Et non solum ipse, sed et fratres voluit ut evangelicum servarent silentium, ut vi delicet ab omni verbo otioso omni tempore abstinerent sollicite, tanquam redditur in die Iudicii de huiusmodi rationem. Sed si quem fratrem invenisset verbis assue tum inanibus, acriter arguebat, taciturnitatem modestam et puri cordis affirmans 5 custodiam, et non modicam esse virtutem, pro eo, quod mors et vita fore dicantur in manibus linguae, non tam ratione gustus quam loquelae 1. Austeritas beati Francisci ad suum corpus apparet decimo, si ad visum e eius aspectum oculos defigamus. Sic quidem a contuitu mulierum oculos aver terat, ut quasi nullam in facie agnosceret. Ipsarum « familiaritates, colloquia et aspec 10 tus, quae multis occasio sunt ruinae, sollicitius evitari iubebat, asserens per huius modi debilem frangi et fortem saepe spiritum infirmari. Harum contagionem, con versantem cum eis, nisi probatissimum virum, tam facile dixit effugere (a) quam, iuxta Scripturam, ambulare in igne et non comburere plantas. Non enim securum ess putabat earum (b) formarum introrsus haurire imagines, quae possunt, aut edomita 15 carnis suscitare igniculum, aut pudicae mentis maculare nitorem. Asserebat etiam frivolum esse mulierum colloquium, excepta confessione vel instructione brevissima iuxta quod saluti expedit et congruit honestati. « Quae, inquit, sunt religioso cun muliere tractanda negotia, nisi cum sanctam poenitentiam vel melioris vitae con silium religiosa petitione deposcit? Ex nimia securitate minus cavetur hostis; et dia 20 bolus, si de suo capillum habere potest in homine, cito facit excrescere in trabem3» Sic ergo in visu et contuitu rigidus fuit, ut quasi nullam per visum cognosceret mulierem. Apparet undecimo beati Francisci ad corpus rigiditas, si attendatur hostis, scilicet diabolus, quem a se sua rigiditate expulit in eremo de Sartiano, se disci25 plinando et in nives immergendo; superavit in ecclesia Sancti Petri de Bovario (c). Cum ipso multoties manu conflixit ad manum vitae rigiditate et oratione, et vicit; el demum a multis ipsum violenter eiecit. Non dedit beatus Franciscus vitae arctae relaxatione seu abstinentia aliquando locum diabolo; quare in pace sua possidens ab hoste minime aliquando fuit superatus. 30 Duodecimo apparet beati Francisci ad carnem rigor, si ab eius anima quaeratur et spiritu, an praedominati fuerint ipsi per omnia. Et certe dicent, quod beatus Franciscus carnem suam crucifixit cum vitiis et concupiscentiis, sic ut perfecte se spiritui subderet, et in his, quae Dei sunt, sine difficultate pareret. Et licet eius caro per omnia spiritui foret subiecta, nihilominus ei flagella et poenas, ne a proposito 35 resiliret, irrogare non destitit, quoad vixit, ut aliis sic faciendi exemplum praeberet et formam. Sie ergo duodecim praemissis manifeste apparet ad instar Domini Iesu Christi beatum patrem Franciscum carnem laboribus et aliis afflictionibus variis eidem illati ipsam potestative spiritui subiecisse, et quemadmodum in aliis praecedentibus, sic 40 et in hoc, caput totius perfectionis Christum imitatum fuisse, prout secunda pars istius VII conformitatis dicebat. 5 1 L. c. 2 Cf. Prov. 6, 28. 3 Ex Leg. Mai. c. 5 n. 5. Leg. Mai. c. 6 n. 6; supra 138 1. 