tentione dissentiebant, caedesque plurimae catholicis ingruebant. Celebrata sunt hoc tempore multa concilia propter Arrii infidelitatem nequissimam, cuius complices multarum urbium praesules, dolo inimici decepti sunt errantes et in errorem inducentes. Siquidem quinto Constantii imperantis anno actum est Antiochiae .LXX. episcoporum concilium, ubi Photini dogma, Sabellii libyci, et Pauli samosateni damnatum est, et recta fides exposita sub Constantii praesentia.

Constantinus dum Constantem fratrem suum bello insectatur, incauta petulantia proelio se offerens, a ducibus illius iuxta Aquileiam occisus est. Floruit hoc tempore Hilarius pictaviensis episcopus, qui nimia profunditate subtilis et cautissimus disputator, thesaurus scientiae, lux doctrinae, altas scripturarum divinarum abyssos in medium reverenter adduxit; cuius dicta qui legerit, non credit eum dicere sed tonare. Floruit etiam Eusebius vercellensis episcopus, quem Iulius papa episcopum consecraverat. Eodem tempore Vercellae civitas Ligurum primatum tenebant, quem postea Mediolanum obtinuit. Florebant tunc beatus Nicolaus, Athanasius alexandrinus, Maximinus quoque trevirensis episcopus; a quo, cum Athanasius praefatus a Constantio quaereretur ad poenam, honorifice susceptus est. Hi omnes et doctrina praecipui, et sanctitate praeclari, velut luminaria quaedam ecclesiae immobilesque columnae magnam fidelibus constantiam verbo fidei atque miraculis praebuerunt. Erat enim facies ecclesiae tunc deformis, cum hinc premerentur catholici, illinc invalescerent arriani. Florebant quoque sanctus Paphnutius, Victorinus rhetor, sanctus Hilarion, sanctus Epiphanius, et multi eremitae ac sancti, ut Sisoys et Pastor abbas.

Constantius adversus Persas et Saporem, qui Mesopotamiam vastaverat, novem proeliis parum prospere certavit; novissime seditione atque intemperantia militum adoriri nocte pugnam tractans, partam paene victoriam insuper victus amisit. Constans, cum se intolerandis vitiis dedisset, ac poena provincialium favorem militum compararet, Magnentii dolis in oppido, cui Helena nomen, in proximo Hispaniae occisus est. Iulius vero papa post exilium .x. mensium, et post multas tribulationes, quas a Constantio imperatore perpessus fuerat, ad sedem beati Petri cum gloria reversus est; et fecit duas basilicas, unam in foro, aliam sancti Valentini via flaminia. Hic sepultus fuit in coemeterio Calepodii, miliario tertio ab Urbe, cuius festivitas agitur pridie idus aprilis.

XXXVIIII. LIBERIUS.

LIBERIUS

pro

BERIUS natione romanus, ex patre Ligusto, de regione via lata, coepit anno Domini .ccc.Lv., in quadam vero chronica dicitur annis .CCC.LIII. Pontificatum tenuit annis .X. mensibus VII., diebus İlic fide catholica a Constantio imperatore in exilium detrusus est, eo quod noluisset consentire haeresi arrianae, episcopatus sui anno yш, Domini .CCC.LXII. secundum chronicam Hieronymi; in chronica vero Prosperi scribitur episcopatus sui anno 1x, fuitque in exilio tribus annis. Quo facto, omnes clerici iurarunt, ut nullum alium susciperent. Verum Felice Liberii presbytero ab arrianis in ipsius sacerdotium substituto, plurimi deieraverunt. Qui tamen Felix fidem nicaenam inconcusse tenuit et servavit, et celebrans Romae concilium, cum duos ibi presbyteros Ursacium et

Valentem arriana peste cognovisset infectos, nec non imperatoris Constantii familiares, Constantio non con- . sentiente immo aegre ferente, eos a concilio XLVIII. episcoporum expulit, et ab ecclesiastica communione praecidit. Unde indignatus Constantius Felicem deposuit, et Liberium revocavit; qui taedio victus exilii hacreticae pravitati subscripsit (1); atque ita Constan

(1) Liberii causam doctissime scribit Baronius ad annum Ch. 357. n. 38-75; quem qui leget, nihil iam requiret quod ad tantae rei cognitionem verumque statum adtinet. Sirmianae formulae primae, quae diserte non erat haeretica, subscripsisse Liberium, latam in sanctum Athanasium sententiam sanxisse, cum arrianis communicasse, et sic grande scandalum in ecclesia effecisse, concedit Baronius; haereticum tamen fuisse negat, idque diu multumque demonstrat. Consonat Natalis Alexander hist. eccl. saec. iv. dissert. 32. cum Mansii animadversionibus. Nam reliquos huius controversiae scriptores infinitum sit numerare, quos inter Petrus Corgnius in dissert. 3. collect. Zachar. tom. 10, Liberium omni culpa absolvere nititur. Certe Iustinianus imperator in suo tractatu adversus Monophysitas a me his annis edito in Script. vet. tomo vi. p. 3o4. liquide ait "romanos Pontifices numquam invicem ( doctrina) dissensisse, sed rectam veramque fidem ad suam usque aetatem custodisse ,,. Quod gravissimum graeci Augusti testimonium nemo non plurimi faciet; nam si Liberius arrianus fuisset, numquam sic Iustinianus loqui potuisset. Denique in inedita Bonizonis sutrini episcopi canonica collectione seu decreto, nova quaedam liberiani lapsus mitisque admodum notio exhibetur, quae ita se habet.

