IN EXODUM.

ΚΥΡΙΛΛΟΥ FORD LIBRARY

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ

ΓΛΑΦΥΡΩΝ ΕΙΣ ΓΕΝΕΣΙΝ

ΛΟΓΟΣ ΠΡΩΤΟΣ.

S. PATRIS NOSTRI CYRILLI

ALEXANDRIE ARCHIEPISCOPI,

GLAPHYRORUM IN GENESIM

LIBER PRIMUS.

Οτι διὰ πάσης τῆς Μωσέως γραφῆς, τὸ τοῦ A 1 Quod per omnia Mosis scripta mysterium Christs
Χριστοῦ μυστήριον αἰνιγματωδῶς σημαίνεται.

• Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφάς, ο τοῖς Ἰουδαίων δήμοις προσπεφώνηκεν ὁ Χριστός· οὐχ ἑτέρως ἂν ἰσχύσαι τῆς αἰωνίας ζωῆς ἐφικέσθαι τινὰς, ἐναργέστατα λέγων, εἰ μὴ καθάπερ τινὰ θησαυρὸν ἀνορύττοντες τὸ γράμμα τὸ νομικὸν, τὸν ἐν αὐτῷ κεκρυμμένον περιεργάζοιντο μαργαρίτην, τουτέστι, Χριστὸν, «ἐν ᾧ πάντες εἰσὶν οἱ θησαυροὶ τῆς σοφίας καὶ γνώσεως οἱ ἀπόκρυφοι, ο κατὰ τὴν τοῦ μακαρίου Παύλου φωνήν. Περὶ τῆς οὕτω σεπτῆς καὶ ἀξιαγάστου του φίας ήτοι γνώσεως ἔφη που καὶ Σολομῶν. Ἐὰν ζητήσῃς αὐτὴν ὥσπερ ἀργύριον, καὶ ὡς θησαυρούς ἀνερευνήσῃς αὐτὴν, τότε συνήσεις φόβον Κυρίου, καὶ ἐπίγνωσιν Θεοῦ εὑρήσῃς. » Γένοιτο δ ̓ ἂν οὐδὲ τοῦ τοιοῦδε τὸ ἱσοστατοῦν, παρά τε τοῖς τὴν ἀμώμητον ἐπαινοῦσι ζωὴν, καὶ κατορθοῦν ᾑρημένοις τὰ πάντων ἄριστα καὶ ἐξαίρετα, καὶ φωτὸς τοῦ θείου τὸν οἰκεῖον ἀναπιμπλᾶσι νοῦν· διά τοι τοῦ δεῖν τοῖς περὶ Θεοῦ λόγοις ἀκαταλήπτως ἐντρυφῶν, καὶ λύχνον ὥσπερ τινὰ ποιεῖσθαι τὸ Γράμμα τὸ ἱερὸν, κατὰ τὸν ἅγιον Ψαλμῳδὸν διακεκραγότα τε καὶ λέγοντα • Λύχνος τοῖς ποσί μου ὁ νόμος σου, καὶ φῶς ταῖς τρίβοις μου. » Οὐκοῦν ἐπειδήπερ σαφῶς καὶ ἀναφαν δὲν ζωῆς ἐστι τῆς αἰωνίου πρόξενον, καὶ ἀπάσης ἡμῖν εὐθυμίας ὁδὸς τὸ περιεργάζεσθαι φιλεῖν τὸ Χριστοῦ μυστήριον· φέρε δὴ πάλιν ἱδρῶτα προσθέντες τὸν ὀνησιφόρον, καὶ πρό γε τῶν ἄλλων καὶ ἡμῖν αὐτ τοῖς, τὰ δι' ὧν ἂν ἡμῖν τὸ Χριστοῦ μυστήριον εὖ μάλα

. Jean. v. 19. Col. n. 3. • Prov. 1, 4,

Β

B

figurate significetur.

