944

Vers. 28. Quia Dominus amat judicium, et sanctos A "Οτι Κύριος ἀγαπᾷ κρίσιν, καὶ οὐκ ἐγκαταλείψει suos non derelinquet.

Judicium pro Justa sententia dicit, secundum illud quod alibi simul canitur de lege æquum jus statuente: ‹ Judicium et justitiam in Jacob tu fecisti 7. » Diligit itaque justitiam Dominus, et hujus asseclas incessabili gratia ornat, neque sanctos suos unquam destituet, nempe eos qui familiaritatem ipsius impetraverint, sed eosdem tuebitur. Quæ verba satis significant, haud omnino in præsente vita tranquillum fore sanctorum chorum, imo certaminibus, laboribus ac persecutionibus conflictatum iri, Satana suos satellites adversus illos concitante; ita ut ad sanguinem usque peccato resistere opus sit. Verum hi haud inulti manebunt; id enim denotant verba, Non derelinquet sanctos Β suos; sed manum Deus oppugnatoribus ipsorum injiciet. Jam in æternum illos custoditum iri dicit, quia non momentanea erit gratia, neque ad definitum temporis spatium spei largitio a Deo bonis fiet, sed diuturna ac perennis erit, et ad sæcula infinita pertingens, ac veluti cum ipsis sæculis decurrens. καὶ μακρὰ καὶ διηνεκῶς, τοῖς ἀπεράντοις αἰῶσι Innocentes autem inulti non erunt, et iniquorum semen destruetur.

τοὺς ὁσίους αὐτοῦ.

(Α Γ. 200 b, Β f. 130 b) Κρίσιν ἐνταῦθα τὴν Δια καιοκρισίαν φησί, κατὰ τὸ ἑτέρωθι ἐκ παραλλήλω ὑμνούμενον περὶ τοῦ τὰ δίκαια βραβεύοντος νόμου • Κρίσιν καὶ δικαιοσύνην ἐν Ἰακὼβ σὺ ἐποίττας, ο ̓Αγαπᾷ τοίνυν τὴν δικαιοσύνην ὁ Θεὸς, καὶ τοὺς του της ἐργάτας ἀτελευτήτῳ χάριτι στεφανοῖ· καὶ οὐκ ἂν περιΐδοι ποτὲ τοὺς ὁσίους αὐτοῦ (1), ήγουν τους τὴν πρὸς αὐτὸν πλουτήσαντας οἰκειότητα, ἀλλ ̓ ἐκδι κήσει αὐτούς. "Οπερ δηλοῖ, ὅτι κατὰ τὸν παρόντα βίον οὐκ ἐν εὐδίᾳ πάντως ὁ τῶν ἁγίων ἐστὶν χορός, ἀλλ ̓ οἷον ἐν ἀγῶσι καὶ πόνοις καὶ διωγμοῖς, του Σα τανᾶ τοὺς ἰδίους ὑπασπιστὰς ἐπ' αὐτοὺς καταθήγον τος· ὥστε καὶ μέχρις αἵματος ἀντικαθίστασθαι τη ἁμαρτία μαχομένους. Πλὴν οὐκ ἀνεκδίκητοι μενούσιο τοῦτο γὰρ δηλοῖ τὸ, Οὐκ ἐγκαταλείψει τοὺς ὁσίους αὐτοῦ, ἀλλ ̓ ἐποίσει Θεὸς τὴν χεῖρα τοῖς πολεμούσιν αὐτοῖς. Φυλαχθῆναί γε μὴν εἰς τὸν αἰῶνα φησιν αὐ τούς· οὐ γὰρ πρόσκαιρος ἡ ἐπ' αὐτοῖς χάρις, οὔτε μὴν εἰς καιροὺς περιωρισμένους ἡ τῆς ἐλπίδος το τιμία τοῖς ἀγαθοῖς ἐκνεμηθήσεται παρὰ Θεοῦ, ἀλλά συνεκτεινομένη τε καὶ οἱονεὶ συνεκτρέχουσα. Αμωμοι δὲ ἐκδικηθήσονται (2), καὶ σπέρμα ἀσε τῶν ἐξολοθρευθήσεται.

