CLXXVII. Scripta circa idem tempus. lisdem argumentis deprehenditur tempus epistolac centesimæ septuagesimæ septimæ, post superiores synodicas dictate ex.n. 1.

CLXXVIII. Scripta eodem tempore.

Ætatem suam epistola centesima septuagesima oc ava ed Hilarium episcopum consignatam præfert his verbis n. 2. Jam enim, ait Augustinus, cum ista scriberem, cognoveramus in ecclesia Carthaginensi adversus eos episcopalis Concilii conditum fuisse decretum, per epistolam sancto et venerabili Papæ Innocentio dirigendum, et nos de concilio Numidiæ ad eamdem apostolicam Sedem jam similiter scripseramus.

CLXXIX. Scripta circa idem tempus. Diospolitan synodi exeunte anno 415 celebrate Gesta nondum receperat Augustinus, cum epistolam centesimam septuagesimam nonam Joauni Jerosolymitano perferendam dedit ex n. 7. Sed jam viderat conscriptam a Pelagio atque ad Africanos istorum Gestorum loco transmissam apologiam quamdam, qua se ille ad Herotis et Lazari objecta respondisse jactabat; scripseratque jam Augustinus alteram ad Joannem epistolam super eadem causa, post Orosii redituin, uti opinamur. Quippe n. 1 rescripta sibi a Joanne credit non reddita, quod ipsi perlator defuerit.

anni 417.

CLXXXIV. Scripta sub idem tempus. Centesimam octogesimam quartam Innocentii ad Aurelium et Augustinum sub idem tempus scriptam credimus; quandoquidem Innocentius anno 417 obiit mense martio vel julio.

CLXXXV. Scripta circa an. 417.

In epistola centesima octogesima quinta ad Bonifacium collationis Carthaginensis meminit Augustinus n. 6. Sed ejus ætatem expressius indicat in Retractationibus, ubi recensito libro de Gestis Pelagii, qui versus incuntem annum 417 editus est, testatur eam se tempore codem conscripsisse; proximum ci lucum ante librum Dardano sub æstatem anni 417 scriptum assignans.

CLXXXVI. Scripta circa medium an. 417. Tempus centesima octogesîma sexta epistolæ ad Paulinum date monstrant complura. Primum Gesta Diospolitana synodi jam pervenerant in Augustini manus ex n. 1, 31, ac sequentibus. Deinde rescripta Innocentii contra Pelagianos initio anni 417 data legerat. Exinde enim n. 28 Dominicam sententiam, Nisi manducaveritis carnem Filii hominis, etc., incipit Pelagianis obtendere: id tamen prudenter observandum curaus, testimonium illud ab apostolica sede eo fine adhibitum fuisse, ut ne parvuli non baptizati SANCT. AUGUST. II.

vitam posse habere credantur. Ad hæc audiverat Iunocentii obitum ex n. 2 qui anno 417, die 28 julii, contigit calculo Baronii, cui Acta veterum pontificum apud Bollandum, Anastasius bibliothecarius, et recens Martyrologium Romanum suffragantur. Seu potius contigit 12 die martii, ut præferunt Martyrologia Bedæ, Usuardi, Adonis et Notkeri; sed ante hos omnes vetus Romanum, quo usus est Ado. Martyrologiis autem fidem conciliant Zosimi ad Galliaruin ecclesias litteræ, quæ apud Sirmundum date hotantur 22 martii an. 417, tum eliam Paschasini Lilybætani episcopi ad Leonem Romanum pontificem epistola anno 443 scripta, ubi is narrat Occidentales anno 417, Zosimo tunc pontifice, errasse in festo Paschatis, quod cum in 22 aprilis incideret, celebratuin ab illis fuit 25 martii. Denique Prosper in Chronico tradit Zosimum Ecclesiam rexisse annum unum menses novem dies octo, aut, juxta nonnullas editiones, novem. Atqui Zosimus obiit 26 decembr. an 418. Suscepit itaque regimen Ecclesiæ dic 17 aut 18 martii an. 417. Porro quod etiam hujusce ad Paulinum epistolæ ætatem indicat, Innocentii successor Zosimus nondum tentaverat quidquam sive in favorem, sive in condemnationem Pelagianorum; quandoquídem nullum de ipso verbum habet isthae epistola. CLXXXVII. Scripta sub medium an: 417.

