Obrazy na stronie
PDF
ePub

βεβηκότα αὐτοῖς ἀγαθὰ, χλόην καὶ ὕδωρ αὐτὰ ὀνομά- A quas herbam aquamque nuncupant. Intelligetur ζοντες. Νοηθείη δ' ἂν τόπος μὲν χλόης, τὰ τοῦ Θεοῦ ἀειθαλῆ λόγια, ἡ ἁγία καὶ θεόπνευστος Γραφή πρός εὐανδρίαν τρέφουσα πνευματικὴν τὰς τῶν πιστευόν των καρδίας· ὕδωρ δὲ τὸ ζῶν καὶ ζωοποιόν, ἡ τοῦ ἁγίου Πνεύματος χορηγία.

( Α Ι. 128 b) "Η τάχα κυριώτερον τόπος χλόης, ὁ παράδεισός ἐστιν οὗ ἐκπεπτώκαμεν, εἰς ὃν ἡμᾶς ἐπανάγει Χριστὸς καὶ κατασκηνοί, διὰ τοῦ ὕδατος τῆς ἀναπαύσεως, τουτέστι διὰ τοῦ βαπτίσματος. • Ἐὰν γὰρ μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος, οὐ μὴ εἰσέλθῃ εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. » Ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου. (Α f. 128 b) Ἐπεὶ δὲ εἰς τὸν θάνατον Χριστοῦ βαπτιζόμεθα, λεχθήσεται καὶ τὸ βάπτισμα σκιὰ β θανάτου καὶ μίμημα, ὃν οὐ χρὴ φοβεῖσθαι. Νοοῖτο δ' ἂν σκιὰ θανάτου καὶ ὁ φυσικὸς καὶ κοινὸς θάνατος, πρὸς ἀντιδιαστολὴν τοῦ προαιρετικοῦ θανάτου, τοῦ τῆς ψυχῆς, φημί, ὃς οὐκ ἔστι σκιὰ θανάτου, ἀλλὰ θά νατος ἀληθής.

Ντοίμασας ἐνώπιόν μου τράπεζαν ἐξεναντίας τῶν θλιβόντων με.

( Α f. 129 b) Γευσάμενοι οἱ ἐξ ἐθνῶν πιστεύσαν τες τῆς εὐαγγελικής τραπέζης, λέγουσι πρὸς τὸν παρατεθεικότα ταύτην Χριστὸν, ὅτι Ἡ τράπεζα ἣν ἡμῖν ἡτοίμασας, ἐναντίως ἔχει πρὸς τὴν τῶν Ἑλλή νων τράπεζαν. Οἱ γὰρ παρ' Ἕλλησι σοφοί, οὐδὲν τῶν ἀναγκαίων ἡμᾶς ἐδίδαξαν· ἀλλ' ἐπίεζόν τε καὶ ἔθλισαν ἐν λιμῷ καὶ σπάνῃ παντὸς ὀνησιφόρου μαθήματος. Ἡ δὲ θεία τε καὶ ἱερὰ τράπεζα, ἡ θεόπνευστος Γραφή, ἐναντίως ἔχει πρὸς τὴν τῶν θλιβόντων ἡμᾶς ἐκείνην τὴν φθοροποιὸν καὶ ἄτροφον, πλουσία οὖσα καὶ πολυτελὴς, καὶ ὄψων, ἤγουν ἐδεσμάτων, ποικιλίαν ἔχουσα πολλὴν καὶ παράθεσιν. Νουθεσίαι γὰρ ἐν αὐτῇ πλεῖσται καὶ σωτηριώδεις, καὶ τῆς ἀληθοῦς εὐζωΐας παραδεικτικαί, καὶ εἰς εὐεξίαν πνευματικὴν φέρουσαι. Τάχα δὲ καὶ τοῦτό ἐστιν ὅ λέγουσιν οἱ πιο στεύσαντες, ὅτι Ητοίμασας ἡμῖν πνευματικὴν τράπεζαν, ἵνα φαγόντες καὶ ἰσχύσαντες, δυνηθῶμεν ἐλα θεῖν ἀπεναντίας τῶν ποτε θλιβόντων ἡμᾶς. Ἡ γὰρ πνευματικὴ εὐτροφία, τὴν ψυχὴν εὖ ῥώσασα, ἀνθίστα σθαι αὐτὴν ποιεῖ καὶ ἀκαθάρτοις πνεύμασι καὶ τοῖς ἐν πλάνῃ διδασκάλοις. Ἀλλὰ καὶ ἡ μυστική τρά πεζα, ἡ σὰρξ τοῦ Κυρίου, ἰσχυρούς ἡμᾶς κατά παθῶν καὶ κατὰ δαιμόνων ἐργάζεται. Φοβεῖται γὰρ λαμβάνοντας.

Καὶ τὸ ἔλεός σου καταδιώξει με πάσας τὰς ἡμέ ρας τῆς ζωῆς μου.