(Α f. 200 b, B f. 150 b) Σκοπός τῷ Ψάλλοντι καὶ διὰ τῶν προκειμένων στίχων πληροφορεῖν, ὅτι πλεί στα μὲν τῶν ἁγίων τὰ γέρα, κόλασις δὲ καὶ πάν

Propositum Psalmista est, his quoque versiculis suadere, plurima esse sanctorum præmia, pœnam vero et quidquid exitiosum est, peccatorum capiti imminere. Imulti non erunt, inquit, justi; ruinæ c ὁτιοῦν τῶν ὀλοθρεύειν εἰδότων τῆς τῶν φιλαμαρτη

vero injusti succumbent, funditusque interibunt, μόνων καταρτηθήσεται κεφαλῆς. Ἐκδικηθήσονται de regno trusi in gehennam, a regionibus lucis in μὲν γὰρ οἱ δίκαιοι, φησὶν, ὀλέθρῳ δὲ περιπεσ ῦντας tenebras exteriores. Utiliter vero Psaltes et justo- οἱ ἀσεβεῖς, καὶ ὁλό ῥιζοι ἀπολοῦνται, ἐκδιωκόμενοι rum præmia, et peccatorum simul pœnas proponit; ἀπὸ βασιλείας εἰς γέενναν, ἀπὸ τῶν χωρίων του ut malos timore supplicii a consuetis vitiis revocet, φωτὸς εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον. Χρησίμως δὲ ὁ donorum vero desiderio ad vividiorem boni prose- Ψαλμῳδὸς καὶ τὰς τῶν δικαίων ἀφηγείται τιμάς, cutionem belle eos pertrahat qui recte vivere pro- καὶ τὰς τῶν φιλαμαρτημόνων ποινὰς παραδείκνυσι· posuerunt. Jam iniquorum semen, quod etiam τῷ μὲν φόβῳ τοῦ κολάζεσθαι τοὺς πονηροὺς ἀφιστές destruendum prædicit, vel opera illorum intelligere oportet; nam Quod seminaverit homo, Scriptura θυμίᾳ πρὸς ἀκμαιοτέραν ἔφεσιν τοῦ ἀγαθοῦ τοὺς οὖ τῶν ἐν χερσὶν ἐπιχειρημάτων, τῇ δὲ τῶν δώρων ἐπισ inquit, hoc et melet *; vel eorumdem filios, carnales forsitan, vel quavis alia ratione ita appellatos, σπέρμα τῶν ἀσεβῶν, ὃ δὴ καὶ ἐξολοθρευθήσεσθαι βιοῦν ᾑρημένους ἀνακομίζων ἀστείως. Τὸ δέ γε si patrissare forte voluerint et avitæ fieri pravitatis φησιν, ἢ τὰ ἔργα αὐτῶν χρὴ νοεῖν· "Ο γὰρ ἐὰν στεί imitatores. αὐτῶν ἐσομένους υἱοὺς, ἢ κατὰ σάρκα τυχόν, ἢ καθ ̓ ἕτερον τρόπον, εἰ πατρώζειν ἔλοιντο, καὶ προγονικής ρει ἄνθρωπος, φησί, τοῦτο καὶ θερίσει· ἢ τοὺς ἐξ σκαιότητος γένοιντο μιμηταί.

[Quia Dominus amat judicium. Judicium plerumque Justitiam sacræ Litteræ appellant, juxta illud quod de lege, quæ justa ministrat, alibi ad Deum decantatur : Judicium et justitiam in Jacob tu fecisti . Nam judicium et justitiam pariter ponit, ostendens judicium nihil aliud esse quam justitiam. Judicium igitur seu justitiam ? Psal. XCVIII, 4. 8 Galat. vi, 8. 9 Psal. xcvii, 4.

D

(1) Partes aliquot hujus fragmenti recitat etiam Corderius.

(2) Codd. Α. Β. habent ἄνομοι ἐκδιωχθήσονται, at etiam vulgatus Latinus injusti punientur. Sed

["Οτι Κύριος ἀγαπᾷ κρίσιν.

Κρίσιν· ἀεί πως τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν τὴν Δικαιο σύνην ὀνομάζει· κατά γε τὸ ἑτέρωθι που πρὸς Θεὸν ὑμνούμενον περὶ τοῦ τὰ δίκαια βραβεύοντος νόμου • Κρίσιν καὶ δικαιοσύνην ἐν Ἰακὼβ σὺ ἐποίησας. ο Κρίσιν γὰρ καὶ δικαιοσύνην ἐκ παραλλήλου τίθησι, τὴν κρίσιν οὐδὲν ἕτερον οὖσαν ἀποφαίνων πλὴν ὅτι

δικαιοσύνην. Τὴν κρίσιν οὖν, ἤτοι τὴν δικαιοσύνην A diligit Deus, et hujus operarios gratia fine carente ἀγαπᾷ ὁ Θεὸς, καὶ τοὺς ταύτης εργάτας ατελευτήτῳ χάριτι στεφανοί, καὶ οὐκ ἂν περιΐδοι ποτὲ τοὺς ὁσίους αὐτοῦ.

