tów. Wyszły jej dzieła w Warszawie 1854 r. pod tytułem: Improwizacye i Poezye. Wiele - zaś urywkowych improwizacyj znajduje się po różnych pismach czasowych a jeszcze większa liczba w rękopismach. B. POEZYA POWIEŚCIOWA. § 105. Ten rodzaj nadewszystko wzniósł się i zakwitt u nas. Gdyby nie zazdrość lub zła wola, świat powinienby Polskim powieściarzom przyznać dziś pierwszeństwo; a nie przyzna dzisiejszy, sprawiedliwsza potomność wypowié później to słowo prawdy. Jak zbliżyliśmy się do téj tak ważnej doby, toby o tém trzeba osobną książkę napisać, aby dokładnie opowiedzieć; tedy tylko wspominamy, że wglądnienie w to, co się działo w piśmiennictwie innych narodów, i poznanie ich ducha, a zatém od chwili przyjścia z jedno do wszechstronności, rozjaśniło się nam, którędy stąpać należy. Najjaśniej to pojął MICKIEWICZ i stał się wyrazicielem nowej doby. Spór o klasyczność i romantyczność prędko przeminął. a ułuda że można pisać z Francuska, z Angiel ́ska lub na wzór jakiegokolwiek innego narodu, znikła w mgnieniu oka. Właściwy duch przeważył i teraz ma się rozwijać wedle wiekuistych praw piękności. § 106. Celniejsi pisarze powieści i Romansów. Romanse poczęto u nas pisać naprzód czułostkowe, jak BERNATOWICZA Nierozsadne śluby t. 2, War. 1824; potém na dziejach osnowane, idąc za WALTER SZKOTEM, i takich mamy niemało z pióra GASZYŃSKIEGO, FR. WĘŻYKA, BERNATOWICZA, M. GRABOWSKIEGO, H. RZEWUSKIEGO. Od wystąpienia KRASZEWSKIEGO, który także trochę o dzieje się opierał, zamiłowano stronę obyczajową, barwiąc ją niekiedy przyganą. Co zapomniane i my pomijamy. a) KAZIMIERZ BRODZIŃSKI (ur. w Galicyi; 1809 wszedł do wojska Księstwa Warszawskiego, i miał udział w wyprawach 1812 i 13; po skończonych wojnach profesorem literatury Polskiej w uniwer. Warszawskim; † 1835). Sielanką Krakowską p. n. Wiesław pierwszy krok postawił na nowej drodze czynem, słowem zaś jako nauczyciel i pisarz wskazywał, dokąd dążyć należy. Dzieła wszystkie w 10 tomach, Wil. 1845. Tłumaczył Kochanowskiego Elegie, Czeskie i Serbskie pieśni ludu, także z Göthego, Szylera, itd. b) IGNACY CHODŹко przez Obrazy Litewskie a HENRYK RZEWUSKI przez Pamiątki starego szlachcica Litewskiego używają zasłużonej chwały. Drugi wydał później; Listopad Zamek Krakowski. Rycerz Lezdejko - Pamiętniki Michałowskiego i wiele innych. c) SEWERYN GOSZCZYŃSKI (ur. 1803 w Ilińcach, powiecie Lipowieckim; w Międzyrzeczu uczył się u Pijarów 1811 r. za rektorstwa k. Kulikowskiego, w Winniey 1814 a w Humeniu 1816-19. W War. bawił kilka razy z Bog. Zaleskim, Lud. Zókowskim, M. Mochnackim; 1828 jeździł do Wiednia ze słabym Mich. Graskim). Ognisty, ponury i nieokrzesany, jak jego ziemia rodzinna, usnul na podaniu ludu powieść: Zamek Kaniowski, War. 1828, w której całą grozę odmalował koliszczyzny z 1768. W Pismach t. 3 w Wiedniu wytłoczonych znajduje się prócz liryki i Zamku Kaniows. tłumaczenie OSYANA. Król zamczyska Poz. 1842 choć prozą, ma wielkie znaczenie. d) MICHAŁA GRABOWSKIEGO: (Edward Tarsza) Kotisz czyzna, Wil. 1837 należy do najpiękniejszych po wiastek Polskich dziejowych i dzieł jego. Stannica Hulajpolska t. 5, Wil. 1840, Tajkury t. 4 Wil. 1846. ALEKS. GROZA w powieściach: Starosta Kaniowski (zob. jego poezye t. 2 w Wil. 1836), i 1855. Soroka i o Železniaku, (znajdują się w Rusałce), zamierzał iść nową drogą, mianowicie w ostatnich. Oby nie dał się odstraszyć trudnościom. Bylbyto istotnie postęp. f) PLACYD JANKOWSKI (John of Dycalp) nie przestanie żyć dla Zaścianka i niektórych humorystycznych gawęd. g) ZYGMUNT KACZKOWSKI. Autor ten zyskał sobie znamienite imię w piśmiennictwie przez trafne oddawanie scen i charakterów w swoich powieściach, zarzucają mu tylko rozwlekłość w opisach brak całości. Wydał dotąd następujące dzieła: Ostatni z Nieczujów w 6ciu tomach Bracia Ślubni z Czasów Augustowskich - Dziwo-Żona 4ty - Starosta Hołobucki w 3 tomach Stach