Obrazy na stronie
PDF
ePub

dzielo; i dopiął zamiaru w zupełności, przekonał bowiem, że jego zasady są z ducha języka wydobyte, i istotnie z czasem weszły w pospolite użycie.

JÓZEF MUCZKOWSKI W dziele: Grammatyka języka polskiego, Poznań 1825, które przerobił i pomnożył w wydaniu powt. Krak. 1836 (i 1849). Pierwszy poszedł za Mrozińskim, w wielu miejscach rozwinął też własne pomysly; prócz tego wydał ją w skróceniu. W Petersburgu wyszło wydanie stereotypowe u B. M. Wolfa, tak skróconéj jak pomnożonej téj grammatyki r. 1860.

Rozprawy i wnioski o ortografii przez Deputacyą. Warszawa 1830.

MAXYMILIAN JAKUBOWICZ ułożył: Grammatyka języka pols. w 2ch tomach a w 3ch częściach, Wilno 1825-1834. Są tu nagromadzone bogate zasoby dla badaczów języka polskiego.

TOMASZ KURCHANOWICZ, obecnie professor akad. rzymskokatolickiej w Warszawie i gimnazyum realnego. Pracuje od pierwszych lat zawodu nauczycielskiego nad zbadaniem języka. Owocem jego pracy jest Gram. jęz. pols. Część I pierwszy raz drukowaną była w Wilnie 1832, przedrukowana 1834. Część II obejmująca składnią i pisownią wyszła w Warszawie 1843, trzeci raz znacznie przerobiona w Warsz. 1852. Inne jego prace do zgłębiania języka dążące, umieszczone w różnych pismach peryodycznych są następujące: Rozbiór dziela F. Z. Części mowy odmieniające się przez przypadki. Rys kształcenia się języka polskiego i porównania tegoż języka z innemi słowiańskiemi. O słownikach języka polskiego. Rozbiór grammat. języka polskiego przez Wact. Hankę dla Czechów. O nowym sposobie uczenia czytać po polsku bez abecadla. Krytyczny rozbiór gram. pols. przez T. Sierocińskiego. Rozbiór uwag filozoficznych nad abecadłem polskiém przez Dra Ludwika Natansona.

FELIX ZOCHOWSKki nauczyciel języka i literatury w instytucie szlach. w Warszawie, wydał: Części mowy odmie

niające się przez przypadki, Warsz. 1838. Następnie ogłosił swą pracę pod napisem: Mównia języka polskiego, Warszawa 1852.

FELIX JEZIERSKI nauczyciel gimnazyum w Lublinie, napisał: Przygotowania do wiedzy mowy polskiej, War. 1843. Jestto filozoficzne zapatrywanie się na wewnętrzną stronę mowy ojczystej.

TEODOZY SIEROCIŃSKI Uczył się w lyceum krzemienieckiém, następnie był nauczycielem w Szczebrzeszynie, gimnazyum warsz. i instytucie wychowania panien w Nowej Alexandryi, † 13 grudnia 1857 r. Napisal Grammatykę polską w 2ch częściach z załączeniem nauki o postaciach retorycznych, wierszowaniu i stylu, Warsz. 1847. Pedagogika czyli nauka wychowania, Warsz. 1846. Pogląd historyczny i krytyczny na pisownią polską od 1808 aż do najnowszych czasów.

J. N. DESZKIEWICZ znakomity badacz językowy, napisał Gram. języka polskiego, Rzeszów 1846. Treść odczytów we wszech uczelni Jagiellońskiej krakowskiej objaśniających układ gram. polskiej Krak. 1850. Rozprawy o języku polskim i jego grammatykach, Lwów 1843. Grammatyka języka polskiego, Rzeszów 1846.

DOBROMYSLAW ŁAZOWSKI napisał mniejszą i większą gram. języka polskiego, Krak. 1848.

