gister equitum Romanus infesta cuspide ita permisit equum, U. C. 439. ut uno ictu exanimem equo præcipitaret: nec, ut fit, ad A. C, 313, ducis casum perculsa magis, quam irritata, est multitudo.` Omnes, qui circa erant, in Aulium, temere invectum per hostium turmas, tela conjecerunt. 93 Fratri præcipuum decus ulti Samnitium imperatoris dederunt. is victorem detractum ex equo magistrum equitum, plenus moeroris atque iræ, trucidavit: nec multum afuit, quin corpore etiam, quia inter hostiles ceciderat turmas, Samnites potirentur. Sed extemplo ad pedes descensum ab Romanis est, coactique idem Samnites facere. et repentina acies circa corpora ducum pedestre prælium iniit, quo haud dubie superat Romanus: recuperatumque Aulii corpus, mixta cum dolore lætitia, victores in castra referunt. Samnites, duce amisso, et per equestre certamen tentatis viribus, omissa Saticula, quam nequidquam defendi rebantur, ad Plistiæ obsidionem redeunt; intraque paucos dies Saticula Romanus per deditionem, Plistia per vim Samnis potitur. nites. XXIII. Mutata inde belli sedes est. ad Soram ex Sam-Soræ defecnio Apuliaque traductæ legiones. Sora ad Samnites defe- tio ad Samcerat, interfectis colonis Romanorum. quo quum prior Romanus exercitus, ad ulciscendam civium necem recuperandamque coloniam, magnis itineribus 24 prævenisset, et sparsi per vias speculatores, sequi legiones Samnitium, nec jam procul abesse, alii super alios, nunciarent; obviam itum hosti, atque ad Lautulas ancipiti proelio dimicatum est. non cædes, non fuga alterius partis, sed nox incertos, vieti victoresne essent, diremit. Invenio apud quosdam, adversam eam pugnam Romanis fuisse, atque in ea cecidisse Q. Aulium, magistrum equitum. Subfectus in locum Aulii C. Fabius magister equitum cum exercitu novo ab Roma advenit; et, per præmissos nuncios consulto dictatore, ubi subsisteret, quove tempore, et qua ex parte hostem adgrederetur, substitit occultus, ad omnia satis exploratis consiliis. Dictator, quum per aliquot dies post pugnam continuisset suos intra vallum, obsessi magis quam obsidentis modo, signum repente pugnæ proposuit; et, efficacius ratus ad accendendos virorum fortium animos, nullam alibi, quam in semet ipso, cuiquam relictam spem, de magistro equitum novoque exercitu militem celavit. et, tanquam nulla, nisi in h pervenisset Crev. 93 Fratri] Præcipuum decus ulti sentitur turbæ editorum, servatque Samnitium imperatoris penes fratrem pervenisset, quod et simplicius visum ejus esse voluerunt. est et clarius. Nec vero necesse est 94 Pervenisset] Plurimi quidem MSS. habent prævenisset, ut edidit Gronovius. Noster tamen Victorinus as legi prævenisset, quum præcesserit U. C. 439. eruptione, spes esset, 'Locis,' inquit, angustis, milites, deA. C. 313. prehensi, nisi quam victoria patefecerimus, viam nullam habemus. Stativa nostra munimento satis tuta sunt; sed ' inopia eadem infesta. nam et circa omnia defecerunt, unde subvehi commeatus poterant ; et, si homines juvare velint, iniqua loca sunt. Itaque non frustrabor ego vos, castra hic relinquendo, in quæ, infecta victoria, sicut pristino die, vos 6 recipiatis. armis munimenta, non munimentis arına tuta esse 'debent. Castra habeant repetantque, 95 quibus operæ est trahere bellum : nos omnium rerum respectum, præterquam 'victoriæ, nobis abscindamus. Ferte signa in hostem : ubi 'extra vallum agmen excesserit, castra, quibus imperatum est, 'incendant: damna vestra, milites, omnium circa, qui defecerunt, populorum præda sarcientur.' 96 Et 'oratione dictatoris, quæ necessitatis ultimæ index erat, milites accensi vadunt in hostem, et respectus ipse ardentium castrorum, quamquam proximis tantum (ita enim jusserat dictator) ignis est subditus, haud parvum fuit irritamentum. Itaque, velut vecordes inlati, signa primo inpetu hostium turbant; et in tempore, postquam ardentia procul vidit castra magister equitum, (id Victoria de convenerat signum) hostium terga invadit. ita circumventi Samnitibus. Samnites, qua potest quisque, fugam per diversa petunt. In-` gens multitudo, in unum metu conglobata, ac semet ipsam turba inpediens, in medio cæsa. Capta hostium castra direptaque; quorum præda onustum militem in Romana castra dictator reducit, haudquaquam tam victoria lætum, quam quod, præter exiguam deformatam incendio partem, cetera contra spem salva invenit. U. C. 440. A. C. 