U. C. 312. A. C. 440. U. C. 313. A. C. 439. M. Fabio, tio Coss. curam, jura infimis summisque moderando, ita tenuit, ut eum et Patres severum consulem, et plebs satis comem crediderint. Et adversus tribunos 6 auctoritate plura, quam certamine, tenuit. quinque consulatus, eodem tenore gesti, vitaque omnis consulariter acta, verendum pene ipsum magis, quam honorem, faciebant. eo tribunorum militarium nulla mentio his consulibus fuit. XI. Consules creant M. Fabium Vibulanum, Postumum Ebutium Cornicinem. Fabius et Æbutius consules, Post. Abu- quo majori gloriæ rerum, domi forisque gestarum, succedere se cernebant, (maxime autem memorabilem annum apud finitimos socios hostesque esse, quod Ardeatibus in re præcipiti tanta foret cura subventum) eo inpensius, ut delerent prorsus ex animis hominum infamiam judicii, senatusconager reddi. sultum fecerunt; ut, quoniam civitas Ardeatium intestino tus, qui ju: tumultu redacta ad paucos esset, coloni eo præsidii caussa interceptus adversus Volscos scriberentur. Hoc palam relatum in taerat. bulas, ut plebem tribunosque falleret judicii rescindendi Ardeatibus dicio infami U. C. 314. C. Furio, M. Papirio consilium initum. Consenserant autem, ut, multo majore parte 65 Rutulorum colonorum, quam Romanorum, scripta, nec ager ullus divideretur, nisi is, qui interceptus judicio infami erat; nec ulli prius Romano ibi, quam omnibus Rutulis divisus esset, gleba ulla agri adsignaretur. Sic ager ad Ardeates rediit. Triumviri ad coloniam Ardeam deducendam creati Agrippa Menenius, T. Cloelius Siculus, M. Æbutius Elva. qui, per minime populare ministerium agro adsignando sociis, quem populus Romanus suum judicasset, quum plebem offendissent, ne primoribus quidem Patrum satis accepti, quod nihil gratiæ cujusquam dederant; vexationes, ad populum jam die dicta ab tribunis, 66 coloni adscripti remanendo in colonia, quam testem integritatis justitiæque habebant, vitavere. с XII. Pax domi forisque fuit et hoc et insequented anno, A. C. 438. C. Furio Pacilo et M. Papirio Crasso consulibus. Ludi, ab decemviris per secessionem plebis a Patribus ex senatusconsulto voti, eo anno facti sunt. Caussa seditionum nequidquam a Poetelio quæsita. qui, tribunus plebis iterum 67 ea ipsa denunciando factus, neque, ut de agris dividendis Coss. e c colonis Gron. d insequenti Gron. Crev. unus qua, alius qui, ut Sigoniani libri. 64 Auctoritate] Per reverentiam, 65 Rutulorum] Ardeatium. Ardea enim Rutulorum erat: quod nemo plane • Petillio Gron. Petilio Crev. est qui ignoret. 66 Coloni adscripti] Sic habent aliquot scripti a Gronovio inspecti, et omnes nostri. Vulgati colomis. 67 Ea ipsa] Ea nempe quæ mox me. moratur frustra jactasse: se de agrorum divisione et de tribunorum militarium comitiis acturum. plebi referrent consules ad senatum, pervincere potuit: et, U.C.314. quum magno certamine obtinuisset, ut consulerentur Pa- A. C.438. tres, consulum an tribunorum placeret comitia haberi, consules creari jussi sunt. ludibrioque erant minæ tribuni, denunciantis se delectum inpediturum ; quum, quietis finitimis, neque bello, neque belli adparatu opus esset. Sequitur hanc tranquillitatem rerum annus, Proculo Geganio Mace- U. C. 315. rino, L. Menenio Lanato consulibus, multiplici clade ac A. C. 437. periculo insignis, seditionibus, fame, regno prope per largi- Proc. Geganio, L. tionis dulcedinem in cervices accepto. Unum afuit bellum Menenio externum: quo si adgravatæ res essent, vix ope Deorum Coss. omnium 68 resisti potuisset. Coepere a fame mala, seu