Obrazy na stronie
PDF
ePub

gehören: man vergl. romun. «ãρн (inserere). Dunkel ist коp in покоpz (obedientia), HEпOKOρz (inobediens), oуkoρz (contumelia).

Mit Wurzeln der fünften Classe hangen noch folgende Nomina zusammen: 1. Bapz (aestus), noɛapz russ. поварь (сoquus, let. povars), russ. соловарь (Salzsieder), наварь (das Angeschweisste) von Bp; 2. oyдapz ictus von дp; 3. пoжapz (incendium), neuslov. žar (radius), serb. Hap (pruna), russ. жарь (aestus, pruna) von p; 4. пapz in zenapz vapor und in Ezicoкoпaphнz (fizérys alte volans) von пp; 5. сRaρz poln. swar (rixa) von cap; 6. prov.-russ. ваpь crates in fluvio; 7. чapz veneficium; 8. Apz in pacoдpz (rasum deterens, monachus), im prov.-russ. листодерь ventus fortis und in пaзpZ (stipula lini) von др: in паздєря steht зд für д, wie in вєздєть für ведеть ducit, зиздъ für und neben зид% muгus; прнзд adventus von der Wurzel taд; 9. per im neuslov. srakoper (lanius) von np (volare): der erste Theil dieses zusammengesetzten Wortes hängt mit der Wurzel свρzк, woher auch свpaка neuslov. sraka (pica), zusammen; 10. виρz (vortex) von вр; 11. жнρz (pascuum) von жp; 12. neuslov. tir, poln. tor (via) von Tp: man vergleiche franz. route vom lat. rupta. Die Wurzel von mиpz, wofür auch häufig мkpz: BAAднмнрz, Baaднмkpz, finden wir im sanskr. smr (memorem esse), welches sonderbarer Weise das anlautende s im Slavischen wie im Deutschen abgeworfen: Ricimirus, Ricimêrus; dieses mиpz ist jedoch nicht unmittelbar vom Verbum mp abzuleiten, sondern hängt damit durch ein Nomen zusammen, gerade wie das oben behandelte славя:Владиславѣ und владимиръ sind weder ihrer Bedeutung noch ihrer Bildung nach verschieden.

Прость (simplex) kann für простря (Wurzel стр) stehen, wie Братъneben кратря vorkommt; •Apz (lectus), woraus одph (craticula), ist von Ap abzuleiten: man vergleiche prov.-russ. одерь und одрина (Schindmähre) und das deutsche Schaft mit schaben; die Bildung ist analog der von KAZ; das poln. zazdrość invidia setzt ein altslov. 34здpz voraus, so wie dem altslov. пonρHшTE попришТЕ (stadium) ein Subst. nonpz (vergl. prov.-russ. попры) zu Grunde liegt.

Sechste Clssse.

Das auslautende k des Thema wird von dem Suffixe durch j oder B getrennt: im ersteren Falle wird das Suffix abgeworfen.

а) 1. дѣ:зълодки maleficus, лицедки simulator, любодѣй adulter, adulterium, чародѣй magus; russ. кознодый Ränkeschmied, лиxодый maleficus; 2. Ark: BOдолkй aquarius.

Man füge hinzu russ. ротозbй (Gaffer), муKоckй (farinam cribrans). Das Adj. говkннz (religiosus) scheint ein Substantiv гoвkй von гoвk (говkти) vorauszusetzen.

b) n'k: пpunkвz cantio.

So sind zu deuten: neuslov. odev (tegmen); serb. orpjeв (calefactio), пролев (effusio), ycjeв (sementis); russ. зывь (fauces), cтвь, заствь (satio), посЕвь (sementis). Dem гíkвz (ira) scheint eine Wurzel røk, woher auch noдzгнkтz (stimulus) und гнkтити (accendere), zu Grunde zu liegen. · căâï (membrum, vas, judicium, eigentlich das Zusammenfügen und das Zusammengefügte) ist wahrscheinlich aus că und zusammengesetzt: vergl. serb. над sреs aus на und д und altslov. Ozдo ferner lit. abdas vestis, prëdas additio, iždas thesaurus, indas und sudas vas: überall ist k lit. é abgefallen.