(

• Scrutamini Scripturas ', . Judaico populo Chri stus inclamavit: non alia ratione ad vitam pertingere posse quosdam manifeste dicens, nisi veluti thesaurum quemdam effodientes legalem litteram, abditam in ea margaritam, hoc est, Christum, pervestigent, e in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi, › juxta beati Pauli vocem *. De hac porro adeo veneranda admirandaque sapientia ac scientia Salomon etiam alibi ait: 2 Si quæsieris eam sicut argentum, et sicut thesauros scrutatus fueris eam, tunc intelliges timorem Domini, et scientiam Dei invenies . » Cui quidem rei nihil æquiparandum fuerit inculpatam vitam laudantibus, optimis praestantissimisque actionibus vacare volentibus, et mentem divino lumine repletam habentibus propterea quod oporteat in iis, quæ de Deo scripta sunt, indesinenter sese oblectare, ac veluti lucernam quamdam sacram Scripturam sibi statuere, juxta Psalmistam clamantem ac dicentem: Lucerna pedibus meis lex tua, et lumen semitis meis . » Cum itaque manifeste aperteque accurata mysterii Christi investigatio æternam vitam conciliet, et ad omnem animi tranquillitatem recta nobis sit via; age, rursus utilissimum laborem adjicientes, ac præ aliis, etiam nobis ipsis, ea per qua Christi mysterium quam op-~ time nobis significari possit, colligere pariter ei

5. * Psal cavi, 108.

quo pacto cujusque rei sensus sese habeat, oratione A κατασημαίνοιτο, συναγεῖραι τε ἅμα, καὶ ὅπως ἂν persequi contendamus, ut quæ a nobis inventa diclaque sunt, subtiles cogitationes habentia, nonnunquam veriorum contemplaticam. doctioribus bona sint occasio, et gradus quodammodo ad præstantiorem maximeque .sublimem illam scientiam evehentes. Exponentis itaque utiliter ea quæ historice gesta sunt, convenientique eorum declaratione adhibita, et veluti ex typo atque umbra narrationem transformantes, claram manifestamque eam efficiemus, tendente nobis oratione ad Christi mysterium, et ipsum habente finem : siquidem verum est, quod finis legis et prophetarum est Christus ". Si vero alicubi contingat, etiam aberrare ab iis quæ magis sunt consentanea, utpote in tanta contemplationum subtilitate atque obscuritate, æquum est ul veniam apud lectorem inveniamus. Sciendum vero etiam hoc, quod cum De adoratione et cultu in spiritu et veritate xvII libros scripserimus, multamque in illis contemplationum copiam complexi simus, capita huic operi inserta certo consilio prætermisimus, et inexaminata reliquimus: tametsi interdum accidit ut alicujus eorum necessaria de causa meminerimus. Ordiemur itaque ab iis quæ in Genesi sunt politiora et selectiora; atque ita deinceps ordine reliquos Mosis libros percurrentes, accurate 3 investigabimus, una cum his etiam ea quæ ex alio comimentario ad scopum nobis propositum condu

cunt.

De Adam.

>

B

C

1. Legis vere peritus et sacratissimus Paulus, salutis per Christum mysterium exploratissimum habens, ait, instaurationem in ipso futuram omnnium, quæ in caelo et quæ in terra sunt, in beneplacito ac voluntate Dei Patris ®: universorum nimirum redintegrationem eorumque quæ corrupta erant, ad pristinum suum statum restitutionem, anacephalosis sive instaurationis nomine appellans. Meminerat enim, uti par est, Dei alibi per vocem prophetarum dicentis: Ne memineritis priorum, et antiqua ne colligatis. Ecce ego facio nova, quæ nunc orientur, et cognoscetis ea". Idcirco etiam ipse, utpote in divinis sermonibus enutritus, quæ nobis in his prædicta sunt, finem jam sortita esse in Christo ostendit, dicens : « Quod si p quæ in Christo est nova creatura, vetera præterierunt; ecce facta sunt omnia nova s. Reformati enim sumus in Christo, et facti nova creatura : alque in ipso, et quidem solo, novum nomen adepti sumus. Vocati enim sumus Christi. Quamobrem idem divinus Paulus alibi rursum de nobis ait : • Qui autem sunt Christi Jesu, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis 9. Sancta enim est vita eorum qui in Christo vivunt, et carnalibus affectibus superior, terrenaque immunditia vacua. Quod autem adventurum esset nobis nomen novum, inditum nobis in Christo, manifestum fue

