U. C. 305. A. C. 447. culanum. Senatum cemviri. viri consultant, quid opus facto sit. destitutis inter Patrum et plebis odia addidit terrorem insuper alium fortuna. Æqui alia ex parte castra in Algido locant: depopulatumque inde excursionibus Tusculanum agrum legati ab Tusculo, præsidium orantes, nunciant. Is pavor perpulit decemviros, ut senatum, simul duobus circumstantibus urbem bellis, consulerent. citari jubent in curiam Patres, haud ignari, quanta invidiæ inmineret tempestas: omnes vastati agri periculorumque inminentium caussas in se congesturos, tentationemque eam fore abolendi sibi magistratus, ni consensu resisterent, imperioque inhibendo acriter in paucos præferocis animi, conatus aliorum comprimerent. Postquam audita vox in foro est præconis, Patres in curiam ad decemviros vocant de vocantis; velut nova res, quia intermiserant jamdiu morem consulendi senatus, mirabundam plebem convertit, 'quidnam 'incidisset, cur ex tanto intervallo rem desuetam usurparent. "Hostibus belloque gratiam habendam, quod solitum quidquam liberæ civitatis fieret.' Circumspectare omnibus fori partibus senatorem, raroque usquam noscitare: curiam inde ac solitudinem circa decemviros intueri; 67 quum et ipsi invisum consensus imperium, et plebs, quia privatis jus non esset vocandi senatum, non convenire Patres interpretarentur; 68 jam caput fieri libertatem repetentium, si se plebs comitem senatui det, et, quemadmodum Patres vocati non coëant in senatum, sic plebs abnuat delectum. Hæc fremuntt plebes. Patrum haud fere quisquam in foro, in urbe rari erant. indignitate rerum cesserant in agros; suarumque rerum erant, amissa" publica: tantum ab injuria se abesse rati, quantum a coetu congressuque inpotentium dominorum se amovissent. Postquam citati non conveniebant, dimissi circa domos adparitores, simul 70 ad pignora capi 69 * conjecturos, tem P addit Gron. Crev. 4 perculit Ead. MS. Veith. plationem eam fore MS. Veith. consensu invisum Gron, Crev. fremebat Eæd. u omissa MS. Veith. 67 Quum et ipsi] Quum et ipsi Decemviri interpretarentur suum imperium invisum esse consensu; i. e. hujus solitudinis causam esse judicarent, quod imperium suum omnibus omnino invisum esset: et plebs interpretaretur, ideo non convenire Patres, quia 68 Jam caput fieri] Jam, dum detrectant senatores imperium Decemvirale, dari quodammodo caput repetentibus libertatem, omniaque bene cessura, si se plebs comitem senatui det. Sæpe ante particulas si, aut nisi suppleri oportet aliquod orationis membrum ex sensu et mente scribentis. Sic 1. 11. supra c.9. xe Ead. Satis libertatem ipsam habere dulcedinis, nisi..... regna reges defendant. 69* Suarum ... rerum erant, amissa publica] Amissa reipublicæ possessione, quam pro libidine vexabant Decemviri, solummodo privatarum rerum suarum curam gerebant. 70 Ad pignora capienda] Senatores oportebat in curiam ad edictum magistratus convenire. Quod si facere neglexissent, mulcta iis dicebatur. Eam ut solvere cogerentur, pignora ab iis auferebantur: quæ, si mulcta soluta non esset, cædebantur, id est, vendebantur. Hujus moris insigne enda, sciscitandumque, num consulto detrectarent? refe- U. C. 305. runt, senatum in agris esse. Lætius id decemviris accidit, A. C. 447. quam si præsentes detrectare imperium referrent. Jubent adciri omnes, senatumque in diem posterum edicunt; qui aliquanto spe ipsorum frequentior convenit. quo facto proditam a Patribus plebs libertatem rata, quod iis, qui jam magistratu abissent, privatisque, si vis abesset, tamquam jure cogentibus, senatus