Siebente Classe.

Das auslautende des Thema wird zu oв gesteigert. (Vergl. Gramm. J. 145.)

1. 3W:п030R% vocatio: russ. з0в'ь steht für ein altslov. зZBZ, daher Gen. зва; 2. кры: кровZ tectum, покpoвz velamen, patrocinium, czкpoвz latibulum; neuslov. krov, pokrov; 3. p: porz, ры: пpkρоgz fovea; neuslov. rov.

Hieher gehört auch serb. Tовити pabulum amplum praebere von T. Die russ. Formen вoй (ululatus), пoмoй (eluvies), водорoй (Wasserriss) setzen nach Vergl. Gramm. I. 376 altslov. Bй, мый, ρый voraus. Man beachte russ. позывы (vocatio), отрывь (pars, in qua aliquid abruptum est), прорывъ (ruptura) und prov.-russ. обмывъ.

Auch die Adjectiva soуй (luxurians), covй (vanus) und movй (sinister) scheinen auf Wurzeln dieser Classe zurückgeführt werden zu sollen: soyй auf , dessen Urbedeutung crescere gewesen ist, wie aus und dem griech. qutóv hervorgeht, so dass оуй, eigentlich „üppig wachsend“ wäre, wobei indessen magyar. buja und die Möglichkeit einer Entlehnung aus dem Finnischen nicht ausser Acht zu lassen; covй auf с für sanskr. śvi (tumescere), wovon nach Benfey im Glossar zur Chrestomathie auch das sanskr. śunja (inanis), so dass covй sowohl als śunja eigentlich tumidus bedeuten würden; шoyй endlich auf ein auch dem sanskr. savja (sinister) zu Grunde liegendes su.

Achte Classe.

Der Vocal des Thema wird unverändert gelassen.

1. град: градъ grando: 2. драг : драгъ carus ; 3. жас:прѣжасъ, оужасъ stupoг: 4. каз: оказя ostensio; 5. клад: накладѣ usura, поклад depositum, прикладъ exemplum, прѣкладя translatio, CZKAAAZ compositio; russ. .а,ь thesaurus; 6. Max: mayz vibratio; 7. naд:зanaдz occasus; 8. nac: опacz cura, пpunaсz luerum, cznacz salus, salvator; 9. pacT: pacTz statura, aetas, in russ. Quellen auch tózo usura; прирастz accessio: 10. car:nocarz compages, nuptiae, dos; 11. cAAA : c^a^z, woraus сладъкъduleis; 12. смаг:посмага placenta; 13. хвраст: украсть, russ. хворостъ virgulta, in хврастнює; 14. x^^: x^^z aura; 15. д: venenum (vergl. orρABA venenum von тpoy nutrire, franz. poison vom lat. potio, deutsch Gift [angelsächs. donum, ahd. venenum] von geben), oɛkдz prandium, BAKMAZ gulosus, кρZвоwдz sanguinivorus; russ. 110,10,1ь anthropophagus, мяcob,ь Fleischzeit; 16. д:прнзд% adventus; russ. здь; 17. tac: notacz cingulum. Für 3нAKZ signum scheint eine secundäre Wurzel 384K angenommen werden zu sollen.

Neunte Classe.

Der Vocal des Thema wird entweder unverändert gelassen oder zu k gesteigert.