(Α Γ. 130 b) Ἔψεται πάντως τοῖς ἡγιασμένοις ἐν Χριστῷ καὶ ἠξιωμένοις τῶν παρ' αὐτοῦ χαρισμάτων, ὥστε καὶ τραπέζης ψαῦσαι τῆς ἱερᾶς, καταλιπανθή ναι δὲ καὶ ἐλαίῳ τὴν κεφαλὴν, καὶ μὴν καὶ ἐκ τοῦ κρατίστου ποτηρίου πιεῖν εἰς μέθην, τὸ ἐν μεθέξει πλουσίᾳ γενέσθαι διηνεκούς εὐθυμίας. Τοῦτο γὰρ,

[blocks in formation]

B

[ocr errors]

autem locus quidem herbifer, Dei semper virentia oracula, sancta et inspirata Scriptura, quæ ad spiritale robur credentium corda enutrit: aqua autem vivens et vivifica, sancti Spiritus largitio.

Aut magis proprie locus herbifer, paradisus est unde excidimus, in quem nos Christus reducit et collocat per aquam requietionis, id est per baptismum. Nisi enim quis renatus fuerit ex aqua et spiritu, non intrabit in regnum calorum 4,

80

Vers. 4. Nam etsi ambulavero in medio umbræ mortis. Quoniam vero in mortem Christi baptizamur 50, dicetur et baptismus umbra atque imitatio mortis, quam timere non oportet. Intelligi etiam potest umbra mortis, naturalis et communis mors, ut eam distinguamus a voluntaria morte, animæ inquam, quæ non est mortis umbra, sed vera mors.

Vers. 5. Parasti in conspectu meo mensam adversus cos qui tribulant me.

Qui ex ethnicis ad fidem accesserunt, evangelica mensa gustata, dicunt structori ejus Christo : Quam nobis parasti mensam, ea contrariam rationem habet mensæ ethnicorum. Nam sapientes ethnici nihil necessarium nos docuerunt, sed vexarunt tribularuntque doctrinæ cujusvis utilis fame el inopia. Divina secus sacraque mensa, inspirata nempe Scriptura, adversatur noxiæ illi et jejuna tribulantium nos, copiosaque est ac dives, et cibarum variam multamque habet exhibitionem. Multa enim in ea fiunt salutaresque exhortationes, quæ veram bonæ vitæ rationem monstrant, et ad spiritalem sanitatem provehunt. Fortasse etiam loquuntur fideles sic: Parasti nobis spiritalem mensam, ut cibo validi effecti, possimus cum persecutoribus nostris, cum opus fuerit, congredi. Nam spiritalis bona nutritio animam roborans, facit eam et impuris spiritibus et errorum magistris resistentem. Ino vero et mystica mensa, caro Domini (1), fortes nos adversus cupiditates dæmonesque præstat. Timet enim Satanas eos qui pie mysteriorum fiunt participes.

ὁ Σατανᾶς τοὺς μετ' εὐλαβείας τῶν μυστηρίων μετα

Vers 6. Et misericordia tua subsequetur me omnibus diebus vitæ meæ.

Abundans prorsus et perpetua continget illis alacritas, qui in Christo sanctificati ejusque charis matibus digni fuerint, ut et sacræ mensæ accubuerint, et oleo caput impinguaverint, necnon de optimo calice ad ebrietatem usque biberint. Id enim judico significari cum dicitur Dei misericordia persequi

(1) Animadverte veram Domini nostri Jesu Christi carnem in eucharistico sacramento, ejusque Salutares effectus.

PATROL. GR. LXIX.

27

[ocr errors]

quodammodo aliquem cunctis vitæ diebus. Non Α οἶμαι, δηλοῖ, τὸ οἷον διώκεσθαι διὰ παντὸς καὶ ἐν enim aufertur data semel a Christo sanctis gratia ; et sine pœnitentia sunt dona ejus et vocatio 1. Scribit itaque divus Paulus his ita muneratis, regnum immobile eos recepisse ; neque enim a datis bonis excidere queunt : firmissima quippe et inconcussa est sanctorum spes. Enimvero prisca eliam lex, quanquam umbram et typos, non rei veritatem tenebat, fidei sanctorum immutabilitatem oblique innuebat : mandabat enim ut in Sabbato nemo tabernaculo suo prodiret, verum mibi 136 potius subsisteret, ibique paralis cibis frueretur; quo ænigmate significabatur sanctorum perpetua in supernis sedibus mansio (1): inde enim exsulant dolor, mostitia et gemitus. Jure ergo meritoque aiunt qui spem suam in Christo fixerunt, et supernas obtinere sedes exspectant, comitem sibi in perenne tempus misericordiam fore. Quidam vero Dei misericordiam ipsum Christum intelligunt, qui per suam incarnationem ita persequitur, quoad omnes qui salvandi sunt comprehendat. Prorsus autem, quia non tam ex operibus contingit nobis justificari, quam ex gratia (2) et misericordia Dei, ideo fideles recte Dei misericordiam implorant, atque ad ejus clementiam confugiunt.

PSALMUS XXIII.

Β

Vers. 1. Psalmus Davidi in prima Sabbati. Superiore psalmo inducebantur lætantes ac vel- C ti gloriantes ii qui fuerant ethnici, propterea quod a Christo per fidem vocati fuissent, et ejus munerum effecti participes; præsente autem psalmo procedit persona sanctorum prædicatorum, vel ipsius etiam sancti Spiritus, nuntians universum orbem in sagenam Christi per fidem transisse. Sciendum vero est, Christi resurrectionem hic prædici verbis prima Sabbati: sic enim Evangelia diem Dominicam nominant. Vaticinatur etiam de asceneione Bomnimi, atque insuper docet, quo pacto fideles cœlestibus digni fient mansionibus. Sed age, videamus magnam hanc sacram et miram prædicalionem.