6

ἕκαστον ἐννοιῶν ἔχοι, διειπεῖν σπουδάσωμεν· ὡς ἂν γένοιτο τὰ πρὸς ἡμῶν εἰρημένα λεπτὰς ἔχοντα φαν τασίας, ἔσθ' ὅτε τὸ ἀληθέστερον θεωρημάτων, πρόσ φασις ἀγαθὴ τοῖς εὐμαθεστέροις, καὶ ἀναδασμοί τρόπον τινά, πρὸς τὴν ἀμείνονά τε καὶ ὑπερτάτω κειμένην ἀνακομίζοντες γνῶσιν. Εκθησόμεθα δὲ χρησίμως, πρότερον μὲν, τὰ ἱστορικῶς πεπραγμένα· διασαφήσαντες δὲ τὰ τοιάδε συμμέτρως, καὶ οἷά περ ἐκ τύπου καὶ σκιᾶς μεταπλάττοντες τὸ διήγημα, σαφῆ ποιησόμεθα τὴν ἀφήγησιν, ἀπονενευκότος ἡμῖν τοῦ λόγου πρὸς τὸ Χριστοῦ μυστήριον, καὶ αὐτὸν ἔχοντος πέρας, εἴπερ ἐστὶν ἀληθὲς, ὅτι τέλος νόμου καὶ προφητῶν ὁ Χριστός. Εἰ δέ πη γένοιτο καὶ ἀφαμαρτεῖν τῶν πρεπωδεστέρων ὡς ἐν ἰσχνότητι νοημάτων καὶ ἀσαφείᾳ πολλῇ, συγγνώμονας είναι προσήκει τοὺς ἐντευξομένους. Ιστέον δὲ δὴ, ὅτι Περὶ τῆς ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ προσκυνήσεως καὶ λατρείας ἑπτακαίδεκα συνθέντες βιβλία, καὶ πολλὴν ἐν ἐκείνοις ἀθροίσαντες νοημάτων πληθύν, παρήκαμεν οἰκονομικῶς τῇ προκειμένῃ συγγραφή τὰ ἐντεταμένα κεφάλαια, καὶ ἀβασάνιστα τετηρή καμεν· κἂν εἴ που συνέβη μνημονεῦσαί τινος ὡς ἐξ ἀναγκαίου λόγου. Αρξόμεθα τοίνυν τῶν ἐπὶ τῇ Γενέσει γλαφυρωτέρων· οὕτω τε λοιπὸν ἐφεξῆς τὰ πέντε Μωσέως δραμόντες βιβλία, περιεργασόμεθα πρὸς αὐτοῖς καὶ τὰ ἐκ τῆς ἑτέρας γραφῆς τῷ προς κειμένῳ χρήσιμα σκοπών.

Περὶ τοῦ 'Αδάμ.

