fuit synoda, loco vacante, neque in palatio, neque in synodo apparuit. Synodus vero tunc in tertia feria non fuit : et idem Mediolanensis palatium non intravit; sed in quarta feria dum synodus celebrata fuit, Olricus idem Mediolanensis archiepiscopus ad dexteram apostolici Calixti nullo mediante sedit. CAPUT XXXVII. Historicus sentit imperatorem, ad quem pergebat defunctum. Olricus moritur. Anselmus eligitur in archiepiscopum. simili modo me gravavit ut Jordanus, fere quia A Olricus in feria secunda, qua incœpta et celebrata hic in communi officio, et beneficio cum ordinariis et decumanis presbyteris non prohibuit. Verumtamen illo Olrico archiepiscopo sedente in Roma tunc cum papa Calixtus synodeum Romæ celebravit (4) ego ab ecclesia mea exturbatus et propriis meis rebus et allodiis exspoliatus, coram D. papa Calixto, ejusque curia consedente in Lateranensi palatio causam meam notavi et ut eam explicarem in synodo synodum intravi. In qua synodo gratia antiquæ honestatis Mediolanensis Ecclesiæ (5), et condiscipulatus ejusdem Olrici valde condolui de perturbatione, quam Ravennas archiepiscopus faciebat sibi. Poscebat enim Ravennas locum sedendi in synodo ad dexteram apostolici nullo mediante, quem locum Grossulanus possedit quando B restitutus fuit (6) Jordanus quoque. qui Grossulano successit eumdem locum habuit. Tuncquand idem Grossulanus eumdem Jordanum deponere studuit (7). Hac itaque ratione et multis aliis quæ tunc in me:noria non habebantur (8) dominus Olricus Mediolanensis archiepiscopus locum illum obtinere non dubitavit. Sed tamen ipse Mediolanensis (4) Concilium hoc generale Lateranense primum anno 1122 Baronius affixit; sequenti tamen anno 1123 celebratum fuisse xv Kal. Aprilis ex antiquis scriptoribus evincit Pagius ad hunc ann. num. I. (5) Dignitas primatus Ecclesiæ Mediolanensis supra cæteras, post Romanam, Italiæ Ecclesias comprobata jam fuerat usque ab anno 501, 2 et 3, in tribus a Symmacho summo pontifice synodis celebratis, quibus præfuit Laurentius Mediolani archiepiscopus, primusque omnium et ante episcopum Ravennatem subscripsit, ut videri potest in Labbeo tom. IV conciliorum ad prædictos annos. Censule Puricellium, qui in Vita ejusdem Laurentii fuse hanc prærogativam nostræ Ecclesiæ contra Rubeum pro Ravennatibus pugnantem firmat,cap.24. (6) Anno videlicet 1105, quo Paschalis II synodum Romæ habuit, ut superius contra Puricellium eundem anno 1103 figentem jam diximus. (7) Nempe in alia synodo ab eodem Paschali anno 1116 celebrata, de qua recole cap. 29. C (8) Id præcipue memorandum erat quod Arnulphus tomo IV præsentis collectionis editus narrat, videlicet, cum Romæ imperiali diademate præsengendus foret Conradus (anno sæculi præcedentis 27) contendente Ravennate archipræsule Mediol. Heriberto apud sum. pontificem dexteræ honorem, statutum fuisse in plena synodo, « ut Ravennas nullo modo in æternum se Mediolanensi præferret anti- D stiti. » (9) Ex hoc Landulphi nostri loco morem in generalibus synodis servatum, ne unquam diebus Dominicis prima sessio inciperetur, Pagius confirmat num. 1 ad ann. 1123. CAP. XXXVII. - (1) Card. Aragon. in Vita CaJixti II, tomo III hujus collectionis edita hæ habet : « His a fundamento construxit in palatio Lateranensi capellam S. Nycolai, ad assiduum Romanorum pontificum usum. » Hoc itaque fuisse altare, cujus consecrandi gratia synodum in eodem palatio coactam dissolvit, valde verosimile est. (2) Quæ fuerit lex ista, aut consuetudo, cujus inveterato usu archiepiscopo Mediolanensi munus illud incumberet, ut ramos Palmarum ad imperatorem transmitteret, ex historiis nostris colligi nequit. Id in honorem splendoremque Ecclesiæ Mediolanensis Ego exspectans alteram diem convenientem meæ causæ meæque querelæ, ex improviso vidi, et audivi, quod dominus papa gratia consecrandi altare(1) dissolvit synodum