Liber ad Dardanum inter Augustini epistolas in hactenus editis recensitùs, pertinet ad medium circiter annum 417. Quippe æstate labente conscriplum a se prodit Augustinus n. 1, tribuitque eidem libro in Retractationibus medium locum inter librum de Gestis Pelagii exeunte anno 416 aut ineunte 417 elaboratum, et libros de Gratia et Peccato originali scriptos versus mensem máium anni 418. CLXXXVIII-Scripta exeunte an. 417 aut ineunte 418.

Ad Julianam epistola centesima octogesimă octava mittitur nomine Alypii et Augustini, qui certiores fieri cupiunt, an a Pelagio profectus sit anonymus ad Demetriadem liber, que est hic in appendice epistola xvII. Porro in opere de Gratia Christi librum eumdem Pelagio adscribit Augustinus tauquam auctori plane comperto et comprobato. Prodiit ergo isthac epistola ante dictum opus de Gratia an. 418 elaboratum non tamen multo ante tempore; quando hic n. 14 loquitur Augustinus de altera Pelagii epistola, quæ sub initium an. 417 Innocentio scripia, ejusque successori Zosimo nonnisi versus mensem septembrem reddita est.

CLXXXIX.

Scripta circa an. 418. Quæ initio centesima ociogesima nonæ ad Bonifacium dicit Augustinus, rescripta ad eum a se jam dictata, eaque perlatori in manus tradita fuisse, cum ab eodem perlatore inductus fuit, ut hanc insuper epistolam adderet, scribens aliquid quod ipsum ædificet ad sempiternam salutem, ea Lovanienses post Erasmum intelligunt de CLXXXV ad eumdem Bonifacium epistola. Quibus etsi non assentiamus, quod illud prius scriptionis genus non epistola, sed liber ab Augustino censeatur in Retractationibus; præter quam quod in eo versatur argumento, ut ad Bonifacii ædificationem nihil insuper desiderari potuisset : commode tamen ad hoc tempus refertur isthæc epistola, de qua agimus CLXXXIX quo tempore Bonifacii virtutes fama rescierat Augustinus ex n. 8, sed nondum forte usu ipsius aut consuetudine satis familiari.

CXC. Scripla paulo post medium an. 418. Ætatem epistolæ centesimæ nonagesimæ ad Optatum habes partim ex n. 22 et 23 ubi de damnatis a Zosimo Pelagianis dicitur, deque Tractoria quæ in cos per universum orbem ante medium an. 418 ab ipso emissa fuit: partim ex n. 1, in quo innuit Augustinus se cum apud Cæsaream ageret, scribenda huic epistole adjecisse animum, impulsu Renati et Muressis. Porro Cæsaream petiit post Carthaginense concilium die 1 maii an. 418 celebratum, iter Carthagine recta in Mauritaniam suscipiens, ex epistola

/Deux.)

CXCIV. Scripta paulo post superiores. Centesima nonagesima quarta ad Sixtum paulo post Albini acolythi profectionem per Firmum presbyterum missa est ex n. 4.

CXCV. Scripta forte an. 418.

In epistola centesima honages ma quinta Augustino gratulari videtur Hieronymus de Pelagianis toto jam orbe damnatis; cumque laudat quod contra flantes ventos ardore fidei perstiterit, indicat fortean S. Doctoris constantiam in expugnanda Pelagianoram hæresi, quando eorum arte delusi Romani patrocinari iis videbantur. Porro in Mss. duobus monast. Vindocinensis observamus huicce epistole alteram perbrevem a Hieronymo scriptam, quæ supra ordine est cxxi, proxime subjungi, interjectis his tribus verbis: Jam post subscriptionem. Multi utroque claudicant, etc.

CXCVI. Scripta exeunte an. 418. Epistola centesima nonagesima sexta ad Asellicum scripta est eo tempore, quo Donatianus Byzacena provinciæ primatem antiquitatis jure agebat, ex n. 1, quæ illi dignitas in Concilio Carthaginensi anni 418 tribuitur. Præterea Pelagianos ab Innocentio et Zosimo jam damnatos significat Augustinus n. 7 hisce verbis: Qui recenti judicio Dei, per diligentes et fideles servos ejus, etiam catholica communione privati

sunt. CXCVII et CXCVIII.