α'. Ο νομομαθὴς ἀληθῶς καὶ ἱερώτατος Παῦλος, τῆς διὰ Χριστοῦ σωτηρίας ἐννενοηκὼς τὸ μυστήριον, ἀνακεφαλαίωσιν ἐν αὐτῷ γενέσθαι φησὶ τῶν τε ἐν οὐρανῷ καὶ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ἐν εὐδοκίᾳ τε καὶ θε λήσει τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρὸς, τὴν τῶν ὅλων ἐπανόρθωσιν, καὶ τὴν εἰς ὅπερ ἦν ἐν ἀρχῇ ἀναφοίτησιν τῶν κατεφθαρμένων, τῷ τῆς ἀνακεφαλαιώσεως σαφηνί ζων ονόματι. Διεμέμνητο γάρ που, κατά γε τὸ εἰκὸς, Θεοῦ λέγοντος διὰ φωνῆς προφητῶν· . Μὴ μνημο νεύετε τὰ πρῶτα, καὶ τὰ ἀρχαῖα μὴ συλλογίζεσθε. Ἰδοὺ ἐγὼ ποιῶ καινὰ, ἃ νῦν ἀνατελεῖ, καὶ γνώσεσθε αὐτά. » Τοιγάρτοι καὶ αὐτὸς ἅτε καὶ θείοις ἐντεθραμ μένος λόγοις, τὴν ἐν τούτοις ἡμῖν προαγόρευσιν ἐκε πεπερασμένην ήδη πως ἐν Χριστῷ παρέδειξε λέγων < Ὥστε εἴ τις ἐν Χριστῷ καινὴ κτίσις, τὰ ἀρχαῖα παρῆλθεν, ἰδοὺ γέγονε τὰ πάντα καινά. » Ανεστοιχειώμεθα γὰρ ἐν Χριστῷ, καὶ γεγόναμεν καινή κτίσις. Καὶ ἐν αὐτῷ δὴ καὶ μόνῳ τὸ καινὸν ὄνομα πεπλουτή καμεν κεκλήμεθα γὰρ Χριστοῦ. Καὶ γοῦν πάλιν αὐτὸς που φησιν ὁ θεσπέσιος Παῦλος περὶ ἡμῶν· « Οἱ δὲ τοῦ Χριστοῦ Ἰησοῦ τὴν σάρκα ἐσταύρωσαν σὺν τοῖς παρ θήμασι καὶ ταῖς ἐπιθυμίαις. » Αγιοπρεπής γὰρ ὁ βίος τοῖς ἐν Χριστῷ, καὶ σαρκικῶν ἐπέκεινα παθῶν, καὶ γεώδους ἀκαθαρσίας. Ὅτι δὲ ἔμελλεν ἥξειν ἐφ' ἡμᾶς τὸ καινὸν ὄνομα τὸ ἐπικληθὲν ἡμῖν ἐν Χριστῷ, σαφὲς ἂν γένοιτο, Θεοῦ διακεκραγότος διὰ φωνῆς ἁγίων· ι Τοῖς δουλεύουσί μοι κληθήσεται όνομα και

9

* Rom. *, 4. • Ephes. 1, 10. * Isa. XLIII, 18. * II Cor. v, 17; Apoc. ΧΙ, 3. Galat. v, 24.

νὸν, ὁ εὐλογηθήσεται ἐπὶ τῆς γῆς. • Εὐλογήσουσι γάρ A rit, clamante Deo per vocem sanctorum :: Ser vientibus mihi vocabitur nomen novum, quod bene

τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν. Οὐκοῦν ἐπειδήπερ οὐκ ἂν ἐνδοιάσειέ τις, ὀρθὰ καὶ εἰκότα φρονεῖν ᾑρημένος, ὅτι καινά γέγονεν ἐν Χριστῷ, φέρε, καταθρήσωμεν τὴν παλαίωσιν ἥτις ποτέ ἐστι, καὶ τίνος ἂν λέγοιτο γενέσθαι τυχὸν ἡ πρὸς ἄμεινον ἐπανόρθωσις, ὡς ἀπό γε τοῦ μὴ εἰς ἅπαν ἐῤῥῶσθαι τε καὶ ἀλωβήτως ἔχειν ἤγουν ἀπὸ τοῦ κατεφθαρμένου, καὶ εἰς ὅπερ οὐκ ἦν ἐν ἀρχαῖς ἀδοκήτως ὑπενηνεγμένου. Εἰδείη γὰρ ἂν ὧδέ τις, καὶ μάλα ὀρθῶς, τὸ ὅποιπερ ἂν ἡμῖν ὁ τοῦ προτεθέντος λόγου διάττει σκοπὸς, καὶ τὸ ἀμωμήτως ἔχον, ἐξοίχοιτο ἂν οὐδαμῶς.