in ipsa die Mercurii nec ultra ab eo synodum celebrari audivi, nec vidi. Sed sperans in Domino persensi quod dominus Olricus Mediolanensis archiepiscopus prout moris et legis consuetudo exigit (2) pro rege Henrico oravit et ei ramos Palmarum per Landrianensem Thealdum Mediolanensis Ecclesiæ egregium notarium in Germaniam misit. Ego itaque ut ad ipsum regem pervenirem, et ei sicut patri trahit Puricellius in Mon. bas. Ambr. num. 334; grandioribus ideo litteris hanc Landulphi periodum, non secusac alteram de sede ad dexteram summi pontificis contra archiep. Ravennatem obtenta, imprimi curans. Fortasse opinari quis posset, quemadmodum mos antiquus obtinuit, ut Romanni pontifices auream rosam quarta quadragesimæ Dominica solemni ritu benedictam principibus viris dono mittant, ita inter reliqua Ambrosianæ Ecclesia decora hoc etiam connumeratum, ut præmissa precum celebritate lustrali aqua conspersi rami Palmarumm Cæsari sacrum munus destinarentur. Attamen cum Beroldus, horum temporum scriptor sæpius relatus, ritum omnem Dominicæ Palmarum, ac reliquarum festivitatum describens, mortem hunc adeo splendidum silentio prætereat, inani dicto onerare gloriam nostram non ausin. Certe in usu fuisse superioribus sæculis, ut rami Palmarum ad imperatorem mitterentur, luculentum nobis testimonium præfert epistola 32 Joannis papæ VIII ad Carolum Calvum imp. apud Labbeum tom. IX Concil., col 28 relata, quæ sic incipit: Inter cætera; quæ vera crescente religione ob olim ecclesiastica facta vestra pietati duximus intimanda, virantium vobis Palmarum ecce bravium, muttimus; » et in decursu: « Optantes enim, vos de cunctis adversariis triumphare, nihil aptius aobis, quam ramos Palmarum duximus offerendum.»> Cur autem Olricus noster hoc tantummodo tempore dicatur pro Henriro orasse, et palmæ donum deferri ad eumdem curavisse, ideo crediderim factum, quod imperator ille retroactis annis in schismate fuerat, atque ideo etiam Olricus Callixta II, vero Christi vicario, adhærens, eumdem in Italiæ regem minime recognoverit. Cum igitur in synodo Lateranensi inter sacerdotium et imperium firmata pax fnerit. et restituto in Ecclesiæ Rom.gratiam Henrico nullus jam obex adesset iis peragendis, quæ mos, et legis consuetudo exigebat' muneri statim suo satisfecit archiep. noster, publice pro ipso ad aras preces effundens, mittenque ad eundem ramos Palmarum, quibus regiam Italici imperii dignitalem in ipso testaretur, simulque fecilium eventuum omen præstaret, quemadmodum offerri palmam Galliæ,regibus, cum primo solium adirent, Hincmarus tradit. et domino meo causam meam notificarem iter cum A culam meam cum moerore in qua ego sedens, et puero (3) subintravi, et vitans manus Cumanorum qui tunc temporis guerram faciebant Mediolanensibus, Veronam adivi ubi Bernardum episcopum(4), meum quondam gratum condiscipulum inveni, et per ipsum fere usque ad introitum episcopatus Tridentini bene fui. Et cum sperem ibi in melius procedere, pie et tenere condolui super regis Henrici morte (5). Unde valde fessus redii ad domun (2) Id est famulo: servulos enim etiam senioris ætatis pueros a dominis dici asseruit S. Ambrosius lib. 1, De Abraham, c. 9, quod adnotatum velim etiam pro cæteris hujus hist. locis, in quibus hoc idem verbum occurrit. (4) Præclaro genere apud Brixienses natum, ad Veronensem sedem promotum fuisse, anno 1123,in eaque usque ad 1135 perdurasse, Ughellus auctor est in episc. Veronen., num. 78. (5) Extremum diem clausit Henricus V Junior dictus anno 1123, x Kal. Junii. teste abbate Urspergensi, aliisque apud Pag. ad hunc annum,n.7. (6) Gravis controversia est inter historicos, quonam vere anno obierit Olricus. Pagius ad ann. 1120 n. 8, certum esse ait mortem ejus incidisse in an. 1122 (lege 1123, quo Olricum Lateranensi concilio interfuisse ipse Pagius testatur). In idem consentiunt