Scriptæ exeunte an. 448, aut ineunte 419.

CXCIX. Scripta sub an. 419. Ex tribus proxime sequentibus epistolis, centesima nonagesima nona ad Hesychium sub annum Christi 419 data intelligitur ex n. 20. Quapropter centesima nonagesima septima et centesima nonagesima octava, quae paulo ante scriptæ fuerant, revocandæ videntur ad annum exeuntem 418, aut ad ineuntem 419. Adjuvat conjecturam quod Hesychius in epistola excv n. 5, dicat signa per id tempus in cœlo visa fuisse ea dubio procul indicans que anno 418 contigisse memorant historici; quibus ille signis permotus, occasionem sumpsit consulendi Augustinum de ultimo die mundi.

CC.

Scripta exeunte an. 418, aut ineunte 419. Epistola ducentesima ad Valerium comitem missa est cum libro primo de Nuptiis eidem nuncupato, quem librum suo loco demonstrabimus conscriptum fuisse exeunte anno 418, aut ineunte 419. Enimvero ipse Augustinus in lib. 1 ad Bonifacium, c. 5, dicit se id operis post damnationem Pelagii Cœlestiique edidisse. Tum addens continenter: Quod ideo dicendum putavi, quoniam iste dicit ab inimicis suis in odium veritatis dicta mea fuisse suscepta: ne ideo quisquam existimet propter hunc librum meum inimicos gratiæ Christi novos hæreticos fuisse damnatos: argumentum præbet quo eumdem librum non multo post eorum hæreticorum damnationem prodiisse concludamus. CCI. · Scripta an. 419, mense junio. Docentesima prima, quæ ab Imperatoribus Honorio et Theodosio ad Aurelium, et seorsim ad Augustinum eodem tenore data est, dici et Consuimn notam affixam gerit.

CCII. Scripta videtur versus finem an. 419. Quæ ducentesima secunda hic est, earum quas

Ilieronymus scripsit, epistolarum omnium novissimam putat Baronius, remittitque ad annum 420, in quem Hieronymi obitus juxta Prosperi Chronicum incidit. Certe quidem Eustochii virginis dormitio, cujus dolore se vehementer occupatum testatur hic Hieronymus, non multo ante prædictum annum 420 reponi potest; quandoquidem Palladius Lausiacam historiam an. 419 aut 420 scribens, in vivis eam agere credit in cap. 125. Quod vero ad epistolæ perlatorem Innocentium presbyterum attinet, is anno 419, ad perquirendos Nicænos canones missus a Patribus Africanis ad Cyrillum, inde rediit in Africam anno eodem ante 26 novembris, ut ex Cod. can. Eccl. Afric. titulo, c. 137, liquet: eaque dubio procul occasione viso Hieronymo, epistolam de qua agitur, afferendam accepit, hoc ipso anno; non subsequenti. Quippe epistole initio, cum Hieronymus excusat quod Innocentius anno præterito quasi nequaquam in Africam reversuras, ipsius ad Augustinum scripta non sumpserit, indicat unam et alteram Innocentii peregrinationem in Oriente quarum prima, siquidem Innocentius de suo in Africam reditu incertus erat, non eadem est cum illa quam an. 419 African synodi auctoritate suscepit. Neque recte Baronius iis ex verbis Hieronymi colligit epistolam anno sequenti a legatione Innocentii datam fuisse.

CCHI.Scripta forte circa an. 420.

Epistola ducentesima tertia ad Lárgum eo tempore scripta est, quo ille res prosperas ante expertus; versabatur in adversis, potestque ad annum circiter 420 revocari; siquidem Largus iste, qui dominus insignis et præstantissimus salutatur, quique Eximietatis titulo donatur, haud immerito creditur idem cum eo, qui proconsulatum in Africa gerebat anuis 415, 418 et 419.

CCIV. Scripta circa hoc tempus. Ducentesimam quariam ad Dulcitium tribunum et jussionum imperialium in Donatistas executorem, constat ex n. 4 et 9 datam fuisse paulo ante libros contra Gaudentium : quod opus adversus Donatistas postremum emisit Augustinus circiter annum 420.

CCV.Scripta forte versus an. 420.