Fames. adversus annus frugibus fuit, seu dulcedine concionum et urbis deserto agrorum cultu. nam utrumque traditur. et Patres plebem desidem, et tribuni plebis nunc fraudem nunc negligentiam consulum accusabant. Postremo perpulere plebeii, haud adversante senatu, ut L. Minucius præfectus annonæ crearetur; felicior in eo magistratu ad custodiam libertatis futurus, quam ad curationem ministerii sui : quamquam postremo annonæ quoque levatæ haud inmeritam et gratiam et gloriam tulit. Qui 69 quum, multis circa finitimos populos legationibus terra marique nequidquam mis.." sis, (nisi quod ex Etruria haud ita multum frumenti advectum est) nullum momentum annonæ fecisset; et, revolutus ad dispensationem inopiæ, profiteri cogendo frumentum, et vendere, quod usus menstruo superesset, fraudandoque parte diurni cibi servitia, criminando inde et objiciendo iræ populi frumentarios, acerba inquisitione aperiret magis, quam levaret, inopiam; multi ex plebe, spe amissa, potius quam ut cruciarentur trahendo animam, capitibus obvolutis se in Tiberim præcipitaverunt. Sp. Mælii. XIII. Tum Sp. Mælius ex equestri ordine, ut illis tem- Periculosa largitiones poribus, prædives, rem utilem, pessimo exemplo, pejore consilio, est adgressus. frumento namque ex Etruria privata pecunia per hospitum clientiumque ministeria coëmto, (quæ, credo, ipsa res ad levandam publica cura annonam impedimento fuerat) largitiones frumenti facere instituit:" plebemque, hoc munere delinitam, quacumque incederet, 70 conspectus elatusque supra modum hominis privati, fsisti Gron. Crev. 68 Sisti potuisset] Hanc loquendi formam amatam Livio restituit hoc loco Gronovius, vel repugnantibus libris, qui habent resisti, vel res sisti. 69 Quum.... nullum momentum annonæ fecisset] Quum nihil profecisset ad levandam annonam: et revolutus ad dispensationem inopia, et eo redire coactus, 8 usui Eæd. MS. Veith. ut exiguum illud frumenti, quod erat in 70* Conspectus] Insignis, et in se ocu- U. C. 316. T. Quinctio VI. Agr. Menenio Coss. U. C. 315. secum trahere; haud dubium consulatum favore ac spe A. C. 437. despondentem. Ipse, ut est humanus animus insatiabilis eo quod fortuna spondet, ad altiora et non concessa tendere. et, quoniam consulatus quoque eripiendus invitis Patribus esset, de regno agitare: id unum dignum tanto adparatu consiliorum et certamine, quod ingens exsudandum esset, præmium fore. Jam comitia consularia instabant. quæ res eum, necdum compositis maturisve satis consiliis, obpressit. Consul sextum creatus T. Quinctius Capitolinus, minime opportunus vir 71 novanti res h; collega additur ei Agrippa Menenius, cui Lanato erat cognomen. et L. Minucius præfectus annonæ, seu 72 refectus, seu, quoad res posceret, in incertum creatus. nihil enim constat, nisi in libros linteos utroque anno relatum inter magistratus præfecti nomen. Hic Minucius, 73 eamdem publice curationem agens', quam Mælius privatim agendam susceperat, quum in utraque domo genus idem hominum versaretur, rem compertam ad senatum refert, 'Tela in domum Mælii conferri, eumque conciones domi habere: ac non ' dubia regni consilia esse. tempus agendæ rei nondum stare; cetera jam convenisse; et tribunos mercede emtos ad pro' dendam libertatem, et partita ducibus multitudinis ministe'ria esse. Serius se pene, quam tutum fuerit, ne cujus 'incerti vanique auctor esset, ea deferre.' 