Calchus, Sigonius, Puricellius, Ughellus, aliique. Sed contra stat auctoritas Landulphi facto præsentis qui audita morte Henrici imperatoris, cum in confiniis Tridentini episcopus moraretur, postmodum patriæ suæ restitutus, considensque in domo sua, ex ululatu et fletibus civium de Olrici obitu admonitus fuit. Itaque non ante an. 1125, quo sublatus fuit Henricus Cæsar, Olricum fatis concessisse dicendum est. Adde quod tabula synodalis aliique antiquiores archiepiscoporum Mediol. catalogi concordibus numeris 5 annos, menses 6, dies 11 regiminis Olrico tribuunt, unde sequitur obisse illum die 28 Maii an. 1126, utin seq. not. accuratius ostendam. Abduxit celebres illos scriptores in eam opinionem, quæ præripit mortem Olrici, documentum a Puricellio relatum in Monum. basil. Ambr., n. 336, cui subscriptus legitur Ansetmns Mediolanensis archiep. ; nota autem anni eidem apposita est 1123; ex quo inferunt mortuum eo anno Olricum, electumque Anselmum ejus successorem. Sed ego adverto illud idem documentum inchoari nomine Olrici archiepiscopi, in eodem legiinter quatuordecim alios ibi nominatos: Signum manuum Anselmi de Pusterla, Arialdi Grassi, etc.» Itaque rationabiliter credi debet scripturam illam fuisse conceptam primitus notato anno, quo erat archiepiscopus Olricus, et cum versaretur circa quasdam lites inter canonicos et monachos Ambrosianæ basilicæ, novis in dies intervenientibus difficultatibus protractam suspensamque tandiu hæsisse, donec, rebus omnibus sub Anselmo compositis. ejus ad archiepiscopatum evectio subscriptione fuerit firmata. Exemplum in promptu est ab ipso Puricellio desumptum. Profert ille Dissert Nazar., c. 106, n. 8, duplicem chartam confectam anno 1173, in quarum utraque hoc ad calcem legitur: Ego Algisius Mediolanensis archiepiscopus subscripsi; » cum tamen certum sit. S. Galdinum, cui Algisius successit, triennio adhuc in hujus Ecclesiæ regimine supervixisse, defunctum solummodo anno 1176. Mon alia se via expedit Puricellius, nisi asserendo « binas illas Algisii subscriptiones non eo protinus factas tempore, quo documenta ipsa confecta fuere, sed post aliquos inde annos; forte siquidem aliæ postea lites excitatæ fuerunt,quibus e medio tollendis prodesset subscriptionem illam (archiepiscopi) superaddi. » Hec eadem in presentis documenti controYersia Puricellio reponimus. Mihi certe ex contextu D B de solito more pro victu meo scribens audivi voces et fletus de morte Olrici archiepiscopi (6) et subsequenter compulsus a promiscuo sensu meæ cognationis et viciniæ ab ipso officio meo surrexi, atque ad D. Anselmum de Pusterla a presbytero Nazario primicerio et cæteris clericis ordinariis et episcopis suffraganeis in archiepiscopum electum (7)perveni. De cujus Anselmi morte nimirum valde suipso documentorum hæc videtur genuina solutio nodi, quem implicant notæ annorum hujusmodo scripturis adjectæ ; nam conjectura illa utcunque erudita, quod viventibus adhuc Olrico et Galdino electi fuerint in archiepiscopos ut vulgo dicimus, coadjutores, Anselmus et Algisius, nova omnino mihi videtur in hac Ambrosiana Ecclesia, in quam hujusmodi morem invectum credere vetat silentium veterum omnium ac recentium scriptorum, præcique Landulphi nostri, qui et Anselmi electionem post mortem Olrici et eventus omnes etiam minoris momenti minutim describit, et substitutos absentibus archiepiscopis vicarios Grossulanum atque Ardericum, et expulso a Mediolanensibus Anselmo hoc eodem, suffectum notat admistrationi Ecclesiæ Robaldum episcopum Albensem, quin tamen ullam de alia prævia Anselmi ante mortem Olrici electione faciat mentionem. At poeta anonymus coævus et ipse scriptor ad annum 1123, vocat Anselmum archiepiscopum intronizatum. Non ignoro : sed quam obscure, quam involute scribit, ut arduum sit verum ejus sensum attingere ! Deinde nec novum, nec poetæ injuriosum est dicere quod figurate locutus fuerit. quatenus eo anno cum Olricum Romæ detineret Lateranense concilium, partes absentis archiepiscopi contra Comenses ageret Anselmus tam superbe, ut juxta vulgare proloquium inthronatus dici posset. Valde autem historico nostro injuriosum esset suspicari quod rem tanti momenti, cujus nullum aliud exemplum fuerat in Ecclesia Mediolanensi, et quam ignorare non poterat, cum hujusmodi electiones fierent in publico populi conventu, neligenter omiserit. Fortius etiam ea conjectura eliditur in Algisio; nam S. Galdini Vita, quam paulo post ejus obitum fuisse contextam Henschenius censet in Act. SS., ad diem 18 Apr.,describens extremum diem quo S. Galdinus quievit, adhuc cimeliarchæ titulo Algisium notat, dum ait : « Quia corporis multa debilitate laborabat (Galdinus) missarum solemnia a supra memorato cimeliarcha, qui postea successit, celebrari præcepit. Fræterea vetustiores catalogi Mediolanen. archiep. aperte tradunt denas hebdomadas ac dies quatuor intercessisse ab obitu S. Galdini ad electionem Algisii, et historici fere omnes Mediolanenses. quin et Sigonius et Ughellus asserunt in his comitiis divisum prius fuisse clerum, aliis archipresbyterum, aliis archidiaconum promoventibus, tandem, ne longius protraheretur electio, de flexisse omnes in electionem Algisii cimeliarchæ. His positis, an credi possit suffectus in archiepiscopum coadjutorem vivente adhuc S. Galdino, lector judicet, quem ne longius onerem, alia firmamenta omitto. (7) Antequam diem electionis hujus Anselmi statuamus, cum omnia hic perturbata videam in exegesi archiep. Mediol. a Papebrochio edita, sicuti et a Puricellio, et Pagio. necessarium duco rem altius repetere, et collatis invicem catalogis quos Papebrochius et Mabillonius produxere, cum altero qui ebibliotheca capituli metropolitani eductus, fortasse etiam illis antiquior huic Collectioni inseretur, seriem antistitum nostrorum usque ad Obertum diligenti examine elucidare. Certum est Jordanum, de quo superius mentio spiro (8), quia licet ille fuerit mollis et dulcis su- A rendam pacem cumanis, quando eorum civitas spectis meis, meisque adversariis, et suis proditoribus, tamen ipse non fuit ceu Jordanus furiosus, imme nor mei, ceu Olricus. In illa enim die in quo electionem iste Anselmus archiepiscopatus suscepit, me, ut præessem suis capellanis (9), élegit, quorum capellanorum consilium, etsi non omnium alienavit eum a me fere in omnibus quæ ipse operatus est. In eo enim quo ipse festinavit ad confefuit, electum fuisse anno 1112 Kalend. Januarii, ut testis est Landulphus electioni huic tunc præsens. Cum igitur catalogi omnes in hoc conveniant, eum sedisse annis octo, mensibus novem, et diebus tribus, atque obiisse IV Nonas Octobris, constat eumdem mortuum an. 1120, die quarta mensis Octobris. Sequitur Olricus, qui pariter concordes catalogi annos 5, menses 6 dies 11 sedis assignant; obiisse autem asserunt v Kal. Junii: retrocedendo itaque per hunc annorum et dierum numerum, reperimus, quod electus fuit anno 1120, die 17 Novembris, ita ut post Jordani mortem sedes vacaverit mens. 1, et dies 13, ac ipse Olricus obierit an. 1126, die 28 Mai Anselmus inde occurrit, in cujus regiminis tempore consentiunt catalogi, nisi quod ille a Papebrochio editus diem mortis xix Kalend. Octobris designat ; alter vero metropolitanæ diem 19 (intellige Kal.) Septembris statuit. Errorem tamen amanuensis in primo fuisse dilucide ostendit modus ipse numerandi, id est 19 ante Kalend. Octobris dies, qui in Septembris non reperitur, cum ille mensis habeat solummodo xvi Kalendas; quocirca legendum est XIX Kalend. Septembris: id enim cum Landulpho nostro concordat, qui mense Augusto Anselmum hunc defunctum scribit; statuuntur autem Anselmo archiepiscopatus anni 10, mensis 1, et dies 14. Si itaque retrocedas a