Υψωθήσεται τὸ κέρας αὐτοῦ. (F f. 149 b) Ἔθος τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ κέρας ὀνομάζειν, ἐπὶ μὲν τῶν ἁμαρτωλῶν, τὴν ὑπεροψίαν· ἐπὶ δὲ τῶν δικαίων, τὴν δόξαν. [Τοῖς ὀνόμασι τοῖς μάλιστα πρέπουσι τῷ Πατρὶ καὶ αὐτὸς ὁ Υἱὸς δοξάζεται· οἷόν τί φημι, Θεὸς ἀληθινός, ὁ Πατὴρ τοῦτό ἐστι καὶ ὁ Υἱός· αὐτὸς γάρ ἐστιν · ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή. » Καὶ τοῦτο ἔλεγε πρὸς τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα· . "Οτι πάντα τὰ ἐμὰ σά ἐστι, καὶ τὰ τὰ ἐμά. ν] [Αὐτὸς ἐπικαλέσεται με, Πατήρ μου εἶ σύ. Θήσει δὲ αὐτὸν ὁ Θεὸς καὶ πρωτότοκον, καθὰ καὶ Παῦλος ὁ μέγας φησίν· . Εἰς τὸ εἶναι αὐτὸν πρωτότοκον ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς· › καὶ πάλιν• • Πρωτότο Vers. 27. [ipse invocabit me, Pater meus es tu. Ponet autem ipsum Deus etiam primogenitum, sicut etiam magnus ille Paulus ait, Ut ipse sit primogenitus in multis fratribus s. Et iterum : κος ἐκ τῶν νεκρῶν, καὶ πρωτότοκος πάσης κτίσεως. . Β . Primogenitus ex mortuis, et primogenitus omnis Ἔλεγε δὲ καὶ ὁ Σωτὴρ τῇ Μαρίᾳ· « Πορευθεῖσα, εἶπε τοῖς ἀδελφοῖς μου· Πορεύομαι πρὸς τὸν Πατέρα μου καὶ Πατέρα ὑμῶν, καὶ Θεόν μου καὶ Θεὸν ὑμῶν. » Καὶ γὰρ μονογενής μέν ἐστιν ὡς Θεός, πρωτότοκος δὲ ὡς ἄνθρωπος· ἀδελφοὺς γὰρ ἔχει τοὺς πεπιστευκότας, καὶ Πατέρα ἑαυτοῦ καλεῖ τὸν Θεὸν ὡς Θεός· Θεὸν δὲ αὐτοῦ πάλιν ὡς ἄνθρωπος.] - Εἰς τὸν αἰῶνα φυλάξω αὐτῷ τὸ ἔλεός μου, καὶ ἡ διαθήκη μου πιστὴ αὐτῷ. C (F f. 150, Κ Ι. 160 b) Αὐτῷ μὲν τῷ πεπιστευκότι δι' αὐτοῦ λαῷ φησι· ἔλεος δὲ τὴν διὰ πίστεως ἄφ- εσιν. Πιστὴ δὲ διαθήκη ἀντὶ τοῦ ἀσφαλὴς καὶ βεβαία καὶ μένουσα· ἡ μὲν γὰρ πρώτη διαθήκη πέπαυται διὰ τὸ αὐτῆς ἀσθενὲς καὶ ἀνωφελές. • Οὐδὲν γὰρ ἐτελείωσεν ὁ νόμος. ο Πέπαυται μὲν γὰρ ἡ πρώτη " διαθήκη σκιᾶς ἔχουσα τύπον, καὶ μόνον τῆς ἀληθείας τὴν μόρφωσιν· εἰσαγωγὴ δὲ γέγονεν ἡμῖν κρείττονος ἐλπίδος, δι' ἧς ἐγγίζομεν τῷ Θεῷ, ὡς ὁ μακάριος γράφει Παῦλος. Ο θρόνος αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος. (Γ Γ. 150 et 151, Κ. f. 160 b) Θρόνον φησὶν ἐν τού τοῖς τὴν ἀρχὴν αὐτοῦ, τουτέστι τὴν Ἐκκλησίαν. Χριστοῦ δὲ θρόνος ἡ Ἐκκλησία· ἐπαναπαύεται γὰρ αὐτῇ, καθ ̓ ἃ καὶ ἐν τοῖς ἁγίοις ἀγγέλοις. Γέγραπται γάρο. Ο ουρανός μοι θρόνος. » Καὶ ἡ μὲν ἐν τοῖς οὐρανοῖς Ἐκκλησία θρόνος ἐστίν· ὁμοίως δὲ πάλιν καὶ ἡ ἐπὶ γῆς θρόνος τοῦ πάντων ἡμῶν κρατοῦντος Θεοῦ. Ἔσται οὖν, φησί, ἡ Ἐκκλησία Χριστοῦ κατ αστράπτουσα καὶ φωτίζουσα τὴν ὑπ ̓ οὐρανὸν, καὶ μένουσα διηνεκῶς ὥσπερ ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη. Ὥσπερ οὐδεὶς ἐν οὐρανοῖς τὸν ἡλίου καὶ σελήνης κύκλον σβέσαι δυνήσεται, οὕτως οὐδεὶς ἐν ἀνθρώποις ἀμαυρώσει ποτὲ τὰς τῆς Ἐκκλησίας αὐγὰς, ἤτοι τὴν ἥλιος καὶ ἡ σελήνη. Σὺ δὲ ἀπώσω καὶ ἐξουδένωσας, ἀνεβάλου τὸν (Γ Γ. 151 b, Κ f. 161) Ἀντὶ τοῦ, ἀπωσθῆναι καὶ ἐξουδενωθῆναι συγκεχώρηκας. Οὐ γὰρ ὁ Πατὴρ ἀπὸ ώσατο καὶ ἐξουδένωσεν τὸν ἴδιον Υἱὸν, Ἰουδαῖοι δὲ μᾶλλον τοῦτο πεπράχασι, πλὴν κατὰ συγχώρησιν 88 Rom. viii, 29. s6 Joan. XIV, 6. Joan. xvm, 10. 