 36 argentea, unde debentur de arnimis distraxerat perditionique perpetuæ sepelive- gento libræ 8 et dimidia, Item cruciculas aureas 3, rat. Et ne quis videns hodie paupertatem æcclesiæ C argenteas 6, ex cupro 2. Altaria parva argento panostræ et in substantia et in thesauro, existimet rata 5. Thuribula argentea 3 et unum ex cupro. Can mae sempertam tenuem tamquam nudam fuisse,vi- delabra argentea7. Buxtas argenteas 2 ad ferendum detur michi non ingratum illi debere fieri neque no. incensum. Offertoria (155) argentea 167. Scyphos stris verecundum, si hic ei retulero quod in quo- argenteos 4, et 2 ex cupro. Buxtilem 98 argenteum. dam alio libro inveni de thesauro quondam nostro Vitam sancti Trudonis argenteam cum imaginibus et de substantia prebendæ fratrum ita annotatum: decoratam. Lampades argenteas 5, et 7 ex stagno. *Hæc verba erasis duabus lineis ita ampliavit inter- Coronas argenteas 2, et 8 oo ex cupro partim deaurapolator 1: Anno secundo prelationis Adelardi tas. Claves argenteas 2. Item clavicellam ex auro. primi Adelberone Metensi episcopo hujus nominis tercio mortuo, Theodericus secundus hujus Cambutas (156) 2 argento tetcas. Vexilla 4. Cappæ nominis, consanguineus ipsius, episcopatum 33 preciosa de pallio (157). Casulæ (158) 12 preciosibi usurpat. Dux enim Mosellanorum, qui et sæ de pallio. Dalmaticas 9 cum tunicis subdiaconaliLotharingie, Theodericus, defuncti Adelbero. bus. Cussinos sericos 3. Pallia inter majora et minis frater, episcopatu prefato Adelberoni hujus nominis quarto, filio suo adhuc puero, collato, nora 44. Item pallium 1 cum friso (159) et margariipsum Theodericum eidem tutorem constituit, tis. Item pallas (160) lineas serico coopertas 10.Item qui, puero ab urbe excluso, episcopatum sibi D pallas lineas sine serico 98, Facistergios + 4. FanoVARIE LECTIONES. 31 Anno 40 Theutonicam interpolator 1". scripsit erasis quæ antea fuerant tribus lineis. Numerum Ottonis abscidit bibliopega. 8770 D. 33 n. M. ep. 1. hic catalogus in 1 ita conscriptus est, ut una linea atramento, altera vero minio exarata sit. deest 1. sanctique D. 36 etiam addit 1, 37 17 D. 38 ita videtur legendum; suxtilem 1. 1. 39 et 8 argenteas 2 desunt D, facistergios cultellum desunt D. NOTÆ (151) Est secundus, qui sedebat inde ab anno 1006-1047. (152) Quis ille fuerit non satis patet ; nam intra annorum 1006-1034 spatium Leodiensem Ecclesiam rexerunt episcopi 5, Notkerus, Baldericus, Wolpodo, Durandus, Reginhardus. (153) 1. q. repa, est feretri operculum. nes (161) ad offerendum 8. Cortinas lineas 6, la- A nostro diversi exulabant cœnobiis, amissi pastoris neas 2. Buxtas eburneas 3. Anappum (162) 1 cum aqua. Manile (163) ex cupro. Faldones (164) 2 cum cussinis. Cultellum 1 auro paratum. Fuscinulas aureas parvas de auro pensas denariorum 5. Fialam"! 1 argenteam. Item de argento fracto libras 4 et dimidiam. Mucronem 1, Situlas (165) 2 ex cupro. Circulos ↳ 2 argenteos, cuprinos 3. Restant adhuc inquirendæ inaures aureæ appendentes 21, cum gemmis decentissime ornatæ. Item aliæ inaures aureæ appendentes denarios 13. Item mancosos (166) 5,pensantes denarios 6. Habent ipsi fratres ad proprium usum deputatam spellam ad panem faciendum corbos 120, quod colligitur ad modios 1600; ad cervisam faciendam odei corbos 192, quod colligitur ad modios 1920. Sunt simul inter speltam et ordeum corbi 312, quod colligitur ad modios 3520 43. Porcos sagina- B los 15, leguminis modios 60, salis modios 24. gravissimo dolore exacerbati. Inter quos precipui