die quarta decima Augusti, qua obiit anno 1136, pervenies ad diem trigesimam Junii an. 1126 qua electus fuit, post mens. 1 ac dies 2 vacantis sedis a morte Olrici. B In catalogo Papebrochii, antequam de Anselmo sermo sit, hæc leguntur : « Ab electione Anselmi de Pusterla ad electionem Robaldi sunt anni novem, dies viginti novem, » quod in catalogo metropolitanæ et altero superiori tomo edito nequaquam exprimitur. Si igitur computus fiat ab hoc numero annorum et dierum, dicendum erit electionem Robaldi incidisse in annum 1135, die 29 Julii. Attamen hec minime accommodari possunt cum reliqua lectione catalogorum, quorum alter, id est Papebrochii, statuit Robaldo regiminis ann. 11, mens. 4. dies 23 alter vero metropolitanæ, sicuti etiam Mabillonianus, 10 tatum annos ultra menses 4, et dies 26 assignannt (quamvis crediderim errrorem irrepsisse in illum numerum 11, qui in catalogo Papebrochii expressus est, cum ipse in elucidatione 10 tantum annos, ultra menses ac dies prædictos adnotet, sic- D uti etiam in numero dierum 23, in quo Papebro chius corrigendum ait Mabillonii catalogum, cum tamen Mabillonianus cum metropolitano omnino con sentiat). Obiisse autem Robaldum omnes referunt Kalend. Januarii; quapropter si hinc retrocedas, ad quartam Augusti diem anni 1135, te adductum videbis, atque ideo Robaldi electio, juxta hune calculum, 5 diebus distaret ab eo annorum 9, et dierum 29 numero, quem superius in catalogo Papebrochii adnotatum vidimus. Rem tamen facile conciliari posse puto, si dicamus, ab altero diem electionis, ab altero adnotatum diem inite sedis, a qua arcebatur canonum decreto, vetante ne unius Ecclesia episcopus ad aliam transferretur inconsulto summo pontifice. Ad ipsum autem Pisis morantem expediri legatio potuit statim ac de eligendo Albensi hoc episcopo a clero, et suffraganeis tractari cœpit, ita ut quinta post ad destruendam capta fuit (10), mihi quippe pla cuit. CAPUT XXXVIII. Anselmus a Romano pontifice respuit stolam suscipere consentientibus Mediolanensibus, ne honor archiepiscopatus minuatur. Sed cum idem archiepiscopus secutus consilium quorumdam capellanorum et primicerii. Petri vero electionem die favorabili jam obtento Innocentii rescripto eumdem solemniter rennntiaverint archiepiscopum Mediolanensem, atque hinc desumpta fuerit ejusdem archiepiscopalis regiminis epocha. Certe in hac translatione Innocentii II placitum interfuisse testis est S. Bernardus in epist. de qua men tio erit cap. 42, num. 18. Quocirca dicendum, Ro baldum electum anno 1135. die 29 Julii, et pontificio indulto ad sedem promotum die 4 Augusti, obiisse anno 1145, die 30 Decembris. Hoc unum adjicere libet, nullum difficultati propositæ locum futurum, si catalogum Actis Ecclesiæ Mediolanensis insertum sequi vellemus in eo enim supra annos decem, integri menses quinque Robaldi, sedi assignantur, quibus statutis, illummet diem 29 Julii (si emortualem excipias) attingeremus, quo post novem annos, ac dies 29 ab electione Anselmi donatum infula Mediolanensi Robaldum, Papebrochii catalogus docet. Sed cum in nullo veterum catalogorum id adnotatum viderim, hunc unum vadem hujusmodi firmandæ sententiæ accersere nolo. Hæc placuit examinare unico tantum loco, ne repetita in subsequentibus capitibus discussio annorum, ubi de electione aut obitu nostrorum antistitum agitur, lectori fastidium crearet. Cæterum. ut, unde divertimus, redeamus, ex dictis perspicuum fit, Anselmumde Pusterula electum fuisse die trigesima Junii anni 1126, non autem 1123, ut Pagius et Papebrochius, aliique sup. cit. credidere: cum Olricus eo tantum anno decesserit, quemadmodum satis superque probatum ex huc usque allatis crediderim. Hinc quoque eximi potest Ughellus à scrupulo illo, quo se vexari passus est, cum in Laudensibus episcopis num. 20 retulit documentum ab Olrico archiepiscopo nostro