ducha w słowie za literaturę, rozpoczynającą się nawet u narodów ucywilizowanych od pieśni, od poezyi ludowej. To co Berwiński podał in nuce, rozwinął Bartoszewicz filozoficznie jako drzewo rozłożyste w pełni kwiatu i owocu, wskazując na soki je popędzające i na ziemię na której stanęło. Chcemy przez to wyrazić, że Bartoszewicz wpracowany w życie narodu polskiego z łatwością połączył historyą literatury polskiej z dziejami narodu i wskazał jak życie duchowe polskie rosło z życiem polityczném, a literatury oderwanej od życia narodowego słusznie nie pojmuje. Wedle téj zasady pierwsze okresy swéj literatury jasno i w pełni życia narodowego skreślił, i gdyby już więcej nieuczynił, już tem samem niezmiernie się przysłużył swemu narodowi. Ostatnie zaś czasy są słabiej oddane, ale leży to w naturze rzeczy, bo naród rozćwiartowany, przedstawia jak planeta rozbity, swoje krążenia w kierunku dawnéj dośrodkowości lubo w innych przestrzeniach. A czyliż znalazł już swego Kopernika, któryby obliczył te krążenia w tak okropnéj rozbitce? Niesłusznie więc czynią owi krytycy, którzy nie mając na uwadze ogromnych trudności, zarzucają Bartoszewiczowi pogmatwany obraz w historyi jego literatury polskiej z ostatnich czasów. Jakkolwiek przecie trudność w samej naturze rzeczy spoczywa, jednakowoż Bartoszewicz i tu znajduje się na swojém polu jako historyk i niemal opowiada dzieje literatury ostatnich czasów z pamięci jak w improwizacyi, wydzielając z otwartością, niepodlegle i rączo zdania swoje o tych z pochwałą, o innych z naganą i różni się tém od innych niby klassyków, którzy o swych stronnikach w swoich krytycznych sprawozdaniach powtarzali: święty! święty! święty! Niechaj więc dalekim będzie zarzut od Bartoszewicza, że się uwodził przyjaźnią lub nieprzyjaznią, bo mąż który z taką gorącością uczuć, z taką znajomością dziejów polskich i z tak głębokim poglądem przystąpił do napisania historyi literatury, nie może być ograniczanym w swoim sądzie, ani też podejrzywanym o koteryjne przyjaźni lub nieprzyjaźni. Podzielił Bartoszewicz swoją literaturę na 6 okre sów a mianowicie: 1) piastowski, 2) jagieloński 3) Mikolaja Reja i Kochanowskiego, 4) makaroniczny i panegiryczny, 5) stanisławowski a nakoniec 6) Mickiewicza. Jak te okresy umiejętnie zapełnił i powiązał, odsyłamy czytel nika do samego dzieła z życzeniem, aby je z tą samą co my odczytał przyjemnością. 14) LEWESTAM FRYD. HENRYK dr. filozofii, syn Macieja dentysty, członka warszawskiego towarzystwa lekarskiego, Duńczyka rodem, urodził się w Hamburgu 1817. Po przeniesieniu się ojca do Warszawy, uczęszczał do liceum warszawskiego. W r. 1832 odwiedził swą rodzinę w Szlezwickiem księstwie i ukończył w Flensburgu w szkole łacińskiej r. 1836 nauki. Potem był na uniwersytecie w Berlinie, gdzie w r. 1839 otrzymał stopień doktora filozofii, w Paryżu uczęszczał do Sorbonny i College de France, jednocześnie udzielał nauki języka greckiego w ecole comunale superieure. Przełożył z angielskiego History of the Romance Wight a na język francuzki pod tyt.: Histoire des langues romaines (Paryż 1842–43) 3 T. Oprócz innych wydał: Roczniki krytyki literackiej. Obraz najnowszego ruchu literackiego w Polsce. Warsz. 