p. Jaraczewskiej, a styl odznacza się jasnością, dobitnością i mężkością.

6) CHODZKO JAN ur. w r. 1777 + 1851 w Mińsku, którego życiorys skreślił Dominik Chodźko (w Tece wileńskiej 1858 N. V.) Wizytator szkół wileńskich i mińskich. Dzieło jego w r. 1821 drukiem ogłoszone pod tytułem: Pan Jan ze Swisłoczy, kramarz wędrujący, uznane za elementarne dla szkół parafialnych. Nauka, oświata i poprawa moralna włościan litewskich głównie jest miana na celu w ten dziele. W r. 1837 Chodźko wydawać zaczął w Wilnie zbiór swoich pism rozmaitych. Trzy tomy zajmują komedye naśladowane z. p. Scribe, trzy zaś drugie powieści z końca XVIII wieku, przedstawiając trafne obrazy wśród których autor młodość swą przepędził. Napisał także wierszem dwie tragedye oryginalne: Bolesław Krzywousty, która była wystawiona i Krakus pierwszy książe polski.

7) MICHAŁ GRABOWSKI jeden ze znakomitych pisarzy zamieszkały na Ukrainie. Zaczął literacki swój zawód od Myśli o literaturze polskiej i melodyi ukraińskich umieszczonych w Dzienniku Warszawskim 1828 r. Odznaczył się pod nazwiskiem Edwarda Tarszy: Koliszczyzna i stepy, Wilno 1837. Drugie wydanie wyszło w Żytomierzu r. 1861 pod tyt.: Opowiadania Kurennego. Stannica hulajpolska tamże 1841 5 tomów. Tajkury tomów 4, Wilno 1845. Pan starosta kaniowski obraz powieściowy historyczny w 3 rozdziałach, Warsz. 1856 w 16. Pamiętniki domowe, Warsz. 1845. Koliszczyzna należy do najpiękniejszych powiastek polskich dziejowych. Umari 19 listop. 1863 w Warszawie.

8) WL. KAZIM. WOJCICKI. Urod. się w Warszawie 1807. Pobierał nauki u XX. Pijarów i w uniwersyt. warszawskim. Od r. 1828 jako współpracownik Dziennika warsz. wstąpił w zawód literacki. Jest on jednym z najczynniejszych literatów naszych, od młodości odkopuje skarby przeszłości i licznemi utworami wzbogaca piśmiennictwo nasze. Dzieła jego powieściowe są: Kurpie 2 tomy, Lwów 1834. Klechdy starożytne 2 tomy, War. 1837. Stare gawędy i obraży 4 tomy,

Warsz. 1840. Zarysy domowe 4 tomy, Warszawa 1842. Domowe powiastki i wizerunki 2 tomy, Warszawa 1846. Niewiasty polskie, War. 1845. Obrazy starodawne, War. 1843. Domowa powieść 2 tomy, Mohilew 1854. Prócz tego wydał, Przysłowia z wyjaśnieniem źródła początku, oraz spo sobu ich użycia 3 tomy, Warsz. 1830. Przypowieści starożytne z 15, 16 i 17 wieku, Wars. 1836. Pieśni ludu Bialochrobatów etc. 2 tomy, Warszawa 1836 i 37. Biblioteka starożytna 6 tomów, Warsz. 1843 2gie wydanie r. 1854. Teatr starożytny w Polsce 2 tomy, Warsz. 1841. Statuta polskie króla Kazimierza w Wiślicy złożone, Wars. 1847. Pamiętniki do panowaniu Zygmunta III z rękopismu z facsimilami 2 tomy, Warsz. 1846 Jerlieza Joachima latopisiec etc. 2 tomy, Warsz. 1853. Wydzga Jun Stefan i jego pa miętnik, Warsz. 1852. Archiwum domowe do dziejów literatury krajowej z rękopismów i dzieł najrzadszych zebrane, Wars. 1856. Silva rerum 2 tomy, Wilno 1863 r.

