SECTIO II.

De Livii scriptis.

Quot qualiaque ingenii et doctrinæ monimenta evulgaverit Livius, ignoramus. Præter historiarum libros' non nisi tria eaque paucis memorantur, a Quintil. I. O. 10, 1. Epistola ad filium scripta,' a Seneca in Ep. c. Dialogi,' quos hic non magis philosophiæ adnumerari posse dicit, quam historiæ, et Libri ex professo philosophiam continentes.' Horum vero aliorumque, quos forte composuit, librorum jactura minus deploranda videtur, quam quod longe maxima pars ejus operis, quo nominis sui memoriam inmortalitati commendavit, injuria maligni fati nobis erepta est. "Historiam Romanam' sive, ut ipse 43, 13. modeste forsan, et Julius Firmicus (de error. prof. relig. p. 419.) adpellat, 'Annales' 2 Livius ab urbe condita ad a. DCCXLIV. seu ad bellum in Germania a Druso gestum hujusque mortem persequutus erat non CXL. ut vulgo olim credebatur, sed CXLII. libris. Id diserte tradit Petrarcha; (de rebus memor. 1, 8. vel de otio ac solitudine quorumdam virorum c. 8.) neque obstat numerus 'Epitomarum,' qui perversam illam opinionem divisionemque librorum in Decadas,' a nullo veterum Grammaticorum, nedum ab ipso auctore, memoratam, peperisse videtur. nam Epitomas librorum cxxxvI. et cxxxvII. intercidisse, tum ex eo probabile fit, quod in Exc. Pithoei et in MSS. Berg. et Sigon. numerantur CXLII. Epitomæ, atque in fine Epit. cxxxv. vacuum relictum est spatium, in quo hæ leguntur notæ : 'Generaliter et communiter hic est defectus quorumdam librorum,' et 'hic deficit,'

De historiarum et annalium discri- vita et scriptis, p. 13 sq. mine disputavi in Prooemio de Taciti

tum ex multitudine annorum memorabiliumque rerum, (v. c. ludorum sæcularium, tribuniciæ potestatis Augusti, templi Jani ab eo ter clausi cet.) quam ab auctore Epitomarum silentio prætermissam fuisse, non facile erit, qui sibi persuadeat. Ex illis autem CXLII. libris Livii non plures hodie quam xxxv. et nonnulli (XLI. XLIII. XLIV. XLV.) ne integri quidem restant: quorum decem priores historiam Romanam ab origine urbis ad a. ccCCLX. reliqui, XXI-XLV. ab a. u. C. DXXXVI. ad a. DLxxxvi. seu ab initio belli Punici II. ad finem bellorum cum Perseo Gentioque gestorum complectuntur. Harum reliquiarum præstantia mirum quantum exacuit librorum, qui periere, desiderium sensumque ingentis, quam fecimus, jacturæ ; quæ tribuenda est tum moli operis, cujus describendi laborem refugiebant ignavi monachi, in una alteraque Decade aut Epitomis adquiescentes, tum Caligula Imp. et Gregorio M. Pontifici, quos codicum Livii abolendorum consilia agitasse tradunt Suet. Calig. 34. et Rich. Montacutius in Præf. ad Analecta.

Integer Livius superstes fuit Sæc. IV. et v. forte et xii. in Anglia: nam loca librorum deperditorum, a nobis in vol. IV. hujus edit. Fragmentis inserta, non modo a Symmacho et Sidonio, sed etiam a Guilelmo Malmesburiensi s. Sommerseto laudantur, nisi is ex aliis illa scriptoribus desumsit. Sæpius etiam Sæc. xv. et xvi. percrebruit fama, totum Livii opus in Gallia, Norvegia, Scotia, Bremæ aliisque locis repertum esse, et versiones saltem Arabicas in bibliothecis Constantinopolitanis Arabumque latitare.3 Sed adhuc omnis spes, opera et inpensa ad vanum et inritum cecidit. Neque jactura, quam passi sumus, penitus resarcitur 'Supplementis Jo. Freinshemii' et Epitome Liviana,'

3 v. Morhof. de Patavin. Liv. c. 1. et Fabric. Bibl. Lat. 1, 11, p. 296 sq.

4 Eorum primi decem libri vulgati sunt Holmiæ 1649. deinde sexaginta

Argentorati 1654. denique universi a Jo. Doujatio, Clerico, Crevierio, Drakenborcho, Bipontinis et Manhem. Livii editoribus.

etsi neque huic neque illis parvum est pretium, et continua ex iis historiæ Romanæ series cognosci potest. Freinshemius idem Livio, quod Curtio, officium præstitit, omnesque ejus lacunas, et majores et minores, tam solerter feliciterque ex Epitome modo memorata et Græcis Latinisque rerum Romanarum auctoribus explevit, ut ipse jactanter quidem, at vere profiteatur, se neutiquam metuere, ne quis ex omnibus his scriptoribus, qui sunt in hominum manu, aliquid efficiat in hoc genere concinnius, copiosius, verius.' Illæ Illæ Epitomæ librorum Livii, quarum duas desiderari, cxxxvi. et cxxxvII. supra monuimus, a quo confectæ sint, non habemus dicere. Nonnulli eas ipsi tribuunt Livio, alii Junio Maximo, quem historias Sallustii Liviique in epitomen redegis se docet Statius Silv. 4, 4. plerique L. Annæo Floro; quæ conjectura inde nata videtur, quod idem aliam rerum Romanarum epitomen scripsit, sed vel eam ob causam, et propter diversitatem tum styli, tum narrationis rerum gestarum, parum probabilis est. Quod ad ipsam Epitomes hujus Livianæ indolem adtinet, si genus dicendi spectes, quo singula enuntiantur, id quidem Liviano non par censendum concinnitate, et seriorem passim ætatem redolet, verum plerumque purum est ac tersum; si res, quæ traduntur, auctor ejus longe plurimas depromsit ex ea historia, quam velut tabulam primis extremisque lineis adumbrare in animum induxerat. Nonnumquam vero non modo inter eum et Florum, sed ipsum quoque Livium discrepare videbis. Quod tantum abest, ut omnino reprehendi possit, ut doctum potius arguat virum, qui non serviliter iisdem semper insistat vestigiis, sed quædam ex aliis etiam fontibus, nec sine judicio, hauserit; nisi forsan recte censeas, ab eo, qui librum aliquem in epitomen eogat, requiri, ut paucis indicet, ubi et cur dissentiat. Minus probandum videtur, quod persæpe ab illo et ordo rerum narrandarum mutatur, et

