INDEX PRAEFATIONIS.

De libro Conformitatum et editione nostra in genere.

Caput I. De vita Auctoris et ipsius Homonymi.

Quibus annis liber Conformitatum compositus sit (1385-4390)
De anno quo fr. Bartholomaeus de Rinonico obierit (circa 1401) .
Caput II. De auctoritatibus et fontibus in libro Conformitatum adhibitis
4. De idea generali operis

2. Unde ideam generalem hauserit Pisanus

3. Auctores in parte priore singularum Conformitatum allegati.

4. Fontes et auctores historiae Franciscanae

Caput II. De aliis codicibus et de editionibus libi Conformitatum

4. De originali MS. libri Conformitatum.

2. De codicibus novis, aliisque deperditis libri Conformitatum

3. De editionibus prioribus libri Conformitatum .

Pag.

4. De opusculis e libro Conformitatum extractis et de variis inde excerptis

Caput IV. De fortuna operis Conformitatum.

V

X-XXIX

XXIV

XXVII

XXX-XLIV

XXX

XXXI

XXXIV

XXXVI

XLV-LXXIX

XLV

XLIX

LX

LXXI

LXXX-CI

4. De versione itala operis Conformitatum .

LXXX

3. De auctoribus qui opus Conformitatum imitati sunt.

LXXXV

3. De libellis contra opus Conformitatum conscriptis et de illud defendentibus

Caput V. De reliquis operibus fr. Bartholomaei de Rinonico Pisani.

De vita et miraculis B. Gerardi de Valentia, auctore fr. Bartholomaeo Albisio
Pisano.

De laudibus B. Mariae V. auctore fr. Bartholomaeo de Rinonico

De huius duobus Quadragesimalibus.

De ceteris ipsius operibus

Addenda ad Praefationem

CI-CXXIII

CI

CIL

CXIII

CXX

CXXIV-CXXVII

LIBRARY

LIBER SECUNDUS

DE SEXDECIM ALIIS FRUCTIBUS ET CONFORMITATIBUS

VITAE

BEATI FRANCISCI AD VITAM DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI.

PRIMUS FRUCTUS ET CONFORMITAS IN ORDINE DECIMA TERTIA :

Iesus Signis Mirificus Franciscus Divulgatur.

Expositio primae partis videlicet: Iesus signis mirificus.

Postquam libro praecedenti de Conformitatibus beati Francisci ad Dominum Iesum Christum digestum est, in quibus apparuit et praevisio ipsius beati Francisci a prophetis et 5 aliis, ac demonstratio eiusdem facta populis, et per se atque fratres, vita et doctrina; restat consequenter de aliis Conformitatibus in hoc secundo libro tractandum (a), in quibus nitet, qualibus virtutibus praefulsit ipse Christus, et conformiter sua gratia ipse pater beatus Franciscus. At non solum virtutibus interioribus claruit, sed etiam exterioribus signis, prout prima conformitas et fructus huius libri secundi reserat, quae est in ordine XIII conformitas, dicens: 10 Iesus signis mirificus, Franciscus divulgatur; et more praecedentium conformitatum expositionis, primo exponam primam partem videlicet: Iesus signis mirificus, et deinde secundam partem: Franciscus divulgatur.

Et pro evidentia (b) primae partis, scilicet suae expositionis est advertendum, quod, prout patet experientia; et dicto Salvatoris claret (c): homines potius vitam attendere de- 15 berent quam signa, et virtutes quam miracula. Sola miracula (d) sine vita sancta perfecta virtutibus et aliis, nihil valent ad beatitudinem consequendam, dicente Christo, Matth. 7, 22

(a) Edd. tractare.

Analecta

(b) Al per evidentiam. (c) Al et As clareat. (d) Al om. sola miracula.

Tom. V.

4

et 23: Multi dicent mik in la die: Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, et signa multa fecimus? Et egs respondebo eis, nescio vos, et Luc. 10, 20, dixit Iesus Apostolis gaudentibus de hoc: In hoc nolite gaudere, quia spiritus vobis subiiciuntur; sed potius gaudete, quia nomina vestra scripta sunt in caelis. Dabunt etiam tempore Antichristi pseudo-prophetae 5 signa magna, vt prodigia, Matth. 24, 4 sqq., et tamen de numero erunt damnatorum, et ideo B. Gregorius XX Moralium exponens verbum praefatum, Matth. 7, 22: Domine, nonne in nomine tuo prophetavimus etc. inquit: Qua sententia, quid datur intelligi, nisi in hominibus charitatis humilitas, non autem debeant virtutum signa venerari, probatio quippe, non est signa facere; sed unumquemque ut se diligere, de Deo vera cognoscere, de proximo vero 10 racliora, quam de se ipso sentire. Veros enim Dei famulos non miracula, sed sola charitas probat». Quibus Beati Gregorii ac Salvatoris verbis apparet, quod signa facere parum sine aliis valet (a), et consequenter potius ad vitam sanctam esset respiciendum, quam ad signa. Sed quia homines contrarium (b) faciunt, utpote sensuales potius quam intellectuales, ideo Dominus tam in veteri testamento, quam in novo voluit et permisit miracula fieri (c) et 15 Salvatorem etiam nostrum miracula egisse, et sancta Evangelia attestantur, et prima pars huius XIII conformitatis declarat, dicens: Iesus signis mirificus.