а) 1. Брид : Бридъ in Бридъкъ foedus und in кридость vehementia; 2. вид: видя species; 3. двиг: пoдgигz certamen; 4. AHR: AHBz miraculum (man erinnere sich, dass die Begriffe splendere [sanskr. div] und videre häufig durch dieselben Wurzeln ausgedrückt werden, und dass lat. mirari auch für intueri gebraucht wird: дивъ ist daher das Angeschaute xar x(v); 5. жив:живZ vivus; 6. им:заимъ mutuum, нанмъ naulum, wofür auch замъ, намъ für зајѣмъ, најьмZ; сънѣмъ congregatio; 7. иск: искъ russ. искъ actio; 8. лик : ликъ chorus; auch лик» in толикъ, юликѣ ist hieher zu ziehen und von der Wurzel Aнк pingere abzuleiten: die Vergleichung desselben mit sanskr. dre ist wohl nicht gerechtfertigt; 9. лих : лихъ vacuus; 10. ник: поникѣ in поникомъ сѣдѣти incurvatum sedere. alex.; 11. писк: пискZ Topçuvia consonantia, tibicen ; мышепискъ murium pipatus; 12. стриг:стригѣ, остригъ tonsura; 13. тиск: потискъ cochlea ; 14. тих: тихъ tranquillus; 15. шик : ошик» cauda; оушных diáòqua diadema. esth. 8. 15. шнnz von der Wurzel шên findet sich in mнпzкz гosа; serb. íисак hinnitus von њиск; russ. крикъ clamor von крик etc.

b) 1. Bнc: B-kсz, нзвkсz, пp‍ké‍kсz statera, зalcz linteum; 2. Aнк: Akкz in akк, das ein plur. Instr. ist und uti bedeutet; 3. мнс: прнмkcz admixtio, czмbcz commixtio; 4. CHHг: cukrz nix; съмѣсъ сниг:cukrz 5. THCK: Tскz torcular.

Zehnte Classe.

Der Vocal des Thema wird unverändert gelassen.

1. кор: вяскоурх exhalatio; 2. коүр: коуръ gallus; 3. коус : искоусz tentatio; 4. люв : ЛЮБZ carus ; чд liberorum amans; 5. тpoyn: тpoynz cadaver: vergl. auch crpoynz vulnus; 6. тоук : тоукZ аdeрs; 7. oyâ:oyäz membrum; 8. oун: оунz in оуннй melior; 9. moyм: moyz sonitus; 10. or : ¡rz auster. Serb. плусак nimbus von п.ьуск; poln. lud populus, strug scalprum von AA, cтpoyr etc.

[ocr errors]

Eilfte Classe.

Der Vocal des Thema wird entweder unverändert gelassen oder zu o gesteigert. (Vergl. Gramm. I. 134.)

а) 1. ВЕД : ОБЕД& neben оводъ annulus; 2. гонез : гонезъ sanatio (гонезъ неДжжьный izborn. svjat.); 3. rpes : noгpez sepultura; 4. жer: oжerz rutabulum: neuslov. ožeg, ožga setzt ein altslov. Жѣгъ voraus; 5. клеп : заклепz neben заклопz claustrum; подъклnz statera; поклипъ neben поклопя cooperculum; 6. MEA: Meaz mel, vinum; 7. MET: OMETZ neben oмoтz ora; HAMETZ tentorium; orzMETZ abjectio ; подъмєтъ limbus; ұмтъ stercus; 8. плєск : плескѣ in плескомь оударити сит sonitu percutere: serb. пљесак deutet auf ein altslov. плѣскъ; 9. плет : плетъ neben плот» sepes; исплетZ für схплєтъ connexio ; 10. пєк : Пекѣ aestus; 11. рек: доброрекѣ facundus ; ПЕКā 12. СТЕГ : ОСТЕГА vestis; 13. TEK TEKZ neben TOKZ, OYTEKZ cursus; доsρотEкz pulchre fluens; 14. TEC: PACTEcz segmentum. Meдz mel ist sanskr. madhu mel, potus inebrians, griech. μdo, und beide sind wohl ungeachtet der Aspirata in madhu von mad ebrium esse abzuleiten. Benfey im Glossar zur Chrestomathie. 229.