[merged small][merged small][ocr errors]

πάσαις ταῖς ἡμέραις τοῦ αἰῶνος ὑπὸ ἐλέους Θεοῦ. Αναφαίρετος γὰρ ἡ δοθεῖσα παρὰ Χριστοῦ τοῖς ἁγίοις χάρις, καὶ ἀμεταμέλητα τὰ χαρίσματα αὐτοῦ καὶ ἡ κλῆσις. Γράφει γοῦν ὁ θεσπέσιος Παῦλος τοῖς οὕτω τετιμημένοις, ὅτι βασιλείαν ἀσάλευτον παραλαμβά νουσιν· οὐ γὰρ ἔστιν ἀποπεσεῖν τῶν δοθησομένων άγαθῶν· ἑδραιότατος γὰρ καὶ ἀκράδαντος ἡ τῶν ἁγίων ἐλπίς. Καὶ ὁ πάλαι δὲ νόμος, καίτοι σκιὰν ἔχων καὶ τύπους, καὶ οὐκ αὐτὴν τὴν εἰκόνα τῶν πραγμάτων, τὸ ἀμετάστατον τῆς τῶν ἁγίων ἐλπίδος ὑπεδήλου πλαγίως προσέταττε γὰρ ἐν Σαββάτῳ μηδένα τῆς ἑαυτοῦ προϊέναι σκηνῆς, ἐμφιλοχωρεῖν δὲ μᾶλλον αὐτῇ, καὶ εἴσω μένοντα τοῖς ἤδη πεπορισμένοις ἐν τρυφᾷν· αἴνιγμα δὲ ἦν τοῦτο τοῦ, ὅτι ἐν ταῖς ἄνω μου ναῖς διηνεκῶς ἀπομενοῦσιν οἱ ἅγιοι· ἐκεῖθεν γὰρ ἀπὸ έδρα οδύνη καὶ λύπη καὶ στεναγμός. Εἰκότως οὖν ἄρα φασὶν οἱ τῆς εἰς Χριστὸν ἐλπίδος ἀπηρτημένοι . καὶ εἰς τὰς ἄνω γενέσθαι προσδοκῶντες μονας, ὅτι πάντως ἔψεται τὸ ἔλεος αὐτοῖς εἰς μακραίωνα χρόνον. Τινὲς δὲ ἔλεος Θεοῦ αὐτὸν τὸν Χριστὸν ἐνόησαν, ὃς διὰ τῆς ἐνανθρωπήσεως αὐτοῦ διώκει, ἕως ἂν πάντας καταλάβῃ τοὺς σωθησομένους. Απλῶς δὲ ἐπεὶ οὐ τοσοῦτον ἐξ ἔργων ἔστιν ἡμᾶς δικαιοῦσθαι, ὅσον ἐκ χάριτος καὶ ἐλέους Θεοῦ· διὰ τοῦτο οἱ πιστεύσαντες εἰκότως τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἐπικαλοῦνται, καὶ ἐπὶ τοὺς οἰκτιρμοὺς αὐτοῦ καταφεύγουσι.

ΨΑΛΜΟΣ ΚΓ'.

Ψαλμὸς τῷ Δαβὶδ ὑπὲρ τῆς μιᾶς τῶν Σαββάτων.
( Α f. 151) Ἐν μὲν τῷ προλαβόντι ψαλμῷ, οἱ ἐξ
ἐθνῶν εἰσήγοντο χαίροντες καὶ οἷον μέγα φρονοῦν
τες, ὅτι ἐκλήθησαν παρὰ Χριστοῦ διὰ τῆς πίστεως,
καὶ ὅτι μέτοχοι τῶν παρ' αὐτοῦ χαρισμάτων γεγό-
νασιν· ἐν δὲ τῷ προκειμένῳ ψαλμῷ πρόσωπον εἰσ-
φέρεται μυσταγωγῶν ἁγίων, ἢ καὶ αὐτοῦ τοῦ ἁγίου
Πνεύματος, περιαγγέλλον, ὅτι σεσαγήνευται διὰ τῆς
εἰς Χριστὸν πίστεως ἡ ὑπ' οὐρανόν. Εἰδέναι δὲ χρή
ὡς τὴν Δεσποτικὴν ἀνάστασιν προλέγει διά
μιᾶς Σαββάτων· ν οὕτω γὰρ τὰ Εὐαγγέλια τὴν Κυ-
ριακὴν ὀνομάζουσι. Προφητεύει δὲ καὶ περὶ τῆς ἀν
τιλήψεως (5), καὶ μέντοι καὶ διδασκαλίαν εἰσφέρει,
πῶς ἂν καὶ οἱ πιστεύσαντες ἄξιοι γένωνται τῶν
ἐπουρανίων σκηνῶν. Ἀλλ ̓ ἴδωμεν τί τὸ μέγα καὶ
ἱερὸν καὶ ἀξιάγαστον κήρυγμα.

τῆς

Αὐτὸς ἐπὶ θαλασσῶν ἐθεμελίωσεν αὐτὴν, καὶ ἐπὶ ποταμῶν ἡτοίμασεν αὐτήν.