et religiosissime magnifici viri Gonzelinus et Godezo, servi Dei, carne quidem germani, sed spiritu uno in Deo coanimati, qui reverso tandem pastore ad ovile sunt reversi et apud nos consepulti. Interea cum pro ordinanda re utrique homini nostro necessaria,primus Poppo Stabulensis abbas (169) — utpote qui exsulantis abbatis vices agebat- ad cœnobium nostrum descendisset, capitulum fratrum, ut audivimus, ingressus est, et de culpis cœpit agere pastoraliter; cumque usque ad istum Guntramnum devenisset, elegantissimæ formæ juvenis qualitate perspecta, cœpit de eo sagaci mente pium aliquid humileque presagire, atque in lucem velle producere, si, ut sibi de eo videbatur, ita experiri posset in re. Oblatam igitur sibi ordinis negligentiam cœpit in eum ex industria vehementius aggravare, et pie caritatis stimulis pectus humilitatis te. rebrare; tandem quasi in contumeliam perceptum dat ei per obedientiam, ut ad agendam ibi negligentiæ suæ pœnitentiam, pedes eum sequeretur usque ad Stabulensem æcclesiam. Erat ille primeva pube vernans, forma elegantissima, statura ultra nostræ ætatis homines procera, grossitudine proceritati congrua; vocalitas in eo instar tubæ altissona, predulcis tamen et mole corporis non indigna. Claris eum natalibus ortum superius diximus,et apprime eruditum officiis ecclesiasticis et regularibus disciplinis. Hæc quæ plerisque vagis juvenibus superbiendi solent esse multa materies, pulcherrimus 4. Talem quondam fuisse thesaurum nostrum et fratrum prebendam certa annotatione legatorum Mettensis episcopi repperimus,diu tamen ante istum Adelardum, majoremque partem permansisse ferme usque ad ipsum, ipsumque nichilominus nonnulla perdita reparasse, quædamque illius studio acquisita usque ad nostra tempora, non tamen usque ad nostram prelationem perdurasse. Nam, ut superius diximus et in subsequentibus (167) suo apte loco ponemus,furor pertinacissimus debacchantium Symoniacorum, et de nostra abbatia inter se collidentium variis modis diversisque vicibus, miserabiliter nimis preciosissimum æcclesiæ nostræ thesaurum distraxit; sepultoque irrevocabiliter inesti- C juvenis tanto in se existimabat venustiora fore, mabili illo decore, sedere eam usque hodie facitlugubrem et miserabilem extrema plenaque confusione suæ nuditatis. De Adelardo preter obitum ejus non plura didicimus; nunc ad successorem ejus con vertamur. quanto humiliori exercerentur obedientia. Vicino igitur jubentis pede obedientiæ iter Stabulaus alacriter pedesque aggressus est, nec pudore insueti peditis motus nec difficultate itineris exterritus.Ubi cum lassus quassusque tenerum corpus delicatus juvenis pervenisset, ex percepto abbatis, cui portarius eum jam adesse nuntiaverat, ad portam atrii, ad quam suscipiuntur hospites, scilicet extra conventum fratrum,nocte ea manere jussus est. Agebat pius pater ex industria, qualiter ejus comprobata exaltaretur humilitas. Portarius igitur,pia humilitate et hilaris vultus obedientia in tam specioso nobilique juvene sagaciter considerata, atque tam fratribus quam priori æcclesiæ nec non et ipsi tan 5. Post primum Adelardum successit Guntramnus natus de Hasbania (168), liberorum prosapia, innutritus cœnobio nostro ab adolescentia,ibidemque æcclesiasticis adprime institutus officiis et regularibus disciplinis.Tempore autem quo predecessor ejus ", abbas scilicet Adelardus, a Mettense episcopo Theoderico exul tenebatur, accidisse cognovimus, sed quo ordine non didicimus, cœnobii nostri curam agere primum Poponem Stabulensem abbatem. Interea nonnulli de fratribus nostris loco D dem abbati in ammirationem celebri facta, facile VARIE LECTIONES. 