9 sqq- 6 Cf. Luc. 11, 21. -- FRUCTUS ET CONFORMITAS OCTAVA ET IN ORDINE VIGESIMA : Iesus Pacem dans Fluctibus. Franciscus Solidatur. Expositio primae partis, videlicet: Iesus pacem dans fluctibus. Omnium Salvator et Dominus inclytus Iesus Christus, cum mirabilia operetur absque numero, assidue prodigia faciendo in caelo sursum et signa stupenda in terra deorsum', fue- 5 ritque mirabilis in mundi exordio caelum creando, adornando sideribus, legeque aeterna in suo motu regulando. In terra tot herbis, arbustis, animalibus, volucribus, fluviis et fontibus eam adornando, in aquis dividendo aquas, partem aquarum (a) statuit in supremo scilicet supra firmamentum, reliquam in inferioribus collocando, ipsas diversis piscium generibus freundando; temporis in processu post innumera exhibita opera, suae deitati testimonia 10 perhibentia, ad faciendum in mari praeclara transit et stupenda, ut Dominus caeli, terrae et marium firmissime teneretur et probaretur. Sed quia nomen maris in sacro Eloquio varie accipitur et tam mystice quam veraciter (b), quomodo sit operatus in mari mirabilia, quia prima pars istius VIII conformitatis dicit ipsum Dominum Iesum pacem dedisse fluctibus ipsius maris, ac per hoc mira exercuisse (c), est breviter nunc disserendum. 15 1. Nomen maris mystice et figurative aliquando accipitur pro ipsa poenitentia et homine in poenitentia exsistente, iuxta quod habetur Thren. 2, 13, ubi de vero poenitente dicitur: Magna est velut mare contritio tua. Et Apoc. 10, 2 habetur, quod angelus descendens de coelo, posuit pedem dextrum super mare, sinistrum vero super terram, quia Deus pedem dextrum, id est suae gratiae et misericordiae, ponit super poenitentes et demum col- 20 locat ad suam dexteram; terrestres vero et terrenis deditos non respicit, gratiam eis infundendo; et perseverantes a se reiicit, et in futuro collocat cum sinistris. Secundo accipitur mare secundum beatum Ambrosium pro mundo isto. Et sic exponit illud Psal. 103, 25: Hoc mare magnum et spatiosum manibus; illic reptilia, quorum non est Ramerus, id est diversa genera inimicorum, qui secundum nostrarum virium quantitatem 25 compensato nobiscum agone luctantur etc. Tertio accipitur, secundum Bernardum Super Cantica, sermone XIII, pro Christo Domino nostro. Et sic exponit illud 3: Omnia flumina intrant mare etc. Quarto modo accipitur litteraliter. Et sic accipitur Gen. 1, 10; vel secundum modum loquendi Iudaeorum, qui quamlibet congregationem aquarum, mare appellant. Et sic acci- 30 pitur in proposito pro expositione huius primae partis huius VIII conformitatis. Accipiendo ergo mare primo modo, dico, quod accipitur pro poenitentia et poenitente veraciter. Poenitentia enim per mare accipitur et significatur: Et primo ratione amaritudinis. Dicitur enim mare, secundum Isidorum, ab amaritudine, quia amaras aquas habet, ut patet experientia. Poenitentia enim, etsi iustis sit dulcissima, 35 et sic etiam debeat esse peccatoribus, utpote quia ea mediante veniam inveniunt et gratiam; tamen in deliciis mundi constitutis et vitiis deditis valde aspera videtur et amara. Filiis Israel, in deliciis Aegypti nutritis, aquae Mara (d) in deserto apparebant amarae, Exod. 15, 25 sqq. Arcta enim est via, scilicet poenitentia, quae ducit ad vitam; et pauci sunt, qui ingrediuntur per eam, Matth. 