19. creatura 9. Quin et Salvator Mariæ dixit : Vade, dic fratribus meis : Vado ad Patrem meum et Patrem vestrum, et Deum meum et Deum vestrum 60. Est enim unigenitus quidem ut Deus, primogenitus vero ut homo, nam fratres habet fideles, et Patrem suum appellat Deum ut Deus, rursus vero Deum suum ut homo. Ex Corderio.] Vers. 29. In æternum servabo illi misericordiam meam, et testamentum meum fidele ipsi. Populum ipsum alloquitur sibi credentem; misericordiam autem dicit veniam per fidem. Fidele autem fredus dicit, id est firmum ac permanens : nam prius fœdus cessavit propter ipsius infirmitatem atque inutilitatem. . Nihil enim perfecit lex "., Cessavit, inquam, prius illud, quia umbratilem typum solamque veritatis speciem habebat : verumtamen spei melioris introductio nobis fuit, ob quam Deo propinquamus, ut beatus scribit Paulus 6. Vers. 57. Thronus ejus sicut sol. Thronum hoc loco dicit principatum illius, id est Ecclesiam. Nam Christi reapse thronus est Ecclesia: in ipsa enim velut in sanctis angelis requiescit. Scriptum quippe est : Coelum mihi thronus est *. Certe superna Ecclesia throni vice fungitur; tum et hæc terrestris Dei omnium nostrum thronus est. Splendebit itaque, inquit, Christi Ecclesia mundumque illuminabit, atque instar solis lunæque perpetua manebit. Nam sicuti nemo in cœlis solis lunæve orbem exstinguere poterit, sic nullus unquam homo Ecclesiæ radios sive spiritalem splendorem obscurabit: nam æque ac sol et luna semper lucet. λαμπρότητα την νοητήν φαίνει δὲ ἀεὶ καθάπερ ὁ Vers. 59. Tu vero repulisti et desperisti, distulisti Sic ait, pro, repelli et despici permisisti. Neque enim Pater proprium Filium repulit aut despexit; Judæi potius ita se gesserunt, verumtamen permittente Deo Patre. • Distulisti Christum tuum, id est, 61 Hebr. 69 Coloss. 1, 15, 18. 60 Joan. xx, 17. promissionum de illo editarum exitum distulisti. Α τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός. ο 'Ανεβάλον τὸν Χριστόν σου, ο Quomodo autem distulit? Subvertisti foedus servi tui. Promiseras, inquit, in æternum esse mansurum: ita enim se habebat fœdus a te cum illo initum; nihilominus eum crucifixere Judæi, et inter mortues reputatus fuit. Passus est, inquit, et in crucem sublatus. Ergo foedus servi tui subvertisti : humi detractum sanctuarium ejus profanasti, 263 gloriam ejus prostravisti. Nam quatenus patiebatur, merus homo reputatus est. Atqui inter mortuos non mansit, neque dedecus ei passio attulit, imo hinc majorem adeptus est gloriam. Verumtamen