β'. Οὐκοῦν ὁ τῶν ὅλων ἀριστοτέχνης Θεός, δυνάμει τῇ ἰδίᾳ καὶ παντουργικῇ, τουτέστι, τῷ Υἱῷ, πρὸς πᾶν Β ὁτιοῦν τῶν πρακτέων χρώμενος· « Γέγονε γὰρ δι' αὐτοῦ τὰ πάντα, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν· ο αὐρανόν τε καὶ γῆν καὶ πρό γε τῶν ἄλλων ἐν ἀρχῇ διετεκτήνατο, καὶ πρὸς γένεσιν ἐκάλει, καίτοι μὴ ὄντα ποτέ. Πῶς δὲ ἄρα, τυχὸν εἴ τις ἔροιτο, καὶ πόθεν, ἀκούσεται πρὸς ἡμῶν τὸ σοφὸν δὴ τοῦτο καὶ ἄριστον ἀληθῶς· « Τίς ἔγνω νοῦν Κυρίου ; ἢ τὶς σύμβουλος αὐτοῦ ἐγένετο; » Εἰ γὰρ δή τις ἕλοιτο τὰ τοιάδε δια μαθεῖν, ὅτι δεήσει πάντως αὐτῷ καὶ νοῦ καὶ φρενός, κατά γε τὴν ἐν Θεῷ νοουμένην, οὐκ ἀμφίλογον. 'Αλλ' ὅτι μικρὰ τὰ ἐν ἡμῖν ἢ καὶ οὐδὲν ὅλως ὡς πρὸς Θεόν, σαφηνιεῖ δὲ λέγων αὐτός· Οὐ γὰρ εἰσιν αἱ βουλαί μου, ὡς αἱ βουλαὶ ὑμῶν, οὐδὲ ὥσπερ αἱ ὁδοι ὑμῶν, αἱ ὁδοί μου. Αλλ' ὡς ἀπέχει ὁ οὐρανὸς ἀπὸ τῆς γῆς, οὕτως ἀπέχει ἡ ὁδός μου ἀπὸ τῶν ὁδῶν C ὑμῶν, καὶ τὰ διανοήματα ὑμῶν ἀπὸ τῆς διανοίας μου. • ̓Ανείσθω δὴ οὖν, ὡς περιττὴ καὶ οὐδαμόθεν ἁλώσιμος, ἡ περὶ τούτων βάσανος. Δημιουργεῖ γὰρ ὡς οἶδε, καὶ ὅπως ἂν δύναιτο Θεός. Εκπεποιημένων δὴ οὖν οὐρανοῦ καὶ γῆς ἐν ἀρχαῖς, εἶτα τῆς τῶν ὑδάτων πληθύος εἰς ἕνα χῶρον συνεσταλμένης· εἴκειν γὰρ ἦν ἀνάγκη τῷ λέγοντι· « Συναχθήτω τὸ ὕδωρ εἰς συναγωγὴν μίαν· ἡ ἐξεκαλύπτετο μὲν ἡ γῆ, πόαις δὲ ταῖς οὕτω πολυειδέσι πανταχοῦ ἠνθίζετο, καὶ ἦν ἀσυνήθως εὐπρεμνοτάτη ξύλων ἐγκάρπων λαχοῦσα γένεσιν. Ἡλίου δὲ καὶ σελήνης ἐφαίνοντο κύκλοι, καὶ νόμος ἦν ὁ παρὰ τοῦ Θεοῦ βραβεύων ἑκάστῳ τὸ τῆς ἀρχῆς μέτρον. Τετάχατο γὰρ, ὁ μὲν εἰς ἡῶ καὶ αὐγάς· ἡ δὲ εἰς νύκτα καὶ σκότος· καὶ αὐτὸς δὲ τοῖς ἄστροις ὁ σύμπας ἡμῖν οὐρανὸς κατερ φαίνετο. Καὶ μὴν καὶ ἐφ' ὅτῳ γεγόνασιν, ἐθεσμοθέτει λέγων· . Καὶ ἔστωσαν εἰς σημεῖα καὶ εἰς καιρούς, καὶ εἰς ἡμέρας καὶ εἰς ἐνιαυτούς, καὶ ἔστωσαν εἰς φαῦσιν ἐν τῷ στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς. · Ἐπειδὴ δὲ ζωὴ κατὰ φύσιν ἐστὶν ὁ τῶν ὅλων Δημιουργὸς, καὶ αὐτὴν τῶν ὑδάτων τὴν φύσιν μητέρα νηκτῶν καὶ τῶν εἰς ἀέρα πτηνῶν εἰρη γάζετο. Γῆν δὲ δὴ πάλιν ἐκέλευε καὶ κτηνῶν πολύμορφον ἐκδοῦναι φύσιν, καὶ θηρῶν ἀγρίων ἀτίθασσα γένη. Καὶ ἀμελητὶ τὸ δοκοῦν καὶ ὑπὲρ νοῦν ἐξεπράτσετ'. Ἐφ' ἑκάστῳ τῶν πεποιημένων, Λόγος ἦν ὁ δη

D

10

dicetur super terram ". » Benedicent enim Deum verum. Cum itaque nemo, qui recte sentire velit, dubitaverit quod nova facta sint in Christo, qua nam hæc antiquatio sive veterum abolitio sit, age, consideremus, et cujusnam rei facta esse dicatur in melius instauratio: nimirum ex eo quod non omnino integrum erat, neque prorsus illæsum, aut ex eo quod corruptum erat atque a priore statu incaute desciverat. Ita enim, et quidem recte admodum, quonam nobis propositi sermonis scopus tendat, 4 intelligitur, nullaque ratione verus sensus nos fugerit.

