dictator. U. C. 418. rent, fama adfertur; Auruncos metu oppidum deseruisse, A. C. 334. profugosque cum conjugibus ac liberis Suessam communisse, quæ nunc Aurunca adpellata; moenia antiqua eorum urbemque ab Sidicinis deletam. Ob ea infensus consulibus senatus, quorum cunctatione proditi socii essent, dictatorem C. Claudius dici jussit. dictus C. Claudius Regillensis, magistrum equitum C. Claudium Hortatorem dixit. Religio inde injecta de dictatore: et, quum augures vitio creatum videri dixissent, dictator magisterque equitum se magistratu abdicarunt. Eo anno Minucia Vestalis, suspecta primo propter mundiorem justo cultum, insimulata deinde apud pontifices ab indice servo; quum decreto eorum jussa esset sacris abstinere, familiamque in potestate habere; facto judicio, viva sub terram ad portam Collinam 7 dextra via strata defossa Scelerato campo, credo, ab incesto id ei loco nomen factum. Prætor ple- Eodem anno Q. Publilius Philo prætor primum de plebe, adversante Sulpicio consule, qui negabat, rationem ejus se habiturum, est factus; senatu, quum in summis imperiis id non obtinuisset, minus in prætura tendente. beius. U. C. 419. 6 XVI. Insequens annus, L. Papirio Crasso, K. Duilio A. C. 333. consulibus, Ausonum magis novo, quam magno bello fuit L. Papirio, Kæsone insignis. ea gens Cales urbem incolebat. Sidicinis finitimis Duilio Coss. arma conjunxerat: unoque proelio haud sane memorabili duorum populorum exercitus fusus, propinquitate urbium et ad fugam pronior, et in fuga ipsa tutior fuit. nec tamen omissa ejus belli cura Patribus, quia toties jam Sidicini aut ipsi moverant bellum, aut moventibus auxilium tulerant, aut caussa armorum fuerant. Itaque omni ope adnisi sunt, ut maximum ea tempestate imperatorem M.1 Valerium Corvum consulem quartum facerent. collega additus Corvo M. Atilius Regulus. et, ne forte casu erraretur, petitum ab consulibus, ut extra sortem Corvi ea provincia esset. Exercitu victore a superioribus consulibus accepto, ad Cales, unde bellum ortum erat, pro U. C. 420. M. Valerio IV. M. Ati lio Coss. 1 M. 1. T. Gron. 6 Familiam.... in potestate habere] Servos retinere in sua potestate, nec eos manumittere, ut scilicet quæstio ex eis haberi posset. Moribus enim Romanis quæstio de liberis hominibus non habebatur. In crimine autem incestus de servis in dominum quærebatur, teste Cic. pro Mil. n. 59. 7 Dextra via] Ad dextram partem viæ. Pro strata, quæ vox hic obscura est, legi jubet Jac. Gron. Salaria. Et vero Salaria via a porta Collina incipiebat. Vid. 11am Dissert. Epistolic. Jac. Gronovii ad calcem 11. tomi Li. viani. Hanc emendationem firmat et illustrat locus ex Actis Martyrum a Lipsio allatus, Syntagm. de Vesta, not. 1. in c. 13. quam hic exscribemus. "Legimus in Martyrum Actis, "de Daria, quæ Chrysanto nupserat, "olim vestalis, jussam cum marito a "Numeriano Imperatore, via Salaria, "in Arenario deponi, atque illic viventes "terra et lapidibus obrui. In quo vi"dentur quasi vestalem cum stupratore " suo punire voluisse, certe ad veterem " poenam adspexisse." fectus, quum, hostes, ab superioris etiam certaminis memo- U. C. 420. ria pavidos, clamore atque inpetu primo fudisset; mœnia A. C. 332. ipsa obpugnare est adgressus. et militum quidem is erat ardor, ut jam inde cum scalis succedere ad muros vellent, evasurosque contenderent. Corvus, quia id arduum factu erat, labore militum potius, quam periculo, peragere inceptum voluit. itaque aggerem et vineas egit, turresque muro admovit: quarum usum forte oblata obportunitas prævertit. namque M. Fabius, captivus Romanus, quum, per neglegentiam custodum festo die vinculis ruptis, per murum inter opera Romanorum, religata ad pinnam muri reste suspensus, manibus