U. C. 429. 49 Consentiam ex Lucanis, Sipontumque, Bruttiorum Terinam, alias inde Messapiorum ac Lucanorum cepisset urbes, et trecentas familias inlustres in Epirum, quas obsidum numero haberet, misisset, haud procul Pandosia urbe 5o inminente Lucanis ae Bruttiis finibus tris tumulos, aliquantum inter se distantes, insedit; ex quibus incursiones in omnem partem agri hostilis faceret. et ducentos ferme Lucanorum exsules circa se pro fidis habebat, ut pleraque ejus generis ingenia sunt, cum fortuna mutabilem gerentes fidem. Imbres continui, campis omnibus inundantes, quum interclusissent trifariam exercitum a mutuo inter se auxilio, duo præsidia, quæ sine rege erant, inproviso hostium adventu obprimuntur: deletisque eis, ad ipsius obsidionem omnes conversi. Inde ab Lucanis exsulibus ad suos nuncii missi sunt: pactoque reditu promissum est, regem, aut vivum, aut mortuum, in potestatem daturos. Ceterum cum delectis ipse, egregium facinus ausus, per medios erumpit hostes, et ducem Lucanorum cominus congressum obtruncat: contrahensque suos ex fuga palatos, pervenit ad amnem, ruinis recentibus pontis, quem vis aquæ abstulerat, indicantem iter. quem quum incerto vado transiret agmen, fessus metu ac labore miles, increpans nomen abominandum fluminis, Jure Acheros vocaris,' inquit. quod ubi ad aures accidit regis; adjecit extemplo animum fatis suis; substititque dubius, an transiret. Tum Sotimus 51 minister ex regiis pueris, quid in tanto discrimine periculi cunctaretur' interrogans, indicat, Lucanos insidiis quærere locum. Quos ubi respexit rex procul grege facto venientes, stringit gladium, et per medium amnem transmittit equum. Jamque in vadum egressum eminus veruto Lucanus exsul transfigit. lapsum inde cum inhærente telo corpus exanime detulit amnis in hostium præsidia. Ibi foeda laceratio corporis facta. namque, præciso medio, partem Consentiam misere: pars ipsis retenta ad ludibrium. quæ quum jaculis saxisque procul incesseretur, mulier una, 52 ultra humanarum irarum fidem sævienti turbæ inmixta, ut parumper sustinerent precata, flens ait, 'virum sibi liberosque captos apud hostes esse: spe- U. C. 429. rare, corpore regio utcumque mulcato se suos redemturam.' A. C. 323. Is finis lacerationi fuit. sepultumque Consentiæ, quod membrorum reliquum fuit, cura mulieris unius: ossaque Metapontum ad hostes remissa; inde Epirum devecta ad Cleopatram uxorem sororemque Olympiadem: quarum mater Magni Alexandri altera, soror altera fuit. Hæc de Alexandri Epirensis tristi eventu, quamquam Romano bello fortuna eum abstinuit, tamen, quia in Italia bella gessit, paucis dixisse satis sit. nium. XXV. Eodem anno 53 lectisternium Romæ, quinto post Quintum conditam urbem, iisdem, quibus ante, placandis habitum lectisterest Diis. Novi deinde consules jussu populi quum misissent, qui indicerent Samnitibus bellum; et ipsi majore conatu, quam adversus Græcos, cuncta parabant; et alia nova nihil tum animo tale agitantibus accesserunt auxilia. Lucani atque Apuli, quibus gentibus nihil ad eam diem cum Romano populo fuerat, in fidem venerunt, arma virosque ad bellum pollicentes. foedere ergo in amicitiam accepti. Eodem tempore etiam in Samnio res prospere gesta. tria oppida in potestatem venerunt, Allifæ, Callifæ, Ruffrium: aliusque ager primo adventu consulum longe lateque est. pervastatus. Hoc bello tam prospere commisso, alteri quoque bello, quo Græci obsidebantur, jam finis aderat. nam, præterquam quod, 54 interseptis munimentis hostium, pars parti abscissa erat, 55 fœdiora aliquanto intra muros iis, quibus hostis territabat, patiebantur: et velut capti a suismetipsis præsidiis, indigna jam liberis quoque ac conjugibus, et quæ captarum urbium extrema sunt, patiebantur. Itaque quum, et a Tarento et a Samnitibus, fama esset, nova auxilia ventura, Samnitium plus, quam vellent, intra moenia esse rebantur: Tarentinorum juventutem, Græci Græcos, haud minus per quos Samniti Nolanoque, quam ut Romanis hostibus resisterent, exspectabant. Postremo levissimum malorum deditio ad Romanos visa. Charilaus et Nymphius, principes civitatis, communicato inter se consilio, partes ad rem agendam divisere, ut alter ad imperatorem 53 Lectisternium.... quinto] Tertio factum fuerat anno 391. Vid. vII. 2. Quarto autem quando factum fuerit, nusquam docet Livius. 