So sind auch zu beurtheilen russ. деть volatus, гнеть Heubaum etc.

b) 1. Бред : Бродz vadum; 2. ВЕД : въводZ inductio; изводъ exemplar; наводъ inductio; окоди annulus, auch o¤ндZ und falsch Orkдz geschrieben (vergl. prov.-russ. ободь locus circumseptus und обидецъ annulus, wie обнижь von нога); проводя comes; прѣводъ versio ; оуводъ canalis; 3. вез: возъ currus; 4. вєл : произволz voluntas; 3. грєв : грокъ sepulcrum; 6. жєн : гонz pulsio; изгонъ expulsio ; russ. гонъ; 7. клеп : заклопz claustrum; поклопz cooperculum ; 8. ліг : залогъ pignus; налогź invasio; orzaorz abjectio; noaorz depositum, als Adj. declivis; пpнлoгz additamentum: пp‍kazaoгz praepositio; CzAOгz compositio; corz consors; serb. aoг in леи логOм jacet; 9. AEM: AOMZ fragmentum, KOCTOлOMZ dolor ossium; 10. MET: OMOTZ ora; 11. HEC: BOдOHOсz hydria (eigentlich Wasserträger); поносъ exprobratio; принося xenium; пронося (рѣчи) профора pronunciatio; теслонося aquila marina, eigentlich asciam ferens; 12. пAT: NAOTZ, ONAOTZ sepes; 13. peк: poкz definitio; зaрокz terminus; нaрокz dies statutus, fatum (romuп. нерок); поpoкz dedecus; oтρокz puer, eigentlich infans: poln. niemowiątko (vergl. Orpaдa relaxatio, eigentlich incuria, отρднz neben нÉрдьнZ άveztóg und das dem franz. aveugle zu Grunde liegende aboculus); пpopокz prophetа; oу poкz, wohl für вzзpoкz, causa; оурокz sententia; 14. cтer: croгz meta, Schober, eigentlich das Bedeckende oder Bedeckte; 15. TEK: TOKZ fluxus, torcular; OтOкz tumor, insula (vergl. Ocтpoвz); пOTOKZ fluvius; CAMOтOкZ sponte fluens; CZтOKZ facultates (vergl. serb. cтока und стеhи comparare).

So können auch folgende Wörter erklärt werden: 1. das in altruss. Quellen vorkommende бepe3030ль (das altslov. Epkз030лz lauten würde), Birkengrün, für April von 3^; 2. зacоz alternus von ces in себе sui; 3. das dem Denominativum гонозити sanare zu Grunde liegende гонозъ von гонез; 4. das Thema des Verbum мочити madefacere: мокъ von MEK in мекнӑти neben мокнѣти madefieri ; 5. кромz aгx (кромоу in arce. opis. 51): vergl. russ. кремль.

Zwölfte Classe.

Der Vocal des Thema wird unverändert gelassen.

1. год: годъ tempus (vergl. рокz von рек); 2. дом:домъ domus; 3. звон:звонѣ sonus; 4. коп : OKOпz vallum; nрkкопz fossа; 5. Moзr: Moзгg cerebrum; 6. noн: пpknoнz impedimentum; 7. пpoc: Exпpocz interrogatio; 8. TROP TROρz habitus corporis; зZAOTвopz maleficus; пoтвоpz calumnia; притRоPZ потворя porticus; oуTвopz delineatio, ornatus; 9. тon: noтonz diluvium; 10. XBOCT: Xвостz cauda; 11. xoдz : мнмоɣодz пáρodos praeteriens. jez. 16. 25.; прнɣодz adventus.

Hieher gehört auch sorg deus (sansk. bhaga als Adj. venerabilis, als Subst. fortuna, potentia divina, Name eines vedischen Gottes, später Sivas, zend baga, altpers. baga deus. Lassen, Zeitschrift für Kunde des Morgenlandes. 3. 445; Spiegel, der 19. Farg. des Vend. 12. Das mit bhaga verwandte Bayatos ist der phrygische Name des Zeus. Lassen, Zeitschr. der deutsch, morgenl. Gesellsch. 10. 369); KOсz in с'kнокосz pratum. gramm. 79. 88, wobei o als Wurzelvocal vorausgesetzt wird. Dunkel sind коръ in покоръ obedientia, in непокоря inobediens; кропъ in оукропъ Gefäss zur Aufbewahrung warmen Wassers in der Kirche (vergl. neuslov. krop); Hepoдz incuria; czмотpz recensus.