9) JÓZEF IGNACY KRASZEWSKI komuż z czytających po polsku nie jest znanym? jak z rogu Amaltei sypią się z jego pióra przeróżne pisma, dzieła i rozprawy. Jestto najplodniejszy ze spółczesnych pisarzów polskich. Aby dać wyobrażenie jak jest obfity w pisaniu, dosyć nadmienić, iż pokoniec r. 1860 napisał i wydał przeszło 200 tomów dzieł po największej części z obrazów domowych i historycznych a wszystkie są niemal niepospolitej wartości. W r. 1860 w Wilnie wyszły Metamorfozy obrazki w 3. tom. Historya kołka w płocie I tom w 12ce. Jako redaktor Athenaeum wydał 60 tomów tego pisma mieszczącego w znacznej części jego własne prace za które zasługuje na wdzięczność, i cześć należytą. Dzieła Kraszewskiego są wiernem odbiciem epoki, którą przeżył, jest zarazem ich wadą i przymiotem. Wadą, jeżeli chcemy w nim widzieć człowieka pisarza poświęconego jednéj idei, pragnącego przeprowadzić pewne zasady oparte na niewzru- . szoném przekonaniu, którego żadne wpływy współczesnych a zwykle zmieniających się opinii zachwiać nie są zdolne; przymiotem, jeżeli zwłaszcza jako w powieścio pisarzu, pra

gniemy mieć wierne zwierciadło społeczności w której żyje, której pozwala, że tak powiemy, przeglądać się w swoim duchu, biorąc z niej, absorbując wszystko, nic jej nie oddając ze siebie. Dla przyszłego historyka naszych czasów (jeżeli te czasy znajdą historyka) dzieła Kraszewskiego będą materyalem nieocenionym, kopalnią niewyczerpaną. Od chwili jak autor Czterech wesel i pana Karóla, Ulany i Bondarczuka, Dziwadel, Chorób wieku, Powieści bez tytulu, Dwóch światów, Jaryny, Zlotych jabłek, Tomka Prawdzica, Chaty za wsią (ostatnia arcydzieło w swoim rodzaju), Dziś i trzysta lat temu (Wilno 1863 r.), wziął pióro do ręki, ileź zmian zaszło w wyobrażeniach, pojęciach, opiniach; wrażliwy, że się tak wyrazim talent Kraszewskiego wszystkie kolejuo te wyobrażenia, pojęcia, opinie przedstawiał. Nikt tak nie zna albo raczej nie poczuwa społeczeństwa naszego jak Kraszewski, mało kto lepiej je maluje. Lecz gdyby był on tylko malarzem swojego czasu i swoich ludzi, gdybyśmy na jego utwory tylko jako na dzieła sztuki patrzeć mogli, nie mielibyśmy mu nic do zarzucenia, ale autor Chorób wieku występuje jako sędzia swojej epoki. Liczy cierpienia nasze, otwiera rany, zapisuje upadki i wysilenia, aby co najwięcej litować się nad nimi. O nim to jeden ze znakomitych naszych pisarzy dał zdanie: „Kraszewski wystąpił ze swoim górującym talentem i wyprowadził nas w powieściach swoich z choroby zapatrywania się zawsze na obcych." Wyższość Kraszewskiego nad innych tego rodzaju pisarzy pokazuje się w bystrości pojęcia i tym niepospolitym darze postrzegania, co się przebija w cudnych zarysach obyczajowych odbijających plastycznie pierwiastki społeczne miejscowości.

10) BOLESLAWITA napisał w ostatnich czasach kilka powieści, które tak wielką obudziły ciekawość, iż tam gdzie dochodzić mogą, łatwiej o tych, co je czytali, jak o tych, co ich nie czytali. Tytuły tych powieści są: Dziecię starego miasta. Poznań 1863 u J. K. Żupańskiego. 2) Szpieg. Poznań 1864 u tegoż 3) Para czerwona 2 tom. Lipsk u Wienbracka 1864. 4) My i Oni Poznań 1865 u J. K. Żu

pańskiego. 5) Moskal Lipsk u Wienbracka 1865. A nakoniec zapowiedziany Żyd.

11) E. T. MASSALSKI Wielce się zasłużył naszemu piśmiennictwa przez napisanie romansu administracyjnego pod napisem: Pan podstolic, albo czém jesteśmy i czém być możemy 4 tomy, Petersburg 1835. Jestto dalszy ciąg pana podstolego naprowadzającego na właściwą drogę w gospodarstwie narodowem. Dzieło to jeżeli w chwili w której wyszło niezrobiło należytego skutku, nie wzbudziło żywego zajęcia, dziś z inną uwagą, z inną korzyścią winno być czytane. Napisal: Tablice porównawcze wszystkich wiadomych monet, wag, i miar, wyrachowanych na monety, miary i wagi nawe francuzkie, nowe polskie i rossyjskie, Petersb. 1854. O skarbach slowiańskich, a szczególniéj o grammatyce języka polskiego, Warsz. 1853. Jestto pisarz z wielkim talentem i wszechstronném wykształceniem.