res veluti jam actas narrant prophetæ. Vers. 44. Non es ei auxiliatus in bello. Quandoquidem qui suapte natura Deus erat, verusque Filius et virtutura Dominus, passionem admisit, etsi non pati poterat, si ita voluisset, tuque, o Pater, ea in re siluisti, propterea dicimus te illi non esse auxiliatum. Jamvero bellum appellat tempus honorandæ crucis, quo dimicarunt adversus Christi gloriam Herodes, Pontius Pilatus, cum ethnicis populoque Israelis 63, necnon ipse in primis Satanas. Vers. 45. Dissolvisti eum ab emundatione. Dissolvisti, pro dejecisti; nam res dissoluta dejicitur. Dejecisti ergo ab emundatione ipsius, id est quominus se mundum crederet. Etenim improbus reputatus est, ac tanquam peccator punitus. [Sedem ejus in terram collisisti. Cum secundum carnem perpessus esset, et factus inter mortuos liber, et crucifixores existimarent ipsum passione consumptum, atque omnino esse ac nominari desiisse; idcirco crucifigentium opiniones refert dicens: Et sedem ejus in terram collisisti. › - Ex Corderio.] B C τουτέστιν, ὑπερέθου πληρῶσαι τὰς ἐπαγγελίας τὰς περὶ αὐτοῦ. Πῶς δὲ ὑπερέθετο; Κατέστρεψας τὴν διαθήκην τοῦ δούλου σου. Ἐπηγγείλω, φησὶν, ὅτι εἰς τὸν αἰῶνα μένει· αὕτη γὰρ γέγονεν ή παρὰ σοῦ περὶ αὐτοῦ διαθήκη· ἀλλ' ἐσταύρωσαν αὐτὸν Ἰου δαῖοι, κατελογίσθη μετὰ νεκρῶν. Πέπονθε, φησὶ, καὶ ἐσταυρώθη. Οὐκοῦν κατέστρεψας τὴν διαθήκην του δούλου σου· εἰς τὴν γῆν ἐβεβήλωσας τὸ ἁγίασμα αυτ τοῦ· ἔῤῥιψας, φησίν, εἰς τὴν γῆν τὴν δόξαν αὐτοῦ. Ὅσον γὰρ ἧκεν εἰς τὸ παθεῖν, ψιλὸς ἄνθρωπος ένα μίσθη. Αλλ' ού μεμένηκεν ἐν νεκροῖς, οὔτε μήν ἀδοξίαν τινὰ προσετρίψατο τὸ πάθος αὐτῷ, ἀλλ' ἐξα ξάσθη μᾶλλον δι' αὐτοῦ. Πλὴν τὰ συμβεβηκότα φασίν οἱ προφῆται. Οὐκ ἀντελάξου αὐτοῦ ἐν τῷ πολέμῳ. (F C. 152, Κ. Γ. 161) Ἐπειδὴ γὰρ ὅλως Θεὸς δι φύσει καὶ Υἱὸς ἀληθινὸς καὶ τῶν δυνάμεων Κύριος ἠνέσχετο παθεῖν, καί τοι μὴ παθεῖν δυνάμενος, εἴπερ ἤθελεν μὴ παθεῖν, σεσίγηκας δὲ καὶ αὐτὸς, ὡ Πάτερ, διὰ τοῦτό φαμεν ὅτι οὐκ ἀντελάδου αὐτοῦ, Πόλεμον δὲ ὀνομάζει τὸν καιρὸν τοῦ τιμίου σταυρού, ὅτε κατεστρατεύοντο τῆς δόξης τοῦ Χριστοῦ Ἡρώδης τε καὶ Πόντιος Πιλάτος σὺν ἔθνεσι καὶ λαοῖς Ἰσραήλ, καὶ αὐτὸς πάντως ὁ Σατανᾶς. Κατέλυσας ἀπὸ καθαρισμοῦ αὐτόν. [Cod. Μ f. 159] Το κατέλυσας, ἀντὶ τοῦ κατ ἤνεγκας· τὸ γὰρ λυόμενον καταφέρεται. Κατήνεγκας τοίνυν ἀπὸ καθαρισμοῦ αὐτοῦ, τουτέστι, ἀπὸ τοῦ πι στεύεσθαι ὅτι καθαρός ἐστιν. Ὑπενοήθη γὰρ εἶναι πονηρὸς, καὶ ὡς ἁμαρτωλὸς κατεκρίθη. [Τὸν θρόνον αὐτοῦ εἰς τὴν γῆν κατάλλαξας. Ἐπειδὴ πέπονθε σαρκικῶς, καὶ γέγονεν ἐν νεκροῖς ἐλεύθερος, καὶ ἐνόμισαν οἱ σταυρώσαντες ὅτι πεπον θὼς συνεστάλη, καὶ πέπαυται τοῦ καὶ ὅλως εἶναι καὶ ονομάζεσθαι· διὰ τοῦτο τὰς τῶν σταυρωσάντων ὑπονοίας διερμηνεύει λέγων· « Καὶ τὸν θρόνον αὐτοῦ εἰς τὴν γῆν κατέῤῥαξας.» ] "Εως