Δίκαιοι δὲ κληρονομήσουσι γῆν.

(Α Γ. 201, Β. Γ. 131) Αλλ' οὗτοι μὲν κακοὶ κακῶς ὀλοῦνται, δίκαιοι δὲ τὴν τῶν πραέων κληρονομήσουσι γῆν, ἧς πολλάκις εμνήσθημεν, καὶ εἰς αἰῶνα ἐπ' αὐτῆς κατασκηνώσουσιν· ἤγουν ἀσάλευτον παραλή ψονται βασιλείαν, καὶ διηνεκῶς ἐντρυφήσουσι τοῖς ἄνωθεν ἀγαθοῖς οἱ διὰ τῆς ἀρετῆς δικαιωθέντες, καὶ τὰς ἐν οὐρανοῖς εἰληφότες κληρονομίας τὰς αἰωνίους καὶ ἀνωλέθρους.

Ἡ γλῶσσα αὐτοῦ (δικαίου) λαλήσει κρίσιν.

(Β ́. 131) Κρίσιν εἶναί φαμεν ἤτοι τὴν ἐφ' ἑκάστῳ τῶν πραγμάτων ὀρθὴν καὶ ἀδιαβλήτως ἔχουσαν ὑφήγησιν, καὶ εὐθὺ τοῦ πρέποντος ἀποφέρουσαν τοὺς παιδευομένους, ἤγουν τὸν τοῦ Θεοῦ νόμον· κέκτηται γὰρ οὕτω πλεισταχοῦ. Γέγραπται γοῦν περί τε Θεοῦ καὶ τοῦ Ἰσραήλ, ὅτι « Ἐκεῖ ἔθετο αὐτῷ δικαιώματα καὶ κρίσιν. »

Ο νόμος τοῦ Θεοῦ αὐτοῦ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ, καὶ οὐχ ὑποσκελισθήσεται τὰ διαβήματα αὐτοῦ.

B

coronat, nec sanctos suos unquam despicit. - Ex Corderio.]

Vers. 29. Justi autem hereditabunt terram.

Sed hi quidem mali male peribunt, justi autem mansuetorum terram hæreditabunt, cujus sæpe meminimus, æternumque in ipsa diversabuntur; id est stabile capient regnum, perpetuoque supernis fruentur bonis bi qui virtute sua justificati fuerint, sempiternasque in cœlis et nunquam perituras obtinuerint hæreditates.

Vers. 30. Lingua ejus (justi) loquetur judicium. Judicium esse dicimus vel de unaquaque re agenda rectam irreprehensibilemque doctrinam, quæ ad officium eruditos a se homines recta ducit, id est Dei legem, 170 quæ plerumque hoc sensu accipitur. Quamobrem de Deo atque Israele scriptum est Ibi constituit ei justificationes et judicium "*. › Vers. 51. Lex Dei ejus in corde ipsius, et non supplantabuntur gressus ejus.

Haud procul fore significat rei gestæ utilitatem, sed veluti præsentem demonstrat loquendi sapienter tructum et justitiam meditandi. Nam qui Dei legem familiarem sibi fecerit, ac mente veluti et corde repositam habuerit, hoc consequetur ut nul