subscriptum anno 1125. In Appendice enim ad tom. IV primæ editionis corrigendum hunc annum affirmavit, ejusque loco reponendum 1123, quemadmodum etiam correctum fuit in nova Veneta editione, omissa omnino qualibet anni nota, ubi de Arderico Lauden. episc. agitur; sed frustra, ut dilucide jam ostendimus. (8) De morte Anselmi, præter ea quæ adnotavimus num. superiore, disserendi locus erit, cap. 42. (9) Etiam hinc non modicum lumen erui potest ad assequendum tempus mortis Olrici, ac electionis Anselmi ; cum enim superius dixerit Landulphus, se audito Henrici imp. obitu reversum fuisse in patriam, ac in domuncula sua considentem, victum pro more scribendo captasse, perspicuum est, eum neutiquam tum fuisse hujus præfecturæ honore ac beneficio insignitum. Debuit itaque Anselmi electio nonnisi mortuo Henrico accidisse, si illa eadem die, qua peracta est, designatus quoque Landulphus fuit, ut Anselmi cappellanis præesset. (10) Etiam in hoc excidi Comensis anno assignando in contrarias sententias dirimitur scriptorum agmen. Deletam fuisse ultimo prælio Comensem urbem anno 1127 graves auctores tradidere, Corius, Calchus, Sigonius, Jovius Ballarinus, Tattus, aliique. Econtra auctor Chron. Flos Florum. Puricellius et Pagius sequenti tantum anno id peractum testantur. Item inter ipsos de hujus ruinæ mense non convenit; alii enim Martium, alii 1524 Terdonensis episcopi, contra publicum interdi- A bensem episcopum secum reduxit. Verumtamen ctum (1) cleri et populi Mediolanensis Romam ivit (2), mihi quidem non sedit. Verumtamen ipse, ceu vir prudens et sapiens cum papa Honorio et cardinalibus ejus multa contulit, et conferendo ecclesiasticas consuetudines Ambrosianæ Ecclesiæ et honores ejus archiepiscopatus et urbis vivis et bonis rationibus defendit (3). Unde ipse papa huic archiepiscopalem sedem non ascendit (7), donec Ubertus de Meregnano ejus scriba non juravit,quod ipse dominus suus Anselmus nulli minuimento honoris Ecclesiæ Mediolanensis consensit, et ad ipsum (8) Albensis ille episcopus Robaldus auctoritate sua confirmavit. Deinde pontifex iste Anselmus sedem, et castella archiepiscopatus (9) in CAPUT XXXIX. prudenti viro dixit: Frater meditatus (4), et epi- beneplacito cleri et populi recuperavit. Anselmus archiepiscopus Conradum imperatorem co- B C usque ad oculos, quam daret sibi consilium, ut ANNO DNIC. INCAR MILL. CENT. XXVII. CAP. XXXVIII.- (1) Intellige cleri ac populi reluctantis clamorem, ne Romam pergeret Anselmus pallium suscepturus, quod injuriosum Ecclesiæ Me Anselmus in Castellis (1) habitans intellexit quod clerus et populus Mediolanensis nobilem principem Conradum cum ecclesiastica pompa,et civili triumpho conveniente rege naturali (2) suscepit. Cum autem clerus et populus idem de coronando rege ipso tractaret, pontifex idem Anselmus a Leuco descendit ad Modoetiam, qui est primus locus coronæ regis Italiæ (3), ibique pernoctavit, et consilium redeundi ad montana suscepit. Et post diolanensi arbitrabantur, ut infra videbimus. (2) Perrexisse ad Urbem Anselmum nostrum statim ac electus in archiepiscopum fuit, ut pallium a summo pontifice reportaret, ea docent quæ inferius narrantur. Cum igitur Honorium II, qui vigesima prima Decembris anni 112 creatus est supremus pastor, adiisse dicatur, hinc etiam satis perspicue colligitur, Anselmi electionem longe posterius accidisse, quam Puricellius et Papebrochius asserebant. Certe hoc Anselmi ad Romanam urbem iter in annum 1125 conjiciunt Puricellius et Juxta calculum vero ex antiquis catalogis superius Pagius. deductum, nonnisi post mensem Junium sequentis anni 1126 Anselmum hunc Romam proficisci potuisse liquido constat. (3) Consuetudo, honorque archiepiscopalis suæ dignitatis, quam apud Honorium et cardinales præcipue defendebat Anselmus ille, erat, quo donatam fuisse antiquitus Mediolanensem Ecclesiam ex historiis colligimus, ut videlicet pallium a summo pontifice nonnisi per legatos missum acciperet. Id in more positum reperimus usque ab anno 594, quo indictione x scribens S. Gregorius Magnus Constantio episcopo Mediolanen. epist. 