Obrazy na stronie
PDF
ePub

VII

zuitów polskich i Zakonu jezuickiego w ogóle. Ale nie na tém polega tylko jego wartość: czyni ono to wszystko na tle dziejów polskich i dziejów najbliższego Polski sąsiedztwa. Niemamy równie obszernych, równie szczegółowych Annalów Batorego, Zygmunta III i kilku lat Władysława IV. Korzysta Wielewicki z Bielskiego, Heidensteina, Solikowskiego, Łubieńskiego, Neugebauera, korzysta z historyków Jezuickich Fr. Sacchiniego, Juvencyusza, Cordary, ma też pod ręką t. z. Annuae litterae Societatis Jesu, które różnemi czasy wydawali Benci, Berettari, Carettoni, Gomez, Orlandini, Torsellini, Valtrini i i. Ale ma zarazem zaginione zapiski domów polskich, ma dyaryusz przez Piotra Skargę utrzymywany, ma akta krakowskiego domu, z których to wszystkich materyjałów z niezmierną pilnością i nie bez zmysłu krytycznego korzysta. Opatrzony temi źródłami postępuje chronologicznie: miesiąc za miesiącem zapisuje, co się w domu zakonnym krakowskim, co się w mieście, co w Polsce i na świecie stało, od spraw wielkiej wagi aż do wykazu miesięcznej jałmużny i drobnych nabytków kościelnych. Wiadomości biograficznych, bibliograficznych, obyczajowych nadzwyczajne u niego bogactwo.

Z wyłuszczenia niniejszego łatwo możnaby przyjść do wniosku, że w wydaniu Wielewickiego należało się postąpić drogą ekscerptów, opuścić, co jest wyraźnym innego źródła odpisem, pominąć rzeczy z ogólnej historyi Zakonu Jezuitów i wiadomości z dziejów powszechnych a poprzestać na podaniu tego, co Wielewicki nowego i nieznanego w sobie mieści. W takim razie owe 150 arkuszy druku mogły się ograniczyć do 50 lub mniej. Nieposzliśmy tą drogą z wielu przyczyn, z których przywiedzenie jednej wystarczyć powinno. Pisma i rzeczy tyczące Zakonu OO. Jezuitów niestraciły do dzisiaj lnia pewnej drażliwości, będącej wynikiem owej wielkiej walki, którą świat toczył z Zakonem a Zakon ze światem. Drażliwość ta nakazywała, aby żadnego nie uczynić wvboru, nic nieopuszczać, aby podać cały tekst od deski do deski. Pozwoliliśmy sobie tylko rzeczy tyczące się dziejów polskich dla lepszego przeglądu drukować drukiem większym, zakonne i zagraniczne mniejszym. Podanie całości,

VIII

chociaż kosztowniejsze a dla tego samego na dłuższy czas rozkła dające się, pozwoli też cennego autora poznać jak najdokładniej, ze wszystkiemi właściwościami i jego i świata, w którym pisze Niewątpimy, że przyczyni się to niemało do spokojnego sądu o wielu kwestyjach a mianowicie owéj znaczenia i wpływu 00. Jezuitów w naszej historyi.

Zaraz przy rozpoczęciu druku znieśliśmy się ze znanym pi sarzem historycznym ks. Stanisławem Załęskim S. J., co do zamiaru Komisyi i doznaliśmy też od niego czynnej pomocy w korrekci tekstu, która się odbywała na oryginale, przechowywanym w Aka demii Umiejętności.

Wydanie osobnego indeksu do pierwszego tomu zdało si przedwczesném, już dla tego że noty na marginesach, lata na każdé stronnicy i kursywą drukowane miesiące ułatwiają niezmiernie prze gląd książki, już dla tego, że indeks przez Wielewickiego do całeg dzieła zestawiony, w osobnym zeszycie drukować zamierzamy.

W Krakowie d. 14 Września 1881.

Dr. Józef Szujski.

IHS.

HISTORICI DIARII DOMUS PROFESSAE CRACOVIENSIS SOC. JESU

ab anno 1579 ad 1637 inclusive

seu 58 annorum durationem continentis

TOMUS PRIMUS

in quo:

1) Ea, quae ad Domus S. Barbarae initia, incrementa, Superiores, Benefactores ac Eleemosynas, persecutores ac operarios pertinent,

accurate recensentur.

2) Ea, quae ad Provinciam Poloniae Soc. Jesu, Praepositos et Congregationes Provinciales, Visitationes ac ordinationes Provincialium spectant, breviter perstringuntur.

3) Ea, quae totam Societatem concernunt ut: Congregationes et Praepositi Generales, Ordinationes per Provincias missae, Martyres ac Viri Illustres Societatis attinguntur.

4) Ea, quae intra 58 annos in Regno Poloniae contigerunt, sive adversa, sive prospera, ut: Interregna, Reges, Comitia, bella civilia et externa eorumquae varii successus adferuntur.

5) Denique ea, quae Cracoviae memoria digna intra praedictos 58 annos acciderunt maxime lites et controversiae Scholarum Societatis Collegii S. Petri cum Academia Cracoviensi fuse explicantur.