(Α Γ. 201 b, Β f. 151 b) Οὐκ εἰς μακρὰν ἀποφαίνει τὴν ἐκ τοῦ πράγματος ὄνησιν, ἀλλ ̓ οἷον κατὰ πόδας δείκνυσι τὸν καρπὸν τοῦ λαλεῖν τὴν σοφίαν καὶ μετ λέτην ποιεῖσθαι τὴν δικαιοσύνην. Τὸν γὰρ τοῦ Θεοῦ νόμον εἰσοικισάμενος, καὶ οἷον ἀπόθετον ἔχων εἰς νοῦν καὶ καρδίαν, τὸ μηδένα τρόπον ὑποσκελισθήσεσθαι C latenus subverti queat, imo vero et ad quodlibet κερδανεῖ, ἥξει δὲ μᾶλλον εὐθὺ παντὸς ἀγαθοῦ πρά γματος· καὶ παραποδίζοντος οὐδὲν ἢ κατασείοντος, τὴν βασιλικὴν καὶ εὐθείαν διελάσει τρίβον. Ὃς γὰρ τρόπον αἱ νῆες ἄττουσιν δὴ πάντως ὀρθῶς καὶ ἀδια στρόφως εὖ μάλα πηδαλιουχούμεναι, καὶ μὴν καὶ ἵππος ὁ δρομικώτατος εὐτάκτῳ χρήσεται δρόμῳ, χαλινῷ πρὸς τοῦτο διοικούμενος, οὕτω καὶ ἡ τοῦ δικαίου ψυχή πηδαλίου δίκην τὸν θεῖον ἔχουσα νόμον, ὀρθὰς ποιεῖται τὰς τροχιάς, καὶ τὰ ἐκ τῶν περιστά σεων διαπερᾷ κύματα, καὶ τοῦ παρόντος βίου τὸν κλύδωνα διανήχεται· δέδοται γὰρ εἰς βοήθειαν [al. cod. ἐπικουρίαν] ὁ νόμος. Ταύτῃ τοι καὶ ὁ θεσπέσιος Δαβὶδ ψάλλει που πρὸς τὸν Θεὸν, καί φησιν· « Εἰ μὴ ὅτι ὁ νόμος σου μελέτη μου ἐστι, πάλαι ἂν ἀπωλόμην ἐν τῇ ταπεινώσει μου. » Επαινετὸς οὖν ὁ τοῖς ἱεροῖς D λόγοις ἐφηδόμενος, καὶ τὸν τοῦ Θεοῦ νόμον εἰς νοῦν tentur. ἔχων ἀεὶ οἷά τι λύχνον ἐν νυκτὶ φαίνοντα. Τί δὲ τὸ ἐντεῦθεν ὄφελος; τὸ μὴ ὑποσκελίζεσθαι τὰ διαβή

opus bonum recta rapietur; ac nemine impediente aut tentante, regia rectaque perget via. Nam quemadmodum naves rectum indeclinatumque cursum tenent si bene clavo gubernentur; et equus apprime velox egregie decurret, si freno ad id dirigatur; sie etiam justi anima, gubernaculi loco divinam habens legem, recta incedit, periculosos tranat fluctus, et praesentis vitæ tempestatibus evadit : data est enim subsidii causa lex. Quare et divus David canit alicubi dicens Deo: Nisi lex tua meditatio mea fuisset, jam diu perissem in humilitate mea 10. » Laudandus igitur quisquis divinis sermonibus delectatur, Deique legem, ceu quamdam lucernam noctu lucentem, mente gerit. Quid autem hinc emolumenti erit? nempe ut gressus ejus non supplan

Vers. 32. Considerat peccator justum, et quærit mortificare eum

Quod igitur piorum fortiumque operum studiosi amaram in hoc mundo nec invidiæ non obnoxiam vitam degant, et magnopere invisam improbis, demonstrat egregie, observari dicens eos a peccatore, et ad mortem exquiri. Quisnam porro peccator hic intelligendus est? draco apostata, nequitiæ omnis inventor ac parens; huic enim apprime talis

congruit appellatio. Hic dentibus adversus sanctos Α της, ὁ φαυλότητος ἁπάσης εὑρετὴς καὶ πατήρ· κρέα

B

Vers. 54. Exspecta Dominum, et custodi viam ejus. Υπόμεινον τὸν Κύριον, καὶ φύλαξον τὴν ἐδὲν

Cernens, inquit, malos homines prospere agentes,
11 Psal. XXXIX, 1. 19 Hebr. x, 50. 13 Psal. XLVI, 10.

(1) Id est fortissimi, ut fert notissimus Hebraismus; vel a Deo roborati. Videsis infra in loco suo.

dum hoc reputarem mecumque mirarer, volens denuo illos aspicere, oculos sustuli, ipsi autem nuspiam jam erant. Μox eorumdem monumentum aliquod deprehendere studens, ne locum quidem, ubi pridem consistere videbantur, reperire potui. Videsne ut impiorum casus tantum non ob oculos omniam prostare dicit, nemine prorsus eos ignorante? Nam quod ipse singulariter dicit, id commune cæteris facit non se unum vidisse ait, sed verbum vidi rem in omnium conspectu positam denotat. Aspexi ergo, inquit, impium cedrorum proceritates æmulantem, arboribusque altissimis parem, ob superbiam scilicet, inanemque tumorem, et mundanas gloriolas, ac cæteras vanitates. Verum is, brevi tempore post, de medio recessit, atque in tantam venit miseriam, ut ne locus quidem ejus superstes dignosceretur; loci autem nomine memoriam designat.