Dubitare vix licet, quin ducentesima quinta epistola Consentio eidem, cui contra Mendacium liber, atque eodem ferme tempore scripta fuerit. Is enim cui liber ille circiter annum (uti alias probabitur), 420 compositus nuncupatur, vivebat inter Priscillianistas, qui per id tempus Hispaniam infestabant, multaque legenda miserat Augustino, ut in ejusdem libri exordio dicitur, agens de mendacii usu ad illorum retegendam hæresim, quam perjuriis etiam adhibitis occultare ipsi solerent. In hac autem epistola testatur Augustinus missam sibi fuisse epistolam a Consentio, et insuper in alia chartula quæstiones illas, ad quas modo respondet. Ubi epistolæ nomine significare videtur scripta prolixiora, quibus postea in lib. contra Mendacium respondit, tarditatem rescriptorum suorum ibidem excusans. Deinde in hominem apud Hispaniam constitutum, atque inde in Africam confugere cogitantem convenit egregie, quod hic cap. 1, n. 1, testatur Augustinus, optare quidem se videre Consentium, sed quietioribus et tranquillioribus rebus humanis, ut id honestæ charitatis sit potius, quam molestæ necessitatis. Porro in c. 4, n. 18, meminit scriti a se libri de Fide et Operibus, qui liber est anni 413.

nus in libro 1, c. 7, loquatur de Hieronymo quasi jam defuncto, hic autem an. 420, die 30 septemb., obierit.

ССУШ Scripta forte versus an. 423.

Si epistola ducentesima octava, quæ Feliciæ data est, cùm ccix ad Cœlestinum comparetur, veni!_in mentem exorta scandala, quibus virgo illa ex Donatistarum schismate ad Ecclesiæ unitatem conversa perturbabatur, posse in Antonium episcopum referri; qui nimirum Antonius præfectus Fussalensi plebi, quæ ex Donatistis redierat ad Catholicam communionem, huic Ecclesiæ pravis suis moribus perverse adeo consulebat, ut ejus regimine senten→ iia episcoporum privatus fuerit. Quæ, nos conjectura si nou fallit, pertinet epistola ad annum circiter 423. CCIX. Scripta forte ineunte an. 425. Ducentesima nona ad Cælestinum, initio pontificatus ipsius data intelligitur ex n. 1, ubi pontifici gratulatur Augustinus de ipsius electione citra ullum plebis Romanæ discidium peracta. Porro Coelestinus proxime successit Bonifacio; cujus obitum Baronius anno assignat 425, octavo cal. novembris, diem scilicet ex Anastasii fide, annum autem non alia auctoritate statuens, nisi quod Prosper et Marcellinus in Chronicis, successoris ipsius ingressum eodem hoc anno referant : cum evenire tamen potuerit, ut Bonifacio sub anni 422 finem defuncto Coelestinus nonnisi anno 423 fuerit subrogatus. Et vero in iisdem Chronicis ante Honorii imperatoris obitum, qui in mensem augustum anni 423 incidit, Coelestini pontificatus exordium consignatur. Ad hæc Bonifacii pontificatum trium annorum et mensium aliquot spatio definiunt magno consensu prisci recentioresque, Latini et Græci scriptores; si exceperis Nicephorum, cujus non tanta est fides; et nonnullas Prosperi editiones, in quibus Bonifacio pontifici tribuuntur anni quatuor quæ facile cum aliis conciliantur, si annum quartum non plenum intelligamus. Exstat in Corbeiensi codice ante centum et niille annos exarato series Romanorum pontificum in Vigilio desinens, que Celestino quidem annos 9, mens. 10 et dies 6 adscribit: Bonifacio autem annos tantum 3, mens. 8 et dies 6. Porro Bonifacius ad pontificatum assumptus fuit die 29 decemb. an. 418. Itaque ad anni 422 finem revocari potest ejus obitus, necnon Cœlestini successoris ipsius electio; quæ forte ad insequentem annum idcirco relata est in Chronicis, quod paucis ante ipsius initium diebus facta fuerit.

CCX.- Scripta forte circa hoc tempus. Non tenuis suspicio est, epistolam ducentesimam decimam ad Felicitatem et Rusticum scriptam esse occasione tumultus in sanctimonialium sodalitio exorti; cujus compescendi gratia subsequentem epistolam ad sanctimoniales misit Augustinus.