(Α Γ. 132) Τὸ δὲ, Ητοίμασεν, ἐπὶ ποταμῶν, τὸ διεκόσμησε δηλοῖ· ἔδει γὰρ ἅπαξ γενομένην τὴν γῆν, καὶ ταῖς ἀδύσσοις παραδόξως ἐπικρεμαμένην, πλήρη ποτίμων ὑδάτων γενέσθαι παρὰ Θεοῦ, ὥστε δύνασθαι τρέφειν τὰ ἐν αὐτῇ. Πνευματικῶς δὲ νοηθεῖεν ἂν οἱ ἀπόστολοι ποταμοί, οἵτινες νοητοῖς ῥεύμασι τὴν ὑπ' οὐρανὸν [cod. αὐτὸν] ἐπικλύζουσι, καὶ τὸν ἐξ οὐρανοῦ

cessitate.

(3) Ita cod., sed tamen legendum ἀναλήψεως.

atque ita dicere Ecclesiam, in qua Deus habitat, tentationibus potissimum ab eo in fide fundatam et confirmatam, idoneamque Spiritui sancto excipiendo efectam, a quo, veluti ex fonte fumina, donorum varietas effluit.

καὶ ἄνωθεν λόγον τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς διακομίζουσι. A mum mundum existimare licet Ecclesiam : maria, Δυνατὸν δὲ ἀλληγορῆσαι οἰκουμένην μὲν τὴν Ἐκκλη· tentationes; flumina vero, Spiritus dulcia munera ; σίαν, θαλάσσας δὲ τοὺς πειρασμούς, καὶ ποταμοὺς τὰ γλυκέα τοῦ Πνεύματος χαρίσματα, καὶ εἰπεῖν ὅτι τὴν Ἐκκλησίαν, ἐν ᾗ κατοικεῖ ὁ Θεὸς, ταύτην ἐν τοῖς πειρασμοῖς μάλιστα συνεστήσατο ἐν τῇ πίστει, καὶ ἐθεμελίωσε, καὶ εὐτρεπῆ ἐποίησε δέξασθαι Πνεῦμα ἅγιον, ἀφ' οὗ ὡς ἐκ πηγῆς ποταμοὶ τὰ ποικίλα χαρίσματα ρέουσι.

̓Αθῶος χερσὶ καὶ καθαρὸς τῇ καρδίᾳ.

B

Vers. 4. Innocens manibus et mundo corde. Interrogationi respondet sanctus Spiritus, eum qui velit in intellectualem Domini montem conscendere, oportere corpore simul et spiritu esse innocentem manibus quidem innocuum, id est rebus

(Α Ι. 132 1 ) Πρὸς τὴν ἐρώτησιν ἀποκρίνεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὅτι ὁ μέλλων ἀναβῆναι εἰς τὸ νοητὸν ὄρος Κυρίου, ἄμωμος ἔστω καὶ τῷ σώματι καὶ τῷ πνεύματι· ἀθῶος μὲν χερσί, τουτέστιν ἀνεύθυνος ἐν τῇ πρακτικῇ ἔργου γὰρ σημεῖον ἡ χείρ. Ἀμόλυν. Β agendis inculpabilem ; opus enim significat manus. τος δὲ τῇ καρδίᾳ, σύμφωνον ἔχων τῇ κατὰ τὸ ἐμφανές πρακτικῇ τὴν ἔσω καὶ εἰς νοῦν πνευματικὴν φαι δρότητα. Τὸν γὰρ διὰ πάντων καθαρὸν, τοῦτον ἐπὶ τὸ τοῦ Θεοῦ ὅρος ὁ λόγος ἀνάγει, ὃς μήτε γνώσει, μήτε ἐννοίᾳ, μήτε ταῖς πράξεσιν εἰς τέλος κατεμίανε την ψυχὴν, ἐμμείνας τοῖς κακοῖς.

Τίς ἐστιν οὗτος ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης; Κύριος κραταιὸς καὶ δυνατός.

(Α Γ. 154) Καὶ τῷ νῦν πολέμῳ καὶ τροπαίῳ περὶ τῆς ἀνθρωπότητος. Ἐντεῦθεν συνίεμεν, ὅτι οὐ πά σαις ἦν ταῖς ἄνω δυνάμεσι φανερὸν τὸ κατὰ Χριστὸν μυστήριον, πλὴν ἐκείναις αἵτινες πρὸς τὴν τοῦ πρά γματος διακονίαν παρελήφθησαν, ὡς ὁ Γαβριὴλ καὶ οἱ ἐν τῇ γεννήσει λέγοντες· « Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ, ἐλειτούργουν γὰρ καὶ ἐν ἀνθρωπεία μορφῇ πεφηνότι C τῷ Μονογενεῖ, ἐπειδὴ δὲ συμπεπερασμένης τῆς οἰκονομίας ἀνέβη πρὸς τὸν ἐν οὐρανοῖς Πατέρα μετὰ τῆς ἑνωθείσης σαρκὸς αὐτῷ, κατεπλήττοντο τὸ τοῦ πράγματος ξένον αἱ λογικαὶ δυνάμεις, μηδέ ποτε έωρακυῖαι τοῦτο τὸ θέαμα. Ἐπεὶ δὲ καὶ τοῦ Πνεύματος ἤκουον λέγοντος, ο "Αρατε πύλας, καὶ εἰσελεύσεται ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης, ο τάχα που διελογίζοντο, τίς οὗτος εἴη καὶ ποταπός, ἄνθρωπος μὲν ὁρώμενος τό γε ἧκον εἰς τὴν τῆς σαρκὸς φύσιν, βασιλεὺς δὲ τῆς δόξης είναι λεγόμενος. Τί οὖν τὸ Πνεῦμα πρὸς αὐτ τάς; Ἐνδυάζετε, φησί, καὶ τίς οὗτος, βούλεσθε μαθεῖν ; 'Ακούετε τοίνυν, ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης.