Θεασάμενος, φησίν, ἄνδρας πονηροὺς εὐημεροῦντας, A considerabam quomodo id assecuti essent. Deinde ἐνενόουν πῶς τούτου ἐπέτυχον. Εἶτα τοιαῦτα ἐννοῶν καὶ θαυμάζων ἐν ἐμαυτῷ, δεύτερον βουλόμενος αὐτ τοὺς θεωρῆσαι, ἐπῇρα τοὺς ὀφθαλμοὺς, οἱ δὲ ἦσαν οὐδαμοῦ. Εἶτα μνημεῖον αὐτῶν βουληθεὶς καταλαβεῖν, οὐδὲ τὸν τόπον ἐν ᾧ ἑστάναι ἐδόκουν εὑρεῖν δεδύνημαι. Ορᾶς πῶς τὰ τοῖς ἀσεβέσι συμβαίνοντα, μονονοὐχὶ καὶ ἐν ὄψει τῇ πάντων κεῖσθαί φησιν, ἀγνοεῖν δὲ αὐτὰ παντελῶς οὐδένα; Τὸ γὰρ ἴδιον, κοινὸν ὥσπερ ποιεῖται τοῖς ἄλλοις· οὐ γάρ που μόνος αὐτὸς τεθεᾶσθαί φησιν, ἀλλὰ τὸ πᾶσιν εἰς θέαν ἐκκείμενον κατασημαίνει ἐνταῦθα τὸ εἶδον. Τεθέαμαι οὖν, φησί, τὸν ἀσεβὴ τοῖς τῶν κέδρων ἀναστήμασι φιλονεικοῦντα συμμετεωρίζεσθαι, καὶ ἐν ἴσῳ τοῖς ἄγαν εὐμηκεστάτοῖς τῶν φυτῶν ὑψούμενον, ἐξ ὑπεροψίας δηλονότι καὶ διακένου φυσήματος καὶ δοξαρίων κοσμικῶν καὶ τῆς ἑτέρας ἐξιτηλίας. [Αλλ' οὗτος διὰ βραχέως] καιροῦ γέγονεν ἐκ μέσου, καὶ εἰς τοῦτο κατεβιβάσθη ταλαιπωρίας, ὡς μὴ εὑρίσκεσθαι τὸν τόπον αὐτοῦ· διὰ δὲ τοῦ τόπου, τὴν μνήμην ἐδήλωσεν. Φύλασσε ακακίαν, καὶ ἵδε εὐθύτητα, ὅτι ἐστὶν

ἐγκατάλειμμα ἀνθρώπῳ εἰρηνικῷ.

(Α Γ. 202 1, Β. Γ. 132 b) Καὶ ἡ τιμωρία, φησὶ, τῶν ἀσεβῶν, καὶ τὸ ἐγκατάλειμμα ἤτοι ή κληρονομία τῶν ἀγαθῶν, παρασκευαζέτω σε ἐπιτηδεύειν ἁπλότητα· ἀκακίαν γὰρ ἐνταῦθα τὴν ἁπλότητα νοητέον, καθ' ἣν ἄδολόν τε καὶ ἀκραιφνῆ καὶ ὑποκρίσεως δίχα καὶ οἷον διπλόης ἀπηλλαγμένην ζῶμεν ζωήν· ὁποῖος τις ἦν ὁ θεσπέσιος Ναθαναήλ, περὶ οὗ φησιν ὁ Χριστός· • Ιδε ἀληθῶς Ισραηλίτης, ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστιν. » Εφη δέ που καὶ τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν, ὅτι Καὶ ἦν Ἰακὼς ἀνὴρ ἅπλαστος, οἰκῶν οἰκίαν. Οὐκοῦν τὴ μὲν ἁπλοῦν ἐν τρόποις καὶ ἀκακόηθες, τοῦτο εἶναί φαμεν τὴν ἀκακίαν. Εὐθύτητα δὲ οὐκ ἄλλο τι νοήσομεν, ἢ τὸ ἐν γνώσει τῶν θείων δογμάτων οἷον εὐθυτενὲς καὶ ἀδιάστροφον, ὀρθοτομεῖσθαι γὰρ χρὴ τῆς ἀληθείας τὸν λόγον, ἢ τὸ ἐν ἀρετῇ τῇ πρακτικῇ κατ' οὐδένα τρόπον διεστραμμένον. Εἴρηται γάρ που περὶ τῶν ἁμαρτωλῶν, τῶν αἱ τρίβοι σκολιαὶ, καὶ καμπύλαι αἱ τροχιαὶ αὐτῶν. Φύλασσε δὴ οὖν, φησί, τὴν ἀκακίαν καὶ τὴν εὐθύτητα· καὶ τί τὸ ἐντεῦθεν; ὅτι ἐστὶν ἐγκατάλειμμα ἀνθρώπῳ εἰρηνικῷ. Ἐπειδὴ γὰρ ὁλόρ. ῥίζον ἐκ γῆς ὄλλυσθαι τὸν ἀσεβῆ φησιν, ὡς μηδὲ εὑρίσκεσθαι τὸν τόπον αὐτοῦ, τετήρηκε τοῖς φιλοθέειν ᾑρημένοις καὶ φυλάττουσι τὴν ἀκακίαν τὸ κατάλειμμα. Τὸν δὲ τοιοῦτον, εἰρηνικὸν ὀνομάζει· εἰρηνεύει γὰρ καὶ πρὸς Θεὸν καὶ πρὸς ἀνθρώπους ἁγίους ὁ εὐθής τε καὶ ἄκακος.