41 fialam mucronem desunt D. " circulos denarios 6 desunt D. " ita recte D. 3700 1, 1', NOTE. (161) Est mappula, quæ manibus tenetur, quando missæ officium agitur. (162) 1. q. anaphus, id est vas. (163) Urceus quo aqua manibus infunditur. (164) Indumentum laneum. (165) Est liquidorum mensura; 30 situlæ erant una carrada. (166) Mulierum ornamentum; armilla. (168) Est pagus in Mosa, sinistra ripa situs inter fluvios Mehaigne, qui in Mosam exundat,Demeram et in quem hic se præcipitat, Dylam. (169) Obiit anno 1048; cf. Vita Popponis apud Mabillon Act. SS. ord. S. Ben. sæc. VI, 1, p. 569. per ipsos obtinuit, ut a conveniu fratrum non dif- A ferretur tam honestus tamque preclare obediens juvenis. Itaque conventui admissus est, at loco ultimo positus; totis scapulis celsior quoque majoribus habebatur. Nocte illa conversio sancti Pauli annualis de more solempniter celebrabatur (Jan. 25), qua illa ad invitatorium ymnos, psalmos, antyphonas responsoria dulciter jugiterque instar amplissimæ tubæ reboans, attonitas aures fixosque in eum omnium fratrum animos absque invidia delectabat. Cumque ad illud responsorium ventum fuisset", quod cantandum abbati ab armario (170) defertur, significavit abbas armario, ut memorato juveni pro se cantandum deferret, eo loco quo stabat in ultimo. Guntramnus suscepta cum humilitate cantandi responsorii obedientia, tam mirabili tubeæ suæ B vocis novitate atque organica fistulati gutturis dulcedine totum chorum ipsumque maxime abbatem permulsit, ut finito versu et Gloria Patri, eadem hora abbas significaret et ad se venire, et de eo quo ultimus stabat loco eum a se secundum stare. Itaque aliquanto ibi mansit tempore, majori semper cunctis habitus ammirationi et reverentiæ. Quomodo vero inde transierit Hersfeldiam nescimus sed quod ex eo transierit didicimus, quia factum eum ibi camerarium abbatis cognovimus ***. Locus regius studiis artium liberalium mundanarumque rerum gloria egregie precipuus. Mansimus quoque et nos aliquamdiu apud loci illius abbatemFredericum(171) etexuberantium divitiarum ejus jugem inundantiam et liberalium artium apud fratres studiosam efficatiam cotidie tanquam de novo expavimus. Camerarius autem abbatis non idem qui et fratrum; est honor magnus, nam et pluribus abundat, et domesticis imperans, eis quæ debentur abbati quasi tertius participat. Ubi dum moraretur, corporis pulcritudine morumque nobilitate in brevi factus est celebris aulæ regiæ, ipsique religiosa imperatrici maxime. "Ab interpolatore 1*erasis septem lineis hæc inserta sunt: Descriptis igitur monasterii hujus thesauris et fratrum prebenda, et scripto commendatis, priusquam a Normannis monasterium ipsum destrueretur, ad prosequendum historiam est redeundum. Tempore autem hujus domni Adelardi quidam laudabilis juvenis nomine Guntramnus, natus ex Hasbania liberorum prosapia, nutritus in cenobio hoc ab adolescentia, floruit ibidemque, etc. **Processu vero temporis quo venerabilis scripsit idem interpolator 1' una linea erasa. C D Interpolator quatuor lineis erasis hæc Post tribulationem vero que domno Adelardo primo increbuerat, dum hujus loci commonachi exulantes per diversa hincinde cenobia hospitabantur, Guntramnus supradictus in cœnobio Hersfeldie, quod situm est in Turingia, hospitalitatis gratia multo tempore moratus, factus est camerarius loci ipsius abbatis. Est enim locus, etc. 