1. Et pro horum evidentia sunt aliqua inquirenda et videnda. Primum est, an Christum decuerit facere miracula. Secundum est, quae differentia ponitur inter operationem Christi miraculorum, et aliorum. Tertium, si vera fuerunt, ut nullo modo de falsitate possent argui (d). 20 Quartum, si miraculis deitas eius potest comprobari. Quibus quatuor visis et praemissis, de ipsis miraculis erit succincte videndum quae fuerunt.

Ad primum, quo quaeritur: an Christum miracula facere decuerat (e), respondeo, quod sic. Patet, quia de facto fecit, quare et decuit. Sed aliter istam decentiam ostendendo dicitur, quod fuit congruum Christum talia exercere. Primo ad ostendendum suae personae 25 dignitatem et excellentiam. Nam cum in veteri testamento plures signa fecerint, immo verius loquendo Deus per ipsos; ubi si Christus signa et miracula non fecisset, inferior eis dictus fuisset. Quare, ut se non ostenderet eis inferiorem, immo excellentiorem et maiorem, miracula decuit exhibere. Secundo ad suae vitae authenticam demonstrationem. Licet enim, ut dictum est per Gregorium 2, miracula sanctum non faciant, cum aliis tamen sanctum 30 indicant et ostendunt; quare ad suae vitae authenticam demonstrationem, sicut in aliis exstitit sanctis, sic et in Christo fieri decuit. — Tertio ad suae doctrinae veridicam protestationem. In cuius signum dicebat ipse Salvator, Ioan. 10, 38: Si mihi non vultis credere, operibus credite. Quarto, ut Patris et sui omnimodam declararet aequalitatem et ipsius in Patre immansionem (ƒ), Ioan. 14, 10, dicens: Pater in me manens, ipse facit opera, et Ioan. 5, 17: 35 Pater meus usque modo operatur, et ego operor. Quinto ad mundi conversionem, cum enim mundus in eum credere deberet, signa fieri decebat. Ratio, quia Iudaei signa quaerunt; sic etiam Gentiles. Hinc est quod Dominus ad praedicandum Apostolos dirigens et discipulos, miracula faciendi tribuit potestatem, Matth. 10, 8. Luc. 9, 1, et Marc. ult. [16], 17-8, et Ioan. 2, 23; dicitur quod multi crediderunt in nomine eius, videntes signa, quae faciebat. Sexto 40 ad fidei confirmationem et credulitatem, Matth. 11, 4: Dicite Ioanni quae audistis et vidistis, et Glossa super illud Psalm. 9, 1: Confitebor tibi Domine, in toto corde meo etc. dicit, miracula per Christum facta ad fidei valent credulitatem et confirmationem. Septimo ad suae deitatis dilucidationem, de quo statim dicetur. Multae aliae congruentiae possunt adduci, sed praefatae sufficiant; quibus patet, quod decens fuit Dominum Iesum Christum miracula 45 operari, et sic patet breviter ad primum, quod erat videndum.

(a) Al et As valent.

(b) As et Edd. oppositum. (c) Al om. fieri. (d) As et Edd. inficiari. (f) Edd. mansionem.

(e) Codd. et Edd. Christus.... debuerit.

1 Cap. 5, (Migne, P. L. 76, 147) paucis omissis. 2 Homil. 29 in Evang. (P. L. 76, 1216).

<< Miracula ostendunt aliquando sanctitatem, non autem faciunt ».