CCXI. Scripta circa hoc tempus. Ducentesima undecima Sanctimonialibus data, posterior est Carthaginensi collatione legibusque deinceps in schismaticos promulgatis. Quandoquidem Ecclesia tum maxime de Donatistis in unitate gaudebat, ex n. 4. Nec sane multo ante an. 424. Quippe non recens obierat Augustini germana soror ejusdem monasterii præposita, ex n. 4, quæ tamen, narrante Possidio cap. 26, Vidua Deo serviens multo tempore usque in diem obitus sui præposita ancillarum Dei vixit. CCXII. Scripta circa an. 423.

Sub finem epistolæ ducentesimæ duodecimæ de Stephani martyris reliquiis, quæ an. 416 per Orosium Jerosolymis redeuntem, juxia Marcellini Chronicum, primo in Occidentem advectæ fuerunt, sic ad Quintilianum loquitur Augustinus: quas, ait, non ignorat sanctitas vestra, sicul et nos fecimus, quam convenienter honorare debeatis. Ubi, nostra quidem opinione, indicat memoriam ejusdem S. Martyris apud Hipponem exstructam. Atqui in c. 8, lib. 22 de Civitate Dei, cui scribendo versus finem an. 426, incumbebat, isthæc verba leguntur : Nondum est biennium ex quo apud Hipponem-regium cœpit esse ista memoria, etc. Quapropter epistolam hanc circiter an. 425 scriptam arbitramur.

Scriptæ circa Pascha an. 426, aut 427.

Epistolæ ducentesimą decima quarta, et ducentesima decima quinta, ad Valentinum Adrumetini monasterii abbatem, eodem tempore conscriptæ intelliguntur ex primis earum verbis, illa paulo ante Pascha hæc paulo post idem festum, anni Christi non quidem 418, quod Baronio visum fuit. Nam prolixior ad Sixtum epistola, de qua in epistolis hisce duabus agitur, cujusve epistolæ non recta interpretatione emerserant quædam inter Adrumetinos monachos contentiones, non citius exeunte eodem anno 418 dictata est; sed an. 426 aut 427 : quandoquidem liber de Gratia et Libero Arbitrio, cum quo simul transmissæ sunt, uti patet ex epistola ccxv, n. 2, vix potest vel tardius reponi; cum in Retractationum libris circiter anuum 427 elaboratis recenseatur: vel citius, cum in iisdem Retractationibus locum unà cum libro de Correptione et Gratia ad eosdem monachos postremum tencat. CCXVI. Scripta paulo post duas superiores. Cum vero in superioribus litteris petiisset Augustinus, ut Florus qui tumultus auctor fuisse dicebatur, ad se veniret, eo perlubenter et absque cunctatione ulla ad ipsum pergente, Valentinus epistolam hic ducentesimam decimam sextam rescripsit, ex n. 6. Scripta sub idem tempus. De ducentesima decima septima ad Vitalem epistola, unum liquidum est; eam Pelagiana hæresi jam ante condemnata prodiisse: alterum verisimile admodum; scilicet posteriorem quoque esse epistolis ccxiv et ccxv, in quibus inter scriptiones contra Pelagianos emissas et instruendis Adrumetinis monachis perutiles non profertur. Nempe cum in libro de Gratia et Libero Arbitrio, cap. 7 et subsequentibus fuisset ab Augustino copiose assertum, ex Dei dono ipsum bonæ voluntatis fideique initium provenire, hoc permotus Vitalis (nisi male conjectamus) contradicere cœpit, et testimoniis ex Philipp. 2 et ex Psal. 36, in eodem libro, cap. 16, adhibitis respondere, ut patet in hacce epistola, n. 1 et 4. Porro versiculum Psal. 36, quem in libro de Libero Arbitrio tantummodo indicarat Augustinus, urget hic explicatque contra Vitalem; tum etiam ipsum ex Ecclesiæ precibus, quod argumentum in dicto libro cap. 14, levissime tetigerat, operosius refellit. De cæteris vero tam multis testimoniis et argumentis ad eamdem causam æqué pertinentibus, quia satis superque illic explicata erant, nihil mirum est si tractandum hic non curavit.

CCXVII.