12) TADEUSZ WASILEWSKI † 1850 dygnitarz koronny i deputat stanów galicyjskich mąż powszechnie znany z głębokiej nauki i pięknego pióra Pozostawił po sobie wiele prac literackich w rękopisach. Pisarz historyi wlościan w Polsce i Historya wychowania w Polsce. Napisał także powieść Pan Szymon Brzeski. Wyjątki z niej podał Dziennik literacki 1853. Ładna to powieść, pisał ją autor wytrawny i rozumujący, na czém zależy wartość powieści moralizującéj Zapatrywał się na podstolego Krasickiego i podstolica Massalskiego. Od r. 1817 do 1848 po wszystkich pismach czasowych umieszczał swoje prace bezimiennie. Jeden z pisarzów wowskich ma się zająć ich wydaniem.

13) IGNACY CHODZKO obywatel gubernii wileńskiej ur. 29 września 1795 r. Wydal: Obrazy litewskie. Seria 1. Domek mojego dziadka. Wilno 1847 wyd. 2. Serya 2. Brzegi Wilii 1851, wyd. 2. Serya 3. Pamiętniki kwestarza 1851. Serya 4. Jubileusz. Duch opiekuńczy. Autor swalem. Panna respektowa 1851. Serya 5. Dworki na Antokolu 1854. Seria 6 1862. Są to pelne niewypowiedzianego wdzięku wizerunki przemawiające do serca każdego. Tu w słowie

autora widna dobra wiara, w głosie szczerość i prawda, a w sercu rzetelna cześć dla cnót pradziadów. W sądzenin wstrzemięźliwość właściwa rozsądkowi i prawości, a pobłażanie w sądzeniu błędów. Z przyczyny tych zalet Obrazy litewskie cenione są wysoko i wyżej nad wszystko co w tym rodzaju ukazało się w literaturze naszéj. Mają tę nieocenioną zaletę, że czytelników mieć będą zawsze; tak bowiem jest ponętnym język prawdy, tak przywiązująca naturalność, szlachetność i uczciwość uczuć że choćby im niedostawało częstokroć wdzięków stylu, poetycznych uniesień i ozdób, samą wiernością obrazków zdjętych żywcem z przeszłości, pozostaną zawsze drogie każdemu, komu ten świat jest miły. Ostatnie prace są: II Podania litewskie serya 1sza z portretem autora. Zawiera powieści: Wyklęty Kamień w Ogielnianach 1852. Serya 2ga, Żegota z Milanowa Milanowski, Wilno 1854. Serya 3cia. Dwie konwersacye z przeszłości Wilno 1857. Pustelnik w Proniunach r. 1858. Powieści te są na podaniach miejscowych i domowych osnute. Że z takich domowych źródeł dzielnie umie korzystać autor podań litewskich, złożył już w pismach swoich, niezaprzeczone dowody. Powieści jego chciwie są czytane, bo z nich wieje jakaś pociecha, co duszę ukaja, jak modlitwa, bo też zaprawdę są to najpiękniejsze obrazy życia naszych ojców. Pojmuje on tu wybornie, że tylko wzniosłe charaktery, że obyczaj surowy, patryarchalny, utrzymywany nieugiętością obowiązku i posłuszeństwa, zdolne są nietylko zdziwić nas swą nowością, ale co większa, porwać pięknym przykładem. Kto się zastanowił nad dziejami naszego narodu, nad jego życiem publiczném, przynajmniej w ostatnim wieku, nie za. wsze mógł wynieść zbawienny przykłao i radę, za to domowy żywot, że tak powiem powszedni, podaje nam jak sam autor mówi we wstępie, równie zajmujące, a bodaj poczciwsze, przykładniejsze wzory.

14) CZAJKOWSKI MICHAŁ. urodził się na Ukrainie. Ojciec jego Stanisław horodniczy kijowski, poseł na sejm grodzieński w roku 1793 ożenił się z Petronella Głębocką, córką