5

Ad secundum de differentia miraculorum Christi ad alios, est sciendum, quod huius quaesiti declaratio a primo dependet, tamen potest dici, quod differentia praecipua est: quia Christus agebat virtute propria, scilicet divina. Alii vero agunt non virtute propria sed alterius, scilicet Dei. Deo enim soli proprie competit miracula facere, creaturae vero improprie, accipiendo miracula non proprie, sed pro miro vel mirabili. Christus ut Deus virtute propria agit miracula; ut etiam homo verus miracula agit, quia Dei potentia per communicationem essentialem et formalem esse divini est sibi communicata; quod nulli alteri est a Deo faetum. Sic ergo, quia miracula alii, sive aliae creaturae, non faciunt proprie accipiendo miraculum, ut dicit Augustinus De utilitate credendi1: « Miraculum est opus arduum et insolitum, supra spem et facultatem admirantis» sed solus Deus etc. patet ergo breviter ad se 10 cundum hoc quaesitum. Et si dicatur: Sancti dicuntur facere miracula, respondeo, quod pro tanto dicuntur facere miracula, quia Deus eorum precibus ad faciendum miracula movetur. Et si dicatur: In scriptura divina invenitur, quod non solum boni, sed et mali signa et miracula faciunt, respondeo, quod nomine miraculi dicitur mirabile, nec simpliciter. Sed quia vel divina actione fit precibus ipsorum, vel subtilitate ingenii activa passivis coniun- 45 gendo: efficiunt in brevi quod natura in magno exercuisset tempore, et sic magi fecerunt, Exod. 7, 12 et 22, draconem et ranas virtute daemonum. Et si dicatur de miraculis Antichristi respondet Apostolus, II. Thes. 2, 9, quod mendacia erunt.

Ad tertium patet iam responsio, quod Christi miracula fuerunt verissima, utpote ab eo, qui solus potest facere, cui natura omnis in summa est obedientia et subiectione, non ap- 20 parenter solum, sed realiter et existenter (a), non ad gloriam capiendam humanam, sed potius divinam, Ioann. 8, 50: Ego gloriam meam non quaero, sed eius qui misit me. Ad finem debitum, quia ut credatur verus Deus, ipse dicit, Ioan. 10, 38: Si mihi non vultis credere, operibus credite. Ac potius ad finem spiritualem, quam corporalem: « Nam miracula Domini salvatoris, et in veritate debent credi facta, et per mysterium aliud significare», ut dicit 25 beatus Gregorius, ac neminem curavit corporaliter, quem non curavit totaliter et internaliter, ut ait B. Hieronymus; nam totum hominem salvum faciebat, Ioan. 7, 23.

Et quia praefatorum dubiorum intelligentia ex declaratione quarti dependet, nunc ad quartum dubium respondetur, quod Christi miraculis cum aliis concurrentibus Deitas ipsius est declarata, et sic esse declaratur, si attendatur: Primo, modus, scilicet miracula faciendi. Quia 30 non supplicative, more aliorum, sed imperative, resuscitando iuvenem in porta civitatis Naim, Luc. 7, 14 dixit: Adolescens tibi dico, surge. Sic etiam in suscitatione puellae 3. Et si dicatur: in suscitatione Lazari gratias egit Deo Patri, respondetur quod aliud est gratias referre et aliud suffragium impetrare. Primum non praesupponit secundum; sed e converso. Item quare Christus gratias egit, habetur ibidem; Ioan. 11, 42 dicit: Ego enim sciebam, quod 35 semper me audis; sed propter populum circumstantem dixi, ut credat quia tu me misisti. Sic etiam quando satiavit tot milia hominum, non petiit suffragium, sed (b) dat Deo Patri gratias. Et si dicatur: Christus oravit, conceditur, non ad petendum suffragium, sed ad dandum exemplum, ut dicit Beda. Secundo potentia et virtus, teste enim Aristotele in libro De secretis secretorum ad Alexandrum, parte III. c. 3, recitando verba Hermogenis, patris philoso- 40 phorum dicit : Operator miraculorum unus et solus est Deus, a quo descendit omnis operatio mirabilis. Idipsum tenent doctores sacri, Augustinus De utilitate credendi ®, describendo quid est miraculum, et III De Trinitate, Anselmus De conceptu virginali 8.

Quod sola virtute divina Christus miracula egerit, patet ex pluribus. Primo, quia ut dicitur Luc. 6, 19: Virtus de illo exibat et sanabat omnes languores. Cyrillus : « non virtutem alienam accipiebat, sed propria utebatur. Et super illud Matth. 8, 16: Spiritus eiiciebat verbo et omnes male habentes curavit; verbo brevi, ut dicit Chrysostomus, Evangelista pe5 lagus ineffabile miraculorum a Christo factorum expressit. Secundo quia patrocinium (ut dictum est), non deposcebat; sed verbo, vel tactu curavit, Luc. 6, 16: Quotquot autem eum tangebant, salvi fiebant. Tertio quia non unum vel duo miracula fecit, sed innumera ut patebit. Quarto quia sui nominis invocatione alii faciebant miracula; sicut patet Luc. 9 et 10, et Matth. 10, 1. Sic igitur his quatuor patet, quod divina virtute miracula peregit, et sic 40 virtute, et potentia sua omnipotenti.