Οἱ δὲ παράνομοι ἐξολοθρευθήσονται ἐπὶ τὸ αὐτό, (Α Γ. 203, Β . 135) Εξολοθρευθήσονται δέ, φησὶν, οἱ παράνομοι· καὶ τοῦτο, οἶμαι, ἔστι, τὸ μὴ εὑρίσκεσθαι τὸν τόπον αὐτῶν. Τὸ δὲ ἐπὶ τὸ αὐτὸ, ἀντὶ τοῦ εὐθὺς [al. cod. εὐθὺ] καὶ παραχρῆμα· ὡς δοκεῖν ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν εἶναι καιρὸν, καὶ τῆς ὑψώ σεως αὐτῶν, καὶ τοῦ καταβιβασθήναι προς άλεθρον

1* Joan. 1, 47. 15 Gen. xxv, 27. 16 Prov 11, 15,

C

“

D

"

Vers. 57. Custodi innocentiam, specta equitatem, quoniam sunt reliquiæ homini pacifico.

Et supplicium, inquit, impiorum, et reliquis, id est hæreditas piorum, morum tibi simplicitatem suadeant innocentiam enim hic simplicitatem intelligere oportet, quicum sinceram, integram, at que omni hypocrisi et quasi duplicitate alienam vitam transigimus; cujusmodi erat divus Nathanael, de quo Christus dixit : 4 Ecce vere Israelita, in quo dolus non est 14. » Alibi etiam sacrae Litter dicunt Jacobum fuisse hominem simplicem et domisedum 1. Ergo morum simplicitatem et malitiæ inexperientiam, hanc dicimus esse innocentiam. Equitatem vero nihil aliud esse existimabimus, quam in scientia divinorum dogmatum rectum tramitem ac nuspiam distortum : genuina enim ratione veritatis doctrina tradenda est. Vel etiam intelligere licet in exercenda virtute nullam obliquitalem. Dictum est enim alicubi de peccatoribus, quorum viæ obliquæ sunt, et flexuosæ orbitæ eorum 1. Serva igitur, inquit, innocentiam atque æquitatem. Quid inde porro ? « quoniam sunt reliquiae homini pacifico. » Postquam enim perire funditus impium narravit, ut ne locus quidem ejus reperiatur; reliquias his, qui Deum amare et innocentiam custodire decreverunt, conservatas ait. Hujusmodi vero hominem appellat pacificum, qui pacem cum Deo sanctisque hominibus fovet, qui rectus est et insons.

Vers. 58. Iniqui autem destruentur in idipsum.

Destruentur, inquit, iniqui; atque ideo dictum puto, non inveniri locum ipsorum. Dictio autem in idipsum ponitur pro illico et statim, ut unum idemque videatur tempus et exaltationis eorum simulque in ruinam casus: non enim longum intercurret tempus, quinimo id minimum ac breve erit. Simul

enim elevatus fuit iniquus, et cecidit; visus est, Α οὐ γάρ τοι μακρὸς μεταξὺ διϊππεύσει χρόνος, ἔστας seque subduxit; floruit, et emarcuit. Hoc, inquam est, in idipsum.