Liberius post Iulium suscepit pontificatum. Hic exilio deputatur a Constantio eo quod noluisset haeresi arrianae consentire, et fuit in exilio annis III Postea vero multorum religiosorum rogalu, et maxime ad sedandam Imperatoris quam habebat erga christianos crudelitatem, concessit arrianis ut unam haberent Romae ecclesiam. Quod factum, licet si ab aliquo alio fieret, non esset vituperabile, ne auctoritas tamen romani Pontificis omnes posset ad hoc tam crudele inflectere episcopos, communi cum consilio ab omnibus catholicis, hoc concessum cassat'

tius convocato concilio cum haereticis arrianis et cum Ursacio ac Valente, Liberium reposuit in sede. Sicque infelix Liberius basilicam sanctorum Petri et.Pauli et sancti Laurentii sex tenuit annis, ubi facta est proinde persecutio magna in urbe et populo et clero; ita ut intra ecclesias clerici et presbyteri tunc ab arrianis, non prohibente Liberio, necarentur (1). Qua persecutione beatus Eusebius presbyter in Urbe per quosdam cubiculo interclusus interiit, quia Liberium esse haereticum declarabat. In chronica vero Hieronymi et Prosperi scribitur:" isto modo Liberio in exilium ob fidem. truso, omnes clerici iuraverunt, ut nullum alium ,, susciperent. Verum cum Felix ab arrianis fuisset in sacerdotium substitutus, plurimi peieraverunt,

دو

et

" post annum cum Felice eiecti sunt; quia Liberius ,, taedio victus exilii et haereticae pravitati subscribens Romam quasi victor intraverat. In historia vero ecclesiastica lib. x. cap. xxIIII. ita scribit auctor histo

ter catholicos recitaretur, prohibitum ; quamquam sanctus sit et bonus et beato Ambrosio teste laudabilis. Sepultus est in basilica apostolorum Principis.

Ambrosii quidem testimonium de Liberio extat lib. 111. I. et 4. de virginib., ubi orthodoxa recitatur Liberii ad Marcellinam monialem oratio, ante cuius initium nec non in calce ab Ambrosio Liberius dicitur beatae et sanctae memoriae. Et quidem pares de Liberio laudes ab aliis sanctis gravibusque viris, puta a S. Basilio magno ep. 263, a S. Epiphanio haer. 75, scriptae occurrunt. Quamquam et multae adversus eumdem vituperationes apud antiquos leguntur. Denique in martyrologio Coptorum alexandrinae ecclesiae, cuius descriptionem nos divulgavimus Script. vet. T. iv. p. 97. Liberius papa sanctus dicitur et acerrimus catholicae fidei adversus arrianos propugnator.

(1) De hac persecutione Baronius an. dict. n 57. Qui vero fieri possit ut haec de Liberio credantur, siquidem eius memoriam tantopere honorabat Ambrosius, equidem non video.

riae :

"Liberius urbis Romae episcopus Constantio

,, vivente regressus est de exilio; sed an hoc quod acquieverit voluntati ipsius Constantii ad subscri,, bendum, an ad populi romani gratiam, a quo pro,, ficiscens fuerat exoratus indulserit, pro certo com» pertum non habeo.

XL. FELIX II.

FELIX secundus proxime memoratus, natione romanus,

ex patre Anastasio, exulante Liberio substitutus est in papatum anno Domini .CCC.LXVI-, secundum aliam chronicam LXIX. Sedit anno uno, mensibus, diebus i Omnes dies Felicis dinumerantur sub papatu Liberii secundum chronicam Damasi papac. Hic Felix declaravit Constantium filium Constantini magni esse hacreticum, et secundo rebaptizatum ab Eusebio nicomediensi episcopo arriano; et propter hoc ab eodein Constantio depositus de papatu, secedens in quendam locum non longe ab Urbe, postea pro fide capitis decollatione martyrio coronatur kal. augusti; alibi scribitur x. kal. augusti, anno Domini .CCC.LXVII.

LIBERIUS ITERUM.

LIDERIUS

IBERIUS ante dictus secunda vice repositus coepit post Felicem anno Domini .CCC.LXVII. Sedit annis v. vel ́ circa ; quem postmodum Damasus papa synodali iudicio condemnavit, et omne quod fecerat aduihilavit (1). Arrianis igitur saevientibus et persecutionem moven

(1) Fortasse in Damasi decreto quo violatores nicaenae fidei etiam mortuos damnavit (de quo Baronius ad an. 373, n. 13 ) intelligebatur anonymus etiam Liberius. Sed haec videlicet incerta sunt.