Obrazy na stronie
PDF
ePub

nych kawałeczki, jak TREBECKIEGO i WORONICZA. O odach Naruszewicza, jako urzędowych pochwałach można zamilczeć. Głównie TRĘBECKI był potęgą pieśniarką. Jego dzieł wyd. zup. w Wroc. 1828, w Lipsku 1806 i 36 w 2u tomach.

B. POEZYA POWIEŚCIOWA.

§ 85. Pominąwszy różne tłumaczenia, które tylko za dowód ówczasowego ruchu piśmiennego posłużyć mogą (PRZYBYLSKI, DмóсHOWSKI, dwaj tłumacze Henryady WOLTERA), oryginalni KRASICKI i ZABOROWSKI będą mieli stale znaczenie. Do romansu także się zrywano, lecz tylko Malwina (w War. 1816, 22, 28) przez księż. WIRTEMBERSKĄ warta wspomnienia.

a) IGNACY KRASICKI. (Ur. 1734 w Dubiecku woj. Ruskiém. Po ukończeniu nauk we Lwowie jeździł do Rzymu. Z kanonika Przemyskiego przeszedł na Lwowskiego a 1767 bisk. Warmińskim W skutek przejścia tego biskupstwa 1773 pod rządy Pruskie zbliżył się do dworu Pruskiego króla Fryderyka II, i posiadał jego względy; 1795 mianowany arcybisk, Gnieźnieńskim a 1800 członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk; † 14 maja 1801 w Berlinie). Krasickiego należy uważać za wyobraziciela tego okresu. Obdarzony zdolnościami kształcił się na wielkim świecie i ugodził w ducha czasu. Satyra, bajka i epopea żartobliwa nabrały przez niego wdzięku; poważna jeszcze mu się udać nie mogła. I jako uczony znakomite posiada zalety. W szczególności te są jego poezye: Myszeis w 10 pieśniach, Warsz. 1775. Monachomachia w 6 pieśniach, Warsz. b. r. Antimonachomia w 6 pieśn. Wojna Chocimska w 12 pieśn.,

Warsz. 1780. Bajki i przypow. War. 1780. Listy i pisma różne 1789. Wyd. zup. t. 10, Warsz. 1803-4, Wrocł. 1824 Paryż. 10 tom. w jednym 1830. i Lip. 1834.-Nadto dopełnień tm. 8 Warsz. 1833 Pan Podstoli, powieść prozą, nie przeszedł bez wpływu Historya na dwie księgi podzielona dowcipną jest krytyką dziejopisarstwa. b) JÓZEF SZYMANOWSKI (ur. 1748. Uczył się w Warsz. u Pijarów pod Stan. Konarskim; wraz z Ad. Czartoryskim odbył podróż do Niemiec, Anglii, Francyi, Włoch i Moskwy. Zasiadał w komisyi skarbowej; podczas cztéroletniego sejmu deputatem do ułożenia praw cywilnych i karnych; 1794 oddany mu był wydział sprawiedliwości. Przez lat 20 dręczony chorobą, † 1801). Świątynia Wenery w Knidos War. 1777 i 1805, w Parmie 1804 (u Bodoniego, staraniem J. Tarnowskiego), wierszem napisana podług prozy MONTESKIEGO, była uważana za najpieściwsze dzieło w języku Polskim. c) TYMON ZABOROWSKI (ur. 18 kwiet. 1799 w dzie dzicznej wsi Liszkowcach w obwodzie Czortkowskim w Galicyi. Uczył się w Krzemieńcu z Sienkiewiczami, Józ. Korzeniowskim, Odyńcem, i t. d. Mieszkając w Warszawie przez dwa lata, należał do wydawania z Franc. Sko- morowskim Ćwiczeń naukowych i Pamiętnika naukowego (1818 i 19); później przebywał w rodzicielskim domu, † 20 marc. 1828 roku w miejscu urodzenia). Usiłował on wyśpiewać (w 20 pies.) poemat bohatyrski: Bolesław Chrobry, czyli zdobycie Kijowa, (którego ulomki są odbite w Polihymnii, a jeden znaczny ustęp osobno wyszedł), lecz klasyczność stanęła tej silnej piersi w drodze i zmarniał. Ostatnia to ofiara Horacego zasad Dumy. Podolskie w czasie panowania Turków na Podolu,

[ocr errors]

wyd. w Puławach 1830, nie jednemu podobały się.