54 Interseptis munimentis] Munimenta hic intelligimus brachia a Palapoli ad Neapolim ducta, per quæ ultro citroque commeare et sibi invicem auxilium ferre Græci possent. Vid. supra c. 23. Hæc igitur munimenta, sive brachia fuerant intersepta, sive interrupta, intercisa ab Ro manis, qui medio inter utramque ur- 55 Fædiora aliquanto] Hunc_totum A: C. 323. Palapolis tradita. U. C. 429. Romanorum transfugeret, alter subsisteret ad præbendam opportunam consilio urbem. Charilaus fuit, qui ad Publilium Philonem venit: et, quod bonum, faustum, felix Palæpolitanis populoque Romano esset, tradere se,' ait, 'moe'nia statuisse. Eo facto utrum ab se prodita, an servata, patria videatur, in fide Romana positum esse. sibi privatim 'nec pacisci quidquam, nec petere: publice petere, quam pacisci, magis, ut, si successisset incoeptum, cogitaret populus Romanus, potius cum quanto studio periculoque reditum in ' amicitiam suam esset, quam qua stultitia et temeritate de officio decessum.' Conlaudatus ab imperatore tria millia militum ad occupandam eam partem urbis, quam Samnites insidebant, accepit: 56 præsidio ei L. Quinctius tribunus militum præpositus. XXVI. Eodem tempore et Nymphius prætorem Samnitium arte adgressus perpulerat, ut, quoniam omnis Romanus exercitus aut circa Palæpolim aut in Samnio esset, sineret se classe circumvehi ad Romanum agrum, non oram modo maris, sed ipsi urbi propinqua loca depopulaturum. Sed, ut falleret, nocte proficiscendum esse, extemploque 57 naves deducendas. quod quo maturius fieret, omnis juventus Samnitium, præter necessarium urbis præsidium, ad litus missa. ubi dum Nymphius in tenebris et multitudine semet ipsa inpediente, sedulo aliis alia imperia turbans, terit tempus; Charilaus, ex composito ab sociis in urbem receptus, quum summa urbis Romano milite inplesset, tolli clamorem jussit : ad quem Græci, signo accepto a principibus, quievere. Nolani per aversam partem urbis via Nolam ferente effugiunt. Samnitibus exclusis ab urbe, ut expeditior in præsentia fuga, ita fœdior, postquam periculo evaserunt, visa: quippe qui inermes, nulla rerum suarum non relicta inter hostes, ludibrium non externis modo, sed etiam popularibus, spoliati atque egentes domos rediere. 58 Haud ignarus opinionis alterius, qua hæc proditio ab Samnitibus facta traditur, quum auctoribus hoc dedi, quibus dignius credi est, tum foedus Neapolitanum (eo enim deinde summa rei Græcorum venit) similius vero facit, ipsos in amicitiam redisse. felixque Gron. Crev. 56 Præsidio ei] Huic militum manui. 57 Naves deducendas] In mare. Verbum hac in re proprium, cui opponitur subducere in siccum. 58 Haud ignarus] Sensus est: Proditionem Palapolis alii Palæpolitanis auctoribus, alii Samnitibus auctoribus factam esse tradiderunt. Me, ut Palapolitanis ducibus factam esse cre dam, quum scriptorum auctoritas movet, qui id tradiderunt, tum fœdus Neapolitanum. Græcorum enim illorum rei summa a Palapoli Neapolim deinde translata est. SIGONIUS. Foedus nempe Neapolitanum iis legibus ictum erat, quæ venientibus sponte in amicitiam potius, quam vi aut aliena proditione domitis dicta viderentur. Publilio triumphus decretus; 59 quod satis credebatur, obsi- U. C. 429. dione domitos hostes in fidem venisse. Duo singularia hæc A. C. 323. ei viro primum contigere; prorogatio imperii non ante in ullo facta, 60 et acto honore triumphus. 6 manos. XXVII. Aliud subinde bellum cum alterius oræ Græcis exortum. namque Tarentini, quum rem Palæpolitanam vana Tarentinospe auxilii aliquamdiu sustinuissent, postquam Romanos rum indigurbe potitos accepere, velut destituti, ac non qui ipsi natio in Rodestituissent, increpare Palapolitanos: ira atque invidia in Romanos furere; eo etiam, quod Lucanos et Apulos (nam utraque eo anno societas coepta est) in fidem populi Romani venisse adlatum est. quippe propemodum perventum ad se esse: jamque in eo jamque in eo rem fore, ut Romani aut hostes, aut domini habendi sint. Discrimen profecto · rerum suarum in bello Samnitium eventuque ejus verti. eam 'solam gentem restare, nec eam ipsam satis validam, quando 'Lucanus defecerit. quem revocari adhuc, inpellique ad abo'lendam societatem Romanam posse, si qua ars serendis dis· cordiis adhibeatur.' Hæc consilia quum apud cupidos rerum novandarum valuissent; ex juventute quidam Lucanorum Concitans pretio adsciti, clari magis inter populares, quam honesti, Lucanos. inter se mulcati ipsi virgis, quum corpora nuda `intulissent in civium cœtum, vociferati