CCXVIII. Scripta forte eodem tempore. Subjicimus hoc loco epistolam ad Palatinum, in qua dum eum Augustinus hortatur, ut ne spem bene vivendi collocet in propriis viribus, ipsa quippe oratio dominica, inquit, n. 3, admonet te, quod indigeas adjutorio Domini tui. Et post ea, ab illo, ait, pete ut perficiatur a quo datum est ut inciperetur. Tum adducit testimonia ex Philipp. 2, et Psal. 36, uti in epistola superiore ad Vitalem: quæ suadere possint utramque epistolam pertinere ad idem tempus.

CCXIX.

Scripta sub an. 426 aut 427. De ætate epistolæ ducentesima decimæ nonæ, ab Augustino aliisque tribus Africanis episcopis ad Gallicanos Proculum et Cylinnium directæ occasione Leporii, consule adnotationem in hanc epistolam.

CCXX.-Scripta circa exeuntem an. 427. Epistola ducentesima vigesima ad Bonifacium, data est tempore belli in ipsum tanquam in imperii perduellem illati. Hinc enim Augustinus initio significat fideliorem litterarum suarum perlatorem quam Petrum, nunquam potuisse reperire. Et n. 2 ait litteras ipsi in suis periculis nunquam mitti potuisse propter pericu lum perlatoris. Et ne ad eos, quit, ad quos nollem: ; epistola mea perveniret. Gestum est hoc bellum consu

AD ERUDITUM LECTOREM

In prædictas Epistolas.

1. Animas hominum e nihilo a Deo creari, ac singu las singulis hominibus infundi, hodie certissima sententia et catholica veritas est, de qua nulli orthodoxo dubitare impune liceat. Enimvero de hac magni momenti quæstione sub initium sæculi quinti non idem omnes catholicæ Ecclesiæ doctores sentiebant, id qued quammaxime ex plusculis magni Aurelii Augustini operibus liquet, quæ hac super controversia ad diversos exaravit. Celebriora ex his hunt Libri quatuor de anima et ejus origine scripți sub finem anni Christi 419, quorum primus est ad Renatum monachum, alter ad Petrum presbyterum, reliqui duo ad Vincentium Victorem, qui tot scribendorum libellorum Augustino ansam et occasionem præbuerat. Rem ipsius Augustini verbis damus, qui libro II Retractationum, cap. 56, hæc habet : Eodem tempore quidam Vincen tius Victor in Mauritania Cæsariensi invenit apud Hispanum quemdam presbyterum Petrum, nonnullum opusculum meum, ubi quodam loco de origine animæ hominum singulorum, utrum ex illa una primi hominis, ac deinde ex parentibus propagentur; an sicut illi uni, sine ulla propagatione singulỡ singulis dentur, me nescire confessus sum: verumtamen scire animam non corpus esse, sed spiritum. Et contra ista mea ad eumdem Petrum scripsit ille duos libros, quos mihi de Cæsarea Renatus monachus misit. Quibus ego lectis, responsione mea quatuor reddidi, unum ad Renatum monachum, et duos ad eumdem Victorem. Sed ad Petrum, quamvis habeat libri prolixitatem, tamen epistola est, quam nolui a tribus cæteris separari. In iis autem omnibus, in quibus multa necessaria disseruntur, defendi de origine animarum quæ singulis hominibus dantur, cunctationem meam, et multos errores, atque pravitates præsumptionis ejus ostendi. Hæc Augustinus de suis quatuor libris de Anima et ejus Origine.

II. Verum non intra hos tantum libros serius editos ac evulgatos constitit perquisitio Augustini, quin etiam ad eruditissimum Hieronymum insignem dedit librum de Origine animæ hominis, in quo varias recensens de ortu animæ sententias, cupit doceri quæ potissimum consectanda sit, et qua ratione adversus impium Pelagianorum dogma defendi possit ea, quam ille (Hieronymus) in quadam epistola suam esse indicavit, singulas scilicet animas novas nascentibus fieri. Scriptum hunc librum anno 415, verno tempore, censent eruditissimi nostri Benedictini e Congregatione S. Mauri, in nova, eaque politissima candidissimaque editione Operum S. Augustini t. 1, Epist. 166. De hoc libro ita ipse Augustinus lib. 1 Retract., cap. 45, disserit Scripsi etiam duos libros ad Hieronymum presbyterum sedentem in Bethleem; unum de Origine animæ hominis, alterum de sententia Jacobi apostoli, ubi ait: Quicumque totam legem servaverit, offendat autem in uno, factus est omnium reus » (Jacobi 11, 10); de utroque consulens eum. Sed in illo priore quæstionem, quam proposui, ipse non solvi in posteriore autem, quid mihi de illa solvenda videretur, ipse non tacui; sed utrum hoc approbaret etiam ille, consului. Tum subdit Augustinus, quid ad hanc consultationem suam Hieronymus responderit, quæque consecuta sint :