se demisisset; perpulit imperatorem, ut vino epulisque sopitos hostes adgrederetur. nec majore certamine capti cum urbe Ausones sunt, quam acie fusi erant. Cales AusoPræda capta ingens est. præsidioque inposito Calibus re- num oppidum capitur. ductæ Romam legiones. Consul ex senatusconsulto triumphavit: et, ne Atilius expers gloriæ esset, jussi ambo M. Valerius. consules adversus Sidicinos ducere exercitum. Dictatorem ante ex senatusconsulto comitiorum habendorum caussa dixerunt L. Æmilium Mamercinum. is magistrum equitum Dictator L. Q. Publilium Philonem dixit. Dictatore comitia habente, Æmilius. U. C. 421. consules creati sunt T. Veturius, Sp. Postumius. Etsi belli A. C. 331. pars cum Sidicinis restabat; tamen, ut beneficio præveni- T. Veturio, rent desiderium plebis, de colonia deducenda Cales retule- Sp. Posturunt factoque senatusconsulto, ut duo millia quingenti ho- mio Coss. mines eo scriberentur, triumviros coloniæ deducendæ agroque dividendo creaverunt K. Duilium, T. Quinctium, M. Fabium. Triumphat XVII. Novi deinde consules, a veteribus exercitu accepto, ingressi hostium fines, populando usque ad moenia atque urbem pervenerunt. Ibi, quia, ingenti exercitu comparato, Sidicini et ipsi pro extrema spe dimicaturi enise videbantur, et Samnium fama erat conciri ad bellum; dictator ab consulibus ex auctoritate senatus dictus P. Cornelius P. Cornelius Rufinus; magister equitum M. Antonius. Religio deinde dictator. incessit, vitio eos creatos: magistratuque se abdicaverunt. 8 et, quia pestilentia insecuta est, velut omnibus eo vitio contactis auspiciis, res ad interregnum rediit. ab interregno initio per quintum demum interregem M. Valerium Cor- U. C. 422. vum creati consules A. Cornelius iterum et Cn. Domitius. A. C. 330. Tranquillis rebus, fama Gallici belli pro tumultu valuit, ut 11. Ca. DoA. Cornelio. 8 Velut omnibus eo vitio comtactis auspiciis] Velut eo vitio non dictatoris modo, sed et consulum quoque auspicia contacta essent, a consulibus comitia haberi in insequentem annum noluerunt Patres: consulibusque aut 9 abdicare jussis, aut post elapsum an- 9* Pro tumultu] Si nolis has voces II. U. C. 422. dietatorem dici placeret. Dictus M. Papirius Crassus, et magister equitum P. Valerius Publicola. a quibus 10 quum delectus intentius, quam adversus finitima bella, haberetur, exploratores missi adtulerunt, quieta omnia apud Gallos esse. Samnium quoque jam alterum annum turbari novis consiliis suspectum erat. eo ex agro Sidicino exercitus Romanus non est deductus. Ceterum Samnites bellum Alexander Alexandri Epirensis in Lucanos traxit: qui duo populi adEpirensis. versus regem, 11 exscensionem a Pæsto facientem, signis conlatis pugnaverunt. eo certamine superior Alexander, incertum qua fide culturus, si perinde cetera processissent, pacem cum Romanis fecit. Eodem anno census actus, novique cives censi : 12 tribus propter eos additæ 13 Mæcia et 14 Scaptia: censores addiderunt Q. Publilius Philo, Sp. Postumius. Romani facti Acerrani, lege ab L. Papirio prætore lata, qua civitas sine suffragio data. Hæc eo anno domi militiæque gesta. Novæ tribus, Macia et Scaptia. U. C. 423. Coss. Veneficia matronarum. XVIII. Foedus insequens annus seu intemperie cœli, seu humana fraude fuit, M. Claudio Marcello, C. Valerio consulibus. Flaccum Potitumque varie in annalibus cognomen consulis invenio: ceterum, in eo, parvi refert, quid veri sit. illud pervelim, (nec omnes auctores sunt) proditum falso esse, venenis absumtos, quorum mors infamem annum pestilentia fecerit. sicut proditur tamen res, ne cui auctorum fidem abrogaverim, exponenda est. Quum primores civitatis 15 similibus morbis, eodemque ferme omnes eventu, morerentur; ancilla quædam ad 16 Q. Fabium Maximum ædilem curulem, indicaturam se caussam publicæ pestis, professa est, si ab eo fides sibi data esset, haud futurum noxæ indicium. Fabius confestim rem ad consules, consules ad senatum referunt: consensuque ordinis fides indici data. Tum patefactum, muliebri fraude civitatem premi, matronasque ea venena coquere; et, si sequi extemplo velint, manifesto deprehendi posse. Secuti indicem, et coquentes quasdam medicamenta, et recondita alia, invene m dum Gron. tumultus ingens magnique periculi mi næ exortæ essent. 