docere populum sibi comissum. In primis tenetur scire decem precepta legis quæ sunt hæc.

Decem præcepta legis.

Primum est non habebis Deos alienos. Secundum est non assumes nomen Dei in vanum. Tertium est memento ut diem sabbati, id est, diem dominicam sanctifices. Quartum honora patrem tuum et matrem tuam. Quintum non occides. Sextum non mœcaberis. Septimum est non furtum facies. Octavum \ est non falsum testimonium dices. Nonum est non concu pisces rem proximi tui. Decimum est non concupisces uxo rem proximi tui.

Articuli fidei.

Tenetur etiam scire quilibet sacerdos de necessitate articulos fidei et secundum unum modum dicuntur duodecim propter XII. Apostolos qui per inspirationem Sancti Spiritus in unum congregati singuli singulos apposuerunt articulos. Beatus Petrus apposuit primum dicens: Credo in Deum Patrem Omnipotentem, Creatorem cœli et terræ. Andreas: Et in Jhesum Christum, Filium eius unicum, Dominum nostrum. acobus Zebedei: Qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine. Johannes: Passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus. Thomas: Descendit ad inferos, tertia die resurrexit a mortuis. Jacobus Alphei: Ascendit ad cœlos, sedet ad dexteram Dei Patris Omnipotentis. Philippus: Inde venturus judicare vivos et mortuos. Bartholomeus: Credo in Spiritum Sanctum. Matheus: Sanctam ecclesiam cathoJicam, Sanctorum comunionem. Symon: Remissionem peccatorum. Thadeus: Carnis resurrectionem. Mathias: Vitam eternam. Amen. Et secundum aliam distinctionem dicuntur XIIII. articuli. Septem qui pertinent ad divinitatem, et septem ad humanitatem. Illi qui pertinent ad divinitatem sunt hii. Primus est: Credo in unum Deum Patrem Omnipotentem,` Creatorem cœli et terræ. Secundus est: Et in Jhesum Christum, Filium eius unicum, Dominum nostrum: Tertius est: Credo in Spiritum Sanctum. Quartus est: Sanctam ecclesiam catholicam, Sanctorum comunionem. Quintus est: Remissionem peccatorum. Sextus est: Carnis resurrectionem. Septimus est: Vitam eternam. Amen. Isti sunt septem qui pertinent ad

humanitatem. Primus est: Qui conceptus est de Spiritu Sancto. Secundus est: Natus ex Maria Virgine. Tertius est: Passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus et sepultus. Quartus est: Descendit ab inferos. Quintus est: Tertia die resurrexit a mortuis. Sextus est: Ascendit ad cœlos, sedet ad dexteram Dei Patris Omnipotentis. Septimus est: Inde venturus est judicare vivos et mortuos.

Septem sacramenta ecclesiæ.

Septem sunt sacramenta ecclesiæ quæ quilibet sacerdos tenetur scire, et sunt ista quæ secuntur. Primum est baptismus. Secundum confirmatio. Tertium ordo. Quartum eucharistia. Quintum matrimonium. Sextum pœnitentia. Septimum extrema unctio.

·Dona Spiritus Sancti.

Septem sunt dona Spiritus Sancti, videlicet: Spiritus sapientiæ et intellectus, consilii et fortitudinis, scientiæ et pietatis, et spiritus timoris Domini.

Peccata mortalia.

Septem sunt peccata mortalia, scilicet: superbia, invidia, ira, accidia, avaritia, gula, et luxuria.

Opera misericordiæ.

Septem sunt opera misericordiæ cum quibus debet homo contra peccata mortalia se munire, scilicet: Visitare infirmos, cibare esurientes, polare scitientes, redimere captivos, vestire nudos pauperes, dare hospitium pauperibus, et sepelire mortuos. Ista predicta volumus quod sciat quilibet rector vel vicarius, et super ipsis possit instruere populum sibi comissum in predicationibus et hoc frequenter, quando ei videbitur expedire.

Quod clerici in ordinibus sacris constituti non audeant ludere in publico ad taxillos, aleas nec esquaquos.

Et quia nonnulli clerici propriæ salutis obliti, plus eligen

TOMO XVI

21

tes infamiam quam famam discurrunt per plateas et vias publicas ludendo ad taxillos et ad aleas, et quod deterius est in ecclesiis quæ domus orationis sunt; idcirco nos huic mor bo obviare volentes et quia interdum plus ab aliquibus time... tur peccuniæ dispendium quam salutis, statuhymus quod nullus clericus civitatis vel diocesis Illerdensis in sacris hor dinibus constitutus ludat in plateis vel viis ad aliquem ludum taxillorum, nec ad aleas, nec ad scacos. Et qui contra fecerit, solvat nobis qualibet vice pro pœna X. solidos jaccenses. Et qui luserit in ecclesia vel eius ciminterio ad texillos vel ad aleas, solvat XX. solidos. Illi autem qui tales lusores nobis revelaverint, tertiam partem habeant dictæ penæ.

Quod clerici non audeant accipere quæstoriam aliquam.

Preterea statuhymus quod aliquis clericus beneficiatus seu in sacris ordinibus constitutus non audeat ire in questam seu quæstoriam alicuius Sancti vel Sanctæ Dei, hospitalis aut pontis, seu alia quacumque. Contrarium vero facientes sint ipso facto excomunicati. Beneficiati autem eo ipso beneficiis quæ obtinent, sint suspensi.

Quod omnes curati habeant constitutiones synodales, alias punicntur.