ALOJZY KALIXT KOZŁOWSKI urodz. 1806 † 22 stycznia 1854 (Jurowianin) wydał: Grammatyka polska rozbiorowa ułożona podług zasad zdrowej logiki i naturalnej przez porównanie z innemi językami krytycznie roztrząsanéj, budowy języka polskiego, ze szczegółowym wykładem praw ustalonéj pisowni i odmian grammatycznych, 2 części Wilno 1850.

ANTONI CZAJKOWSKI napisal: Gram. języka polskiego, która zawiera: 1) Naukę rozbioru; 2) Naukę słoworodu i pisowni; 3) Naukę składni, Warsz. 1853.

ANDRZEJ SZTOCHEL wydal: Grammatykę historyczno kryŁyczną języka polskiego w Warsz. 1854. Autor opiera pra

widła podawane na zasobie przykładów z wzorowych pisarzy dawniejszych, a nie na przywidzeniu.

ANTONI MORZYCKI. Ziemianin, znany z prac literackich wydał w Warsz. 1857. Rys Grammatyki języka polskiego. Nie jedna dobra uwaga w tej grammatyce zawarta traci swą wartość przez nową originalną terminologię, która miała ułatwić poznanie mowy naszej, a która większą część czytelników odstraszy. Prawdziwą cześć budzi w nas zamiłowanie gorące z jakiem zacieka się autor w tajniki ducha téj mowy, przez niedołężne nasze wyższe społeczeństwo bardzo często wzgardzonej i sponiewieranej. Jednakże nie możemy tego pochwalić, że zacny autor Grammatyki odrzucił pomoc jaką przynosi w badaniach nad językiem, porównanie innych języków tego samego szczepu, a uczepił się metody filozoficznej, prowadzącej na pozór do ważnych lecz całkiem niepewnych wypadków. Najsubtelniejsze wywody filozoficzne oparte na pozór na duchu języka, w niwecz często obraca proste zestawienie z innym językiem słowiańskim a szczegól niej porównanie z językiem starosławiańskim. Dla tego też naszém zdaniem wyżej od większej części naszych grammatyk stoi grammatyka języka polskiego wydana przez Dańczyka Smitha po niemiecku w Berlinie w r. 1843, gdyż oznacza się ze wszech miar umiejętnym układem. Wstręt naszych grammatykarzy do grammatyki porównawczej, napiętnowanej przez nich odstępstwem i germanizmem, stoi na przeszkodzie wszelkiemu postępowi w poznaniu umiejętném naszego języka i prędzej nie będziemy mieli dobréj grammatyki i rozsądnej pisowni aż wstręt ten pokonamy.

STANISŁAW JACHOWICZ wydał: Pomysły do poznania zasad języka polskiego, Warsz. 1858.

RYMARKIEWICZ JAN prof. przy gimnazium poznańskiém wydał w r. 1859. „Nauka Prozy powtórne pomnożone i poprawne wydanie 1863. Poznań u J. K. Zupańskiego. Kremer J. w Dzien. Pozn. takie o niém dal zdanie: Stylistyka Rymarkiewicza należy bezwątpienia do nielicznych prac literatury naszej, które są owocem mozolnych i sumiennych

trudów, a ścisłych badań umiejętnych. Jest ona dla szkół i początkujących pisarzy przeznaczona, ale i starzy wiele z niéj nauczyć się mogą, jest dokładnym poradnikiem we wielu wątpliwościach. Wzory prozy, na wszystkie jej rodzaje, stopnie i kształty. 3 tomy, Poznań 1864.

GRUSZCZYŃSKI STAN. nauczyciel wyższy przy szkole realnéj w Poznaniu wydał: Nauka o zdaniu, zawierająca rozbiór zdania pojedyńczego, złożonego i okresu, oraz prawideł szyku. Poznań 1862. Sumienna praca.

MAŁECKI ANTONI professor we Lwowie wydał: Grammatykę języka polskiego większą, zażądaną przez konkurs i uwieńczoną przez wydział sejmowy stanów galicyjskich w r. 1863. Nadto też Grammatykę w skróceniu dla młodzieży szkólnej, Lwów 1863. Naukę języka dziełem tém posunął autor naprzód, zachował w niem metodę historycznoporównawczą. Dwie edycie obu grammatyk natychmiast zostały wyczerpane. (Obacz krytyki w Bibliotece warszawskiej z r. 1864. Zeszyt z Lutego; tudzież Czas).