Dreizehnte Classe.

Der Vocal des Thema wird entweder unverändert gelassen oder zu oder zu oy gesteigert. (Vergl. Gramm. I. 144.)

а) 1. зъл : зълъ malus; 2. кък : кѣкъ coma; 3. мък : замъкъ_claustrum, russ. замокъ ; 4. съл: CzAZ legatus; noczɅz legatus, negotium, neuslov. posel, russ. посоль; 5. czп: Haczпz agger; нсzпz in HсzпkHz bimaris, eigentlich arenosus: vergl. magyar. iszap lutum in litore vel fundo aquarum: 6. czc: czcz mamma; 7. тZк: &тZкя subtemen, russ. утокь, poln. wątek.

Serb. надам inflatio würde altslov. надѣмъ (von дъм) lauten; уздах gemitus; russ. вздохъ; сось in молокосось Milchbart, насось Heber. Altslov. прнтокz xρízos fibula, èvorov inauris, quós camus ist wohl mit Tzк zusammenzustellen.

b) 1. гz6: czгwez plicatio, гwsz in гwɛzêz plicabilis; 2. Azɣ: Azздwɣz halitus, chorvat. dih. lučić. 97; 3. кZK: KыKZ coma; 4. нzр: нpz turris; пpopz neben проноpz malum (vergl. russ. нырокъ mergus).

c) 1. гzɛ: coугoyez duplex; 2. гazy: глoyz surdus; 3. крzу: кроуz frustum; 4. Mza: мoyдz tardus; 5. czy coyxz siccus.

:

Den Denominativa коудити expergefacere, ноудити cogere und изнурити absumere liegen auf die hier angegebene Weise gebildete Nomina zu Grunde: die entsprechenden Wurzeln sind 68A, нzp und das aus dem Sanskr. erschlossene нZA. Dunkel sind кoyпz in зaкoуnz homo mercede conductus, Hскоyпz pretium redemtionis; novcтz desertus und in Maconoycтz jejunium. Neuslov. smok draco scheint aus смък repere entsprungen zu sein.

Vierzehnte Classe.

Der Vocal des Thema bleibt entweder unverändert oder wird zu k gesteigert. (Vergl. Gramm. I. 144.)

а) 1. зид : задъ, сѣдъ neben зид» und зиздъ murus; 2. льг: льгѣ in льгѣкъ levis; 3. чьт: причт clerus; 4. пkс: пkсz canis; 5. TAK: Tькz neben тнк% sup. 234. 2. speculum; 6. 48:46ɣs sternutatio; 7. шLE: WEEZ neuslov, šev sutura, нaшLEZ insutum, noдzшkez tò xothòv toυ úñodýμatos, oyшez pileus.

Das russ. жемъ, жомъ Presse würde altslov. жѣмъ lauten. звонѣ sonus; прѣпонz impedimentum, serb. напон intentio, сапон funis; ходъ ambulatio, мимоходъ praeteriens, приходъ advena sind nicht von den Wurzeln зBH, пн und шA, sondern von den sonst nicht nachweisbaren Formen зBEH, NEH, WEд, oder зROн, noн, xoд, deren oder sanskr. a in dhvan sonare und in sad ire gegenübersteht, abzuleiten. Auch коня in коньць finis, in поконя (на поконя tandem) und in закон» lex gehört wahrscheinlich zu einer mit ч identischen Wurzel чн oder Koн.