48 6. Interea primus Adelardus abbas loco nostro et honori suo jam dudum restitutus, defungitur (an. 1034) 35 annis æcclesiæ prelatus, famaque volante Hersfeldiæ ipsique imperatrici nuntiatur. Nec mora, apud utrosque fit deliberatio, qualiter Guntramno daretur nativi soli sui honor et proprii loci prelatio; sed parvum quid esse hoc tanto viro" reputabatur ", nisi quod inter suos eum sublimandun, majus multum illi peregrino honore gratiusque posse fore asserebant. De provehendo eo Hersfeldia imperatrixque gratulabantur. sed quod tanto viro talique carerent mestificabantur. Magnis igitur muneribus ab abbate Hersfeldense (172), maxime vero ab ipsa imperatrice honoratus, cum litteris imperialibus et commendaticiis honestoque comitatu Mettis transmittitur, ut episcopo annuente abbas loci nostri, quin immo sui sine contradictione constitueretur, Theodericus, qui tunc erat Mettensis episcopus, frater imperatricis (173) secundun carnem habebatur: atque ita Deo ordinante contigit, ut simul una die venirent ante episcopum et imperatricis nuntii cum Guntramno et fratrum loci nostri missa tulit rem usque in crastinum; sed seorsum utrisque legatio. Utrorumque audita episcopus legatione,disrecedentibus, cum jam profundior esset vespera, jubet episcopus duos de obsequio suos famulos ire ante Guntramnum cum aureis suis candelabris necnon et flammantibus super ea cereis usque ad illius hospitium, simulque candelabra illa dono jubet ei relinqui servitioque ejus et honori; quæque illi sunt suisque secum necessaria transmittuntur large de episcopali curia. Quo viso, fratres rem ut erat futura intelligunt, et facto mane unanimiter hilarique vultu consentiunt episcopo de preferendo sibi confratre suo, viro venerabili Guntramno. 7. Factus igitur abbas Guntramnus Mettis et consecratus Leodii*, multam paupertatem in loco Maturius utrumque correxit; paupertatem ex eis, nostro invenit parumque in ordine nostro religionis, quæ ab imperatrice dono acceperat et a regio loco secum detulerat, ordinem ex disciplina maxima. quam Hersfeldiæ didicerat. Mox qui dispersi fuerant A annona cæteraque suppellectili famulantibus sibi monachis redeuntibus, nonnulisque ex seculo apud familiaribusque reliquit, et victum atque vestitum nos habitum vitamque mutantibus, florebat locus odorificentissime religiosorum senun canitie obedientiumque juvenum officiosa multitudine. Per 21 annum, quibus eum prefuisse comperimus, æcclesia nostra et temporalibus et famosissime crescebat spiritualibus. * Anno Domini 1035, imperii Conrardi ratione nominis secundi, sed ratione imperialis benedictionis primi anno 9, et Reginardi Leodiensis episcopi anno 11 (174), annotavit imterpolator 1 in margine. abundantissime usque in alterum annum ulteriusque fratribus suis; sepultusque in æcclesia nostra jacet nunc juxta exteriorem partem templi versus aquilonem, medio parietis qui jungitur fratrum conventui. 10. Huic successit Adelardus secundus, liberis ortus parentibus de Brabantia, de vico qui dicitur Lovinium juxta Lovanium, atque inde diminutivato. Hic a puero innutritus est cœnobio nostro sub Adelardo primo et Guntramno abbatibus, honeste litteratus, neque ignarus de sculpendis pengendisque imaginibus; post alios nonnullos æcclesiasticos honores de majore preposito electus est 8. Hujus vitæ ultimis annis domini nostri sancti Trudonis sepulchrum frequentissimis cœpit choruscare miraculis, quæ ille" studiosissime satagebat occultare; sagaci enim pectore concipiens quod fu- B abbas et consecratus. Magnæ gloriæ apud mun turum erat, signa data esse infidelibus non fidelibus (1 Cor. xiv, 22) dicebat, quod non longe post illum nonnulli de nostris experti sunt, qui inter ipsa quoque miracula Deum offendere non timuerunt. Nos autem qui adhuc supersumus, sicut flagella iræ Dei et indignationis super locum nostrum non vidimus incepisse, ita quoque gravissima anxietate ingemiscimus adhuc cotidie necdum desiisse. 