MALINOWSKI FRANCISZEK XAWERY, znakomity współczesny filolog, proboszcz w Komornikach pod Poznaniem, członek Tow. przyjaciół nauk poznańskiego, porównywa język polski z innemi narzeczami słowiańskiemi. Rozprawy w tej mierze zamieszcza po różnych czasopismach, a mianowicie w tom. I Roczników tow. przyj. nauk poznańskiego, Poznań 1860, pod tyt.: Zasady i prawidła pisowni polskiej, w tom. II tychże r. 1863: Krytyczny pogląd na zasady glosowni u grammatykach polskich, wraz z uzasadnieniem ilości brzmień i głosów polskiego języka.

JENIKE LUDWIK. O znaczeniu rytmu w poezyi a mianowicie o rytmiczności języka polskiego. Warsz. 1865 r.

§ 196. Nad Słownikami z obcych i na obce języki pracowali:

1) X. FLORIAN BOBROWSKI Wydal: Słownik łacinsko-polski na wzór słownika Jakóba Facciolati ułożony w 1 tom. u J. Zawadzkiego w Wilnie 1822 r. Drugie wydanie z dodaniem wyrazów lekarskich przez Dra F. Rymkiewicza, 2 tomy, Wilno 1842.

2) KAJETAN TROJAŃSKI ur. w Lublinie, tamże pobieral nauki; r. 1813-1819 kształcił się w uniw. krak. i wrocławskim; 1819-1828 prof. w gimnazyum poz., od 1828 prof. starożytnéj literatury w uniw. krak., † u wód w Karlsbadzie r. 1850. Wypracował dobre słowniki: 1) Polsko niemiecki w 2 tom. Poznań i Berlin 1836. 2) Niemiecko polski 2 tom. Poznań i Berlin 1844-1847. 3) Słownik polsko łaciński dla szkól użycia, Wrocław 1819. Jego obszerny słownik polsko łaciński spłonął w pożarze Krakowa.

3) ZYGMUNT WECLEWSKI wydal: Słownik łacińsko-polski do autorów klassycznych zwykle po gimnazyach czytywanych, Poznań 1851. Słownik grecko-polsko-łaciński przez profesora Szkoły głównej Z. Węclewskiego. Warszawa u S. Orgelbranda.

4) WOELKEGO F. A. Slownik Łacińsko- Grecko-Polski Wydanie stereotypowe.

5) X. ANTONI BIELIKOWICZ direktor gymnazium w Krakowie wydał: Słownik polsko łaciński w drukarni uniwersytetu Jagielońskiego. Kraków 1865. Z wydanych słowników polsko-łacińskich najlepszy.

6) JURKOWSKI MICHAL, magister filozofii, ur. w Krakowie poświęcał się literaturze greckiéj na akad. krakows. i uniwersytetach zagranicznych, po powrocie do kraju profess. w gimnazyum akad. krakow., później w lic. krzemienieckiem emeryt w Krzemieńcu przed 20tu laty. Wypracował przez lat kilkadziesiąt wyborny Słownik Grecko-polski i wydał Tom I od A-K. str. 1175, nakładem i drukiem N. Glücksberga w Krzemieńcu r. 1830. Tom II tamże od L-P. stron. 768. Druk śliczny, papier mocny, nieco śniady. Reszta aż do omega pozostała w obszernym i wyraźnym manuskrypcie. Dwa tomy wydrukowane wraz z resztą manuskryptu rodzina Jurkowskiego przesłała księgarzowi J. K. Żupańskiemu w Poznaniu do wydrukowania. Życzyćby należało, aby tak wybornie opracowany słownik, zwłaszcza języka greckiego, co rychléj wyszedł na widok publiczny.

7) STANISŁAW MÜLLER ur. 17 lipca 1787, † 15 czerw. 1847.

« PoprzedniaDalej »