Vers. 39. Salus autem justorum a Domino. Liberat devotos sibi Deus, et telum sævitiæ improborum futile reddit. Non enim sinit sanctos feriri, sed horum adversarii a scopo aberrant, et omnis ipsorum conatus in eorumdem caput reflectitur.

172 PSALMUS XXXVII.

Vers. 1. Psalmus Davidi in rememorationem de Sabbato.

Hic quoque psalmus tanquam ex Davidis persona recitatur, mosti ac perturbati, propterea quod in peccatum cecidisset, observata haud sanctis oculis uxore Uriæ, et huic deinde structis insidiis, et injusta sententia neci objecto : quam ob rem a Deo castigabatur, dum curis atque moeroribus cor ejus tabesceret, atque hinc pœnitentiæ laboribus culpam dilueret. Scriptum est enim fore ut Abluat Dominus sordes filiorum filiarumque Sionis, in spiritu judicii et in spiritu ardoris 17. Et rursus : e Quem diligit Dominus, castigat; flagellatque omnem quem acceptum habet filium 18 (1). Periit ergo Davidi filius Amnon; rebellavit Abessalomus, non regno tantum, sed etiam vita pellere parentem volens. Hæc recogitans David, et conscientiæ morsibus vulneratus, cognoscens simul ab omnipotente Dei manu se oppugnari, preces offert, peccata confitetur, ac veluti animarum medico vulnera denudat, et medelam consequi rogat. Jamque canit hunc psalmum revocans sibi in mentem quam expertus erat infelicitatem, peccati sui causa: oratque pro se Deum ut sabbatismum, id est requiem a calamitatibus sibi concedat. Vel fortasse quia Sabbato duplicem victimnam inferri lex mandabat ''; offerebatur autem omnis victima a filiis Israelis ob commemorationem, id est ut in Dei memoria maneret quicunque eam attulisset; propterea spiritu instinctus David, prævidensque fore ut per tempora umbra cessaret, vero subintrante per Christum cultu, pro imperato a lege Sabbati sacrificio, hanc facit con

fessionem.

B

δὲ μᾶλλον ἀκαριαῖος καὶ βραχύς. "Αμα γὰρ ὑψώθη, καὶ πέπτωκεν· ὤφθη, καὶ συνεστάλη- ήνθη, και μεμάρανται. Καὶ τοῦτό ἐστι τὸ, ἐπὶ τὸ αὐτό.

Σωτηρία δὲ τῶν δικαίων παρὰ Κυρίου.

(Β Ι. 135) Εκρύεται μὲν τοὺς ἀνακειμένους αὐτῷ Θεὸς, καὶ τῆς τῶν φαύλων σκαιότητος άπρακτον ἀποφαίνει τὸ βέλος. Οὐ γὰρ ἀφίησιν πλήττεσθαι τοὺς ἁγίους, ἀλλ' ἔξω σκοποῦ πέμπουσιν οἱ κατ' αὐτῶν· καὶ πᾶν αὐτῶν ἐπιχείρημα στρέφεται κατὰ τῆς αὐτῶν κεφαλῆς.

ΨΑΛΜΟΣ ΑΖ'.

Ψαλμὸς τῷ Δαβὶδ εἰς ἀνάμνησιν περὶ τοῦ
Σαββάτου.