10 Quum delectus] Vulgo dum. Sed vett. editi et scripti quam plurimi exhibent cum. 11 Exscensionem a Pasto] Exscensionem in Lucaniam ab ea parte ubi Pæstum est. Sic et infra, XXXI. 24. Ab Dipylo accessit: id est, accessit ad urbem, Athenas nempe, ab ea parte, qua porta illa est, que appellatur Dipylon. 12 Tribus... addita] Tuncque no vem et viginti tribus factæ. Vid. supra vII. 15. 13 Macia] A Castro Mæcio, quod non procul a Lanuvio fuit. 14 Scaptia] A Scaptia urbe, quæ videtur fuisse haud procul Pedo. 15 Similibus morbis, eodemque ferme omnes eventu] Similes erant morbi, et idem plerumque eorum eventus, nempe mors. 16 Q. Fabium Maximum] Qui postea Maximus appellatus est. Vid. IX. 46. A. C. 329. runt. quibus in forum delatis, et ad viginti matronis, apud U. C. 423quas deprehensa erant, per viatorem adcitis, duæ ex eis, Cornelia ac Sergia, patricia utraque gentis, quum ea medicamenta salubria esse contenderent, ab confutante indice bibere jussæ, ut se falsum commentam arguerent; spatio ad conloquendum sumto, quum, submoto populo, in conspectu omnium rem ad ceteras retulissent; haud abnuentibus et illis bibere, epoto medicamento, suamet ipsæ fraude omnes interierunt. comprehensæ extemplo earum comites magnum numerum matronarum indicaverunt: ex quibus ad centum septuaginta damnatæ. Neque de veneficiis ante eam diem Romæ quæsitum est. Prodigii ea 17 res loco habita; captisque magis mentibus, quam consceleratis, similis visa. Itaque, memoria ex annalibus repetita, 18 in secessionibus quondam plebis 19 clavum ab dictatore fixum, alienatasque discordia mentes hominum eo piaculo compotes sui fecisse, dictatorem clavi figendi caussa creari placuit. creatus Cn. Clavi figen Quinctilius magistrum equitum L. Valerium dixit: qui, fixo di caussa clavo, magistratu se abdicaverunt. creatus dic tator. XIX. 20 Creati consules L. Papirius Crassus iterum, L. U. C. 425. Plautius Venno. cujus principio anni legati 21 ex Volscis A. C. 327. Fabraterni, et Lucani, Romam venerunt, orantes, ut in L. Papirio fidem reciperentur. si a Samnitium armis defensi essent, se tio Coss. sub imperio populi Romani fideliter atque obedienter futu ros. II. L. Plau Missi tum ab senatu legati, denunciatumque Samnitibus, ut eorum populorum finibus vim abstinerent. valuitque ea legatio, non tam quia pacem volebant Samnites, quam quia nondum parati erant ad bellum. Eodem anno Priver- Bellum Prinas bellum initum: cujus socii Fundani, dux etiam fuit vernas. Fundanus, Vitruvius Vaccus; vir non domi solum, sed 17. Res....captis.... magis menti- esse eo piaculo, nempe clavi a dictatore bus, quam consceleratis, similis visa] Res fixi. similis magis visa amentiæ et furori, quam sceleri; potius tribuenda visa est alienatis per furorem ab iratis diis immissum mentibus, quam sua sponte ad tantum scelus ruentibus. 18 In secessionibus quondam] Tres huc usque fuere secessiones plebis militumve; nec ulla in iis clavi a dictatore fixi mentio. 