Collecta haec omnia ex variorum diariis ac literis, maxime vero x iis, quae in Archivo Provinciae Poloniae conservantur,

per P. Joannem Wielewicki S. J.

anno Dni 1637 in cujus fine huic tomo finis est impositus.

1

IHS.

Domus Professae Societatis Jesu ad aedem S. Barbarae
Cracoviae sitae historia.

Quis Status Societatis Jesu in Regno Poloniae fuerit antequam Nostr Cracoviae sedem fixissent et qua occasione Cracoviam venerint ab anno Dni 1578.

1.

Hosius

mus in Po

loniam

evocat.

PRAEFATIO.

Postquam Sacrosancto Concilio Tridentino anno Dni 1564 Card. No- finis impositus fuisset et Stanislaus Hosius Cardinalis Tridento stros pri- in Prussiam ad suum Varmiensem Episcopatum rediisset, potissima ejus cura fuit, Nostros quam primum in Regnum Poloniae accersere. Obtinuerat enim id Tridenti a Jacobo Laine(z) Soc. Jesu Praeposito Generali et Summi Pontificis in eodem Concilio Theologo, cum quo illi maxima intercesserat consuetudo. Nec se difficilem Lainius optimo Cardinali in hoc negotio exhibuit, cum ex eodem intellexisset, miserabilem Regno Poloniae per varias haereses stragem illatam eamque in dies maxima sumere incrementa. Itaque nonnullis ex inferiori Germania evocatis, quibus Christophorum Strombelium praeesse iussit, in Prussiam ad Cardinalem ut sese conferrent imperat. Morem illi gerunt, licet asperrimum et aerumnosissimum iter subeundum erat, et ob pestilentiae luem per omnes fere Provincias, per quas gradiebantur, saevientem et ob hybernum tempus veniuntque Helspergam ad Cardinalem sub initium Novembris. Cognitis tot difficultatibus, quas in itinere experti erant, valetudine illaesa, admiratus Cardinalis, ut erat bonus

3

erum talium existimator, ac omnia simplici obedientiae ac Diinae gloriae zelo tribuens, maxima eos charitate excepit et apud se Helspergae duobus fere mensibus detinuit. Post anno nsequenti 1565 Brunsbergam eosdem misit et in domicilio Parum Franciscanorum, qui illud deseruerant, collocavit, ibique statim Nostri consueta Societatis munia sunt aggressi.

2.

Franc.

donus no

movet.

Andreas

Noskow

ski Plo

censis

nus Vil

Adamus

Odrową

żowa Du

Circa idem tempus Franciscus Commendonus ad Regem et Episcopos Poloniae Apostolicus Nuncius Baltasarem Hosto- Commenninum secum ducebat, ut ejus opera tum ad varia alia, tum stra Collepotissimum ad Nostros in variis locis collocandos uteretur. Nec gia prodefuit operae precium, effecit enim hoc anno Commendonus apud Episcopum Plocensem Andream Noskowski, ut etiam ipse exemplo Hosii Cardinalis Nostros apud Jacobum Lainium Generalem obtinuerit, qui sequenti anno Pultoviam missi erant. Brevi post et Valerianus Episcopus Vilnensis Vilnae et Ada- Valeriamus Konarski Antistes Posnaniensis Posnaniae et Sophia de nensis Sprowa Odrowążowa Ducissa Jaroslaviensis Jaroslaviae Colle- Posn. gia nostra fundarunt. Cumque in dies plures ex Polonia ad Eppi et Sophia Societatem Nostram admitterentur et non pauci operarii Poloni egregiam suam operam in salute proximorum praestarent, ab Austriae provincia (cui loca praedicta Nostrorum subiecta erant) nostri abiuncti sunt, novaeque Provinciae novus Provincialis P. Franciscus Sunierius Hispanus assignatus est ante annum cia PoloDni 1576. Hoc vero anno 18 Ianuarii prima Congregatio Pro- Austriaca distinguivinciae Polonicae Bossoviae in pago Collegii Pultoviensis cetur. lebrata fuit, in qua electus fuit Procurator in Urbem P. Philippus Widmanstadius Rector Braunsbergensis, adiuncto substituto P. Stanislao Warsewicki Rectore Vilnensi. Sicuti et secundus conventus eodem in loco institutus fuit anno Dni 1578, in quo P. Jacobus Wągrovecius V. Rector Vilnensis Procurator, et qui eius vices aliquo casu obiret P. Philippus Widmanstadius designati erant.

cissa JaCollegia

roslavien.

fundant. Provin

niae ab

3.

Exiguus quidem Nostrorum ius suffragii in Conventu ProUrgent vinciae habentium tunc erat numerus, unde ad primam Congre- Patres gationem octo tantum et in secundam decem convenerant; divi- Austriaci sionem tamen hanc provinciae Poloniae ab Austriaca, ipsimet nem ProPatres Austriaci tum anno Dni 1571 in Congregatione Viennae

divisio

vinciae.

« PoprzedniaDalej »