ΨΑΛΜΟΣ ΚΔ'.
Ψαλμὸς τῷ Δαβίδ.

(Α. Γ. 135) Εισηγεῖται δὲ καὶ παραίνεσιν πᾶσιν ἀνθρώποις ὠφέλιμον· ἁρμόζει δὲ μάλιστα ὁ προκείμε νας ψαλμὸς τοῖς ἐξ ἐθνῶν κεκλημένοις, καὶ πολλὴν ἀκολουθίαν ἔχει πρὸς τὸν πρὸ αὐτοῦ. Ἐν μὲν γὰρ ἐκείνῳ κλῆσις ἦν ἐθνῶν καὶ μυσταγωγία, διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος διδάσκουσα τίσιν ἄρα γένοιτο βάσιμας ἡ ἄνω πόλις, ὅτι τοῖς ἀθώοις χερσὶ καὶ καθαροῖς τῇ καρδίᾳ, καὶ ὅτι Χριστὸς ὁδοποιήσει τῇ ἀνθρώπου φύσει τὴν εἰς τὸ ἄνω βάδισιν, πρόδρομος ὑπὲρ ἡμῶν εἰς οὐρανοὺς ἀναβάς· ἐν δὲ τῷ προκειμένῳ ψαλμῷ, τὸ τῶν κεκλημένων εἰσφέρεται πρόσωπον, ήγουν

63 Luc. II, 14.

D

Corde denique immaculatum, nempe cujus externis actibus interior mentis ac spiritalis serenitas respondeat. Psalmistæ igitur sermo in Dei montem hominem deducit, qui neque sententia, neque cogitatione, neque actibus constanter animam suam sordidaverit, in vitiis perseverans.

Vers. 8. Quis est iste rex gloriæ ? Dominus fortis et potens.

[ocr errors]

Ob exantlatum scilicet bellum, relatumque in humana vita a se suscepta triumphum. Hinc cognoscimus, non omnibus coeli potestatibus manifestum fuisse Christi mysterium, sed illis tantummodo quæ ad rei ministerium fuerant delectæ, cujusmodi fuit Gabriel, et reliqui qui in Domini nativitate dixerunt : c Gloria in excelsis Deo ra namque hi Unigenito etiam in humana forma visibili famulatum exhibebant. Postquam vero, peracto incarnationis susceptæ opere, ad Patrem in coelos cum unita sibi 137 carne ascendit, obstupescebant rei novitate intellectuales illæ potestates, nunquam antea viso tali spectaculo. Mox audito quoque Spiritu dicente : « Attollite portas, et introibit rex gloriæ ; » fortasse disceptabant, quisnam hic quantusque esset, homo quidem apparens ex carnis natura, sed tamen gloriæ rex prædicatus. Quid ergo ilis Spiritus ? Dubitatisne, et quisnam hic sit, intelligere avetis ? Audite ergo : hie est rex gloriæ.

PSALMUS XXIV.
Psalmus Davidi.

Facit etiam utilem cunctis hominibus adhortationem; congruit autem potissimum hic psalmus ex gentilitate vocatis, multamque habet cum præcedente connexionem. Namque in illo memorabatur gentium vocatio, et per sanctum Spiritum initiatio, docens quibusnam ascendere licebit in supernam civitatem, nempe manu innocentibus, et corde puris, et quod Christus dux sit futurus human na turæ ad iter in superna, qui præcursor noster jam in cœlum conscendit. Præsente autem psalmo persona vocatorum inducitur, nempe omnium qui per

fidem spiritali unitate coaluerant. Ea, inquam, per- Α ἁπάντων τῶν συνειλεγμένων ἐν πίστει πρὸς ἑνότητα sona, a Deo qui se vocavit, postulat ut ad rei utilis ac necessariae adeptionem dirigatur, et gratam sinceramque se fore promittit. Andi jam, quid fideles, post reditum ab errore, unus veluti chorus effecti

dicant.

Vers. 4. Vias tuas, Domine, demonstra mihi, et semitas tuas doce me.

• Haec mutatio dextera Altissimi *. » Nam qui olian diaboli vias decurrebant, nunc vias Domini quærunt, id est mandata evangelica, et vitæ quæ sanctos decet rationem hæ sunt enim viæ Domini. Et lex quidem umbram habet veritatis et speciem; Evangelium autem est ipsa veritas, ad quam se a Deo deduci petunt. Et Christus veritas est, atque ad eum Pater deducit illos qui ipsum per fidem quærunt. Sic enim aliquando Judæis aiebat: ‹ Nemo potest ad me venire, nisi qui misit me Pater traxerit eum *. › Fortasse legis quoque doctrina, via et semita Domini dicitur ad veritatem, id est Christum, deducens ; de hoc enim Moyses scribebat : Notas ergo mihi fac veritatis umbras, quæ nempe veritatis imaginem repræsentant. Petit etiam David cognoscere vias Dei, id est providentiæ rationem qua is cuncta gubernat : atque ad veritatem se deduci orat, ne forte huic mendacium incautus anteponat.