7, 14. Tales enim delectat peccare, sed non pro peccato poenitere. Contra 40 Et non solum ipse, sed et fratres voluit ut evangelicum servarent silentium, ut videlicet ab omni verbo otioso omni tempore abstinerent sollicite, tanquam reddituri in die Iudicii de huiusmodi rationem. Sed si quem fratrem invenisset verbis assuetum inanibus, acriter arguebat, taciturnitatem modestam et puri cordis affirmans 5 custodiam, et non modicam esse virtutem, pro eo, quod mors et vita fore dicantur in manibus linguae, non tam ratione gustus quam loquelae 1. Austeritas beati Francisci ad suum corpus apparet decimo, si ad visum et eius aspectum oculos defigamus. Sic quidem a contuitu mulierum oculos averterat, ut quasi nullam in facie agnosceret. Ipsarum « familiaritates, colloquia et aspec10 tus, quae multis occasio sunt ruinae, sollicitius evitari iubebat, asserens per huiusmodi debilem frangi et fortem saepe spiritum infirmari. Harum contagionem, conversantem cum eis, nisi probatissimum virum, tam facile dixit effugere (a) quam, iuxta Scripturam, ambulare in igne et non comburere plantas. Non enim securum esse putabat earum (b) formarum introrsus haurire imagines, quae possunt, aut edomitae 15 carnis suscitare igniculum, aut pudicae mentis maculare nitorem. Asserebat etiam frivolum esse mulierum colloquium, excepta confessione vel instructione brevissima, iuxta quod saluti expedit et congruit honestati. « Quae, inquit, sunt religioso cum muliere tractanda negotia, nisi cum sanctam poenitentiam vel melioris vitae consilium religiosa petitione deposcit? Ex nimia securitate minus cavetur hostis; et dia20 bolus, si de suo capillum habere potest in homine, cito facit excrescere in trabem 3 ». Sic ergo in visu et contuitu rigidus fuit, ut quasi nullam per visum cognosceret mulierem. 3 Apparet undecimo beati Francisci ad corpus rigiditas, si attendatur hostis, scilicet diabolus, quem a se sua rigiditate expulit in eremo de Sartiano, se disci25 plinando et in nives immergendo; superavit in ecclesia Sancti Petri de Bovario (c). Cum ipso multoties manu conflixit ad manum vitae rigiditate et oratione, et vicit; et demum a multis ipsum violenter eiecit. Non dedit beatus Franciscus vitae arctae relaxatione seu abstinentia aliquando locum diabolo; quare in pace sua possidens", ab hoste minime aliquando fuit superatus. 30 Duodecimo apparet beati Francisci ad carnem rigor, si ab eius anima quaeratur et spiritu, an praedominati fuerint ipsi per omnia. Et certe dicent, quod beatus Franciscus carnem suam crucifixit cum vitiis et concupiscentis, sic ut perfecte se spiritui subderet, et in his, quae Dei sunt, sine difficultate pareret. Et licet eius caro per omnia spiritui foret subiecta, nihilominus ei flagella et poenas, ne a proposito 35 resiliret, irrogare non destitit, quoad vixit, ut aliis sic faciendi exemplum praeberet et formam. Sie ergo duodecim praemissis manifeste apparet ad instar Domini Iesu Christi beatum patrem Franciscum carnem laboribus et aliis afflictionibus variis eidem illatis ipsam potestative spiritui subiecisse, et quemadmodum in aliis praecedentibus, sic 40 et in hoc, caput totius perfectionis Christum imitatum fuisse, prout secunda pars istius VII conformitatis dicebat. (a) Al in marg.; As om.; Edd. evitare. (b) As, Edd. mulierum (quod Al correx.); Edd. om. for (c) Edd. Bevanio. marum. 5 - 1 L. C. 2 Cf. Prov. 6, 28. - 3 Ex Leg. Mai. c. 5 n. 5. Leg. Mai. c. 6 n. 6; supra 138 1. 9 sqq. 6 Cf. Luc. 11, 21. 