sunt, se, quod castra Romana ingredi ausi essent, a consule virgis casos, ac prope securi percussos esse. Deformis suapte natura res quum speciem injuriæ magis, quam doli, præ se ferret, concitati homines cogunt clamore suo magistratus senatum vocare: et alii, circumstantes concilium, bellum in Romanos poscunt: alii ad concitandam in arma multitudinem agrestium discurrunt : tumultuque etiam sanos consternante animos, decernitur, ut societas cum Samnitibus renovaretur ; legatique ad eam rem mittuntur b. Repentina res 62 quia quam caussam nullam, tam ne fidem quidem habebat, coacti a Samnitibus et obsides dare, et præsidia in loca munita accipere, cæci fraude et ira nihil recusarunt. Dilucere deinde brevi fraus cœpit, postquam criminum falsorum auctores Tarentum commigravere: sed, amissa omni de se potestate, nihil ultra, quam ut poeniteret frustra, restabat. 61 XXVIII. Eo anno plebi Romanæ velut aliud initium. a renovetur Crev. 59 Quod satis credebatur] Quod, etsi Palæpolis vi capta non fuerat, tamen satis credebatur obsidione domitos hostes esse et ad deditionem compulsos: atque adeo victoriam hanc triumpho non indignam esse. b mittantur Gron. Crev. Huc usque nemo nisi in magistratu 61 Consternante] Ad furorem inci- 62 Quia, quam causam nullam] Quia, quemadmodum causam nullam habebat, ita ne credibilis quidem vide.... I i 60 Et acto honore triumphus] Et triumphus post exactum magistratum. batur. VOL. I. U. C. 429. A. C. 323. Papirii fo neratoris fœda libido. libertatis factum est, 63 quod necti desierunt: mutatum autem jus ob unius fœneratoris simul libidinem, simul crudelitatem insignem. L. Papirius is fuit: cui quum se C. Publilius ob æs alienum paternum nexum dedisset; 64 quæ ætas formaque misericordiam elicere poterat, ad libidinem et contumeliam animum accenderunt: et, florem ætatis ejus fructum adventicium crediti ratus, primo perlicere adolescentem sermone incesto est conatus: dein, postquam aspernabantur flagitium aures, minis territare, atque idemtidem admonere fortunæ : postremo, quum ingenuitatis magis, quam præsentis conditionis, memorem videret, nudari jubet, verberaque adferri. Quibus laceratus juvenis, quum se in publicum proripuisset, libidinem crudelitatemque conquerens fœneratoris; ingens vis hominum, quum ætatis miseratione atque indignitate injuriæ accensa, tum suæ conditionis liberumque suorum respectu in forum; atqué inde, agmine facto, ad curiam concurrit. et quum consules, tumultu repentino coacti, senatum vocarent, introeuntibus in curiam Patribus laceratum juvenis tergum, procumbentes ad singulorum pedes, ostentabant. Vietum eo die ob inpotentem injuriam unius ingens vinculum fidei: jussique consules ferre ad populum, ne quis, nisi qui noxam meruisset, donec pœnam lueret, in compedibus aut in nervo teneretur : pecuniæ creditæ bona debitoris, non corpus, obnoxium esNexi soluti, set. Ita nexi soluti; 65 cautumque in posterum, ne necte cautumque rentur. ne necteren. tur. U. C. 430. A. C. 322. L. Furio II. XXIX. Eodem anno, quum satis per se ipsum Samnitium bellum et defectio repens Lucanorum, auctoresque defectionis Tarentini sollicitos haberent Patres, accessit, ut et Vestinus populus Samnitibus sese conjungeret. quæ res sicut eo anno sermonibus magis passim hominum jactata, quam in publico ullo concilio est ; ita insequentis anni consulibus, L. Furio Camillo iterum, 66 Junio Bruto Scævæ, nulla prior potiorque visa est, de qua ad senatum referrent. et, quamquam 67 nova res erat, tamen tanta cura Patres incessit, ut pariter eam susceptam neglectamque timerent: ne aut inpunitas eorum lascivia superbiaque, aut bello pœnæ d Et quam nova res erat, tanta Doer. * ligari neri Gron. 63 Quod necti desierunt] Quod in servitutem dari creditoribus debitores desierunt. Sigonius jusserat legi, quod ligari nexi desierunt, eique obsecuti fuerant plerique editores, quum absurda esset hæc emendatio. Qui enim nexi sunt, eos certe nihil jam opus est ligari. Restituimus veterem lectionem, quam tuentur quatuor e MSS. nostris vel optimi. 64 Qua atas .... .poterant] Sic An dreas et Campanus. Vulgati poterat: vitiose. 65 Cautumque in posterum, ne necterentur] Id tamen jus non omnino pro firmo stetit. Siquidem opus fuit eam legem renovari quadraginta fere post annis, tum quum plebes in Janiculum secessit. 66 Junio] Lege D. Junio. 67 Nova] Recens: ex qua proinde nihildum acceptum fuerat damni. |