B

[blocks in formation]

Audiverant enim ex gentibus vocati Christum dicentem : « Dic tu prior peccata tua, ut justificeris 36 : » ideoque accedunt fatentes habere se juventutis peccata, sive corporalia sive mente coneepla (1), id est amenti : omne enim peccatum ab anentia oritur : et quamvis aliquis in senectute peccet, hoc ipsum juveniliter atque amentissime facit quod peccat: quare et juvenis hic dici solet; veluti ille in Evangelio prodigus, qui et ipse junior filius appellatur. Obliviscere igitur, aiunt, ο Domine, eorum quæ peccavimus idololatriæ tempore, que manifesta amentia fuit. Cumque rei simus, et obnoxii pœnæ atque ultioni propter plurimos nosiros lapsus, dignare potius meminisse nostri, haud sane ob nostra opera, quorum causa juste utique puniendi eramus, sed propter tuam tantummodo bonitatem dignitatemque; quia cadentium misereri soles, qui tuam exquirunt erga homines charitatem. Tu enim dixisti Non vestri gratia id ago, sed nominis nei s. Reputa vero peccatis nos irretiri, partim quia divinam ignoravimus legem, partim quia involuntarii ad violandam Dei voluntatem coacti fuimus (2). Idcirco et David clamabat : Delieta juventutis meæ et ignorantias ne memineris. ›

31 Psal. LΧΧV1, 11. (1) Confer que de #ers. 2 psalmi iv.

D

πνευματικήν. Καὶ ἀπευθύνεσθαι ζητεῖ παρὰ τοῦ και λέσαντος Θεοῦ πρὸς τὴν τοῦ χρησίμου τε καὶ ἀναγ καίου θήραν, καὶ καθυπισχνείται τὸ γνήσιον. Ακουε γὰρ οἷα, μετὰ τὸ ἐπιστρέψαι ἐκ πλάνης, χορὸς εἶς οἱ πάντες γενόμενοι λέγουσι.

Τὰς ὁδούς σου, Κύριε, γνώρισόν μοι, καὶ τὰς τρί βους σου δίδαξόν με].

(Α f. 155 b) • Αὕτη ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου. » Οἱ γὰρ πάλαι τὰς τοῦ διαβόλου τρέχοντες ἰδοὺς, νῦν τὰς ὁδοὺς τοῦ Κυρίου περιεργάζοντες, τουτέστι τὰ εὐαγγελικά θεσπίσματα, καὶ τοὺς τρ τοὺς τῆς ἁγιοπρεπούς πολιτείας· αὗται γάρ εἰσιν αἱ τρίβοι τοῦ Κυρίου. Καὶ ὁ μὲν νόμος σκιὰν ἔχει καὶ μόρφωσιν τῆς ἀληθείας· τὸ δὲ Εὐαγγέλιον, αὐτή ἐστιν ἡ ἀλήθεια, εἰς ἣν ὁδηγεῖσθαι παρακαλοῦσιν ὑπὸ Θεοῦ. Καὶ ὁ Χριστὸς δὲ ἀλήθειά ἐστι, καὶ φέρει ἐπ' αὐτὸν ὁ Πατὴρ τοὺς ἐπιζητοῦντας αὐτὸν διὰ πίστεως. Οὕτω γάρ που πρὸς Ἰουδαίους φησίν· Οὐδεὶς δύναται ἐλθεῖν πρός με, ἐὰν μὴ ὁ Πατὴρ ὁ πέμψας με ελκύσῃ αὐτ τόν. » Τάχα δὲ καὶ ἡ τοῦ νόμου παιδαγωγία, ὁδὸς καὶ τρίδος τοῦ Κυρίου λέγεται ἄγουσα ἐπὶ τὴν ἀλή θειαν, τουτέστιν ἐπὶ τὸν Χριστόν· περὶ αὐτοῦ γὰρ ἔγραψεν ὁ Μωσῆς• Γνώρισαν οὖν μοι τὰς ἐν τῷ νόμῳ σκιὰς, αἵτινες εἰκονίζουσι τὴν ἀλήθειαν. Παρακαλεῖ δὲ καὶ ὁ Δαβὶδ μαθεῖν τὰς ὁδοὺς τοῦ Θεοῦ, τουτέστι τὰς οἰκονομίας καὶ τὰς διοικήσεις καθ' ἂς ἄγει τα πάντα· καὶ ὁδηγηθῆναι εἰς αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν εὔχε ται, ἵνα μὴ τὸ ψεῦδος ἀντ ̓ αὐτῆς λαθών προτιμήσῃ. Αμαρτίας νεότητός μου καὶ ἀγνοίας μου μὴ μνησθῇς.