(Α Γ. 205 1, Β f. 155 b) 'Ανατίθεται (2) μὲν
καὶ ὁ ἐν χερσὶ ψαλμὸς ὥσπερ τῷ προσώπῳ τοῦ θεο
σπεσίου Δαβὶδ ἀλύοντος καὶ τεταραγμένου διὰ τὸ
πλημμελείαις περιπεσεῖν, καὶ ἰδεῖν μὲν οὐχ ὁσίοις
ὄμμασι τὴν Οὐρίου γαμετήν, ἐπιβουλεῦσαι δὲ αὐτῷ
καὶ θανάτου ψῆφον ἀδίκως ἐπενεγκεῖν· εἶτα ταύτης
ἕνεκα τῆς αἰτίας παρὰ Θεοῦ παιδεύεσθαι, φροντίς
καὶ λύπαις κατατήκοντος αὐτοῦ τὴν καρδίαν, καὶ
τοῖς ἐντεῦθεν πόνοις αὐτὴν διασμήχοντος. Γέγρα
πται γὰρ ὅτι Ἐκπλυνεῖ Κύριος τὴν ῥύπον τῶν υἱῶν
καὶ τῶν θυγατέρων Σιὼν ἐν πνεύματι κρίσεως καὶ
ἐν πνεύματι καύσεως. Καὶ πάλιν · κ Ὃν ἀγαπᾷ Κύ
ριος παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱὸν ἂν παραδέ
χεται. » Διόλωλε τοίνυν τῷ Δαβὶδ ὁ υἱὸς Αμνών
ὁ ̓Αβεσσαλώμ ἐπανέστη, οὗ τῆς βασιλείας μόνον, ἀλλὰ
C
καὶ αὐτοῦ τοῦ ζῆν ἐξελάσαι κρίνων των γεγεννηκότα.
Τούτων δὴ εἰς αἴσθησιν ἐλθὼν, καὶ τοῖς τοῦ συνειδό
τος ἐλέγχοις καταπαιόμενος, ἐννενοηκὼς δὲ καὶ τὴν
παναλκὴ τοῦ Θεοῦ χεῖρα μαχομένην αὐτῷ, προστ
ἄγει τὴν ἱκετηρίαν, ὁμολογεῖ τὸ πλημμέλημα, και
ὡς ἰατρῷ πνευμάτων τὸ τραῦμα γυμνοί, καὶ θερα
πείας τυχεῖν ἀξιοῖ. Καί γε ᾄδει τὸν ψαλμὸν ἀνα-
μιμνήσκων ἑαυτὸν τῆς συνεχούσης ταλαιπωρίας ἧς
ὑπέμεινε διὰ τὴν ἁμαρτίαν, καὶ ἀξιοῖ δι ̓ ἑαυτοῦ τὸν
Θεόν, σαββατισμὸν αὐτῷ δοῦναι ἤτοι ἀνάπαυσιν τῶν
συμφορῶν· ἢ τάχα ἐπειδὴ τὸ Σάββατον ἐν διπλῷ
τὰ τῆς θυσίας προσκομίζεσθαι δεῖν ὁ νόμος διεκτ
λεύετο, ἀνεφέρετο δὲ πᾶσα θυσία παρὰ τῶν υἱῶν
Ἰσραὴλ εἰς ἀνάμνησιν, τουτέστιν ἵνα ἐν μνήμη για
D νοιτο τῇ παρὰ Θεῷ πᾶς ὁ προσάγων αὐτήν, διὰ τοῦτο
πνευματικὸς ὢν Δαβίδ, καὶ προεγνωκώς ὅτι κατά
ἀληθοῦς λατρείας τῆς διὰ τοῦ Χριστοῦ, ἀντὶ τῆς

καιροὺς ἡ σκιὰ παυθήσεται, εἰσκεκριμένης τῆς
κατὰ τὸν νόμον ἐν τοῖς Σάββασι διατεταγμένης θυσίας, ποιεῖται τὴν ἐξομολόγησιν.
Congruet hoc canticum nobis quoque ipsis, sive
cuivis homini conscientiam habenti vulneratam ob
ea quæ insane commisisse se novit adversus Dei le-
gem (cuncti enim sæpe labimur) 20, petentique ab
eo misericordiam, et pænitentiæ lacrymam oculis
exprimenti Nisi enim res ita se haberet, cur in
posterum, atque a nobis psalmus hic recitaretur?

17 Isa. IV, 4. 18 Prov. III, 12. 19 Num. XXVIII, 9. (1) Variat in secundo hoc hemistichio vulgatus Lat. textus ; sed lala vetus apud Sabaterium consonat cum Greco textu et cum Cyrillo.

(Α Γ. 204, Β Γ. 155 b) 'Αρμόσει δὲ ἡ ᾠδὴ καὶ ἡμῖν αὐτοῖς, ήγουν ἀνθρώπῳ παντὶ πληττομένῳ μὲν ὑπὸ τοῦ συνειδότος ἐφ ̓ οἷς ἂν εἰδείη πεπαρωνικώς εἰς τὸν τοῦ Θεοῦ νόμον, πολλὰ γὰρ πταίομεν ἅπαντες, αἰτοῦντι δὲ παρ' αὐτοῦ τὸν ἔλεον, καὶ τὸ ἐκ μετανοίας δάκρυον τῶν ὀμμάτων ἐκθλίβοντι. Εἰ γὰρ με οὕτως ἔχει, πῶς εἰς δεῦρο καὶ πρὸς ἡμῶν ὁ ψαλμός 20 Jac. 111, 2.

(2) Al. cod. ανακείσεται. Porro nujus pars legitur etiam apud Corderium.