wojskiego owruckiego. Jełowicki wydawca powieści kozackich Michała Czajkowskiego opowiada że kiedy spojrzał na ręko pism jego, wydawał mu się złożony z samych nahajek kozackich, ale odczytawszy te hieroglify nowego rodzaju poznał, że pan Michał nielada pisarz, rozpala czytających. I tak posypały się powieści kozackie pełne miłości ku rzeczypospolitéj, acz dzieje świadczą, że nie zawsze tak bywało, że krew przelana i luny bijące na niebie ukrainném najwięcej przyczyniły się do upadku tejże rzeczypospolitej. Jakkolwiek bądź Wernyhora najlepszy z jego powieści, a Kird:ali z dziejów rumuńskich osnuty najbardziej rospala. Inne jego powieści są: Stefan Czarniecki 2 tomy, Paryż 1840. Anna 2 tomy, Poznań 1841. Hetman Ukrainy 2 tomy Berlin 1841. Koszowata, Paryż 1841. Ukrainki, Berlin 1841. Owruczanin z r. 1712 2 tomy, Paryż 1842. Powiastki i gawędy nowe, Petersburg 1852. Szwedzi w Polsce 2 tomy, Petersburg 1851.

14) JÓZEF KORZENIOWSKI Ur. 19 Marca 1797 r. w Galicyi, początkowo w Czerniowcach, później w Krzemieńcu się uczył, był nauczycielem syna jenerala W. Krasińskiego, potem wykładał literaturę polską w Krzemieńcu po Felińskim, adiunktem katedry języka łacińskiego w Kijowie, direktorem gimnazium charkowskiego mianowany, a nakoniec direktorem gimnazium gubernialnego w Warszawie, od r. 1861 direktorem wydziału oświecenia w komisyi rządowej wyznań i publicznego oświecenia. † w Dreźnie 1863 r. wracając z wód francens badskich. Pod koniec pobytu swego w Charkowie, zwrócił swoje pióro do powieści obyczajowej, zagarniającej coraz bardziej pole literatury, i dobijającej się w niej wyłącznego panowania. Powiastka: Dobrze to wiedzieć i na te ciężkie czasy, pozyskała poklask znawców. Inne dwie: Wtorek i Piątek, wydrukowane w bibliotece warszawskiej i Podziękowanie, umieszczone w Pielgrzymie, dobrze przyjęte zostały. Zachęcony taką względnością Korzeniowski, wziął się do prac w tym rodzaju dając mu obszerniejsze rozmiary i gruntując swe opowiadania na malowaniu wierném i ży

wém obyczyjów, przymiotów właściwych tym prowinciom, na których łonie wychował się i dojrzał. Takim sposobem powstał Spekulant (Wilno 1846 2gie wydanie 1848) i Kolokacya (Wilno 1847 i 1851). Inne są Emeryt, z portretem autora na stali rzniętym, Wilno 1849. Garbaty 3 tomy, Wilno 1853. Pan Stolnikowicz Wołyński 2 tomy, Petersburg 1844. Powiastki i opowiadania serya 1, 2 tomy, 1849. Serya 2ga Wilno 1855. Wędrówki oryginała 2 tomy, Wilno 1851 i 1852. Tadeusz bezimienny 3 tomy, Petersburg 1853. Wdowiec, Wilno 1856. Korzeniowski przywiązywał więcej wagi do teatru niż do powieści i dla tego z namiętnością poświęcał się dramatom, których około 60 napisal. Mimo to powieści jego równie jak dramata podobały się publiczności i wraz z utworami Kraszewskiego Z. Kaczkowskiego, Jeża i innych wyrugowały powieści i dramata francuzkie i upowszechniały lepszy smak w kraju.