Tertio apparet, si pensetur species miraculorum. Quia non unius speciei, sed diversarum; quae opera (a) esse non possunt, nisi a solo Deo; sicut est incarnatio et carnis assumptio, ortus ex Virgine, sacramentum eucharistiae, resurrectio, et sic de aliis. Et ideo dicebat, Ioan. 15, 24: Si opera non fecissem, quae nemo alius fecit, excusationem haberent de 15 peccato suo etc.

Quarto, si attendantur prophetata. Nam cum per prophetas deitas Christi et eius humanitas fuerit declarata, ut patet per Isa. 9, 6: Puer natus est nobis, et filius datus est nobis, et sequitur: Et vocabitur nomen eius: Admirabilis, Angelus, Deus, Fortis etc. per Ierem. 23, 19: Ecce dies veniunt dicit Dominus et suscitabo David germen iustum: ecce humanitas. 20 Et sequitur: Et vocabunt eum: dominus iustus noster, in hebraeo habetur nomen Dei tetragrammaton. Per Michaeam 5, 2: Tu Beethlem etc. Per Aggaeum 2, 7: Ego movebo coelum et terram etc. Per David Psal. 109, 1: Dixit Dominus Domino meo etc. Et Psalm. 71, 2: Deus iudicium tuum regi da etc. Per Zachariam 9, 9: Exulta satis filia Sion etc. Per Baruch. 3, 36: Hic est Deus noster etc. Per Malachiam 3, 1: Ecce ego mitto Angelum meum, et sic 25 de aliis prophetis, Modo cum incarnationem Dei fiendam et factam sancti prophetae praedixerint, consequenter fienda miracula, ut patet per Isai. 35, 1 sqq. dicentem: Laetabitur deserta ete. Sequitur de Virgine Maria ipsum pariente: Germinans germinabit sicut lilium etc. Gloria Libani data est ei etc. Et sequitur: Ipsi videbunt gloriam Domini et decorem Dei nostri, et sequitur etiam: Tunc saliet sicut cervus claudus, et aperta erit lingua mutorum etc. 30 et cap. 29, 18, sq. dicit Isaias: Et audient in illa die surdi verba libri, et de tenebris et caligine oculi caecorum videbunt, et addent mites in Domino laetitiam etc. et sic de aliis prophetis. Sequitur quia miracula a Christo facta secundum prophetata principaliter fiebant, et facta sunt ad eius deitatem comprobandam. Hoc ipsum astruitur per prophetissam gentilem Sibyllam, quae in libro suo XX: de 9 solibus visis Romae simul a centum Senatoribus, et ex35 ponendo per novem soles novem generationes, sie dicit de quarto sole, (ubi praemittendo Christi ortum et deitatem, subdit de miraculis ab ipso fiendis, dicit): «Quartus sol, quarta generatio est. Erunt homines quod verum est abnegantes; et in diebus illis exurget mulier de stirpe Iudeorum nomine Maria, habens sponsum nomine Ioseph; et procreabitur ex ea sine commixtione viri de Spiritu Sancto Filius Dei nomine Iesus, et ipsa erit virgo ante par40 tum et virgo post partum; qui vero ex ea nascetur, erit verus Deus et verus homo: sicut omnes prophetae praedicaverunt. Et adimplebit legem Iudaeorum; et adiunget sua propria insimul, et permanebit eius regnum in saecula saeculorum ». Ecce quae (b) de eius divinitate et humanitate praemisit. Subdit de miraculis (c) et quae dicit. « Nascente, inquit, eo, exercitus

(a) Al et As quae (As: quia) opera, si pensentur, quia a solo Deo et non ab aliquo alio, sicut est inc. (b) As et Edd. om. quae; Al quae deus de eius. (c) Edd. de miraculis dicens: Nascente eo

exercitus.

-

1 Hierosolymit. Cf. Homil. in Paralyt. (P. G. 33. 4150). — 2 Cf. supra Fruct. II. part. 1.: Analecta Franciscana (AF) IV, 68 nota. —- (P. L. 90, 1182 sq.); Alexandre, Oracula Sibyllina, II (Paris 1855), 66 sqq. 290 sqq. 302 sqq. Sackur, Sibyllinische Texte und Forschungen, (Halle 1898), 177 sqq.