50 9. Tempore hujus domni abbatis Guntramni usque ad medium producta est maxima pars turris nostræ cum utrisque testudinibus suis. Quia vero, ut superius in juventute ejus testificati sumus, forma erat elegantissimus, corporis proceritate convenientique grossitudine delectabilis homnium aspectibus, ex eoque sonora valde modulatione dulce canorus, hunc ei contulerat honorem æcclesia Leodiensis (175) ut summis ejus sollempnitatibus indutus, honorificentissime chorum medius" cantorum regeret, pulchritudine magni corporis pascens visus astantium, et dulcedine vocis tubeæ aures delectans eum ammirantium. Quid plura? Talis ante eum in loco nostro non surrexit, nescio utrumne post illum futurus sit 52. Obiit tandem a. 1055. incarnationis Dominiconfessus et unctus, adhucque vigente in eo toto sensu animi disposita sapienter super stratum doloris sui re familiari, et consolata multimodis domo sua spirituali. Multa dona in argento, equis, VARIE 49 duest 1*. 50 ex eo quoque 1°, 51 medium 1'. polator, litera O erasa. 53 reliquit repetit 1. addidit manus recentior II in 1. dales in abbatia habitus est, multis affluens divitiis et expensis utens sumptuosis, utpote qui dominum habebat fortem et religiosum, Alberonem (176) videlicet Mettensem episcopum, fratrem ducis Frederici (177) cui in omnibus quæ erant ipsius episcopii, nullus principum sive advocatorum audebat quicquam dampni inferre sed pro ejus sanctitatis reverentia et ejus timore-quia tota pendebat ab eo imperialis curia, necnon quia tota utriusque Franciæ regno diffusa erat per nobiliores ejus parentela — ubique pacata exercebantur et multiplicabantur exteriora bona nostra. Sed et venerabilis abbas Guntramnus pingue ditatam abba tiam bonisque omnibus refertam illi reliquerat C paceque vigentem et rebus affluentem securus eam glorioseque possidebat. Accedebat quoque ad augendam illi divitarium magnitudinem sepulchrum beati Trudonis frequetissimis cotidie mirabilibusque choruscans miraculis, quæ tanta toto orbe terrarum fama resperserat, ut multitudinem peregrinorum non solum templi ambitus, sed et ipse quoque totus oppidi nostri locus ferre minime posset. Namque ab oppido nostro pæne usque ad dimidium miliare per omnes in circuitu populares vias ad nos se dirigentes, necnon et per campos atque per prata tantus peregrinorum cœtus, nobilium videlicet liberorumque atque popularium LECTIONES. deest 1*. Qui postquam præfuit a. 21, iseruit interEodem anno superscripsit interpolator 1“. 55 in rasura NOTE. (174) Hæc non accurate quadrant in Rudolfi chronologiam. (175) Cui tempore Guntramni præerant Reginhardus, Nithardus et Wazo episcopi. (176) Adalbero III qui sedít annis 1046-1072, filius Theoderici ducis Lotharingiæ. Vide stemma hujus familie Mon. Germ. SS. IV. 348. (177) Est Fridericus Luciburgensis dux Lotharingiæ inferioris per annos 1048-1065. Vide Sige berti Chron. et Stenzel Frank. Kaiser II, 119. Adalberonem episcopum Metensem et hunc Fridericum fuisse fratres, ipse testatur Adalbero intabula quadam data anno 1065, quam ab aliis jam editam suo loco