4 Supra p. 195 n. 14. FRUCTUS ET CONFORMITAS OCTAVA ET IN ORDINE VIGESIMA: Iesus Pacem dans Fluctibus. Franciscus Solidatur. Expositio primae partis, videlicet: Iesus pacem dans fluctibus. Omnium Salvator et Dominus inclytus Iesus Christus, cum mirabilia operetur absque numero, assidue prodigia faciendo in caelo sursum et signa stupenda in terra deorsum', fue- 5 ritque mirabilis in mundi exordio caelum creando, adornando sideribus, legeque aeterna in suo motu regulando. In terra tot herbis, arbustis, animalibus, volueribus, fluviis et fontibus eam adornando, in aquis dividendo aquas, partem aquarum (a) statuit in supremo scilicet supra firmamentum, reliquam in inferioribus collocando, ipsas diversis piscium generibus fecundando; temporis in processu post innumera exhibita opera, suae deitati testimonia 10 perhibentia, ad faciendum in mari praeclara transit et stupenda, ut Dominus caeli, terrae et marium firmissime teneretur et probaretur. Sed quia nomen maris in sacro Eloquio varie accipitur et tam mystice quam veraciter (b), quomodo sit operatus in mari mirabilia, quia prima pars istius VIII conformitatis dicit ipsum Dominum Iesum pacem dedisse fluctibus ipsius maris, ac per hoc mira exercuisse (c), est breviter nunc disserendum. 15 1. Nomen maris mystice et figurative aliquando accipitur pro ipsa poenitentia et homine in poenitentia exsistente, iuxta quod habetur Thren. 2, 13, ubi de vero poenitente dicitur: Magna est velut mare contritio tua. Et Apoc. 10, 2 habetur, quod angelus descendens de coelo, posuit pedem dextrum super mare, sinistrum vero super terram, quia Deus pedem dextrum, id est suae gratiae et misericordiae, ponit super poenitentes et demum col- 20 locat ad suam dexteram; terrestres vero et terrenis deditos non respicit, gratiam eis infundendo; et perseverantes a se reiicit, et in futuro collocat cum sinistris. Secundo accipitur mare secundum beatum Ambrosium pro mundo isto. Et sic exponit illud Psal. 103, 25: Hoc mare magnum et spatiosum manibus; illic reptilia, quorum non est numerus, id est diversa genera inimicorum, qui secundum nostrarum virium quantitatem 25 compensato nobiscum agone luctantur etc. Tertio accipitur, secundum Bernardum Super Cantica, sermone XIII, pro Christo Domino nostro. Et sic exponit illud 3: Omnia flumina intrant mare etc. Quarto modo accipitur litteraliter. Et sic accipitur Gen. 1, 10; vel secundum modum loquendi Iudaeorum, qui quamlibet congregationem aquarum, mare appellant. Et sic acci- 30 pitur in proposito pro expositione huius primae partis huius VIII conformitatis. Accipiendo ergo mare primo modo, dico, quod accipitur pro poenitentia et poenitente veraciter. Poenitentia enim per mare accipitur et significatur: Et primo ratione amaritudinis. Dicitur enim mare, secundum Isidorum, ab amaritudine, quia amaras aquas habet, ut patet experientia. Poenitentia enim, etsi iustis sit dulcissima, 35 et sic etiam debeat esse peccatoribus, utpote quia ea mediante veniam inveniunt et gratiam; tamen in deliciis mundi constitutis et vitiis deditis valde aspera videtur et amara. Filiis Israel, in deliciis Aegypti nutritis, aquae Mara (d) in deserto apparebant amarae, Exod. 15, sqq. Arcta enim est via, scilicet poenitentia, quae ducit ad vitam; et pauci sunt, qui ingrediun 25 tur per eam, Matth. 