71 Quæ postquam sunt audita, et undique primores Patrum et prioris anni consules increparent, quod eas largitiones cœtusque plebis in privata domo passi essent fieri, et novos consules, quod. exspectassent, donec a præfecto annonæ tanta res ad senatum deferretur, quæ consulem non 75 auctorem solum desideraret, sed etiam vindicem; tum T. Quinctius, consules 'inmerito increpari,' ait, qui, constricti legibus de provo'catione ad dissolvendum imperium latis, nequaquam tantum 'virium in magistratu ad eam rem pro atrocitate vindican' dam, quantum animi, haberent. opus esse non forti solum viro, sed etiam 75 libero exsolutoque legum vinculis. Itaque 6 se dictatorem L. Quinctium dicturum. ibi animum parem tantæ potestati esse.' Adprobantibus cunctis, primo Quinnovande rei MS. Veith. 1 eandem rei procurationem agent MS. Veith. ketiam abest a MS. Veith. k 6 71 Novanti res] Vid not. 88. ad 1. 52. 72 Refectus] Iterum creatus, si potestas ejus cum anno finem acceperat. 73 Eamdem publice curationem agens] Conjectura Florebelli a Sigonio et Gronovio comprobata. Antea Eamdem rei publica curationem. 74* Quæ postquum sunt audita, et.. increparent] Hæc orationis structura parum videtur accurata. Sed non absimili modo Cic. in Verr. 1. IV. n. 36. Si .... scriptum nihil est; horum autem temporum... nullas tabulas proferas. 75* Auctorem] Auctor est hic is qui princeps rem capessit, et se ceteris rei incipiendæ ducem, monitorem, exemplumque præbet. 76 Libero exsolutoque legum vinculis] Ex his Quintii verbis colligi posse vide 'civitatis, velut contaminatam, indignam connubio haberi? U. C. 310. Quid est aliud, quam 30 exsilium intra eadem monia, quam A. C. 442. relegationem pati? Ne adfinitatibus, ne propinquitatibus inmisceamur, cavent; ne societur sanguis. Quid? hoc si 'polluit nobilitatem istam vestram, quam plerique oriundi ex Albanis et Sabinis, non genere nec sanguine, sed per coop'tationem in Patres habetis, aut ab regibus lecti, aut post reges exactos jussu populi; sinceram servare privatis consiliis non poteratis, nec ducendo ex plebe, neque vestras filias sororesque enubere sinendo e Patribus? Nemo-plebeius 'patricia virgini vim adferret: patriciorum ista libido est. nemo invitum pactionem nuptialem quemquam facere coegisset. Verum enim vero lege id prohiberi, et connubium tolli Patrum ac plebis, id demum contumeliosum plebi est, cur enim non 31 confertis, ne sit connubium divitibus ac pauperibus? Quod privatorum consiliorum ubique semper fuit, ut, in quam cuique feminæ convenisset domum, nuberet ; ex qua pactus esset vir domo, in matrimonium duceret ; id vos 'sub legis superbissimæ vincula conjicitis, qua dirimatis 'societatem civilem, duasque ex una civitate faciatis. Cur non sancitis, ne vicinus patricio sit plebeius? ne eodem itinere eat? ne idem convivium ineat? ne in foro eodem consistat? Quid enim in re est aliud, si plebeiam patricius duxerit, si patriciam plebeius? quid juris tandem mutatur? nempe 32 patrem sequuntur liberi. nec, quod nos ex connubio vestro petamus, quidquam est, præterquam ut hominum, ut civium numero simus. nec, vos (nisi in contumeliam ignominiamque ' nostram certare juvat) quod contendatis, quidquam est.' 6 V. Denique, utrum tandem populi Romani, an vestrum 'summum imperium est ? Regibus exactis, utrum vobis dominatio, an omnibus æqua libertas parta est? Oportet licere populo Romano, si velit, jubere legem. an, ut quæque rogatio promulgata erit, vos delectum pro poena decernetis? et, simul ego tribunus vocare tribus in suffragium cœpero; tu statim consul sacramento juniores adiges, et in castra educes? et minaberis plebi, minaberis tribuno? Quid, si non, 33 quantum istæ minæ adversus plebis consensum valerent, 34 bis jam ex'perti essetis? scilicet, quia nobis consultum volebatis, certamine abstinuistis. an ideo non est dimicatum, quod, quæ pars firmior, eadem modestior fuit? Nec nunc erit certamen, 1 nubere MS. Veith. 