paruisset. in decem XXXIX. Sed magis obedienter ventum in curiam est, Aspera quam 71 obnoxie dictas sententias accepimus. L. Valerium sententiae Potitum, proditum memoriæ est, 72 post relationem Ap. Claudii, priusquam ordine sententiæ rogarentur, postulando ut de republica liceret dicere, prohibentibus minaciter decemviris, proditurum se ad plebem denunciantem, tumultum excivisse. Nec minus ferociter M. Horatium Barbatum isse in certamen,Decem Tarquinios' adpellantem, admonentemque, Valeriis et 73 Horatiis ducibus pulsos reges. 74 Nec ' nominis homines tum pertæsum esse; quippe quo Jovem adpellari fas sit, quo Romulum conditorem urbis, deincepsque reges adpellatos, quod sacris etiam, ut sollemne, retentum sit. 'Superbiam violentiamque tum perosos regis. quæ si 75 in rege 6 tum eodem, aut in filio regis, ferenda non fuerint, quem laturum in tot privatis? Viderent, ne, vetando in curia libere ho'mines loqui, extra curiam etiam moverent vocem. neque se 'videre, quia sibi minus privato ad concionem populum vocare, quam illis senatum cogere, liceat. Ubi vellent, experirentur, 76 quanto ferocior dolor libertate sua vindicanda, quam cupi 71 Obnorie] Timide, tanquam ab humiliter servientibus. 72 Post relationem Ap. Claudii] Postquam Ap. Claudius retulit, qui bus de rebus deliberari oporteret. Referre est verbum proprium de eo qui aliquid proponit, de quo sententiam dici velit. 73 Horatiis ducibus pulsos reges] Ex Livii historia non satis patet, quo jure Horatii se pellendis urbe regibus duces fuisse prædicare possint. At Dion. tradit M. Horatio auctore defecisse exercitum a Superbo: et eodem iterum consule Porsenam, qui Tarquinios in patriam restituendos susceperat, coactum esse re infecta discedere. Vid. Dion. I. IV. et v. 74 Nec nominis homines tum pertæsum esse] Quidam scripti, nomen. Noster Sorbonicus, ut et unus e Gronovianis, ambiguus nomen is, incerto librario, VOL. I. z obnoxias MS. Veith. b add. in Gron. Crev. utrum nomen an nominis scribendum 75 In rege tum eodem, aut in filio 76 Quanto ferocior] Plerique et scripti, et vett. editi, inter quos Andreas et Campanus, fortior: quod mutari nihil attinebat. Illud majoris deliberationis est, quod hanc e suis fere omnibus scriptis, quibus succinunt nostri, lectionem affert Gronovius: quanto fortior dolor libertate sua vindicanda, quam cupiditas injusta dominatione, esset. Id durum fortasse abruptumque multis videbitur, sup A. C. 447. U.C.305. ditas injusta dominatione, esset. De bello Sabino eos referre; tamquam majus ullum populo Romano bellum sit, quam cum ' iis, qui, legum ferendarum caussa creati, nihil juris in civitate 6 reliquerint; qui comitia, qui annuos magistratus, qui vicis'situdinem imperitandi (quod unum exæquandæ sit libertatis) sustulerint; qui privati fasces et regium imperium habeant. 'Fuisse, regibus exactis, patricios magistratus creatos; postea, post secessionem plebis, plebeios. Cujus illi partis essent,' rogitare? Populares? quid enim eos per populum egisse? Optimates? qui anno jam prope senatum non habuerint ; 'tunc ita habeant, ut de republica loqui prohibeant? Ne ' nimium in metu alieno spei ponerent. graviora, quæ patiantur, videri jam hominibus, quam quæ metuant.' XL. Hæc vociferante Horatio, quum decemviri 77 nec iræ nec ignoscendi modum reperirent, nec, quo evasura res esset, cernerent; C. Claudii, qui patruus Appii decemviri erat, oratio fuit precibus, quam jurgio, similis, orantis per sui fratris parenti que ejus manes; Ut civilis potius societatis, in qua natus esset, quam