D. POEZYA DRAMATYCZNA.

§ 86. Europejskie zamiłowanie scenicznych widowisk pojawia i ustala się także u nas; jutrzenka zeszła między uczniami Pijarskimi pod Konarskim i między Jezuickimi pod kierunkiem Fr. Bohomolca. Wszyscy też uczeni tego okresu zajmowali się dramaturgią, jak kto mógł.

a) FRANCISZEK BOHOMOLEC. (Jezuita; jako nauczyciel w tém zgromadzeniu jeszcze za Augusta III pisał komedye dla uczniów, bez wprowadzenia kobiet, i inne, które na królewskim teatrze były wystawiane. Po zniesienia Jezuitów został w kraju i był radzcą Stan. Augusta). Komedye tylko dla młodzieży uczącej się pisane, t. 3, b. m. 1750; Lublin 1757 i Lwów. 1758; nakoniec w t. 5 War. 1772-75; mieści się w nich 18 kawałków pierwot. i 5 przerobionych z MOLIERA i innych. Komedye na teatrum J. K. M. War. 1767. Pierwszy także napisał oryg. opere: Nędza uszczęśliwiona War. 1778.

b) JÓZEF BIELAWSKI (ur. około 1740; skrzydłowy adjutant wielkiej buławy Litewskiej, † 1809). Dwie jego komedye: Natręci, napisana z rozkazu Stan. Augusta, a wystawiona 19 list. 1765, i Dziwak w tymże prawie czasie wydana, świadczą o jego zdolności, lecz zrażony Węgierskiego szyderstwy w poemacie Organy przestał pisać.

c) FRANCISZEK ZABŁOCKI (ur. około 1754; od powstania komisyi edukacyjnej 1775 r. był jej sekretarzem; 1790 wyświęciwszy się dostał probostwo w Konińskiej Woli pod Puławami).

Napisał kilka komedyj: Fircyk w zalotach, Zabobonnik, Żółta szlafmica, Sarmatyzm, i kilka przełożył z Niem. i Francuskiego. Wychodziły pojedyńczo w War. od 1780 do 1783. Dowcipu odmówić mu nie można.

d). WOJCIEH BOGUSŁAWSKI (ur. około 1760 we wsi Glinnie pod Poznaniem; uczył się w Krakowie; 1778 rozpoczął zawód aktorski w Warszawie: odtąd aż do 1811 nieprzerwanie po wszystkich miastach i ziemiach Polskich występuje na scenie jako aktor, przedsiębiorca i autor. Nieocenione są jego zasługi i mężnie pokonywał wszelkie przeszkody i wiele zdziałał; od 1811 rzadko występował, żyjąc w zaciszu; † 1829). Ze względu na pisarstwo jego dramatyczne przypominamy, iż sam napisał i przełożył blisko 80 dzieł dramatycznych różnego rodzaju. Z tych jedne wychodziły pojedynczo, inne wytłoczono w zbiorze: Dzieła dramatyczne Wojciecha Bogusławskiego t. 15. War. 1820-25, przy których i dzieje teatru narodowego, skréślone przez niego samego, są dołączone wraz z życiorysami celniejszych artystów i kompozytorów Polskich. Do pierwotworów należą : Spazmy modne komedya w 4 aktach; Henryk VI na łowach, komedya w 3 aktach; Izkahar melodrama w 3 aktach; Herminia czyli Amazonki, opera her. komiczna w 2u aktach. Najznakomitszém zaś jego dziełem jest opera: Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale w 3 aktach. wyd, w Berlinie 1843.

e) FRANCISZEK WĘŻYK (sędzia apel. za Księstwa Warsz., później poseł sejmowy, wydał trajedye: Gliński, Barbara Radziwiłłówna i Bolesław Smiały, Krak. 1822. Wanda Krak. 1826.

f) ALOJZY FELIŃSKI (ur. 1771 w Łucku na Wołyniu, uczył się w Dąbrowicy u Pijarów i w Wło

[ocr errors]

dzimirzu; około 1790 zaprzyjaźnił się z Tad. Czackim; od 1796 mieszkał ciągle na wsi aż do 1815; 1 wrześ. 1819 został dyrek. liceum Krzemienieckiego i nauczycielem literat. Polskiej, lecz zaraz † 23 lut. 1820). Ten wsławiony tłumacz DELILA zostawił po sobie trajedyą p. n. Barbara Radziwiłówna, która długo się bardzo podobała. Także przełożył Wirginią. Wyd. zup. dzieł jego w 2 t. w Wrocławiu 1840. g) LUDWIK KROPIŃSKI (ur. 1767 we wsi dziedzicznej w woj. Brześcia Litewskiego; wszedłszy do wojska, dosłużył się stopni wyższych; już na spoczynku będąc, na dziesięć lat przed śmiercią ociemniał zupełnie, † dnia 4 sierp. 1844). Napisał trajedya: Ludgarda, która zwykle z Barbarą Felińskiego bywa porównywana. Cokolwiek napisał, wyszło p. n. Pisma rozma· ite. Lwów 1844.

h) Zasłużone są także około dramaturgii i teatru imiona Lud. Dmuszewskiego i Lud. Osińskieskiego w tym czasie, mianowicie ostatni jako tłumacz Cyda, Horacyuszów i Cynny splótł sobie wieniec.

2. Proza.

§ 87. O ile się podniosła piękność języka w utworach poetyckich, o tyle i proza musiała zyskiwać, acz Francuzczyzna poczęła mocno bruździć. Za przywdzianiem sukni wedle wzorów z za Renu poszło i zarzucenie ojczystej mowy na pokojach a następnie przeniosło się to aż do niższych warstw społeczeństwa, bo małpować drugich zbyt jest zaraźliwém. Wprawdzie byli prozaicy, co mieli na baczeniu czystość mowy, ale tłum z Francuskiego tłumaczów o nic nie dba.

« PoprzedniaDalej »