1, lib. iv, hæc habet Præterea pallium ad sacra missarum solemnia utendum ex more transmittimus. > Sæculo decimo, anno circiter 930 conservatam hanc honoris prærogativam Mediolanensi archiepiscopo legimus in Hist. Leodien. in qua Ratherius Veronensis primo, ac dein Leodiensis episcopus in epistola sua testatur, se Hilduino antistiti nostro pallium detulisse a Joanne XII ad eumdem transmissum, ut tomo III hujusmet collectionis, pag. 300, jam adnotavi. Proxime vero ad hunc Anselmum peculiaris decoris testimonium receperat ab Urbano İl, Arnulphus hujus nominis III nec non Anselmus de Buis, et a Paschali II Grossulanus atque Jordanus, ut Landulphus noster narravit. Quanti vero momenti decus hoc foret ex Baronio intelligere possumus, qui ad ann. 1070 refert, Lanfranco Cantuariensi archiepiscopo petenti, ut ab Alexandro II pallium mitteretur, negatum id fuisse, atque ab Hildebrando archidiacono, postea Gregorio VII, in hæc verba rescriptum : « Necessarium nobis videtur vos apostolorum limina visitare. » Præcla rius est quod in epistola sua apud Papebrochium in Exeg., num. 102, ad Arnulphum nostrum præmemoratum scribit Urbanus II : « Pallium fraternitati trium dierum interpositionem castellum, quod di- A populi legationem de collaudato et coronando rege citur Plebia (4) ascendit, ibi plures sonos sonoros (5)de coronando rege Conrado audivit. Et ego non in amaritudine ab ipso pontifice audivi, ut citissime Mediolanum adire, et affectum civium omnium super hujusmodi regale negotium sibi nuntiarem. Tunc Unifredus Aboriti, et armiger ejus a vespera hora diei usque ad solis ortum mecum et cum puero meo requiem non habuit, sed ad plenitudinem concionis cleri et populi convocatam, et congregatam Mediolani quasi in hora tertia perveni, ubi clerus et populus quasi homo unas amplissime et mirifice collaudavit et conclamavit, ut archiepiscopus veniret, et principem illum coronaret. Ad hæc quoque Rogerius Clivellus nobilis miles et potens, populo circumstante ait: B Per corpus Domini, nisi voluntas Dei esset, ut hic nobilis dominus coronaretur,iste benedictus populus nequaquam ad laudem ejus ita concorditer clamaret Causa itaque ista sic collaudata et statuta, Anselmus de Badaglo subdiaconus ordinarius,guido de Landriano electus capitaneus, Guerenzus Puzobonello vavassor (6) strenuus, Rubacastellus civis et cques nominattssimus, ex parte totius cleri et tuæ, præter consuetudinem Romanæ Ecclesiæ, quæ nulli hoc dignitatis genus, nisi præsenti concedit, litteris tuis exorati ex apostolicæ sedis benedictione transmittimus. »> (4) Id est rationibus præmunitus. (5) Seu Robaldum. (6) De hoc Anselmi reditu Puricellius in Mon. basil. Ambr., num. 338, asserit sermonem haberi in catal. tam metropolitani archiepresbyteri, quam urbis nostræ secretarii his verbis: «Hic cum magna comitiva nobilium Mediolanensium in festo S. Michaelis per portam Ticinensem intrans in sede sua collocatur, ut mos est in talibus. » Si solemnem hunc ingressum tunc, cum ab urbe reverteretur, peregit Anselmus, fatendum est eum statim ac electus et consecratus fuit, Romanum iter arripuisse ; antequam enim trium mensium spatium effluxisset, die 29 Septembris jam Mediolanum reversus erat. (7) Non quia electus tantum foret, et nondum consecratus, ut a Puricellio traditum Pagius censuit ad ann. 1125, num. 22, cum eum jam ordinatum fuisse indicent ea verba: «Meditatus et episcopus venisti; » sed quia clerus et populus eum Mediolanensis Ecclesiæ jura apud Romanum pontificem violasse reputaverat, ut infra declarat auctor noster. (8) Lege idipsum. (9) Totam ferme Verbani lacus