2. Optimus itaque omnium opifex Deus, propria sua potentia omnium effectrice, hoc est, Filio, ad quamcunque rem agendam usus: Omnia enim per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil ",, cœlum ac terram, et quidem ante alia initio creavit, et ad ortum vocavit, cum alioqui nunquam exstitissent. Si autem forsan quis dicat, quo pacto, et unde, audiet a nobis sapiens hoc optimumque revera : « Quis cognovit mentem Domini? aut quis consiliarius ejus fuit ? Si enim quis hujusmodi res inquirere velit, dubium non est quin ei intellectus et mens, si cum Deo conferas, sint defutura. Quod autem pusilla, aut nihil prorsus sint nostra ad Deuni collata, ipsemet declarat, dicens : « Non enim sunt consilia mea, sicut consilia vestra : neque sicut semitæ vestræ, viæ meæ; sed quemadmodum distal coelum a terra, ita distal via mea a viis vestris, et cogitationes vestra a cogitatione mea 13., Valcat itaque tanquam superflua, quæque concipi non potest, harum rerum indagatio. Great enim sicut novit, et ut potens est Deus. Creatis itaque initio coelo et terra, ac deinde aquarum multitudine in unum locum contracta, necesse enim erat parere dicenti : • Congregetur aqua in congregationem unam 1, > detecta quidem est terra, tantaque herbarum varietate effloruit, atque inusitato tunc more fructiferarum arborum fetus ex se dedit. Solis autem et lunæ orbes apparuerunt, divinaque lex unicuique initii sui modum dispertiebatur. Constitutus enim est ille quidem in diem ac splendorem; hæc autem in noctem et tenebras. Ipsum vero etiam cœlum totum stellis insignitum est. In quem porro usum facta sint, docuit, dicens : « Et sint in signa, et in tempora, et in dies, et in annos : et sint in illuminationem in firmamento cœli, ut luceant super terram 15. Cum vero vita naturaliter sit omnium Opifex, ipsam etiam aquarum naturam, matrem natatilium et volucrum aerem permeantium, operatus est. Terram vero rursum jussit multiformem jumentorum naturam edere, et ferorum animalium indomita genera, promptissimeque quidquid ipsi placuit, supraque omnem intellectum effecit. Uniuscujusque enim rei quam fecit, Verbum opi

10 Apoc. n, 17; III, 12. 11 Joan. 1, 3. 12 Rom. x1, 54. 19 Isa. L., 8, 9. 1. Gen. 1, 9. 18 ibid. 4,

14, 15.

tex fuit, 5 solusque nutus iis ortum praebuit. Cum A μιουργός, καὶ νεῦμα μόνον ἡ γένεσις. ̓Ανδανούσης vero rerum creatarum ornatus ac pulchritudo etiam universorum Opifici placeret, postremo ad ejus, cujus causa hæc facta erant, creationem se contulit, hominis, inquam. Οportebat enim, oportebat, omnium creatorem, bonum sua natura exsistentem, ac potius ipsum bonum, id quod est, etiam a nobis cognosci. Οportebat terram refertam esse iis qui ipsum glorificare nossent, et ex concinnitate creafurarum Creatoris gloriam intueri. Nam, ut Isaias propheta ait: Non in vanum fecisti eam, terram nimirum, sed ut habitaretur 16. Necesse igitur