15) HENRYK hr. RZEWUSKI (Jarosz Bejla) napisal: Mieszaniny obyczajowe Jarosza Bejly. Soplica czyli pamiątki starego szlachcica 2 tomy, Wilno 1844. Listopad 3 tomy, Petersburg 1844 i 1846. Głos na puszczy, próbki moralne i polityczne, Petersburg 1847. Zamek krakowski 3 tomy, Petersburg 1847 i 48, 2gie wydanie 1853 Petersburg. Łaska i przeznaczenie 2 tomy Warszawa 1851. Pisma w VIImiu tomach, z popiersiem autora, to jest: Tom I i II Wędrówki umysłowe 2 tomy. Tom III i IV Teofrast polski 2 tomy. Tom V i VI Adum Szmigielski 2 tomy. Tom VII Nie-Bajk, Powieści lóżne, Petersburg u Wolfa 1851 r. Rycerz Lizdejko 3 tomy, Warszawa 1852. Zaporożec 4 tomy, Warszawa 1854. Pamiętniki Bartlomieja Michałowskiego od r. 1786 do 1815, Warszawa 1857 5 tomów. Słyszeliśmy mówiących i czytaliśmy nie raz, że zawód autora Soplicy na dwie epoki podzielić wypada, w pierwszej świetnej miał się okazać pisarzem prawdziwie narodowym, z uczuciem polskiem, z zamiłowaniem przeszłości, jak: Soplica czyli pamiątki starego szlachcica, Listopad i Zamek krakowski, w drugiej zaciemnionéj objawil ducha i myśli za

pelnie narodowemu uczuciu przeciwne i do niej sie liczą: Mięszaniny Bejły, artykuł o religii i cywilizacyi a teraz pamiętniki. Ten podział jest błędnym. Duch i myśl główna autora Listopada była i jest zawsze ta sama; tylko w pierwszych bardziej przyćmiona, a w drugich odsłoniona, sumienia rodzaju ludzkiego przecie stlumić nie potrafila. Pamiętniki jego pod mianem Burtlomieja Michalowskiego są tylko romansem osnutym na tradycyach Targowicy, pamfletem w pamiętnikowej formie, szarzającym imiona zacne a podnószącym potępione. Styl we wszystkich tych pismach jest jasny, łatwy, giętki, lubo nieraz cudzoziemskiem wysłowieniem i błędami grammatycznemi skażony.

16) ALEXANDER TYSZYŃSKI. Ur. 1go czerwca 1811 we wsi Miassota pod Wilnem nauki pobierał w uniwers. wileń. Dzieła jego są: 1) Amerykanka w Polsce 2 tomy, Petersburg 1838. 2) Morena czyli powieści blade, Warsz. 1842. 3) Rozbiory i krytyki 3 tomy, Peters. 1851. W powieści Amerykanka rozwinął głęboko pomyślane charaktery i rzucil trafne myśli o języku i literaturze polskiej z wyższego stanowiska uważanéj. W Morenie lubo niższej od Amerykanki, przebija się tworcza fantazya. Rozbiory, w różnych pismach czasowych umieszczane, teraz razem zebrane pokazują jego wszechstronną naukę, zgłębienie przedmiotu i jak najtrafniejsze ocenienie, tak że słusznie go uważać można za pierwszego krytyka.

17) Józef Dzierzkowski. Urodził się w r. 1807, w miasteczku Ksawerowie, zmarł we Lwowie w d. 13 stycznia 1865 r. N. 284 Tygodnika illustrowanego zawiera bliższe - szczegóły o jego żywocie i pracach literackich. Od r. 1842 począł pisać do czasopism we Lwowie wychodzących. Osobuo wydał 17 powieści, z których ostatnia jest Sen w życiu w 5 tomach, Lwów 1859. Tegoż roku w Przeglądzie Powszechnym: Nie wszystko złoto co się świeci. Nadto ogłaszał zajmujące Szkice z przeszłości mojéj (1831). Te kilkadziesiąt tomów powieści, znamionują niezwykłą łatwość i swobodę pióra, ale i niezwykły pospiech. Wiadomo téż, iż

-

Dzierzkowskiemu napisanie powieści idzie tak łatwo, jak gdyby napisanie pobieżnego artykułu dziennikarskiego. Nie klopocze on się o treść i charaktery, bo one same narzucają się jemu w ciągu pisania: może osnowę powieści przerywać i kontynuować ją różnemi czasy, nie namyślając się nad tém co dalej opowiadać. To bogactwo inwencyi, jest zaiste zadziwiające, łatwość dyalogowania do pozazdroszczenia. We wszystkiem przegląda jednostronność warstwy społeczeństwa wyższej szlachty, występująca u niego w jaskrawo - czarnych kolorach, gdy warstwa szlachty drobnéj, rzemieślnik i wieśniak występują w najświetniejszych barwach. Najwięcej cenią jego pólhistoryczne powieści jak np. Uniwersal hetmański, Intrygi dworskie itd. Obecnie tłumaczył dramat Birchpheifrowej Poczwarka, grany we Lwowie. Oryginalna komedya pod napisem Iskra poezyi, grana w styczniu 1860 r. zyskała powodzenie. Utwor ten wywołał zdanie, że Dzierzkowski na polu dramatyczném mógł oddać nie male zasługi ojczystej literaturze. Ostatnie prace jego są: Szkoła świata szkic z życia spolecznego Lwów 1862 i powieść: Niezasłużony ale szczęśliwy Lwów 1863.