19 Clavum ab dictatore fixum, alienatasque discordia mentes hominum eo piaculo compotes sui fecisse] Ut hic locus se habet, redundat rò que et eo piacule. Si pro fecisse legas fuisse, sic expones: et mentes hominum aliena tas discordia, in furorem et dementiam versas per discordiam, compotes sui fuisse, sive ad sanitatem revocatas 20 Creati consules] Annum circa hæc tempora interjiciendum esse consen tiunt interpretes omnes. Hic eum in terponendum esse Dodwellus existimat, Dissert. x. de Cyclis Roman. sect. 78. et 79. et in eum consules edit L. Papirium, Sp. F. Cursorem, C. Potelium, C. F. Libonem Visolum. Vid. not. 45. ad c. 24. infra. 21 Ex Volscis Fabraterni et Lucani] Nihil ad Volscos pertinent Lucani: et præterea scribit Livius infra c. 25. Lucanis nihil antehac fuisse cum populo Romano. Itaque amplectenda videtur allata a Gronovio conjectura Alb. Rubenii, qui legi jubet Poluscani. Polusca enim fuit urbs in Volscis. Vid. supra 11. 33. A. C. 327. vernates. 6 U. C. 425. etiam Romæ, clarus. ædes fuere in Palatio ejus, quæ Vacci prata, diruto ædificio publicatoque solo, adpellata. Adversus hunc, vastantem effuse Setinum Norbanumque et Coranum agrum, L. Papirius profectus, haud procul castris ejus consedit. Vitruvio nec, ut vallo se teneret adversus validiorem hostem, sana constare mens, nec, ut longius a castris dimicaret, animus subpetere. vix tota extra portam castrorum explicata acie, fugam magis retro, quam proelium aut hostem, Victi Pri spectante milite, sine consilio, sine audacia depugnat: et ut levi momento nec ambigue est victus; ita, brevitate ipsa loci facilique receptu in tam propinqua castra, haud ægre militem a multa cæde est tutatus: nec fere quisquam in ipso certamine, pauci in turba fugæ extremæ, quum in castra ruerent, cæsi; primisque tenebris Privernum inde petitum agmine trepido, ut muris potius, quam vallo, sese tutarentur. A Priverno Plautius alter consul, pervastatis passim agris prædaque abacta, in agrum Fundanum exercitum inducit. Ingredienti fines senatus Fundanorum obcurrit; negant, se pro Vitruvio sectamque ejus secutis precatum venisse, 'sed pro Fundano populo; quem extra culpam belli esse, ipsum 22 Vitruvium judicasse, quum receptaculum fugæ Privernum habuerit, non patriam Fundos. Priverni igitur 'hostes populi Romani quærendos persequendosque esse, qui 'simul a Fundanis ac Romanis, 23 utriusque patriæ inmemores, ' defecerint. Fundanis pacem esse, et animos Romanos, 'et gratam memoriam acceptæ civitatis. Orare se consulem, " ut bellum ab innoxio populo abstineat: agros, urbem corpora ipsorum, conjugumque, ac liberorum suorum, in potestate populi Romani esse, futuraque.' Conlaudatis Fundanis, consul, literisque Romam missis, in officio Fundanos esse, ad Privernum flexit iter. Prius animadversum in eos, qui capita conjurationis fuerant, a consule scribit 25 Claudius: ad trecentos quinquaginta ex conjuratis vinctos Romam missos; eamque deditionem ab senatu non acceptam: quod egentium atque humilium poena defungi velle Fundanum populum censuerint. Privernum obsidetur. XX. Privernum duobus consularibus exercitibus quum 22 Vitruvium judicasse] Sic Gronovius legi jussit ex tribus MSS. quibus assentiuntur quinque e nostris. Ceteri indicasse. 23* Utriusque patriæ] Et Fundorum, et Romæ. Quotquot enim cives Romani erant, ii Romam patriam habebant. Sed ii qui nascebantur in municipiis, alteram quoque patriam habe. bant, nempe eam urbem in qua nati erant. 24 Fundanis pacem esse] Omnes nostri codd. ut Sigoniani, Fundis. 25 Claudius] Hic videtur esse Q. Claudius Quadrigarius, æqualis Sisennæ, auctore Velleio, 11. 9. qui proinde floruerit Syllanis temporibus. Hujus sæpe meminit A. Gellius; ac speciatim 1. ix. c. 13. laudat in eo simplicem et incomptam orationis antique suavitatem. Eum, non expresso tamen nomine, indicari simul et exscribi a Livio supra 1. VII. c. 10. monuimus in not. 53. ad illum le cum. |