1859. Obraz ten obejmuje przeglądy krytyczne pism, tak prozą jak wierszem i dzieł ściśle naukowych. Są to rozbiory ogłaszane w pismach codziennych tu zebrane razem. Wdzięczni jesteśmy wydawcy za ogłoszenie tego obrazu, bo to ważny materyal dla badacza dziejów piśmiennictwa, ułatwiający wielce pogląd na ogół. Najznakomitszą przecie pracą Lewestama jest: Historya literatury powszechnej. Całe dzieło składać się będzie z czterech tomów, pierwszy tom wyszedł w r. 1863 i zawiera literatury narodów wschodnich, grecką i rzymską, tom drugi mieści w sobie piśmiennictwo narodów romańskich, trzeci germańskich i fińskich, czwarty słowiańskich, które zeszytami wychodzą. Oprócz tego przełożył historią rzymską Teodora Momsena. 15) GLISZCZYŃSKI MICHAŁ, ur. 29 Września 1814 w Gackach wsi położonej w wojew. krakowskiém, pow. szydło wieckim, ukończył gimnazium w Piotrkowie i kursa dodatkowe w Warszawie, nauczyciel w r. 1839 naprzód w Łęczycy i Sandomierzu, wykładał język polski w klasach wyższych w Łomży, w r. 1847 osiadł stale w Warszawie, przetłumaczył z niemieckiego: Historią powszechną literatury Jana Scherra. Dwa tomy. Warszawa 1865 r. 16) NEHRING WŁADYSŁAW, Dr. fil. wydał: Kurs historyi literatury polskiej. Poznań 1866, przeznaczony dla uczącej się młodzieży. Okres Mickiewiczowski obszerniéj i ze znajomością rzeczy opracowany. § 185. Pisarze rozważający teoryę prozy i poezyi. 1) MAURYCY MOCHNACKI († 1834) powziął myśl wykazać stanowisko nowoczesnej literatury polskiej, uskutecznił ten zamiar po części w dziełku O literaturze polskiej w wieku XIX. Warsz. 1830. 2gie wyd. Poznań 1844. 3cie wyd. 1863. 2) Bezimienny w rozprawie: Nowa epoka poezyi polskiej, rozwinął wzniosłe pojmowanie poezyi swojskiej i z tego stanowiska ocenił nowoczesnych poetów polskich. 3) LEON BOROWSKI (radzca stanu, kawaler orderów) ur. się 27 czerwca 1784 w powiecie pińskim. Pierwiastkowe nauki odbył w szkole wydziałowej w Postawach. W r. 1801 przybył do Wilna i znalazł opiekuna w znakomitym Poczobucie, który by ułatwić możność słuchania kursów akademickich, dał mu posadę w kancelaryi akademickiego rządu. W r. 1803 otrzymał stopień kandydata filozofii, a we dwa lata później w biórze rządu uniwersyteckiego został buhalterem. W W 1807 roku wysłany do gimnazium swisłockiego na nauczyciela wymowy, poezyi, oraz języków greckiego i łacińskiego. W r. 1811 w tymże celu do gimnazium wileńs. przeniesiony został. Dnia 1 września 1814 począł wykładać naukę wymowy i poezyi w uniwers. wileńskim, w roku 1816 otrzymał stopień magistra filozofii, a 1818 dnia 14go września obrany adjunktem. We 3 lata (1821) drogą zwyczajnego konkursu, mianowany professorem publicznym nadzwyczajnym, 20 zaś czerwca 1823 roku profesorem publicznym zwyczajnym, który już sprawował aż do zamknięcia uniwersytetu. Następnie w r. 1833 został professorem homiletyki teorycznej i praktycznej akademii rzymsko-katolickiej wileńskiej oraz członkiem jej rządu. Opuścił zawód publiczny w roku 1842. † dnia 4 kwietnia 1846 roku. Gruntownie obznajmiony z literaturą starożytną, na której wzorach kształcił się, poznał stan i postęp celniejszy literatury europejskiej, obdarzony przytem niezaprzeczonym talentem. Borowski jako profesor, przewódzca młodzi, jako nakoniec wzorowy pisarz godnie odpowiedział powołaniu swojemu. On pierwszy u nas z uniesieniem wykrzyknął po przeczytaniu początkowych prób piewcy Grażyny: „jeniusz, jeniusz zabłyśnie