πότε, Κύριε, ἀποστρέψῃ εἰς τέλος, (Κ f. 161 b) Ορᾷς ὅπως βούλεται μαθεῖν τὴν ο κονομίαν; ι "Εως πότε, Κύριε ; ν τουτέστι, μέχρι τίνος ἰσχύσει τὰ τῶν Ἰουδαίων τολμήματα; Απ Vers. 47. Usquequo, Domine, avertis in finem ? Viden' quomodo res divinæ incarnationis vult cognoscere? • Quousque, Domine?, id est, quandiu prævalebit Judæorum audacia? Interfecerunt, inquit, vitæ auctorem ". Num mortuus jacebit? Num D έκτειναν, φησί, τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς. Αρα κείσεται tu sine fine aversus eris, atque ut ignis exardescet ira tua? Sed enim aversatio et ira haud contra Christum est; cave id putes; sed adversus nos : nos enim multifariam peccavimus, nos paradiso deliciarum, in progenitoribus inquam, excidimus. νεκρός; "Αρα ἀποστρέψει εἰς τέλος, καὶ ἐκκαυθήσε ται ὡς πῦρ ἡ ὀργή σου; Ἡ ἀποστροφὴ δὲ καὶ ὀργὴ οὐ κατὰ Χριστοῦ· μὴ τοῦτο νόμισον, ἀλλ' ἡ καθ' ἡμῶν· ἡμεῖς γὰρ πολυτρόπως πεπλημμελήκαμεν, τῆς τρυφῆς ἐκπεπτώκαμεν, ὡς ἔν γε τοῖς πρωτο πλάστοις φημί. Τίς ἐστιν ἄνθρωπος ὃς ζήσεται καὶ οὐκ ὄψεται θάνατον; (Γ Γ. 152 b, Κ Ι. 161 b) Αληθὲς οὖν ὅτι οὐ μα ταίως ἔκτισας τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων· μαρτυρή σει καὶ αὐτὴ τῶν πραγμάτων ἡ φύσις· ἀπεθάνομεν ἐν ̓Αδάμ, ἀλλ' ἐζήσαμεν ἐν Χριστῷ. ̔Ο Θεός μου, καὶ ἐλπιῶ ἐπ' αὐτόν. (Β f. 575 b, Η f. 595 b) Ορᾷς ὅσην ἔχει παῤῥησίαν παρὰ Θεῷ; ὅλον γὰρ ἑαυτὸν ὥσπερ ἀναθεὶς αὐτῷ, ἐπ' αὐτῷ πᾶσαν ἔχει τοῦ σώζεσθαι τὴν ἐλπίδα. Τρισμακάριος δὲ ὁ τοιοῦτος, καὶ ἁπάσης εὐημερίας ἔσται μεστός. Ψάλλει γοῦν ὁ μακάριος Δαβὶδ και φησιν· ε Κύριε, ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, μακάριος ἄνθρωπος ὁ ἐλπίζων ἐπὶ σέ. ν Αὐτὸς ῥύσεταί σε ἐκ παγίδος θηρευτῶν, καὶ ἀπὸ C λόγου ταραχώδους. (Β Ι. 573 b, Η Γ. 594) Καὶ ποῖος ἐστιν ὁ ταραχώ με της λόγος; Ο παρὰ τοῖς ἀνοσίοις αἱρετικοῖς· συγχέ ουσι γὰρ τὰς τῶν ἀκεραίων καρδίας, δυσφημοῦντες ἀφυλάκτως, καὶ μὴ νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσιν, μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται. Οἱ μὲν γὰρ τῆς πρὸς τὸν Πατέρα Θεὸν ὁμοουσιότητος, τό γε ἧκον ἐπ' αὐτοῖς, κατασύρουσι τὸν Υἱὸν, καὶ τῶν ἀνωτάτω καταφέρουσι Θρόνων, ἐναριθμοῦντες τοῖς κτίσμασι, καὶ τὸν τῶν ὅλων γενεσιουργὸν καὶ τεχνίτην πεποιῆσθαι λέγοντες, καὶ ἐξ οὐκ ὄντων παρῆχθαι πρὸς ὕπαρξιν. Ετεροι δὲ τοῦ ἁγίου καταψεύδονται Πνεύματος, κτίσμα λέγοντες καὶ αὐτό· καὶ πῦρ καὶ κόλασιν ταῖς ἑαυτῶν κατα χέοντες κεφαλαῖς. Τί οὖν ὁ Ψάλλων περὶ αὐτῶν; • Καταπόντισον, Κύριε, καὶ καταδίελε τὰς γλώσσας D αὐτῶν· γεγόνασι γὰρ τῆς ἀληθείας κατήγοροι, καὶ τοῦ ψεύδους συνασπισταί. » Ταραχώδης οὖν ὁ λόγος αὐτῶν, οὐ γὰρ ἔχει τῆς ἀληθείας τὴν ἀσφάλειαν. Οὐ φοβηθήσῃ ἀπὸ φόβου νυκτερινοῦ, ἀπὸ βέλους πετομένου ἡμέρας. (Β. Γ. 374, Η Γ. 395) Καὶ τί δὴ τοῦτό ἐστιν; Δύο τρόπους ἴσμεν ἐπιβουλῆς. Η γὰρ ἀφανῶς καὶ λελη θέτως, καὶ ὡς ἐν νυκτὶ καὶ σκότῳ λανθάνοντες, 66 Psal. LXXXIII, 13. 