δὲ καὶ αὐτῷ τῷ τῶν ὅλων τεχνίτῃ τῆς ἐν τοῖς γεγο νόσιν ευκοσμίας, σκέψις εἰσῄει λοιπὸν ἑτέρα τὸν δι' ὃν ἐκεῖνα παρήχθη πρὸς ὕπαρξιν, τελευταῖον εἰσφές ρουσα, φημὶ δὲ τὸν ἄνθρωπον. Ἔδει γάρ, ἔδει τὸν τῶν ὅλων Δημιουργὸν ἀγαθὸν ὄντα κατὰ φύσιν, μᾶλ λον δὲ αὐτὸ τὸ ἀγαθὸν τοῦθ ̓ ὅπερ ἐστὶ, καὶ πρὸς ἡμῶν γινώσκεσθαι. Ἔδει πλήρη γενέσθαι τὴν γῆν τῶν εἰδότων δοξολογεῖν, καὶ ἀπὸ καλλονῆς κτισμάτων, καθὰ γέγραπται, τὴν τοῦ δεδημιουργηκότος κατα σκέπτεσθαι δόξαν. Ως γὰρ ὁ προφήτης φησὶν Ησαΐας, • Οὐκ εἰς κενὸν ἐποίησας αὐτὴν, » δῆλον δὲ ὅτι τὴν γῆν, ἀλλ ̓ εἰς τὸ κατοικεῖσθαι. » Ην οὖν ἀναγ καῖον, ζῶον ἐν αὐτῇ πλάττεσθαι λογικόν, προαναδει χθέντων αὐτοῦ τῶν ὅσα ἐστὶ τελοῦντα πρὸς τέρψιν, Β καὶ πρός γε εὖ πεποιῆσθαι δοκεῖν. Ταύτητοι προανα φήνας ἐν κόσμῳ τῷ δέοντι γῆν τε καὶ οὐρανὸν, καὶ τὰ ἐν αὐτοῖς, ἐπὶ τὴν τοῦ ἀνθρώπου κεχώρηκε κατα σκευήν· οὗ τῆς γενέσεως πρεσβυτέραν ἐποιεῖτο τὴν σκέψιν· καίτοι τὴν ἄλλην ἅπασαν κτίσιν ἀποσχεδιάζων βήματι, καὶ τῷ ἰδίῳ λόγῳ συνιστὰς ὡς Θεός. Ἐπειδὴ δὲ ἐστιν ἄνθρωπος ζῶον ἀληθῶς εὐφυές καὶ θεοειδέστατον· ὡς ἂν μὴ δοκῇ τῆς ἀνωτάτω δόξης τὸ μίμημα, τῶν ἴσων εἰς ποίησιν τοῖς οὐχ ὧδε ἔχουσι λαχεῖν, καὶ προβουλίοις ἐτίμα καὶ αὐτουργία τὸ τέχνημα. "Αγαλμα δὲ διαπλάσας ἐκ γῆς, ζῶον αὐτὸ λογικὸν ἀποτελεῖ, καὶ ἵνα τοὺς τῆς ἰδίας φύσεως ἀνατρέχοι λόγους, ἄφθαρτον, ζωοποιὸν εὐθὺς ἐνεχά ραττε πνεῦμα· γέγραπται γάρ ο Καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, καὶ ἐγένετο ὁ ἄνθρω C πος εἰς ψυχὴν ζῶσαν. » Εἶτα παραδείσου καὶ τρυφῆς ἠξίου, καὶ τὸ κατὰ πάντων τῶν ἐπὶ γῆς αὐτῷ προσνε νέμηκε κράτος· νηκτοῖς ἐπετίθει καὶ πτηνοῖς ἡγούμενον, καὶ ἀγέλας μὲν ἀγρίων αὐτῷ κατεζεύγνυ θησ ρῶν, ὑπεστρώννυ δὲ καὶ αὐτὰ τοῖς ἄλλοις ὁμοῦ τῶν Ισβόλων τὰ γένη. Εκδεδιέναι δὲ ὅτι προσήκει τὸν ἄνε θρωπον, φυσικοῖς ἐκέλευσεν ἀναπείθειν νόμοις. Ην οὖν ἄρα τῆς ἀνωτάτω δόξης τὸ ἐκμαγεῖον, καὶ θεοπρε ποῦς ἐξουσίας εἰκὼν ἐπὶ γῆς ὁ ἄνθρωπος. Ἐπειδὴ δὲ τὸν εἰς τοῦτο ἥκοντα λοιπὸν εὐκλείας καὶ τρυφῆς διειδέναι δή που πάντως ἐχρῆν, ὅτι Θεὸν ἔχει τὸν εφεστηκότα, βασιλέα τε καὶ κύριον· ἵνα μὴ ταῖς ἄγαν εὐημερίαις ἑτοιμότατα διολισθήσῃ εἰς τὸ οἴεσθαι τυχὸν ἀπηλλάχθαι καὶ ἐξουσίας καὶ τῆς τοῦ κρατ τοῦντος ὑπεροχής, νόμον εὐθὺς ἐδίδου, καὶ ταῖς παρα βάσεσιν ἐποιεῖτο γείτονα τὴν κολάζουσαν ἀπειλήν. Αμαρτίας μὲν γὰρ οὔπω τις ἦν ἐπὶ τῆς γῆς ὁ τρό πος, ἑνὸς ὄντος καὶ μόνου. Ἵνα δὲ γένοιτο καὶ ὑπὸ νόμον, ἐπενοεῖτό τις αὐτῷ καὶ φυλακῆς τρόπος· ο 'Από γὰρ παντὸς ξύλου, φησί, τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φάγῃ. Ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρὸν, οὐ φάγεσθε ἀπ' αὐτοῦ. "Ην δ' ἂν ἡμέραν φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θάνατον ἀποθανεῖσθε. . Εἶτα μιᾶς τοῦ Ἀδὰμ παραιρεθείσης πλευρᾶς, τὸ γύναιον δὲ πλάττεται, καὶ πρὸς παίδων γονὴν ὑπηρετῆσον αὐτῷ, καὶ συμβιοτεῦσον ὡς ὁμογενές, καὶ δὴ καὶ συνδιαιτώμενον ἐν ἁπλότητι διατελεῖ. Ἐπειδὴ δὲ

