LIBELLUS DE ORTU, ETC.

Incipit Præfatio de ortu Sancti Cuthberti.

CUм per annos plurimos mecum secrecius volverem, quid ad honorem venerandi patris Cuthberti stili memoria perpetuarem, eo spiritu vehementiori efferbui quo aliqua altiori digna relatu adiscere concupivi. Perplura etenim miracula, propter ejus merita præclara, Dei potentia in regionibus diversis effecerat, quæ nemo hactenus scriptis exarata, memoriæ sequentium commendata, reliquerat. Quæ diligentius investigans, et, ab eis, qui ea viderant et intererant, sollicicius ea explorans, quæque digna cordis armariolo recondebam; et in opuscula quædam intexere proponebam. De quibus utcunque, libello confecto, amicis ostendi. Inter hæc forte opusculorum studia quædam quaterniuncula in manibus incidit, quæ nativitatem Beati Cuthberti in Hyberniæ partibus, regio simul et generoso quondam semine propagatam, exposuit; et qualiter ad Angliæ fines applicuerit in subsequentibus satis evidenter ostendit. Beatus interea pater Cuthbertus, votis desiderii nostri propiciatus, ut arbitror, pius illuxit; quia sacræ opinionis et conversationis virum Eugenium Harundinonensem Episcopum de Hybernia natum nobis transmisit, qui ea, quæ prius de ortu Beati Cuthberti perceperamus, testificando roboravit; et non nulla alia, de quibus antea nichil novimus, nobis præclara relacione detexit. Nam verissime illum in Hybernia natum de semine regali asseruit ; et loci et urbis nomina, in quibus natus fuit, evidentius quam quivis aliorum nobis exposuit. Inter alia vero, quæ de Cuthberto nostro sacro a primævo puero peroravit, Muriadach regem patrem illius dixit; qui sua in diebus illis probitate regnum totius Hyberniæ suæ dicioni per sceptrum monarchiæ subjugaverat, et de cujus viribus sive potentia plura in eorum

codicibus legerat ; matrem vero illius Sabinam fuisse vocatam ; quæ, pro sanctitatis suæ religione et miranda conversatione, nunc in terra illa in maxima habetur veneratione, et penes illos inter electos Dei reputata connumeratur. Unde et sacræ ipsius reliquiæ et locis sacratioribus reponuntur ecclesiæ, memoriaque illius annua ubi quiescit celebris habetur. Alia, vero, quæ de ipsis retulit, in locis hystoriæ competentibus inseruimus; quia non convenit ut in præfaciuncula nimis simus effusi, in historia vero succincti. At tamen protestatus est quod mater, dimisso in finibus Scottorum puero, repatriavit; et ibi in ecclesia religiose conversata penes eos sub habitu sancti Monialis obierit. Post cujus relationem et aliorum veridicam attestacionem, videlicet Mathiæ Archiepiscopi, et Sancti Malachiæ et Giliberti et Alani, Episcoporum, et nonnullorum veteranorum de Hybernia sacerdotum, nec non et monachorum predicti Sancti Malachiæ Archiepiscopi discipulorum, manus securius apposuimus; et eorum dicta vel testimonia, prout hystorica prosecutio exigit, sequenti opusculo inseruimus. Alia vero propriis adaptantur locis, quæ ab aliis didicimus seu scripta comperimus in Scottorum libris. Quibus freti testimoniis, pio Domini Confessori Cuthberto devoti offerimus exennia nostri laboris. Quem alacrioris animi sedula devocione postulamus ut ita dignetur habere accepta quemadmodum nostra in his desideria ejus honori prompta fore gestiunt atque devota. Explicit Præfatio.

[CAP. I.] Incipit Libellus de ortu Sancti Cuthberti.