foederis, nefarie icti cum collegis, me'minisset. multo id magis se illius caussa orare, quam reipublicæ, Quippe rempublicam, si a volentibus nequeat, ab invitis jus expetituram. Sed ex magno certamine magnas excitari ferme iras; earum eventum se horrere.' Quum aliud, præterquam de quo retulissent, decemviri dicere prohiberent, Claudium interpellandi verecundia fuit. Sententiam igitur peregit, nullum placere senatusconsultum fieri. Omnesque ita accipiebant, privatos eos a Claudio judicatos: multique ex consularibus verbo adsensi sunt. Alia sententia, asperior in speciem, vim minorem aliquanto habuit, quæ patricios coire ad prodendum interregem jubebat. 78 censendo enim, quoscumque magistratus esse, qui senatum haberent, judicabat; quos privatos fecerat auctor nullius senatusconsulti L. Corne faciendi. Ita labante jam caussa decemvirorum, L. Cornelius decem- lius Maluginensis, M. Cornelii decemviri frater, quum ex consularibus ad ultimum dicendi locum consulto servatus esset, simulando curam belli, fratrem collegasque ejus tuebatur: quonam fato incidisset, mirari se' dictitans, 'ut decemc inser. in Gron. Crev. desset 1. retinenda esset Eæd. e magistratus creatos; 1. magistratus, Gron. magistratus: Crev. viros tue tur. primi præpositionem in, et rò vindi- neremus. 77 Nec ire, nec ignoscendi modum] Nec quatenus exercere iras, nec quatenus patientia uti deberent." 78 Čensendo enim] Quum enim hujus f retulisset MS. Veith. alterius sententiæ auctores censerent aliquid, aliquid decernerent; judicabant eos, qui senatum haberent, esse quoscunque, seu qualescunque magistratus. Vult Livius eos, qui nullum senatusconsultum faciendum esse dicebant, nihil censuisse. Et sane nihil censere dici potest is, qui nihil fieri censet. 'viros, qui decemviratum petissent, 79 aut socii, aut hi maxime U. C. 305. obpugnarent? aut quid ita, quum per tot menses vacua civitate A. C. 447. nemo,justine magistratus summæ rerum præessent, controversiam fecerit; nunc demum, quum hostes prope ad portas sint, civiles discordias serant: nisi quod in turbido minus perspicuum fore putent, quid agatur. Ceterum neminem, majore 'cura occupatis animis, 80 verum esse, præjudicium rei tantæ adferre. Sibi placere, de eo, quod Valerius Horatiusque ante 'Idus Maias decemviros abisse magistratu insimulent, bellis, quæ inmineant, perfectis, republica in tranquillum redacta, senatu disceptante, agi: et jam nunc ita se parare Ap. Claudium, ut comitiorum, quæ decemviris creandis decemvir ipse 6 habuerit, sciat sibi rationem reddendam esse, utrum in unum "annum creati sint, an donec leges, quæ deessent, perferrentur. 'In præsentia omnia præter bellum omitti placere: cujus si 'falso famam vulgatam, vanaque non nuncios solum, sed "Tusculanorum etiam legatos, adtulisse putent, speculatores mittendos censere, qui certius explorata referant. Sin fides et nunciis et legatis habeatur, delectum primo quoque tempore haberi; decemviros, quo cuique eorum videatur, exercitus ducere; nec rem aliam præverti.' XLI. 81 In hanc sententiam ut discederetur, juniores Pa 79 Aut socii, aut hi maxime] Sensus horum verborum perquam obscurus est. Non satis enim intelligitur, qui sint hi socii, aut quorum socii, nec quinam designentur in tertio partitionis membro, aut hi maxime. Legi fortasse posset aut soli, aut hi maxime. Miratur M. Cornelius, quod ii qui Decemviratum petissent, aut soli, aut vehementissime præter ceteros omnes, Decemviros oppugnent. Nempe asperrimæ sententiæ, quæ nullum senatusconsultum fieri jubebat, auctor C. Claudius, qui