7, 14. Tales enim delectat peccare, sed non pro peccato poenitere. Contra 40 3 a tales loquitur Augustinus Psalmo L dicens : « Sunt multi, quos peccare non pudet, agere poenitentiam pudet. O incredibilis insania. De vulnere ipso non erubescis, et de ligatura vulneris erubescis. Nonne vulnus foedius et putridius est? Confuge ergo ad medicum et age poenitentiam, dicens: Iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper. 5 Tibi soli peccavi, qui solus es sine peccato». Ad poenitentiam exercendam, etsi appareat amara, hortatur nos beatus Bernardus in quodam Sermone dicens: « Fugite de medio Babylonis et salvate animas vestras; volate ad urbes refugii, ubi possitis et de praeteritis poenitentiam agere et in praesenti obtinere gratiam et futuram gloriam fiducialiter praestolari. Non vos retardet conscientia, quia ubi peccata superabundaverunt, superabundare consuevit 40 et gratia. Nec poenitentiae ipsa austeritas deterreat; nec enim condignae sunt passiones huius saeculi et temporis ad praeteritam culpam, quae remittitur, non ad praesentis consolationis gratiam, quae immititur, non ad futuram gloriam, quae promittitur. Si verbis non creditis, operibus credite, exemplis acquiescite plurimorum. Currunt undique ad poenitentiam peccatores, et natura pariter et consuetudine delectati (a). Nihil credentibus impossi15 bile; nihil amantibus difficile; nihil asperum mitibus; nihil humilibus arduum reperitur, quibus et gratia fit in auxilium et obediendi devotio lenit imperium ». 7 Poenitentia mari assimilatur secundo, ratione impetuositatis et vertiginis. Mare enim dicitur pelagus, id est undas pellens. Sic poenitentia undas tentationis diaboli pellit et elidit. Hoc patuit in abbate Antonio et pluribus aliis, qui impetus tentationum sancta poenitentia 20 coercuit; in capite Christo, qui in deserto poenitentia diaboli triplicem tentationem superavit et repulit 8. Assimilatur mari poenitentia tertio, ratione tranquillitatis post commotionem. Mare dicitur aequor, quia in mari aquae aequantur post tempestatem. Sic anima per poenitentiam tranquillatur in conscientia, quia ubi erat remorsus, desinit, et ubi a diabolo inquieta. 25 batur, pacata remanet et quieta. Patuit in beato Benedicto, qui poenitentia peracta contra carnis incendium, ex tunc in pace a tali vitio et quietus permansit, ut docet beatus Gregorius II Dialogorum 10. Verum mare, etsi tempestuosum sit, vento tamen subtracto quiescit, et eius amaritudo per nubium ab ipso sublevationem dulcescit, ac eius aquae per subterraneas derivationes (b). Sic et poenitentia, ubi ventus mundanae delectationis abiiciatur, nubes vero 30 adsit, id est contemplatio caelestium, et meditatio adsit inferorum, non solum homo instigatur ad poenitentiam exercendam, sed fructus dignos efficit poenitentiae, prout in simili declarat beatus Gregorius III Dialogorum ", exponens illud Iudic. 2, quod Caleb (b) dedit Axae filiae irriguum superius et inferius. Ubi duos compunctionis declarando modos, contemplatione caelestium et attentione inferorum, ad bonum pandit hominem incitari et in bono 35 solidari. Non solum poenitentia et verus poenitens mare potest dici ex praefatis, sed ex effectibus, quos mare causat, spiritualiter intelligendo. Mare enim ut docet experientia: Primo est sui purgativum. Cadavera immunda et mortua, ut dicit Gregorius 12, a se expellit et reiicit. Poenitentia a peccato purgat, in cuius signum dicit beatus Petrus, Act. 3, 19: 40 Poenitemini, ut deleantur peccata vestra Et quod poenitentia deleantur et purgentur peccata, habetur II Reg. 12, 13, de David qui post adulterium et homicidium dixit; Peccavi, et sequitur: Dominus transtulit peccatum tuum. Secundo per venas occultissimas sui diffusi 10 L. c. c. 2 (P. L. 66, 132). 11 Dial. I. III. c. 34 (P. L. 77, 300 sqq.) sed est in los., 15, 19. 12 Moral. I. V c. 3 (P. L. 76, 6). |