dabimus, cum in his ipsis Trudo D nensium gestis legatur. Ex eadem tabula apparet Fridericum ex beneficio Adalberonis fratris advocatiam monasterii Sancti Trudonis tenuisse, et post mortem ejus eamdem esse datam ab episcopo Metensi Udoni successori ejusdem Friderici. Hunc vero Udonem, qui in præcepto quodam anni 1061 appellatur. Udo egregius de Lemborch apud Ernestum in Histoire de Limbourg, VI, 106 fuisse generum Friderici ducis et patrem Heinrici comitis de Limburg, de quo infra plura leguntur, eumdem qui alio nomine appellabatur Walmarus comes Arlonensis, certo certius probasse videtur idem Ernest. I. I. Cfr. etiam infra V, 3. sexus utriusque pene cotidie, maxime vero diebus A agens, ne tantus elemosinarum fructus ocio totus solenpnibus confluebat, ut in papilionibus taber- C cederet et luxui, monasterium,quod neque vetustate neque rimis aliquam ruinam videbatur minari,non sane passus est presumptuosorum hominum tam monachorum quam laicorum temeritate dirui, sed amplitudine latitudineque majus satis ordinatum muro firmissimo columnisque spectabilibus, pul cherrimo tandem opere, sed expensis inestimabili. bus reparari. Videre erat mirabile et relatu erit " incredibile, de quam longe quanta hominum multitudo quantoque studio et læticia lapides, calcem, sabulum, ligna ac quæcunque operi erant neces saria, nocte ac die, plaustris et et curribus gratis propriisque expensis non cessarent advehere. Ipsi quoque lapides 6 maceriales atque in fundamento grandes atque gavissimi positi fideliter hoc possunt attestari, qui in tota Hasbania cum non possint reperiri de alienis partibus comprobantur apportati. Columnas autem de Guormatia par Renum Coloniam usque navigio deductas, atque aliunde alias plaustrisque invectas, tanquam a Colonia usque ad nos per terram vehendas populus vicatim, funibus plaustris injectis, ardentissimo studio rapiebat, et sine omni bonum jumentorumque amminiculo, per ipsum quoque fundum Mosæ sine ponte trajectas catervatim ad nos ymnisonis vocibus perducebant. Quid plura? Muro vidit consummatum et tecto totum pene obumbratum, excepta parte aliqua, quæ inter majorem turrim et arcum grandem antepositum continetur. 12. Nec minus interea in edificandis per abbatiam æcclesiis et emendis æcclesiæ nostræ nobilium villis et prediis de oblationibus ad altare fideliter operam dabat.Nam dimidium quod habemus in Villario (180). et totum quod habemus in Moscha (181) a comite Brunone de Hengebac ecclesiæ nostræ acquisivit emptum 700 marcis, similiter et totam villam de Stades (182),emptam 100 marcis a duce Frederico, et quidquid habemus in Harches (183) a comite de Musal Alberto, necnon et partem illius quod possidemus in Sarchinio. Pro his tamen plurima de thesauro ecclesiæ distraxit; inter cætera quidem calicem aureum magni ponderis et frontem auream de feretro sancti Trudonis; aliqua etiam molendina in vadio posita morte preventus redimere non potuit. Ecclesiæ quas per abbatiam novas edificavit, seu quas reedificari ex parte juvit,sunt hæ tam numero quam nomine prima major nostra æcclesia ; secunda sanctæ Mariæ semper virginis in oppido nostro, tertia sancti Gengulfi martyris in eodem; VARIÆ LECTIONES. ff. Interea abbas Adelardus secundus sollicite $6 facere 1. 57 vel 1*. 58 que addit D. 59 esset werra desunt D. 60 in rasura 1. propria D. 1. 62 deest D. 61 erat (181) Num Moxhe an Moha in terra Leodiensi in sinistra ripa Mosæ ? (182) Staye haud procul a S, Trudone. (183) Herk ad fluvium Herk inter Diest et Hasselt. |