Cuthbertus in Christo Jesu gemma sacrorum sacerdotum et nobilis gloria Confessorum, de regio stemate Hybernensium traditur fuisse progenitus. Qui de styrpe regia satis educitur ut merito flos et gemma pontificum prædicetur. Nam, de regio patre genitus, de regis quoque nichilominus est filia propagatus. Sic enim in Hyberniensium annalibus vetustissimis scriptum legitur, quibus fides celebrior adhibetur. Erat in Hybernia Rex generosus, ex prænobili magnatorum sanguine, qui nativa dignitate regia cunctis præfuit majestate.* Nam attavis regibus editus ipsis pro naturæ legibus fuit Hyberniæ regibus septrigera potestate præpositus. Qui Regi cælorum merito morumassidue militabat, et fidem Christianam, quam perceperat, piis operibus exornabat. Hic in civitate Hyberniensium nobilissima, quæ

"Et cætera. Cujus filius Cuthbertus vir sanctus". These words are placed in the margin, and a line is drawn to majestate, as if they came in after that word.

Lainestri tunc temporis dicebatur, multis gloriose diebus regnum tenuit; quod et Christi cotidie operibus, quantum potuit, decoravit.

[CAP. II.]

Rex igitur alter, qui in proximo aliud regnum in ipsis Hyberniæ partibus tenuit, illius felicitatis gloriæ, auctore nequicia stimulante, invidit; et, quod invidiæ sator sua prudentia nequivit efficere, hoc membrorum suorum impudenti nequicia studuit adimplere; et qui eternæ quietis statum jam diu deseruit religiosi regis pacem turbare cum funesto suo satellite decrevit. Unde rex, qui in Connathe, quod cominus erat, tunc regna disponebat, dolo et astuciis ipsius regna infestare properabat. Insidiabatur ut leo, occultam machinans iniquitatem, ut Christianum Regem perderet innocentem. Erat nimirum adeo ferox et rigidus, quod omnibus suis erat vicinis infidus et odiosus, stultique ausus impudentiam iniquæ perversitatis armavit sævicia; unde neque Deo nec homini exhibuit in aliquo reverentiam. Congregans ergo suæ cunctos perversitatis satellites et commilitones, et quoscunque poterat convocare vel conducere, juniores seu seniores, de nocte cum gladiis et fustibus exivit ; et quem vigilando non poterat, sub nocturno sopore suffocando extinguere festinabat; et, quem belli manifesto discrimine lascessire vel impetere non præsumpsit, sedicione subdola et occulta deturpare vel confundere satagebat. De civitate igitur, quæ Connathe dicitur, nocturnis sub insidiis proficiscitur, ut sub quietis silentio rex pacificus occideretur. Itaque regem Christianum dormientem clanculo interemit, et neque de ejus familiari exercitu quemquam superstitem dereliquit ; uxoremque et filios jugulo suffocabat, et de tam generosa Regis sobole nemini parcere voluerat nisi puellulæ tenerrimæ, cui præ pudore manus injicere erubescebat. Nichil ergo penitus de humano germine vitam ducens dereliquerat, nisi solam tantum puellulam, cui, solo pudore prohibente, parcendo vitam indulserat.

CAP. [III.]