petierat Decemviratum. Et Quintios quoque Cincin natum et Capitolinum, quos supra dejectos honore ab Appio memoravit Livius, nominatim numerat Dionysius inter eos, qui Decemviros hic insectantur et impugnant. erat 80 Verum] Equum. Non æquum esse, dum majore cura occuparentur animi, quemquam de re tanta præjudicare. Præjudicium est id quod prius judicatum, aliquod momentum affert ad futurum judicium. B1 In hanc sententiam ut discederetur] Ut in hanc sententiam senatusconsultum fieret. Verbum discedere hac in re proprium ac solenne est. Nimirum in hunc modum senatusconsulta fiebant. Is magistratus qui ad senatum Vincunt in senatu decemviri. 84 U. C. 305. trum evincebant. 82 Ferociores iterum coorti Valerius HoraA. C. 447. tiusque vociferari, ut de republica liceret dicere. dicturos ad po'pulum, si in senatu per factionem non liceat. Neque enim sibi privatos, aut in curia, aut in concione, posse obstare; neque se imaginariis fascibus eorum cessuros esse.' Tum Appius, jam prope esse ratus, ut, ni violentiæ eorum pari resisteretur audacia, victum imperium esset: 83 Non erit melius,' inquit, ' nisi de quo consulimus, vocem misisse.' et ad Valerium, negantem se privato reticere, lictorem accedere jussit. Jam Quiritium fidem inplorante Valerio a curiæ limine, L. Cornelius complexus Appium, 85 non cui simulabat consulendo, diremit certamen. factaque per Cornelium Valerio dicendi gratia, quæ vellet, quum libertas non ultra vocem excessisset, decemviri propositum tenuere. Consulares quoque ac seniores ab residuo tribuniciæ potestatis odio, cujus desiderium plebi multo acrius, quam consularis imperii, rebantur esse, prope malebant postmodo ipsos decemviros voluntate abire magistratu, quam invidia eorum exsurgere rursus plebem. si leniter ducta res sine populari strepitu ad consules redisset, aut bellis interpositis, aut moderatione consulum in imperiis exercendis, posse in oblivionem tribunorum plebem adduci. Silentio Patrum edicitur delectus. juniores, quum sine provocatione imperium esset, ad nomina respondent. legionibus scriptis, 86 inter se decemviri comparabant, quos ire ad bellum, quos præesse exercitibus oporteret. Principes inter decemviros erant Q. Fabius et Ap. Claudius. bellum domi majus, quam foris, adparebat. Appii violentiam aptiorem rati ad comprimendos urbanos motus: 87 in Fabio minus in bono constans, quam navum in malitia, ingenium esse. Hunc enim virum, egregium olim domi militiæque, decemviratus collegæque ita mutaverant, Delectum habent. 8 postmodum Gron. Crev. 82 Ferociores] Omnes scripti ferocioresque præter Sorbonicum, qui consentit cum vulgatis. 83 Non erit melius] Verba minantis: quæ idem prorsus valent, ac si dixisset Appius: malum sibi arcesset, quicunque vocem emiserit alio de negotio, quam de quo consulimus. Sic fere infra, c. 48. Quiesse erit melius. 84 Se privato reticere]_Se reticere ex jussu privati hominis. Privato in dandi casu. ut piebat prohibere, ne, si implacabilem se præberet Appius, inde aliquod nasceretur seditionis incendium, quo et ipse et ceteri Decemviri conflagrarent. 86* Inter se....comparabant] Inter se communi consilio decernebant. Familiaris Livio locutio. 87 In Fabio minus] Minus hic resolvendum videtur in has voces magis non, quomodo apud Ter. in Hec. Act. IV. sc. 4. Non tibi illud factum minus placet, quam mihi: i. e. Ñon tibi magis illud factum non placet, seu displicet, quam mihi. Sensus igitur erit: in Fabio magis esse ingenium non constans, sive inconstans in bono, quam gnavum 85 Non cui simulabat consulendo] |