oram cum adja. centibus oppidis atque arcibus paruisse archiepiscopo nostro jam docui in Append. ad vindic. corpor. SS. Gervas. et Protas., num. 29. Plura legi possunt in Corio primæ editionis 1503, pag. 85, ubi Cassonus Turrianus archiepiscopus in Matthæum vicecomitem sacris diris invectus, multa archiepiscopalis ditionis castella et loca enumerat, inquiens: « Tu, Matthæe, rem universam Angleriensem, Lencensem, Bellanensem, Vallasinensem, Cattanensem, Travalliensem, Brebiensem, quæ arces et loca sunt antiquitus ecclesiastici nostri juris, tenes. » CAP. XXXIX. (1) Archiepiscopalis nempe juris. (2) Inter cætera, qua Conradus armaverat, ut ad imperium assumeretur, id etiam erat, quod ab Agnete Henrici senioris filia in lucem editus, atque ideo Henrici postremo defuncti sororius regnum C Conrado pontifici Anselmo contulerunt. Qui cum esset in castro Plebiæ, et intendisset super horum legationem et meam relationem, et festinavit ad urbem.De cætero ipse quasi consentiens communi omnium gentium voto in ecclesia Sancti Michaelis (7), quæ est Modoetiæ benedixit. et unxit, et coronam electo Conrado in festo sancti Petri (8) posuit, altero episcopo astante regi coronando. In quo facto ego quippe piger non fui, sed ante ipsum pontificem, ipsumque coronatum ab ecclesia Sancti Michaelis pontificalem virgam in admirabili pompa (9 per Dei voluntatem congregata ad honorem illius regis usque ad ecclesias Sancti Joannis bona cum voluntate portavi,et in Sancti Joannis ecclesia (10) solemniter cum rege isto qvamoptimo missam audivi. Eamdem quoque solemnitatem coronationis idem pontifex in ecclesia S. Ambrosii (11), me alibi non meo vitio (12) detento, celebravit. Verumtamen quidquid directe est actum in illo domino meo rege dilexi et diligo Hunc namque gradientem per comitatus et marchias Lombardia (13), et Tusciæ comites, et marchiones cujuscunque nobilitatis viri potentes, et humiles cum gaudio sussibi naturali jure competere affirmaret ; inde etiam Mediolanenses Conradum tanquam regem suum naturalem susceperunt. Venisse autem Conradum in Italiam anno 1128 superius diximus: mensem quo apud Insubres fuit, nobis indicat Landulphus, cum illum infra asserat vigesima nona Junii die, S. Petro sacra, Modoetiæ coronatum. (3) Hinc redargui potest Onuphrius Panvinius, qui in lib. De comitiis imperatoriis, cap. 11 coronam ferream, qua inaugurari solent Italiæ reges, in usu fuisse ante Friderici II tempora Mediolani aut Modoetiæ nequaquam credidit. Solide illum refutavit quoque Puricellius in Mon. bas. Ambr., num. 343. (4) Id est Brebia, oppidum non longe a Verbano Jacu, antiquissimis monumentis refertum, atque olim celebre, nunc prope funditus dirutum, ut scribit Bonav. Castil ioneus De Gallor. Insubr. antiq. sedib., col. mihi 373, qui nominis etymon et reliqua insignis antiquitatis vestigia ibidem manentia refert. (5) Id est famam late diffusam communis plausus ac concilii Mediolanensium. (6) Seu valvassor, nomen illo vo notissimum, quo vassalli feudales majores aut minores indicabantur, ut ex Du Cangii Glossar. (7) Hujus ecclesiæ mentio fit in diplomate CleD mentis papæ III ad Obertum Modoetiensem archipresbyterum anno 1188 dato, et a Barthol. Zucchio cap. 20 exhibito; eaque inter ecclesias post S. Joannem prima recensetur. (8) Nempe die 29 Junii anni 1128, ut sup. notavimus. (9) Seu potius populi multitudine. (10) Ecclesia hæc antiquitate sua venerabilis, utpote a Theodelinda Langobardorum regina exstructa ac dotata, in præsens etiam celebris est, pontificalium insignium privilegio fulgens, et recentibus auri ac picturarum ornamentis in nobiliorem sacri cultus magnificentiam adducta. (71) Nempe Mediolani, quod Sigonius omisit, Modoetiensem tantum Conradi coronationem ad hunc annum recensens. (12) Id est me legitime impedito. (13) Non tamen omnes nonnullæ enim civitates |