silentio prætereuntur memorabilia. Hinc non exemplo reliquorum Livii editorum libris ejus xxxv. totidem præmisi epitomas, sed omnes ad calcem rejeci, illis alia substitui breviaria, ad seriem rerum perspiciendam adcommodatiora. Nihilo tamen secius auctor sim magistris scholarum, ut cum tironibus hoc potius Romanæ historiæ compendium, quam quod Eutropio, aut Floro et Velleio, debemus, cum juvenibus adulta ætate ipsum Livium legant. Quem in finem Epitomen quoque hanc Livianam cum notis virorum doctorum meisque seorsum typis excudendam curabo.

Quibus annis Livius opus suum et inchoaverit et absolverit, nemo facile dicat. Neque tamen vana est conjectura virorum doctorum qui ex ejus lib. I. c. 19. conligunt, si non omnes historiæ libros, certe primum ab eo compositum fuisse ante a. u. c. DCCXXX. quo Augustus iterum clauserit templum Jani. Verba Liviana sunt: Janus bis post Numæ regnum clausus fuit; semel T. Manlio consule, 'post Punicum 1. perfectum bellum; iterum, quod nostræ ætati dii dederunt ut videremus, 'post bellum Actiacum, ab Imperatore Cæsare 'Augusto, pace terra marique parta.' Satis autem constat, Janum principe Augusto non modo a. u. c. DCCXXV. post pugnam Actiacam, sed et a. DCCxxx. in decimo ejus consulatu, Cantabris devictis, clausum fuisse. Quod si jam eo tempore, quo Livius illa scripsit, factum esset, is haud dubie in gratiam Augusti, magni amici, idem memorasset, quod dixit Suet. Aug. 22. Janum Quirinum, semel atque iterum a condita urbe memoriam ante suam

6

5 Lipsii Elect. 1, 20. Vossii de hist. lat. 1, 19. Hanckii de scriptor. rer. Rom. 1,9. Dodwelli Annal. Vellei. p. 65. qui Livium a. u. c. 725. exorsum esse historiam suam, et a. 745. ultimam ei manum imposuisse suspicatur. Cf. et Jo. Masson. de templo Jani reserato, p. 51 sq. et 165.

6 Quin tertio Janum clausum esse a. U. C. DCCXXXI. in XI. consulatu Augusti, viri docti modo laudati aliique

contendunt, provocantes ad inscriptio nem lapidis, Emerita in Hispania reperti, ad Oros. lib. VI. et Suet. Aug. 22. ubi tamen Cel. Wolfius jam hæc monuit: "Tertio ut clauderetur, decretum quidem a Senatu, sed Dacorum et Dalinatarum irruptione irritum factum. Ipse Aug. in Ancyr. lapide: Ter me principe claudendum decrevit senatus. Ita rem destinatam Suetonius posuit pro facta, non præter morem."

' clausum, in multo breviore temporis spatio, terra marique pace parta, ter clusit.' Quid vero? nonne Plutarchus hæc scire potuit ? et tamen idem, quod Livius, de templo Jani scripsit: Tí ya TOO Σεβαστοῦ Καίσαρος ἐκλείσθη, καθελόντος ̓Αντώνιον, καὶ πρότερον, ὑπατευόντων Μάρκου Ατιλίου καὶ Τίτου Maxxíov. Audio: sed nihil aliud inde confici poterit, quam illum more suo Liviana pæne ad verbum expressisse, nulla mutationis rerum habita ; neque locus ejus Liviano plane respondet: nam, quod Lipsius jam Elect. 1. 20. notavit, Græco scriptori non idem, quod Romano, propositum fuit, ut enumeraret, quoties Janus fuisset clausus. Omitto alia, haud graviora, argumenta Massoni, quibus loco in nota 5. laudato probare conatur, Livium serius historiæ scribendæ consilium cepisse.

SECTIO III.

De exteriore forma et indole historiæ Romanæ a Livio scriptæ.

Minime incommodus hic locus videri possit, permulta præfandi tum universe de varia et historiarum et historicorum veteris recentiorisque ævi indole, et de utilitate ac fide eorum recte æstimanda, tum in primis de antiquioribus rerum Romanarum auctoribus et de Livianæ historiæ forma, fructu, fontibus, virtutibus ac vitiis. Sed ampli hujus campi, in quo latius evagari posset disputatio nostra, fines sunt coarctandi, et illud pæne silentio prætereundum, hoc paucis expediendum est.

Livius historiam Romanam ab urbis origine ad sua deduxit tempora. Quam ante eum jam multi pertexuerant tum versibus, ut Q. Ennius, epicæ poeseos Romanorum parens, cujus libri xvIII. Annalium Rom. ad populum in theatro et Virgilii adhuc temporibus cupidius Eneide ejus legebantur, L. Accius s. Attius, familiaris D. Bruti et Pa

7 v. Gell. 12, 5. Martial, 5, 10. Vitruv. 9, 3,