67 Psal. LIV, 10. (1) Apud Corderium datur id fragmentum Athanasio, sed in codice Vatic. Cyrillo. (2) De Synagogæ.defectu librum scripserat noster Cyrillus, teste Gennadio cap. 57, cujus operis frustum fortasse aliquod me aliquando prolaturum non de Vers. 50. Ubi sunt misericordiæ tuæ antique? Misericordias antiquas vocat illam reformationem in immortalitatem quæ ante mundi constitutionem præfinita est. Vers. 51. Quod continui in sinu meo multarum gentium. Recipimus quodammodo in sinum quæ aliqui nobis conferunt dona. Hoc loco rogatur Deus ut promissionis meminerit quam in sinum multarum gentium contulit. Quid enim promisit gentibus Servator ? Peccati veniam, liberationem a morte, salutem ac vitamn. Vers. 52. Quod exprobraverunt commutationem Id est Ecclesiam, sive credentes in eum; namque ex his componi dicimus Ecclesiam. Cur autem commutatio dicta est ? Quia pro Judaeorum Synagoga (2) dedit Pater Filio conflatam ex gentibus Ecclesiam. PSALMUS XC. Vers. 5. Ipse eripiet te de laqueo venantium, et d turbulento sermone. Quinam est turbulentus sermo? Nempe impiorum hæreticorum, qui orthodoxorum corda conturbant, effrenate blasphemantes, nec quid loquantur nec quid aflirment intelligentes. Hi Fi lium a paternæ substantiæ, quantum in ipsis est, consortio abstrahunt, et de sublimi throno deponunt, creaturis eum annumerantes ; et rerum 264 omnium creatorem et artificem facturam esse aiunt, atque ex non exstantibus ad exsistentiam perductum. Alii de sancto Spiritu falsa tradunt, ipsum quoque rem creatam dicentes (3), ignem ita atque vindictam in capita sua attrahentes. Quid ergo de his Psalmista? • Submerge, Domine, et divide linguas illorum, quia facti sunt veritatis accusatores, et mendacii patroni 67. Est itaque turbulentus sermo eorum, qui a veritate non fulcitur. Vers. 5. Non timebis a timore nocturno, a sagitta volante in die. Quid hocce est? Duo genera noxii moliminis esse scimus. Nam vel clam et occulte, ac veluti nocte et tenebris latentes nonnulli quibus volunt la spero. Fragmentum hujus libri deperditi edidit postea vir desideratissimus ad calcem voluminis in quo hæc scripserat. Vide 1. IX Opp. Cyrilli. EDIT. (3) Perpetuum Cyrillo bellum fuit contra Arianos et Pneumatomachos. queos tendunt, dolosque struunt : vel palam et A ἀρτύουσί τινες οἷς ἂν βούλωνται παγίδας καὶ καταtanquam in die publiceque id agunt. Vel timoris quidem nocturni vocabulo secretum periculum designat, latentemque in nocte et tenebris malitiam; sagittam vero in die volantem dicit conspicuam et publicam aggressionem. Vers. 6. A casu et dæmonio meridiano. Meridianum dæmonium