312. III. Coss. XXIV. Ad Soram inde reditum ; novique consules M. M. Potelio, Poetelius, C. Sulpicius exercitum ab dictatore Fabio acciC. Sulpicio piunt, magna parte veterum militum dimissa, novisque cohortibus in supplementum adductis. Ceterum, quum propter difficilem urbis situm nec obpugnandi satis certa ratio iniretur, et aut tempore longinqua, aut præceps periculo Sora obsessa victoria esset; Soranus transfuga, clam ex oppido profectus, capitur. quum ad vigiles Romanos penetrasset, duci se extemplo ad consules jubet, deductusque traditurum urbem promittit. Visus inde (quum, quonam modo id præstaturus esset, percunctantes doceret) haud vana adferre, perpulit, prope adjuncta monibus Romana castra ut sex millia ab oppido removerentur: fore, ut minus intentæ in custodiam urbis diurnæ stationes ac nocturnæ vigilia essent. ipse inse 1 Ea Gron. 95 Qui opera est] Quibus expedit, aliquot Gronovii codices, et quinque vel, quibus vacat. Vid. not. 70. ad e nostris melius quam ut vulgo, ea oratione. 1. 24. 96 Et oratione] Sic Campanus, et quenti nocte, sub oppido silvestribus locis cohortibus insi- U. C. 440. dere jussis, decem milites delectos secum per ardúa ac pro- A. C..312.pe invia in arcem ducit; pluribus, quam pro numero virorum, missilibus telis eo conlatis. Ad hæc saxa erant, et temere jacentia (ut fit) in aspretis, et de industria etiam, quo locus tutior esset, ab oppidanis congesta. Ubi quum constituisset Romanos, semitamque angustam et arduam, erectam ex oppido in arcem, ostendisset; Hoc quidem adscensu,' inquit, vel tres armati quamlibet multitudinem arcuerint: vos et decem numero, et, quod plus est, Romani, Romanorumque fortissimi viri estis, et locus pro vobis, et nox erit, quæ omnia ex incerto majora territis ostentat. Ego 'jam terrore omnia implebo; vos arcem intenti tenete.' Decurrit inde, quanto maxime poterat, cum tumultu, 'ad arma,' et pro vestram fidem, cives!' clamitans, arx ab hostibus capta est; ite, defendite.' Hæc incidens principum foribus, hæc obviis, hæc excurrentibus in publicum pavidis increpat. Acceptum ab uno pavorem plures per urbem ferunt. Trepidi magistratus, missis ad arcem exploratoribus, quum tela et armatos tenere arcem multiplicato numero audirent, avertunt animos a spe recuperandæ arcis. Fuga cuncta complentur, portæque ab semisomnis ac maxima parte inermibus refringuntur: quarum per unam 97 præsidium Romanum clamore excitatum inrumpit, et concursantes 98 per viam pavidos cædit. Jam Sora capta erat, quum consules prima luce advenere; et, quos reliquos fortuna ex nocturna cæde ac fuga fecerat, in deditionem accipiunt. Ex his ducentos viginti quinque, qui omnium consensu destinabantur et infandæ colonorum cædis et defectionis auctores, vinctos Romam deducunt. ceteram multitudinem incolumem, præsidio inposito, Soræ relinquunt. Omnes, qui Romam deducti erant, virgis in foro cæsi, ac securi percussi summo gaudio plebis ; cujus maxime intererat, tutam ubique, quæ passim in colonias mitteretur, multitudinem esse. XXV. Consules, ab Sora profecti, in agros atque urbes Ausonum bellum intulerunt. mota namque omnia adventu Ausones Samnitium, quam apud Lautulas dimicatum est, fuerant, bello appeconjurationesque circa Campaniam passim factæ. nec Ca- titi pua ipsa crimine caruit. 99 quin Romam quoque et ad principum quosdam inquirendos ventum est. Ceterum Ausonum gens proditione urbium, sicut Sora, in potestatem ve 97 Præsidium Romanum] Cohortes, quae supra dicuntur sylvestribus locis sub oppido insedisse. Præsidium nonnunquam apud Livium nihil aliud est, quam militum manus. Vid. supra VII. 34. 36. et 37. 98 Per vias] Sic voluerat Sigonius : et firmant quinque e scriptis nostris. Vulgo per viam. 99 Quin Romam quoque] Hoc fusius narratur c. seq. U. C. 440. nit. Ausona, et Minturnæ, et Vescia, urbes erant: ex quiA. C. 312. bus principes juventutis duodecim numero, in proditionem urbium suarum conjurati, ad consules veniunt: docent, suos, jampridem exoptantes Samnitium adventum, simul ad Lautulas pugnatum audierunt, pro victis Romanos habuisse, juventute, armis Samnites juvisse. fugatis inde Samnitibus, 'incerta pace agere, nec claudentes portas Romanis, ne arces'sant bellum; et obstinatos claudere, si exercitus admoveatur. "In ea fluctuatione animorum obprimi incautos posse.' His auctoribus mota propius castra: missique eodem tempore 1 circa tria oppida milites, partim armati, qui occulti propinqua monibus insiderent loca; partim togati, tectis veste gladiis, qui sub lucem apertis portis urbes ingrederentur. 