PRAEFATIO. Operum Tertulliani hic editorum tomus ultimus tandem lucem adfpicit, tarditatem iftam ingenio fuo et certa utilitate compenfaturus. Nec enim per negligentiam noftram illa poftrema pars operum tam diu lectorum exfpectationem fefellit, fed ipfius operae et diligentiae, quae impendenda erat, indoles fatis difficilis et lenta id fecum tulit, ut feftinari non potuerit. Nam indices, quibus conftat hoc volumen, novo et improbo labore parandi et colligendi erant; quod fuit fatis lentum et moleftum negotium, fiquidem fuperiorum auctorum indices nimis erant infidi et tenues; vel ille index fententiarum ex libris fcripturae collectarum hic multo plenior exhibetur et auctior; fed et poft iftum tam ferium laborem colligendi, aliquas partes, licet pauciffimas, deprehendi ipfe, quae oculos effugerunt. Distincta autem fuit illa locorum indoles allegatorum, quae allufione potiùs constant, ut lectores facilius fuam in rem uti aliis poffint. Atque fuperfunt hic criticae multae illuftrationes lectionum latinarum, quae ad graecum textum five veteris five novi teftamenti refe run runtur, quas nova diligentia noftra clarius explicari, per temporis illam penuriam, iam non licuit; illa bene merendi opportunitas forte alio tempore reddetur. Multa certe hic funt aut nondum obfervata aut non explicata adhuc clarius, quorum effet non exiguum momentum ad investigandam illam hiftoriam textus graeci, quae fere craffis in tenebris sepulta eft. Sunt enim iftae allegationes Tertulliani quafi ipfa prima tirocinia et rudimenta latinae translationis, quae hoc ipfo tempore fere nata et fuffecta eft in ufum latine loquentium. Itaque et ipfa recentia adhuc veftigia huius, primi interpretis reperire licet, qui iam primum oculis fuis ufurpavit hos graecos libros, antea nunquam ipfi lectos nec explicatos, itaque faepe aberrat a fenfu, five compendia graeca fcribendi eum fallerent, five res, quae fcriberentur, ignoraret. Si enim iam antea auribus aut mente et animo percepiffet iftarum rerum imagines, fic labi et impingere non poterat, Inde non fine eximia veri fpecie nos colligimus, hoc iam tempore Romae primum hunc interpretem hominibus latine loquentibus hanc dediffe operam, ut fcriberet latinam translationem, quae iam demum in ufum exiit fuorum, ut alicubi ipfe loquitur hic auctor. Nec eum adiuviffe in interpretando videtur aliquis graecae focietatis magister aut minifter, rerum ipfarum iam aliquando peritior; aliter hic fenfum, iam ex aliquo tempore definitum atque ufitatum, iftis in locis fuggef fuggeffiffet. Atque videtur inde ab initio illa graece loquentium focietas ab illa Latini oris hominum aliena et ftudiis ipfis feiuncta fuiffe; uti fatis clara funt divifarum voluntatum documenta ex feculo adhuc quarto. Hic certe fcriptor, qui latinis iam fententiis utitur, quas ex graecis libris iam novo latino iure ostentat alicubi, ut contra Valentinianos ifto loco Ioh. 1. tam impotenter et ferociter abutitur: fatetur alicubi ipfe, quod et graeca lingua fcripferit ante quam latine haec fcriberet. Pertinet igitur unus omnium maxime ad ftatores latinae iam focietatis, cui latinam translationem facrorum librorum impertiit, graecae latinaeque linguae fcilicet ipfe non imperitus. Nec abieci illam fpem retegendae tandem illius fcenae et fabulae, quae Irenaei, Lugdunenfis nomine, quod a fatis longo locorum intervallo fonaret, libros quinque ostentat, (plures alii periiffe dicuntur,) quorum librorum hic idem Tertullianus auctor fuit, qui latine ista scriplit, Atque conftitueram hic copiofius reponere iis, quae eruditiffimus Walchius, Gottingenfis, refponderat nuper meis coniecturis et obfervationi de plagio et furto, quod ifte Irenaeus in Clementem Alexandrinum perpetravit; nec enim ipsa causa iam omnino fic confecta eft. Sed huic iam volumini adiici illa mea copiofior refponfio non potuit ob preli impatientiam. Iuverit interea lectores alacriores, vel ex indice locorum fcripturae obfervare fingulares, ipfa quafi impertinente et abfur da |