Rescripsit autem, inquit modestissimus Doctor, laudans eamdem consultationem meam, sibi tamen ad respondendum otium non esse, respondit. Ego vero, quousque esset in corpore, hos libros edere nolui, ne forte responderet aliquando, et cum ipsa responsione ejus potius ederentur. Illo autem defuncto ad hoc edidi priorem; ut qui legit, admoneatur aut non quærere omnino quomodo detur anima nascentibus, aut certe de re obscurissima eam solutionem quæstionis hujus admittere, quæ contraria non sit apertissimis rebus quas de originali peccato fides catholica novit in parvulis, nisi regenerentur in Christo, sine dubitatione damnandis : posteriorem. vero ad hoc, ut quæstionis, de qua ibi agitur, etiam que nobis visa est, solutio ipsa noscatur.

III. Porro cum episcopus Optatus de hoc eodem delicato ac spinoso argumento ad Renatum supra laudatum Cæsaream Mauritanie litteras dedisset, et creationem singularum animarum acriter defendisset, eodem Renato et quodam Muresse petentibus, idem S. Augustinus amplam ad Optatum epistolam rescripsit a medio anno 418, in qua pro more suo acute ac perspicue Optato demonstrat, quid de anime origine certum sit et exploratum, quid jure in dubium vocetur, satagendumque esse in hac controversia, ut salva sit inprimis fides, qua Ecclesia catholica credit, nullum hominem ex Adamo nasci, nisi vinculo damnationis obstrictum, neminemque inde liberari, nisi renascendo per Christum. Significat eidem præterea, se ad Hieronymum de hac quæstione non brevem librum scripsisse : Consulens, inquit, cum, et petens ut prius me doceat, et tunc ad me mittat quos doceam. Qui liber meus, pergit Augustinus, ut non doctoris, sed inquisitoris et potius discere cupient's, apud me legi potest: milli vero uspiam non debet, vel cuiquam foras dari, nisi cum rescripta, Domino adjuvante, percepero; id quod ille sentit, promptissime ac libentissime defensurus, si me docere potuerit quomodo animæ non ex Adam veniant, et tamen ex illo justam sortem damnationis inveniant, nisi ad remissionem peccatorum renascendo perveniant. Absit enim ut credamus, vel animas parvulorum in lavacro regenerationis falsam accipere peccatorum mundationem, vel Deum esse, aut aliquum naturam quam non condidit Deus, illius, ex qua mundantur, inquinationis auctorem. Donec ergo aut ille rescribat, aut ego, si Deus voluerit, aliquo modo discam, si nullam de illa peccatrice originem ducit, quæ causa sit animæ subeundi originale peccatum, quod necesse est esse in omnibus parvulis; et quo eam nec Deus cogit insontem, quia peccandi auctor non est, nec ulla mali natura, quia non est, nihil tale audeo prædicare. Concludit Epistolam suam Augustinus his verbis: Hæc sicut potui, non quidem ad me datis, sed tamen ad charissimos nostros Sanctitatis tuæ litteris, non peritia quem desiderasti, sed sollicita dilectione respondi, etc.

IV. Hæc cum ab Augustino accepisset Optatus, biennii inducias iniit, nec Augustino gravissimis aliis scriptoribus obruto molestior esse voluit. Verum cum intra illud temporis spatium, Hieronymi ad Augustini de animæ origine consultationem responsum ad venisse haudquaquam dubitaret, atque adeo Augustinum eo loco jam esse crederet, ut certam ferre sententiam super controversa quæstione posset, tandem alteram ad eumdem epistolam perscripsit. Periit quidem ca