w kraju naszym!" On to torował pierwsze kroki znakomitych dziś Odyńca, Chodźków, Balińskiego, Malinowskiego, J. Korsaka, I. Hołowińskiego i tylu innych. Wymienimy znaczniejsze prace Borowskiego: Uwagi nad poezyą i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy z ćwiczeniami w niektórych gatunkach stylu, 1820. Dołączone tu są wzorowe przekłady Żałów Tassa z Byrona. Allegro i Ponsoroso Miltona, wyjątków z poematu Lukrecyusza o przyrodzeniu rzeczy i wiele innych, tu téż Wiadomość o życiu i pismach Euzebiusza Słowackiego. Dedykacya do burmistrza wileńskiego umieszczona w wydaniu 1807 r. dziełka X. Baki. Retoryka dla szkół powiatowych. 1824. Rozprawy pedagogiczne: O poznawaniu zdolności umysłowych w młodzieży i o wpływie obcych wzorów starożytnych i nowych na ukształcenie smaku 1826. Kobietkr filozofki przekład komedyi Moliera wierszem 1826. Nadto wiele artykułów w Wiadomościach brukowych (Sąd Minerwy, Rewizya biblioteki w Parsztelach i wiele innych. W Tygodniku wileńskim Porówna nie na wzór Plutarcha życia Szurlowskiego i Baki i w. innych); w Wizerunkach naukowych Filip Kallimach Bounacorsi; w Żniczu przekład Byrona, (Mazepa) koń stepowy, i w wielu innych pismach czasowych. W rękopismach pozostały cały przekład Don Kichota z oryginału. Rys teoryi.i literatury sztuk krasomownych. Krytyczne roz biory celniejszych pisarzy oraz drobne artykuły wierszem i prozą. 4) IGNACY SZYDŁOWSKI ur. 1793 w miasteczku Hajnié w powiecie borysowskim; gdzie ojciec jego był plebanem unickim, gimnazium skończył w Mińsku, uniwersytet w Wilnie; po ukończeniu którego otrzymał posadę nauczyciela wymowy i poezyi w gimnazium swisłockiém, zkąd przeniesiony do Wilna na tęż posadę, zajmował ją do r. 1828 i odtąd mieszkał już stale w Wilnie do śmierci, 28 lutego 1846 roku przypadłej. Pierwszym tworem Szydłowskiego była oda pod tytułem: Szczęście i pokój napisana w czasie wojny 1812 r. drukowana w Dzienniku Wileńskim. Stały współpracownik Dziennika, Dziejów Dobroczynności i Tygodnika wileńskiego; ostatniego w roku 1819 był redaktorem i czynnym członkiem Towarzystwa Szubrawców. Wydał: Prawidła wymowy i poezyi, a później przekłady krasomówstwa r. 1827. Także w r. 1829: Lekcye łacińskie literatury i moralności, albo zbiór prozą i wierszem najpiękniejszych wyjątków z autorów łacińskich starożytnych podług Noela i Laplasą. Przełożył kilka poematów Byrona, takoż urywki z niektórych poetów francuzkich. Z tych zasługują na uwagę: Parażyna, Kalmor i Orla. Najważniejszą zasługą Szydłowskiego w obec literatury polskiej jest redagowanie od r. 1834 wspólnie z Leonem Rogalskim pierwszych trzech tomów, a od czwartego wyłączuie aż do 60go do roku 1843 Wizerunków i roztrząsań naukowych, odznaczających się doborem artykułów, najwięcej poważnej treści i poprawnością stylu. Uważany od wielu za sędziego literatury, przy końcu jednak wieku, przeżywszy niejako samego siebie, niesympatyzował, niechciał uznać nowych koryfeuszów piśmiennictwa, przez co i życie swe w ostatnich latach opłakaném uczynił. 5) J. I. KRASZEWSKI wydal: Studya literackie. Wilno 1842, także Nowe study a literackie 2 tomy. Warsz. 1843. Pełne zdrowych rad i przestróg tyczących się piśmiennictwa ojczystego z wielkim talentem opracowane. Żałować należy, że daléj téj głębokiej pracy nie poprowadzil; studya te prze |