2 Ab his 'simul custodes trucidari cœpti, simul datum signum armatis, ut ex insidiis concurrerent. ita portæ occupatæ, triaque oppida eadem hora eodemque consilio capta. Sed, quia absentibus ducibus inpetus est factus, nullus Ausones de- modus cædibus fuit; deletaque Ausonum gens, vix certo defectionis crimine, perinde ac si internecivo bello certas leti. set. XXVI. Eodem anno, prodito hostibus Romano præsidio, Luceria Samnitium facta. nec diu proditoribus inpunita res fuit. Haud procul inde exercitus Romanus erat: cujus primo inpetu urbs, sita in plano, capitur. Lucerini ac Samnites ad internecionem cæsi. eoque ira processit, ut Romæ quoque, quum de colonis mittendis Luceriam consuleretur senatus, multi delendam urbem censerent. Præter odium, quod exsecrabile in bis captos erat, longinquitas quoque adhorrere a relegandis tam procul ab domo civibus inter tam infestas gentes cogebat. Vicit tamen sententia, ut mitterentur coloni. duo millia et quingenti missi. Eodem anno, quum omnia infida Romanis essent, Capuæ quoque occultæ principum conjurationes factæ. De quibus quum ad senatum relatum esset, haudquaquam neglecta res est. quæstiones decreta, dictatoremque quæstionibus exercendis C. Manius dici placuit. C. Mænius dictus. is M. Foslium magistrum equitum dixit. Ingens erat magistratus ejus terror. 3itasive timore ejus, seu conscientia, Calavios, Ovium Noviumque, (ea capita conjurationis fuerant) priusquam nomi dictator quæstioni bus exercen dis. que 5 narentur apud dictatorem, mors haud dubie ab ipsis con- U. C. 440. scita judicio subtraxit. Deinde, ut quæstioni Campanæ A. C. 312. materia decessit, versa Romam interpretando res: non nominatim, qui Capuæ, sed in universum, qui usquam coïssent conjurassentve adversus rempublicam, quæri senatum jussisse et coïtiones, honorum adipiscendorum caussa factas, adversus rempublicam esse : latiorque et re et personis quæstio fieri; haud abnuente dictatore, sine fine ulla quæstionis suæ jus esse. Postulabantur ergo nobiles homines. adpellantibusque tribunos nemo erat auxilio, quin nomina reciperentur. Inde nobilitas, nec him modo, in quos crimen intendebatur, sed universi simul, negare, nobilium id crimen esse, quibus, si nulla obstetur fraude, pateat via ad honorem; sed hominum novorum. ipsos adeo dictatorem magistrumque equitum reos magis, quam quæsitores idoneos ejus criminis esse: intellecturosque ita id esse, simul magistratu abissent. Tum enimvero Mænius, jam famæ magis, quam imperii, memor, progressus in concionem ita verba fecit: Et omnes anteactæ vitæ vos conscios habeo, < Quirites, et hic ipse honos, delatus ad me, testis est inno'centiæ meæ. neque enim, quod sæpe alias, quia ita tempora postulabant reipublicæ, qui bello clarissimus esset, sed qui 'maxime procul ab his coïtionibus vitam egisset, dictator 6 deligendus exercendis quæstionibus fuit. Sed quoniam quidam nobiles homines (qua de caussa, vos existimare, quam me pro magistratu quidquam incompertum dicere, 'melius est) primum ipsas expugnare quæstiones omni ope adnisi sunt: dein, postquam ad id parum potentes erant, 'ne caussam dicerent, in præsidia adversariorum, adpellationem et tribunicium auxilium, patricii confugerunt; postremo repulsi inde (adeo omnia tutiora, quam ut innocentiam 'suam purgarent, visa) in nos inruerunt, et privatis dicta6 torem poscere reum verecundiæ non fuit: ut omnes Dii hominesque sciant, ab illis, etiam quæ non possint, tentari, ne rationem vitæ reddant; me obviam ire crimini, et obferre 'me inimicis reum, dictatura me abdico. Vos quæso, con- Abdicat se 6 sules, si vobis datum ab senatu negotium fuerit, in me pri- dictatura. mii Gron. Crev. accusandum susceperat: Magistratus, 4 Versa Romam interpretando res] cusator deferebat nomen ejus quem Romæ quoque quæstiones exerceri cœptæ, quum eam esse senatusconsulti vim dictator interpretaretur, ut sibi negotium datum esse diceret inquirere, non in eos nominatim qui Capuæ, sed in eos omnes qui usquam coissent conjurassentve adversus rempublicam. 5 Quin nomina eorum reciperentur] Quominus inter reos referrentur. Ac 6 Pro magistratu] Dum gero personam magistratus, cujus gravitate indignum est quidquam incompertum dicere. |