18) ADAM AMILKAR KOSIŃSKI przysłużył się wielu powieściami, p. t.: Powieści staro szlacheckie 3 tomy, Warsz. 1847. Powieści z dziejów Polski 3 tomy, Warsz. 1845. Przejażdżki po kraju tomów 3, Warsz. 1847. Magnaci i szlachta 3 tomy, Warsz. 1851. Dziecie królewskie 3 t. Wilno 1851. Miasta, wsie i zamki polskie 4 tom., Wars. 1851. Dwa obrazki z przeszłości, Wilno 1852. Czarno i bialo krew hetmańska, Wilno 1853. Ostatni Mazowieccy Xiążęta 3 t. Warsz. 1853. Powiastki i opowiadania żolnierskie z wojen, 3 tomy, Lipsk 1845. Powieści obyczajowe i legendy, Warsz. 1851.

19) JAN KANTY GREGOROWICZ wiernie zdagerotypował lud nasz. Jego: Obrazy wiejskie 4 tomy, Warszawa 1852. Wiejskie zarysy 2 tomy, Warsz. 1854. Prostaki, Tomek bez nogi, powieści w 3 tomach, Warsz. 1854. Różne różności, albo prawdziwe historye z opowiadania Janka z Bielca,

Warsz. 1856 2 tomy. Tomek Sandomierzak powieść 3 t Petersburg 1858. Przedstawiają z całą prawdą postać naszego luda. Wszędzie w jego utworach przebija się myśl szlachetna, która pociąga serce do tych prostych ale poczciwych ludzi. Nadto wiernie uchwycony język ludowy tak oryginalny i malowniczy, który więcej dodaje uroku tym postaciom i obrazkom.

21) (Zenon Fisch) PADALICA TADEUSZ Poleojowka szkic obyczajowy, Wilno 1850. Opowiadania i krajobrazy, szkice z wędrówek po Ukrainie 2 t, Wil. 1856,

Wigilia S

22) (Antoni Pietkiewicz) PLUG ADAM. Jana, Wilno 1847. Kłosy z rodzinnej niwy, Wilno 1856. Pamiętniki domowe, Warsz. 1858. Zagon rodzinny 3 t. Duch i krew, kilka zarysów z życia towarzyskiego 3 tom. Wilao 1859. Drzewo przeklęte, Żytomierz 1862. Smętarz Kijów 1862.

23) LEON hr. PoтOCKI (Bonawentura z Kochanowa). Wincenty Wilczek i pięciu jego synów. Wspomnienia historyczne z 2éj połowy 18 i z początku 19 wieku. Poznań u Żupańskiego 1859. Wspomnienie o Kownie, Poznań 1854. Święcone czyli palac Potockich w Warszawie, Poznań 1854.

24) JÓZEF ALEXANDER MINISZEWSKI, niechlubnej pamięci, zeszedł ze świata w Warszawie od sztyletu w r. 1863. Od r. 1845 zaczął pisywać, ale prace pierwiastkowe nie zasłu̟giwaly na uwagę. Teraz zaś podniosły imie jego: Galerya obrazów szlacheckich, Opowiadania Cześnikiewicza 3 tomy, Warsz. 1860. Listy Cześnikiewicza do Marszalka, Serya druga, 8. Warsz. 1860. Hypoteka szczęścia małżeńskiego, War. 1860. Życie w parafii, obejmuje 2 powieści, Justynę w 2 tomach i Kronikę plebana w 1 tomie. Warsz. 1860. Szlacheckaj dusza na komornem w chłopskiem ciele, 2 t. 1863.

25) WALERY WIELOGŁOWSKI, syn b. prezesa senatu wol. m. Krakowa, Podgórzanin, herbu „Stary koń“, założył w Krakowie handel materyałów piśmiennych, następnie księgarnią, litografią obrazkową, ogłaszał, że za szczecinę, pióra gęsie, wosk itd. daje w zamian książki. † d. 11 lipca 1865