INSTITUTIO CHRISTIANAE RELIGIONIS. IOANNE CALVINO AUTORE. EDITIONES INTER PRIMAM ET ULTIMAM MEDIAE ANNIS SCILICET 1539. 1543. 1545 ARGENTORATI ITEM 1550. 1553. 1554 GENEVAE TYPIS EXPRESSAE NUNC VERO NOVA METHODO SYNOPTICE REPRAESENTATAE. IOANNES CALVINUS LECTORI In prima huius nostri operis editione, quia cum quem sua benignitate Dominus successum dedit, minime exspectabam, leviter, maiori ex parte, ut in minutis operibus fieri solet, defunctus eram; verum quum intelligerem, eo piorum fere omnium favore exceptum esse, quem nunquam voto expetere, nedum sperare ausus fuissem: ut mihi plus multo deferri ex animo sentiebam quam essem promeritus, ita magnae ingratitudinis fore putavi, nisi adeo propensis in me studiis ac meam industriam sponte invitantibus, respondere saltem pro mea tenuitate conarer. Non igitur aliam a studiosis gratiam novo operi postulo, quam qua me adhuc immerentem iam ante prosequuti sunt. Sic enim eorum benignitati sum obstrictus, ut mihi abunde futurum sit, si debitam gratiam non male rependere videar. Et facturus id quidem eram aliquanto maturius, nisi totum fere biennium Dominus me miris modis exercuisset. Verum, sat cito, si sat bene. Opportune autem prodiisse tunc putabo, ubi sensero fructum aliquem ecclesiae Domini attulisse. Porro hoc mihi in isto labore propositum fuit: sacrae theologiae candidatos ad divini verbi lectionem ita praeparare et instruere, ut et facilem ad cam aditum habere, et inoffenso in ea gradu pergere queant. Siquidem religionis summam omnibus partibus sic mihi complexus esse videor, et eo quoque ordine digessisse, ut si quis eam recte tenuerit ei non sit difficile statuere, et quid potissimum quaerere in scriptura, et quem in scopum quidquid in ea continetur referre debeat. Itaque, hac veluti strata via, si quas posthac scripturae enarrationes edidero, quia non necesse habebo de dogmatibus longas disputationes instituere, et in locos communes evagari, eas compendio semper astringam. Ea ratione, magna molestia et fastidio pius lector sublevabitur; modo praesentis operis cognitione, quasi necessario instrumento, praemunitus accedat. Sed quia huius instituti specimen praebebunt commentarii in epistolam ad Romanos, re ipsa malo declarare quale sit, quam verbis praedicare. Vale amice lector, et si quem ex meis laboribus fructum percipis, me precibus tuis apud Dominum adiuva. Argentorati, Calend. August. Anno MDXXXIX. Augustinus Epistola 7. 1) Ego ex eorum numero me esse profiteor, qui scribunt proficiendo, 1) Haec Augustini senten'ia praefationi ad lectorem addita primum legitur in ed. 1543. POTENTISSIMO ILLUSTRISSIMOQUE MONARCHAE, FRANCISCO, FRANCORUM REGI CHRISTIANISSIMO, PRINCIPI AC DOMINO SUO SIBI OBSERVANDO IOANNES CALVINUS PACEM AC SALUTEM IN DOMINO. si quis faciendae invidiae causa, doctrinam hanc, cuius rationem tibi reddere conor, omnium ordinum. calculis damnatam, multis fori praeiudiciis confossam iamdudum fuisse causetur, nihil aliud dixerit quam partim adversariorum factione et potentia violenter deiectam, partim mendaciis, technis, calumniis, insidiose fraudulenterque oppressam. Vis est, quod indicta causa sanguinariae sententiae adversus illam feruntur; fraus, quod seditionis et maleficii praeter meritum insimulatur. Quum huic operi manum primum admoverem, | factis innocentiam fore, si accusasse sufficiat. Sane, nihil minus cogitabam, Rex clarissime, quam scribere quae maiestati tuae postea offerrentur. Tantum erat animus, rudimenta quaedam tradere, quibus formarentur ad veram pietatem qui aliquo religionis studio tanguntur. Atque hunc laborem Gallis nostris potissimum desudabam, quorum permultos esurire et sitire Christum videbam, paucissimos, ') qui vel modica eius cognitione rite imbuti essent. Hanc mihi fuisse propositam rationem liber ipse loquitur, ad simplicem scilicet rudemque docendi formam appositus. Verum quum perspicerem usque eo quorundam improborum furorem invaluisse in regno tuo, ut nullus sanae doctrinae sit istic locus, facturus mihi operae pretium visus sum, si eadem opera et institutionem iis darem, et confessionem apud te ederem, unde discas qualis sit doctrina in quam tanta rabie exardescunt furiosi illi, qui ferro et ignibus regnum tuum hodie turbant. Neque enim verebor fateri, hic me summam fere eius ipsius doctrinae complexum esse, quam illi carcere, exsilio, proscriptione, incendio mulctandam, quam terra marique exterminandam vociferantur. Equidem scio quam atrocibus delationibus aures animumque tuum impleverint, ut causam nostram tibi quam odiosissimam redderent; sed id tibi pro tua clementia perpendendum est, nullam neque in dictis, neque in Ne quis haec iniuria nos queri existimet, ipse nobis testis esse potes, Rex nobilissime, quam mendacibus calumniis quotidie apud te traducatur: quod non aliorsum spectet, nisi ut regibus sua sceptra e manibus praeripiantur, 1) tribunalia, iudiciaque omnia praecipitentur, 2) subvertantur ordines omnes et politiae, pax et quies populi perturbetur, leges omnes abrogentur, dominia et possessiones dissipentur, omnia denique sursum deorsum volvantur. Et tamen minimam portiunculam audis: horrenda enim quaedam in vulgus sparguntur, quae si vera essent, merito illam cum suis autoribus mille ignibus ac crucibus dignam universus mundus iudicet. Quis iam miretur publicum odium in illam accensum esse, ubi iniquissimis istis criminationibus fides habetur? En 1) extorqueantur 1545; extorqueat 1550 seqq. 2) praecipitet, subvertat . . . . politias, pacem et quietem populi perturbet. . . . abroget. . . . dissipet . . . . volvat 1550 seqq. 17 |