( Α Ι. 136 b) "Ηκουσαν γὰρ οἱ ἐξ ἐθνῶν κληθέντες λέγοντος τοῦ Κυρίου· « Λέγε σὺ τὰς ἀνομίας σου πρῶτος, ἵνα δικαιωθῇς· καὶ διὰ τοῦτο προσέρχονται ὁμολογοῦντες ὅτι νεότητος ἔχουσιν ἁμαρτήματα, εἴτε σωματικῆς, εἴτε νοητής, τουτέστιν ἀφροσύνης· πᾶσα γὰρ ἁμαρτία ἐξ ἀφροσύνης· κἄν τις γηραιὸς ὢν ἁμαρ τάνῃ, αὐτὸ τοῦτο νεωτερικὸν ποιεῖ καὶ ἀφρονέστατον ὅτι ἁμαρτάνει· διὸ καὶ νέος ὁ τοιοῦτος λέγεται, ὡς ἐκεῖνος ὁ ἐν Εὐαγγελίοις ἄσωτος· νεώτερος γὰρ υἱὸς κἀκεῖνος ὠνόμασται. Επιλήσθητι οὖν, φασὶν, ὦ Δέσ σποτα, ὧν ἡμάρτομεν ἐν τῷ τῆς εἰδωλολατρείας καιρῷ, ὃς ἀφροσύνη σαφὴς ἦν. Καὶ ὑπευθύνους ὄντας κολάσει καὶ δίκῃ διὰ τὰ πολλὰ ἡμῶν πταίσματα, τῆς παρὰ σοὶ μνήμης ἡμᾶς ἀξίωσον· οὐ διὰ τὰ ἔργα ἡμῶν, διὰ ταῦτα γὰρ δικαίως ἂν ἐκολάσθημεν, ἀλλὰ διὰ μόνην τὴν σὴν χρηστότητα καὶ τὸ σοὶ πρέπον, ὅτι ἐλεεῖς τοὺς ὑποπίπτοντας, καὶ τὴν παρὰ σοῦ ζητοῦντας φιλανθρωπίαν. Σὺ γὰρ ἔφης· « Οὐ δι' ὑμᾶς ἐγὼ ποιῶ, ἀλλ ̓ ἢ διὰ τὸ ὄνομά μου. • "Ορα δὲ ὅτι ἁλισκόμεθα πλημμελοῦντες, ἤτοι διὰ τὸ τὸν θεῖον οὐκ εἰδέναι νόμον, ἢ διὰ τὸ ἀνεθελήτως ἐκβεθ άσθαι εἰς τὰ μὴ δοκοῦντα Θεῷ. Ταύτητοι καὶ Δαβὶδ ἡμῖν ἐφώνει" • Αμαρτίας νεότητός μου καὶ ἀγνοίας μου μὴ μνησ σθῇς. » Ὁ δὲ Ἰώβ, ὡς ἀγαθὸν ὄντα τὸν Θεὸν, καὶ τῆς

13 Joan. vi, 44. 56 Conf. Luc. xvu, 14.
mentis puritate diximus ad

Ezech. XXXVI, 22.

(2) Recole dicta ad Ep. ad Rom. cap. vi, verg. 18, Nam velle adjacet mihi, etc., et cap. vi, vers. 5.

ἡμετέρας φύσεως οὐκ ἀγνοήσαντα τὴν ἀσθένειαν, μο· Α 138 Jobus autem Deum et bonum, et natura noνονουχὶ καὶ αἰτιᾶται, μέλλοντα καὶ ἀναδυόμενον περὶ τὸ ἀνεῖναι αὐτῷ τὰς ἁμαρτίας· οὕτω τέ φησιν· 4 Ἵνα εἰ οὐκ ἐποιήσω τῆς ἀνομίας μου λήθην, καὶ καθαρισμὸν τῆς ἁμαρτίας μου; »

B

stræ infirmitatem haud ignorantem, prope incusat quasi morosum et detrectantem peccata remittere; atque ita ait : « Cur iniquitatis meæ non es oblitus, et peccatum meum non abluisti *?>

Vers. 10. Cunctæ vim Domini misericordia et veritas:

62

Qui credunt, arcana quoque intelligere valent, juxta illud Nos autem revelata facie gloriam Domini contemplantes, in eamdem imaginem transformamur, de claritate in claritatem *., De infidelibus contra dictum fuit : • Nisi credideritis, non intelligetis ® (f). Sic indocti permansere Judai : quamobrem velamen super eorum cor positum alt sacrosanctus Paulus 1, cum Moyses legitur. Vocati β itaque ex gentibus per fidem, veluti jam Spiritus illuminatione edocti, et evangelicæ doctrinæ probe gnari, aiunt vias omnes Domini misericordiam esse ac veritatem, non autem severitatem et umbram, ceu Moysis lex erat. Neque enim clementiam experiebantur, qui Moysis legem violavissent, sed absque ulla misericordia sub duorum vel trium testimonio necabantur 6. Neque sane legales ritus vera res erant, sed umbra ac typus lex fuit. Ergo fideles ex ethnicis facti, quasi distinguentes Mosaica a Christianis, Christi vias aiunt esse misericordiam et veritatem : quidni enim sint misericordia, siquidem ad peccatorum remissionem vocant Christi mandata, liberantque oppressos peccati Satanæque tyrannide? Verum autem cultum exhibent, qui Christo credunt, non cruentas fumosasque victi mas, prout mos legis erat, adducentes, sed spiritali μotius et Deo placita vita viventes, et bonorum operum odorem exhibentes. Sed enim viæ Domini quibusnam sint misericordia et veritas, declarar dicentes : quod iis nimirum, qui exquirunt testamentum Domini et testimonia ejus, id est, qui Deo adhærent, eumque amare decreverunt, per præceptorum ejus observantiam; non autem inobedientibus, et imposita a Christo mandata recusantibus denique ne iis quidem qui æque ac Galatæ, post susceptam fidem umbras adhuc legis consectantur. Quibus Paulus scribit : . Si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit 65. Et rursus: Alienati estis a Christo, qui in lege justificamini, a gratia ob id excidistis . His, inquam, viæ Domini non sunt misericordia et veritas, neque ullum inde emolumentum capient.