erat animal in ipsa formari, ratione praeditum, 6stensis prius ipsi omnibus, quæ ad delectationem facerent, quæque, ut recte facta viderentur, persuaderent. Idcirco praemonstrato in decenti ornatu coelo ac terra, et quæ in iis sunt, hominis creationem est aggressus, cujus ortum antiquius mente conceperat; tametsi omnem aliam creaturam ex tempore verbo ae proprio sermone formarat, ut Deus. Cum autem homo animal sit revera pulchrum Deoque simillimum, ne videretur supremæ gloriæ simulacrum eodem formationis modo, quo aliæ creaturæ quæ tales non sunt, constare, deliberatione, manualique, ut ita dicam, operatione ejus structuram est dignatus. Formato enim ex terra simulacro, animal ratione praeditum illud effecit, atque, ut propriæ naturæ rationem superaret, corruptionis experte ac vivificante spiritu statim insignivit. Scriptum est cnim : c Et insuflavit in faciem ejus spiraculum vitae, et factus est homo in animam viventem 16. Deinde paradiso ac deliciis donavit, et in omnia quæ in terra sunt imperium ei tribuit, natatilibusque simul et volucribus præfecit: quin et ferorum animalium armenta, necnon ea quæ venenosa sunt, simul cum aliis ipsi subjecit. Quod autem conveniat timeri hominem, naturalibus legibus persuasit. Erat itaque suprema gloriæ simulacrum, et divinæ potestatis imago super terram, homo. Cum vero oporteret eum qui in tanta gloria atque deliciis erat constitutus, intelligere, se habere Deum praefectum regemque ac dominum, ne, nimia prosperitate elatus, facillime 6 in cam cogitationem laberetur, ut se ab ejus, qui imperium tenet, potestate liberum esse existimaret, legem statim dedit, et transgressionibus, minas vindices adjecit. Peccandi enim nulla adhue erat in terris, uno exsistente ac solo, ratio. Ut autem fieret etiam sub lege, excogitata est ipsi mandati observandi ratio. e Ex omni enim, inquit, ligno quod in paradiso est comedes: ex ligno vero cognoscendi bonum et malum, non comedetis ex eo. Qua autem die comederitis ex eo, morte moriemini r. » Deinde accepta una costarum Adami mulier formatur, quæ ipsi ad sobolem gignendam inserviret, ipsique conviveret, veluti ejusdem generis, et in eadem cum eo simplicitate degeret. Postquam vero diaboli circumventione ad transgressio