30 Exsilium....relegationem] Relegatio minor est poena, quam exilium. Exilio civitas amittitur, non relegatione. Vid. Institut. Justin. 1. 1. tit. 12. et 16. et ibi Vinnium. 31 Confertis] Simul fertis legem: id quoque lege lata sciscendum curatis. 32 Patrem sequuntur liberi] Ex justo matrimonio nati. Partus extra nuptias conceptus uterum sequitur. 33 Quantum] Quam parum. 34 Bis jam experti essetis] Secessionibus plebis 1o. in Sacrum montem, 2o. in Aventinum. A. C. 442. U. C. 310. Quirites. animos vestros illi tentabunt semper, vires non ex'perientur. Itaque ad bella ista, seu falsa, seu vera sunt, con'sules, parata vobis plebes est, si, connubiis redditis, unam ' hanc civitatem tandem facitis; si coalescere, si jungi mis'cerique vobis privatis necessitudinibus possunt; si spes, si ' aditus ad honores viris strenuis et fortibus datur; si in con'sortio, si in societate reipublicæ esse, si, quod æquæ libertatis est, 35 in vicem annuis magistratibus parere atque imperitare licet. Si hæc inpediet aliquis, ferte sermonibus, et multiplicate fama bella; nemo est nomen daturus, nemo arma capturus, nemo dimicaturus pro superbis dominis, cum quibus nec ' in re publica honorum, nec in privata connubii societas est.' VI. Quum in concionem et consules processissent, et res a perpetuis orationibus in altercationem vertisset; interroganti tribuno, 'cur plebeium consulem fieri non oporteret?' ut fortasse vere, sic parum utiliter in præsens certamen respondit, quod nemo plebeius auspicia haberet. ideoque decemviros 'connubium diremisse, ne incerta prole auspicia turbarentur.' Plebes ad id maxime indignatione exarsit, quod auspicari, tamquam invisi Diis inmortalibus, negarentur posse. nec ante finis contentionum fuit, (quum et tribunum acerrimum auctorem plebes m nacta esset, et ipsa cum eo pertinacia certaret) quam victi tandem Patres, ut de connubio ferretur, consensere: ita maxime rati contentionem de plebeiis consulibus tribunos aut totam deposituros, aut post bellum Perfertur lex de connubio. 36 dilaturos esse ; contentamque interim connubio plebem paratam delectui fore. Quum Canuleius, victoria de Patribus et plebis favore ingens esset, accensi alii tribuni ad certamen pro rogatione sua summa vi pugnant, et, crescente in dies fama belli, delectum inpediunt. Consules, quum per senatum, intercedentibus tribunis, nihil agi posset, consilia principum domi habebant. adparebat, aut hostibus, aut civibus de victoria concedendum esse. Soli ex consularibus Valerius atque Horatius non intererant consiliis. C. Claudii sententia consules armabat in tribunos: Quinctiorum, Cincinnatique et Capitolini, sententiæ abhorrebant a cæde violandisque, quos, fœdere icto cum plebe, sacrosanctos Tr. militum accepissent. Per hæc consilia eo deducta res est, ut tribunos militum consulari potestate promiscue ex Patribus ac plebe creari sinerent; de consulibus creandis nihil mutaretur. eoque contenti tribuni, contenta plebs fuit. Comitia tribunis consulari potestate tribus creandis indim plebs Gron. Crev. consulari potestate. 35 Invicem annuis magistratibus] Per annuos magistratus, annuos honores, qui per plebeios ac patricios velut in orbem eant, parere et imperitare vicissim. 36 Respondit] Consulum alter: nisi malis ex Victorino codice legere responderunt. |