appellat acidiam seu negligentiam, quæ nonnullis aliquando obrepit. Et paulo post Casum nonnulli patiuntur cum mens ipsorum voluptati succumbit, cum cor labascit atque ad carnis delectationes devolvitur, cum ad religionis opera torpet, et virtutis studium negligit. Sed tunc etiam salvat Deus; retrahit enim a casu atque acidia, id est meridiano dæmonio. Vers. 7. Cadent a latere tuo millia. Latus hoc loco dicit partem sinistram seu obliquam . Etiamsi itaque multi sint, inquit, numeroque longe plures ii qui religiosos erga Deum invadunt, nihilominus cernes eos hinc et inde cadentes, temet vero mirabiliter a tutore tuo ac defensore servatum. Namque, ut aiunt sacræ Littera 68 Manu occulta dimicat Deus contra Amalec omni tempore. Neque desinit amatoribus suis ferre salutem. σκευάζουσι δόλους· ἢ ἐναργῶς καὶ ὡς ἐν ἡμέρᾳ καὶ ἐμφανῶς. Οὐκοῦν φόβον μὲν ὀνομάζει νυκτερινών τὸν ἔτι λανθάνοντα κίνδυνον, καὶ ὡς ἐν νυκτὶ καὶ σκότῳ κρυπτομένην πανουργίαν· βέλος ἐν ἡμέρα πετόμενον, τὴν ὡς ἐν φωτὶ καὶ ἐναργῶς ἐπιβουλήν. Ἀπὸ συμπτώματος καὶ δαιμονίου μεσημβρινοῦ. (Β f. 374 b, Η Γ. 595 b) Δαιμόνιον δὲ μεσημβρινόν ὀνομάζει τὴν ἀκηδίαν, ἤτοι τὴν ὀλιγωρίαν· συμβαίνει δὲ τοῦτό τισιν ἔσθ' ὅτει Καὶ μετ' ὀλίγα· Σύμπτωμα τοίνυν πάσχουσί τινες ὅτ' ἂν ὁ νοῦς ἐκλάσῃ πρὸς φε ληδονίαν, ὅτ' ἂν ἀτονήσῃ καρδία καὶ κατενεχθῇ πρὸς φιλοσαρκίαν, ὅτ' ἂν ἀκηδιάσῃ πρὸς τὰ τῆς εὐσεβείας ἔργα, καὶ ὀλιγωρήσῃ πρὸς πόνους τοὺς ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς. ̓Αλλὰ καὶ τότε σώζει Θεὸς, ἀπαλλάττει γάρ B ἀπὸ συμπτώματος καὶ ἐξ ἀκηδίας, τουτέστι δαιμονίου μεσημβρινοῦ. Vers. 9. Quoniam tu, Domine, spes mea. Altissi D 5, 6. το Joan. VIII, Πεσεῖται ἐκ τοῦ κλίτους σου χιλιάς. (C f. 374 b, Η f. 396 b) Κλίτος μὲν γάρ φησιν τὸ μέρος τὸ ἀριστερὸν ἤτοι τὸ πλάγιον. Οὐκοῦν καὶ εἰ πολλοί τινες εἶεν, φησὶν, καὶ ἀριθμοῦ κρείττονες εἰ τοῖς σεβομένοις Θεὸν ἐπιβουλεύοντες, ἀλλ ̓ ὄψει πί πτοντας αὐτοὺς ἐντεῦθεν κἀκεῖθεν, σὲ αὐτὸν δὲ πα ραδόξως σωζόμενον διὰ τὸν προεστηκότα καὶ προμα χόμενον. Ὡς γάρ φησιν τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν, ο Ἐν χειρὶ κρυφαίᾳ πολεμεί Κύριος ἐπὶ ̓Αμαλήκ, ἀπὸ γενεῶν εἰς γενεάς. » Οὐ γὰρ πεπαύσεται σώζων τοὺς ἀγαπῶντας αὐτόν. "Οτι σύ, Κύριε, ἡ ἐλπὶς μου· τὸν Ὕψιστον ἔθον καταφυγήν σου. (Β Ι. 375, Η Ι. 397 b) Επισημήνασθαι δὲ ἀναγ καῖον ὅτι τοὺς προκειμένους στίχους ἑτέρως νοοῦσε τινες, κακῶς καὶ κεκιβδηλευμένως· ἀναφέρουσι γὰρ αὐτοὺς εἰς τὸ αὐτοῦ πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ, συνάπτοντες τοὺς στίχους καὶ λέγοντες, Ὅτι σὺ, Κύριε, ἡ ἐλπίς μου, τὸν Ὕψιστον ἔθου καταφυγήν σου. Κα μετ' ὀλίγα· Φασὶ γὰρ αὐτὸν καταφυγὴν ἔχειν τὸν Ὕψιστον, δῆλον δὲ ὅτι τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς Πατέρα. Γέγονε δὲ πρόφασις