Serb. низ (низ бисера linea margaritarum) ist von der Wurzel H3 infigere; altslov. murz in окомкгz momentum von мг; писZ in подѣпися subscriptio von пьс; тикъ speculum von тьк abzuleiten: man vergleiche зидъ und зиздъ neben зьдѣ von зад.

b) 1. o: Abnz als Subst. viscum, als Adj. decorus; 2. M&н: помkня memoria; serb. пoмeн, спомен memoria scheint durch н gebildet zu sein und einem altslov. nomanz, d. i. помьн - нz, zu entsprechen; 3. cвLT: Cвkтz lux, dialect. mundus (das Lichte, Sichtbare: vergl. sanskr. lôka); 4. QBLT: чвkтz flos.

So ist auch nkcz in пkсzкz arena aus nc conterere gebildet.

Fünfzehnte Classe.

Der Vocal des Thema wird entweder unverändert gelassen oder zu ak oder a gesteigert. (Vergl. Gramm. I. 139.)

a) 1. Bazr : Bazrz in gazrzez humidus; 2. BAZK: BAZKZ lupus; 3. razɛ : razez in razgoкz profundus; 4. длѣб : длѣвъ in длявокѣ profundus; 3. дляг : длъгz longus; прѣдлъГъ: БЕЗ прѣдляга sine mora; 6. длъг : длѣгъ debitum (дръжимѣ За длѣГ%: vergl. lat. obligatio); 7. млък : млZКZ in млѣвомь tacite; 8. плъз: плъзъ in плъзѣкъ lubricus; 9. стлъп : стлѣпъ columna; 10. Тлък : ТЛѣкъ, пρотлzкz interpres, interpretatio.

b) 1. Бляск : Блѣскъ, облѣскѣ splendor; 2. сляп : слѣпъ coecus.

c) 1. BAZK: OBлAкZ nubes; neuslov. vlak rete, russ. волокь tractus; 2. гazд: гaaдz fames, im Allgemeinen cupido: гaдство Theoveía aviditas, глAдоBAтн ThovexTev plus justo appetere; 3. razk : гazкz urceus. opis. 245. (auch sonst scheinen Gefässe nach dem Geräusche der herausströmenden Flüssigkeit benannt zu werden: връчь, чван%); 4. длък : длакъ in клѣкодлакъ lupi speciem habens: so erklärt Rosenberger, Formenl. 293., auch das let. vilkacs (vilkaci) Werwolf, das altslov. BAZKOOKZ lauten würde; 5. зAZK: зAAк% gramen; 6. maza : maaz juvenis, tener (vergl. sanskr. mrdu und deutsch Malz); 7. mazt: maatz malleus; 8. nazɣ: naaɣz timidus; 9. cazɛ: caaɛz debilis; 10. ɣazn : xaanz servus.

Auch власъ capillus, глася ѵох, класъ arista setzen die Wurzeln влъс crescere, глъс sonare, KAZC pungere; naatz pallium eine Wurzel nazт extendi voraus, wie пpzтz pannus zeigt; serb. млaз muletus stammt von mazз. Man beachte auch die altslov. Verbа склABATH CA, OCKAаьнти сa subridere, тлчнти contundere und въстлапити mitigare und die Wurzeln склъв, Тлък, тлъп.

Sechzehnte Classe.

Der Vocal des Thema wird entweder unverändert gelassen oder zu pt oder pa oder po gesteigert. (Vergl. Gramm. I. 139.)

a) 1. 6рzз: 5pzзz velox; 2. Bpzг: нзBpzгz, гuss. Hзвергь, пеbеп нзврaгz ejectio; 3. вpzɣ : Rpzxz culmen, chorv.-slov. vrh aetas: svoj vrh dorasti; 4. гpz6: гpzz gibbus; 5. гpzA: гpzAz superbus ; 6. дръз : Дръзѣ, дръзѣкъ audax; 7. зрък: зрѣкѣ caesius ; 8. крък:кръкъ cervix; 9. крът : крѣтъ, кряторыг talpa; 10. мръз: мръзъ in мръзѣкѣ impurus; 11. прът : прѣтъ pannus; 12. сврък : сврѣкѣ

« PoprzedniaDalej »