Et quia aliqui sacerdotes sunt valde negligentes circa observationem constitutionum sinodalium, quas non sine gravi et suarum periculo animarum servare contempnunt, ad excusandas excusationes in peccatis dicunt se non habere predictas constitutiones, in virtute sanctæ obedientiæ et sub pœna excomunicationis mandamus omnibus et singulis archipres byteris quod hinc ad festum Resurrectionis Domini habeant omnes constitutiones synodales, et cum visitaverint suos archipresbiteratus instruant clericos, quomodo debeant eas ob→ servare. Et nichilominus injungimus omnibus et singulis clericis curam animarum habentibus quod ad longius, hinc ad festum Pentecostes dictas constitutiones habeant, aliter eos fortiter puniemus. Et si aliquæ constitutiones inventæ essent quæ non essent in hac compilatione, non adhibeatur eis fies, nec sinodales constitutiones esse credantur. Quicumque autem eas habere vel corrigere voluerit, inveniet librum pe

nes Decanum Illerdensem, vel penes scriptorem nostrum.

XL.

Constitutiones Domini Poncii de Aguilanido Dei gratia Episcopi Illerdensis. (Vid. pág. 157.)

Anno Domini MCCC. octavo, die lunæ quæ fuit quinto idus decembris nos Poncius Dei gratia Episcopus Illerdensis in nostra cathedrali ecclesia sanctam sinodum celebrantes ad instar predecessorum nostrorum laudamus, aprobamus et irrefragabiliter per omnia confirmamus constitutiones factas per predecessores nostros.

De indulgentiis associantium Corpus Christi ad infirmos.

Quia sacratissimo corpori Domini nostri Jhesu Christi debet a Christi fidelibus quantacumque potest reverentia exhiberi, licet ad hoc omnes Christiani voluntari esse debeant, ut inde ad exhibendum ei reverentiam se præbeant magis promptos, quot ad majorem gratiam se noverint assecutos, de Omnipotentis Dei misericordia et Beatorum Petri et Pauli eius meritis confidentes omnibus vere pœnitentibus et confessis qui in civitate vel diocesi nostra sacerdotem portantem Eucharistiam ad comunicandum infirmum in eundo vel redeundo associaverint, viginti dies, et si cum brandone vel cereo accenso ipsum sacerdotem comitati fuerint XL. dies, de injuncta sibi legitime pœnitentia per gratiam Sancti Spiritus misericorditer relaxamus.

De indulgentiis salutationis virginis Mariæ ter in pulsatione crepusculi dicenda.

Insuper ad honorem Beatissimæ Virginis gloriosa, sancta approbante sinodo, sthatuhymus, quod singulis diebus per ecclesias parrochiales civitatis et diocesis nostræ post completorium in crepusculo noctis de die cum pulsetur seu repiquetur cimbalum aliquantolum per tres pausas, et quilibet fidelis audiens ubicumque fuerit flectet genua, si tamen ei pos

sibile fuerit et honestum, et salutet ter Beatam Virginem dicendo Ave Maria etc., ob eius reverentiam et honorem, ut ipsa quæ advocata nostra est intercedat apud Dominum nostrum Jhesum Christum filium suum pro cuncto populo christiano, et ipsum ab omni malo custodiat, et eidem salutem corporis et animæ conferre dignetur. Nos vero de Omnipotentis Dei misericordia, et Bealorum Petri et Pauli Apostolorum eius, ac eiusdem Virginis gloriosa Matris confidentes omnibus vere pœnitentibus et confessis qui præmissam reverentiam eidem gloriosæ Virgini exhibuerint, ut eam ut premittitur salutaverint, XL. dies de injuncta sibi legitime pœnitentia per gratiam Sancti Spiritus misericorditer relaxamus. Adhicientes ob honorem ipsius Virginis quod quando horæ Beatæ Mariæ recitabuntur, post quamlibet foram canonicam dicatur Ave Maria, antequam horæ ipsius Virginis incipiantur.

Qualiter clerici civitatis et diocesis posunt testari. De mazmodina Episcopo relinquenda.

Item cum ex preteriti temporis experientia simus certi quod multi de Prioribus saecularibus, Abbatibus, rectoribus et clericis beneficialis in civitate et diocesi Illerdensi faciunt de fructibus seu redditibus beneficiorum suorum vendiciones, obliguant aliquibus proinde debitis fructus et redditus supra dictos et quando faciunt emptiones aliquas de bonis patrimonialibus seu dictorum beneficiorum faciunt sub alterius nomine confici instrumentum, ad hoc ut de bonis predictis possint testari, vel saltim illa bona possint tempore mortis dividere, vel de ipsis quæsito colore aliquid ordinare, et hoc redundet in præjudicium animarum dictorum Priorum, Abbatum, rectorum aut clericorum beneficiatorum, et dampnum beneficiorum ipsorum non modicum et jacturam, cum contingit ecclesias seu beneficia ipsa vaccare post mortem eorundem remanent in magnis quantitatibus obligata, et tempore quo ipsi Priores, Abbates et clerici beneficiati moriuntur ne dum per extraneus set per familiares et consanguineos deprædantur, et quod verecundum est et inhumanum quodam modo aliquotiens in paleis relinquuntur; idcirco Nos Poncius Dei gratia Illerdensis Episcopus volentes tanto periculo animarum Priorum, Abbatum, Rectorum et clericorum beneficiatorum predictorum ac ecclesiarum et beneficiorum i