αὐτοῖς τῆς τοιαύτης ἐννοίας δ Σατανᾶς· αὐτὸς γὰρ οὕτω νενόηκεν τους στίχους καὶ τοῦτο ἐσώμεθα ἐκ τῶν εὐαγγελικών Γραμμάτων, Ὅτε γὰρ ἐπείραζεν αὐτὸν, ἀνήγαγεν αὐτὸν ἐπὶ τὰ πτερύγιον τοῦ ἱεροῦ, καὶ δὴ καὶ ἔφασκεν· « Εἰ Τις εἶ τοῦ Θεοῦ, βάλε σεαυτὸν κάτω ἐνταῦθα. Γέγραπται γάρ; ὅτι Τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ ἐντελεῖται περὶ σοῦ, τοῦ διαφυλάξαι σε ἐν πάσαις ταῖς ὁδοῖς σου. » Συκο φάντης γὰρ ὑπάρχων καὶ πλάνος ὁ Σατανᾶς τὰ περὶ ἡμῶν εἰρημένα καὶ αὐτῷ προσάπτει τῷ προσώπων τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἀλλ ̓ ἡμεῖς οὐχ οὕτως νοοῦμεν ὡς νοεῖν ἔθος τῷ Σατανᾷ Εἰ δὲ οὕτω νενοήκασιν Αρειανοί, θαυμαστὸν οὐδέν· ἀκολουθοῦσι γὰρ τῷ ἰδίῳ πατρί. Ψεύτης γάρ ἐστιν ὁ Σατανᾶς, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐν αὐτῷ οὐχ ἕστηκεν, κατά 44. operis editionem, jam sit inutilis, A. Zacharia judice, docta iHa apologia, quam olim paraverat pro tuenda Eusebii orthodoxia Fr. Stavolus S. J., de cujus inedito codice locutus ego sum in mea Chronici Eusebiani editione Mediolan., præf. p. ult. refugium suum habet Patrem; sequitur ut ad opis indigentem confugerimus, et Servatorem eum nominemus qui ab alio servatur. Verumenimvero non ita res plane se 265 habet. Nos ergo his qui ita interpretari solent dicimus : Aliena nobis narratis; novam hanc aberrationem suadetis. Certe extra rectum tramitem, omissa regia via gradimini, in tribulos foveasque deciditis, a veritate receditis. Etenim æqualis similisque per omnia Patri est Filius, et figura substantiæ ejus, imago et splendor gloriæ ejus ", denique Altissimus æque ac Pater τὴν τοῦ Σωτῆρος φωνήν. Καὶ μετ' ὀλίγα· Εἰ γάρ ἐστι A nos autem spem nostram fecimus ipsum, qui pariter κατ' αὐτοὺς ἀληθὲς τὸ τοιοῦτον, ἐλπίδα μὲν αὐτὸν ἡμεῖς τὸν Χριστὸν πεποιήμεθα, αὐτὸς δὲ καταφυγὴν ἔχει τὸν Πατέρα· οὐκοῦν βοηθουμένῳ προσπεφεύγαμεν, Σωτῆρα καλοῦμεν τὸν παρ' ἑτέρου σωζόμενον. Οὐκ ἔστι ταῦτα, μὴ γένοιτο. Λέγομεν τοίνυν τοῖς οὕτω φρονεῖν εἰωθόσιν· "Αλλα ἡμῖν λαλεῖτε, καὶ ἀναγγέλλετε ἡμῖν ἑτέραν πλάνησιν. Ἔξω τῆς εὐθείας ἔρχεσθε τρίβου, τὴν βασιλικὴν ἀφέντες ὁδὸν, εἰς ἀκάνθας πίπτετε καὶ βόθρους, τῆς ἀληθείας ἐκε πεπτώκατε. Ἴσος καὶ ὅμοιος κατὰ πάντα ἐστὶ τοῦ Πατρὸς ὁ Υἱὸς, καὶ χαρακτήρ ἐστι τῆς ὑποστάσεως αὐτοῦ, εἰκὼν καὶ ἀπαύγασμα τῆς δόξης αὐτοῦ, Ὕψιστός ἐστι καθ ̓ ἃ ὁ Πατήρ (1). Μάστιξ οὐκ ἐγγιεῖ τῷ σκηνώματί σου. (Β f. 275 b, Η Ι. 398) Τὸ σκήνωμα παρὰ τῇ θεοπνεύστῳ Γραφῇ οὐ πάντως τὸ σῶμα δηλοῖ, ἀλλ' ή πόλιν, ἢ χώραν, ἢ οἶκον. Πιστώσεται δὲ τοῦτο λέ γων ὁ μακάριος Δαβίδ· « Εἰ ἀναβήσομαι ἐπὶ κλίνης ό στρωμνῆς μου· εἰ δώσω ὕπνον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου, καὶ τοῖς βλεφάροις μου νυσταγμόν, καὶ ἀνάπαυσιν τοῖς κροτάφοις μου, ἕως οὗ εὕρω τόπον τῷ Κυρίῳ, σκήνωμα