z Kępy - Bajronista w 3 tomach i wiele innych umieszczonych w różnych czasopismach. h) JÓZEF KORZENIOWSKI. Urodz. roku 1797 w Galicyi od r. 1810 uczył się w Krzemieńcu, po r. 1816 urządzał książnicę, Ordynacyi Zamojskich; w r. 1823 otrzymał nominacyą na profesora Literatury Polskiej w Krzemieńcu, w r. 1833 został profesorem jęz. łacińskiego i Starożytności Rzymskich w Kijowie; w r. 1838 wezwany na dyrektora gimnazyum Charkowskiego zostawał tam do r. 1846; później mianowany był dyrektorem liceum Warszawskiego. Rozpoczął swój zawód Dramatami, lecz nagły zwrot do powieści, okazał w nim równie potężny, jeżeli nie wyższy talent powieściopisarski. W ostatnich kilku latach wyszło kil ka powieści tego autora nader interesujących i zajmujących. i) Józ. IGN. KRASZEWSKI (Ur. 26 lip. 1812; na naukach był w Wilnie teraz kurator Honorowy Szkół Wołyńskich. Komuż z czytających po Polsku nie jest znanym? jak z rogu Amaltei sypią się z jego rękawa przeróżne pisma, dzieła, rosprawy, prozą i wiérszem. Aby dać wyobrażenie jak jest obfity w pisaniu, dosyć nadmienić, iż od r. 1852-57 wydał przeszło 30 dzieł po największej części z obrazów domowych i historycznych, a wszystkie niemal są niepospolitej wartości. O nimto jeden ze znakomitych naszych pisarzy dał zdanie „Kraszewski wystąpił ze swoim górującym talentem i wyprowadził nas w powieściach swoich z choroby zapatrywania się zawsze na obcych.“ Od romansów zaczął i doszedł aż do śpiewu bohatyrskiego, nawet do całego kręgu powieści, czerpanych z dziejów i podań Litwy, kręgu noszącego nazwę Anafielas a mieszczącego w sobie poemata: Witolorauda, Mindows, Witoldowe boje, (Wil. 1840-43). Rzecz dziwna, co praca i usilność zdziałać mogą; lecz kto nie odebrał namaszczenia na piewcę, daremny wszelki trud i zachód. Wyśpiewał je na zimno, nikogo téż rozgrzać nie zdołały. k) ANTONI MALCZEWSKI (ur. około 1792 na Wołyniu, syn Jana jenerała byłych wojsk Polskich, później Rossyjskich i Konstancyi z Błeszyńskich. Sposobił się w naukach, szczególniéj matematycznych, w Krzemieńcu; 1811 wstąpił do wojska, 1812 stał załogą w Modlinie; później należał do orszaku cesarza Aleksandra a 1816 złamawszy nogę wystąpił z wojska. Po kilkoletnich podróżach do Francyi, Włoch i Szwajcaryi (1818 był na szczycie góry Montblanc) do 1821, przepędził kilka lat to na Wołyniu, to w Warszawie; † 2 maja 1826). Maryja powieść Ukraińska (Warsz. 1825, Lwów i Lipsk 1833, Londyn 1836, Petersburg 1851). W latach 1856 157 wyszło w Warszawie kilka wydań tego poematu, a w roku 1857 wyszły tamże w dwóch tomikach p. t. Pisma Antoniego Malczewskiego. Tom 1szy Marya. Tom 2gi Pisma pomniejsze z życiorysem Autora i objaśnieniami historycznemi do Maryi p. K. Wł. Wójcickiego. Praca tego pisarza zajmuje pierwsze niemal miejsce między najcelniejszemi płodami Polskich Poetów. 1) ADAM MICKIEWICZ (ur. 1798 na Litwie, nauki kończył w uniw. Wileńskim i sam koło 1823 uczył w Kownie; był w Krymie, Moskwie i Petersburgu, tudzież podróżował po Włoszech, Niemczech i Francyi, † w r. 1854 w Konstantynopolu). Możemy go słusznie nazwać wyobrazicielem nowoczesnej poezyi Polskiej, zwycięskim pogromcą klasyków i gwiazdą przewodniczącą młodszej braci. Jego jeniusz urzeczy-. wistnił to, co dawniejei przeczuwali i do czego wzdychali. Umiejąc korzystać ze wszystkiego, stał się składem wszelkich żywiołów nowszą literaturę powszechną znamionujących, ale nie zaciéra swojej osobowości. Dziadów cz. II i IV i Grażyna wyszły naprzód w Wilnie 1822; Walenrod w Petersburgu 1828. W zbiorze wraz z liryką kilkakrotnie w różnych miejscach, teraz wychodzą jego pisma w Warszawie w 10 tomach. Utwory jego na wszystkie języki tłumaczą. JULIAN URSYN NIEMCEWICZ. (Ur. 1757 w Skokach woj. Brz. Lit., nauki pobierał w korp. kadetów. Podróżował po Francyi, Niemczech i Włoszech; 1788 posłem na sejm wielki, a 1794 dostał się pod Maciejowicami do niewoli, |