Πᾶσαι αἱ ὁδοὶ Κυρίου, ἔλεος καὶ ἀλήθεια. (Α Γ. 137) οἱ μὲν πιστεύοντες καὶ τὰ κεκρυμμένα συνιέναι δύνανται, κατὰ τὸ, « Ἡμεῖς δὲ ἀνακεκα λυμμένῳ προσώπῳ τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζό μενοι, τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν. » Περὶ δὲ τῶν μὴ πιστευόντων εἴρηται· • Ἐὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδ ̓ οὐ μὴ συνῆτε·, οὕτως ἀδίδακτοι οἱ Ἰουδαῖοι ἀπέμειναν. Κάλυμμα γοῦν κεῖ σθαι ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν φησιν ὁ ἱερώτατος Παῦλος, ἡνίκα ἀναγινώσκεται Μωσῆς. Οἱ τοίνυν ἐξ ἐθνῶν κεκλημένοι διὰ τῆς πίστεως, ὡς ἤδη σοφι σθέντες διὰ τῆς τοῦ Πνεύματος ἐλλάμψεως, καὶ τὰ εὐαγγελικά συνιέντες θεσπίσματα, φασὶν ὅτι πᾶσαι αἱ ὁδοὶ Κυρίου, ἔλεός εἰσι καὶ ἀλήθεια· οὐ κατὰ τὸν Μωσέως νόμον, ἀποτομία καὶ σκιά. Οὔτε γὰρ ἔλεος ἦν τοῖς τὰς Μωσέως παραβαίνουσιν ἐντολάς· ἀπέθνησκον γὰρ ἄνευ οἰκτιρμῶν ἐπὶ δυσὶ καὶ τρισὶ μάρτυσιν. Οὔτε μὴν ἦταν ἀλήθεια τὰ νομικά· σκιὰ γὰρ καὶ τύπος ὁ νόμος ἦν. Οὐκοῦν οἱ ἐξ ἐθνῶν, ἀντιδιαστέλλοντες ὥσπερ τῷ νόμῳ τὰ διὰ Χριστοῦ, αὐτοῦ τὰς ὁδοὺς ἔλεος εἶναί φασι καὶ ἀλήθειαν· πῶς γὰρ οὐκ ἔλεος, εἰ καλοῦσι πρὸς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν αἱ τοῦ Χριστοῦ ἐντολαί, καὶ λύτρωσιν ἔχουσι τῶν τετυραν νημένων υπό τε τῆς ἁμαρτίας καὶ τοῦ Σατανᾶ ; ̓Αληθείᾳ δὲ λατρεύουσιν οἱ εἰς Χριστὸν πιστεύσαν- C τες, οὐ κατὰ τὰς ἐν νόμῳ θυσίας τὰς δι' αἱμάτων καὶ καπνοῦ προσάγοντες· τελοῦντες δὲ μᾶλλον τὴν πνευματικὴν καὶ εὐάρεστον τῷ Θεῷ πολιτείαν, καὶ τὴν ἐξ ἔργων ἀγαθῶν προσκομίζοντες εὐοσμίαν. Ἀλλὰ τίσιν ἂν γένοιντο αἱ ὁδοὶ Κυρίου ἔλεος και ἀλήθεια, διατρανοῦσι λέγοντες, ὅτι τοῖς ἐκζητοῦσι τὴν διαθήκην αὐτοῦ καὶ τὰ μαρτύρια αὐτοῦ, τουτο ἐστι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτοῦ, καὶ ἀγαπᾶν αὐτὸν ᾑρημένοις, διὰ τοῦ φυλάσσειν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, οὐ μὴν τοῖς ἀπειθοῦσι καὶ τὰς παρὰ Χριστοῦ δοθείσας ἀποσειομένοις ἐντολάς· ἀλλ' οὐδὲ τοῖς παθοῦσι τοιοῦ τον, ὁποῖον Γαλάται πρὸς τὰς τοῦ νόμου σκιὰς, ἀνάπιν ἰόντες μετὰ τὴν πίστιν. Πρὸς οὓς γράφει Παῦ λος· ο Ἐὰν περιτέμνησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει. » Καὶ πάλιν· « Απηλλοτριώθητε ἀπὸ Χρι στοῦ· οἵτινες ἐν νόμῳ δικαιοῦσθε, τῆς χάριτος ἐξεπέσατε τοῖς τοιούτοις. » Οὐκ ἂν εἶεν αἱ ὁδοὶ Κυρίου ἔλεος καὶ ἀλήθεια, οὐδὲ γένοιτο ἐντεῦθεν ὄνησις. "Οτι ὑπέμεινά σε, Κύριε.

(Cod. Μ . 58 ) Ἀντὶ τοῦ, Προσεδόκησα, βοηθὸν ἔσεσθαί μοι δηλαδή. Δέχεται γὰρ οὕτω τὴν λέξιν ἡ θεία Γραφή.

[blocks in formation]
[ocr errors]

Vers. 21. Quoniam sustinui te, Domine.
Ita dicit pro : « Exspectavi, nempe ut mihi al-
jutor Geres. Nam verbo sustinere ita utitur divina
Scriptura (2).

[blocks in formation]
« PoprzedniaDalej »