Nulli tamen fidelium hoc videatur fore tenemerarium, [ita] justum videlicet iniqui exactoris subeundo sustinere supplicium. Verax enim quandoque, Deo disponente, datur fallacibus, et pium sine culpa, ut purgetur, plerumque fatigat iniquus, Estque hoc justorum satis probabile experimentum, dum adversa pacienter suscipiunt et sustinent, propter humilitatis discipulatum et piæ conversationis exemplum. Beata est igitur veræ puritatis innocentia, quæ in hujus Regis filia puritate effulsisse cognoscitur, quæ formosa specie sicut et generosa dinoscitur ex nobilis prosapiæ dignitate. Quam multi ei veneracionis gloriam exhibebant, quia venustatis speciem et piæ indolis juventutem in illius forma pulcritudinis refulgere videbant. Et, tamen, quanto quibusdam erat ad dilectionis gratiam, tanto emulis claruit ad persecutionis offensam. Unde virgo generosa, impio jubente rege, in servitutem redigitur. Generositatem namque illius convertebat in servitutem, pulcritudinem ad sæviciæ occasionem, libertatem generis ad subsannationem et ad opprobrium vilitatis. Regina namque ipsius famulatum peciit et accepit; sed obsequium dignitatis omnimodo convertit ad oppressionem miseræ servitutis. Quicquid enim pro erepcionis consolacione habere debuit totum puellulæ dispendium pervertendo regina commutavit. Et tamen hæc, ac consimilia, cum pacata sustinuit animi paciencia, sine omni murmuris querela vel desolacionis angustia. In paciencia quidem animam suam possedit, et conviciis afflicta, vel obprobriis, omnia equanimiter et cum gaudio tulit. Nichil quidem est animæ laboranti suavius paciencia, quia omne quod sustinet ei redolet ex virtutis moderamine et prudentia. Unde hæc juvencula, cum estu vel frigoribus sæpius ureretur, totum gratia moderatrice sustinuit; ut in doloribus erudita a Domino familiarius eligi mereretur. Nam tot flagris vel miseriis lacessita nunquam tamen a pristini decoris statu vel pulcritudine est aliquando immutata.

CAP. [IV]

Igitur pulchritudine ejus et specie quamplurima, Rex illectus cupidine, illius inflammatur dulcedine et amore. Nam quicquid pro virtutis gratia in illa radiando lucere conspicit, totum ad

libidinis [libinis in MS.] incentiva pervertit. Sicque, dum cæco amoris oculo in illius desiderium amplius animatur, multociens, quod sub secreto pectore occultatum tenuit, alterius signis et nutibus publicatur. Nutibus vero et motibus lascivis, quantum occulte potuit, suæ estus cupidinis satis puellæ sæpius intimavit. Et postmodum, dum tempus aliquando optinere potuit, quod prius signis prædicaverat, promissis muneribus et ornatis sermonibus sæpius explanabat. Illa vero levius interfici potuit quam ad libidinis molliciem aliquatenus inclinari. Unde, quantum potuit, vel ei licuit, ab ejus se præsencia segregavit; ac semper a suspecti regis viis, gressibus aut semitis, se subtrahendo suspendit. Cum ergo virago tenera magis mortem eligeret, quam tam diræ sorti subjici decrevisset, mors non præordinata non accidit, sed sors antedisposita suæ institucionis terminos conficiendo peregit.

[CAP. V.]

Igitur apud Hybernenses tunc lex consuetudinis extitit, quod, certis æstivis temporibus, grex puellarum serviens silvarum saltus adire gregatim debuit; ibique frondium flores excerperet et competentibus onerata sarcinulis Regina thalamis coronandis inferret: opusque tale servitutis omnis puellarum familia Reginæ persolvere debuit. Sin autem florum copia reperiri tunc temporis non quivisset, debilis familia juncti viridantis, vel herbæ virentis, seu eciam flosculi cujusvis bene olentis, onera vel fasciculos congregaret. Cum, igitur, quodam tempore, consueta Reginæ festiva sollempnitas accidisset, hanc cum sodalibus ad præscripti operis exercitia direxit. Quæ, aliis festinantius cum sarcinulis regredientibus, sola derelinquitur; eo quod manum in falcem mittere minus docta probaretur. Quæ, tamen, ex laborioso usu consuetudinis non didicit, compositam quandoque humeris sarcinulam exposuit, sicque per viarum invia comite destituta oberravit. Contigitque, ut juxta ripas sola soli Regi occurreret, cum aves aquatiles avium naturali violentia sagacium arceret. Sed humiliter allocutam nec blanditiis flectere nec munerum promissionibus potuit mentem captivare. Unde consulta tandem conscientia forciori dextera corrupit [qu. corripuit] virginem, et secrecioribus silvis eductam, viribus utens, oppressit. Ista sane oppressio conceptionis Cuthberti celebracio fuerat; quem gloriosum audientibus fama virtutum celebrior commendat.