τῷ Θεῷ Ἰακώβ. "Οτι τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ ἐντελεῖται περὶ σοῦ. (Β Γ. 375 b, Η f. 398 b) Τούτοις ἐχρήσατο τοῖς στίχοις ὁ Σατανᾶς, ὡς ἐπ' ἀνθρώπου κοινοῦ τὰ τοιαῦτα λέγων τῷ πάντων ἡμῶν Σωτῆρι Χριστῷ. Ἐπειδὴ est. Tabernaculum apud inspiratam Scripturam non ubique (2) corpus denotat (3), sed vel urbem, vel regionem, vel domum. Ei rei fidem facit beatus David dicens : 4 Si ascendero in lectum strati mei ; si dedero somnum oculis meis, et palpebris meis dormitationem, ac requiem temporibus meis; donec invenero locum Domino, tabernaculum Deo Jacob 72.77. > Vers. 11. Quoniam angelis suis mandavit de te. His usus est versiculis Satanas, de nostro omnium Servatore Christo, tanquam communi homine, eos recitans. Nam quia totus caligo est, caliginosam habet mentem, neque dictorum vim γὰρ ἐστιν ὅλος σκότος, καὶ κατεσκοτισμένην έχει G ellexit re. [quia de cujusvis justi persona psal C τὴν διάνοιαν, οὐ συνῆκε τῶν εἰρημένων τὴν δύναμιν 78 : mus dictus fuit, cui succurrit Altissimus, Deus colorum.] Ignorabat insuper, Verbum Deum factum esse hominem, et ipsum esse qui se humano more tentari patiebatur. Verumtamen Satanas, ut jam dixi, tanquam de homine communi, vel de aliquo sancto propheta dictum id esse existimavit. Atqui absurdissimum foret, si nos cognito accurate hoc mysterio, credentesque hunc esse Deum, et Dei Filium, et nostri causa hominem factum, nihilomi nus de ipso loqui versiculos hos putaremus. Non ergo congruit ut de persona nostri omnium Servatoris Christi dicatur: «Altissimum posuisti refugium tuum (4): quippe ipsemet Altissimus est, omnium refugium, omnium spes, omnipotens Patris dextera. Οportuit potius de quovis vero adoratore intelligi dictum a Patre: Altissimum posuisti refugium tuum non accedent ad te mala, et flagellum non appropinquabit tabernaculo tuo. » Tuetur enim 71 Hebr. 1, 3. 71.77 Psal. CXXXI, 3-5. 78 Matth. IV, 6. (1) Tria hæc fragmenta ad v. 9, 11, 12, leguntur etiam in commentario S. Cyrilli ad Lucam, apud nos AA. class. T. X, p. 34-36. [et Bibl. nova PP., II, 154 seqq.] (2) Grece πάντως, sed mallem πάντοτε, atque ita transtuli, quia certe apud divum Petr. apost. II, cap. 1, 15 et 14, σκήνωμα, tabernaculum, pro corpore aliquando ponitur. (3) Hoc quoque contra Eusebium, et Theodorum Heracleotam æque Arianum, qui ambo hanc propo nunt interpretationem. Porro hoc fragmentum exstabat anonymum apud Corderium; sed ecce nunc duo codices Vatt. Cyrillo inscribunt. (4) Hinc denuo cognoscimus quantopere intersit, Scripturam sacram ducibus Patribus orthodoxis, non autem heterodoxis, doctis licet hominibus, ins terpretari atque intelligere. Ecce enim ex uno versiculo alii Arianum venenum, alii vitæ potum hauriebant. |