Obrazy na stronie
PDF
ePub

ta stawia Siarczyńskiego w rzędzie pierwszych historyków naszych i okazuje widomie, z jak podniosłego stanowiska pojmował i opowiadał dzieje swego narodu. Idąc z postępem czasu, zrozumiał wcześniej od innych tę prawdę, że kreśląc dzieje swego narodu, nie da nikt prawdziwego obrazu, jeżeli tylko ma na uwadze samo życie polityczne. On zważał i na żywot ludu, który się objawia w życiu domowém, w obyczajach i zwyczajach, w języku i piśmie. Tę to stronę niedotykaną dotąd przez naszych historyków, wydobył na jaw Siarczyński, i w długiém panowaniu Zygmunta III troskliwie przedstawil. To też praca jego pełna obrazów, pelna ciekawych a nieznanych szczegółów, które wpływają na oddanie dokładnych zarysów tych czasów, tyle zajmujących a przeważnych dla późniejszych okresów historyi polskiej.

18) Zgodność i różność między wschodnim i zachodnim kościołem przez J. H. Schmitt przełożona i pomnożona przez X F. Siarczyńskiego, bez wyrażenia miejsca druku 1831 r.

19) Czasopism naukowy księgozbioru publicznego imienia Ossolińskich w r. 1828 i 1829 we Lwowie po cztery zeszyty na rok wydawany. Nim zaczął wychodzić Czasopism, odzywał się niekiedy Siarczyński w pismach publicznych bezimiennie tak w Pszczole Iwowskiej: Uwagi i postrzeżenia czynione nad dziełem Dzieje panowania Zygmunta III przez J. Ur. Niemcewicza w War. 1819 wydaném. W rozmaitościach wowskich. Do nowego redaktora. Obrona krytyki czyli pism rozsądku O dziele wychodzącém w Wiedniu Neuestes Conversations. Lexicon. W Patniku lwowskim o koloniach niemieckich r. 1827. Roku 1828 wydał: Nowy kalendarz czyli Świętnik lwowski na rok 1829. Oprócz zwykłej części kalendarskiej jest tu wiadomość o podziale czasu na dni i miesiące, o kalendarzach dawnych i późniejszych, o ich różności i poprawach następnie kalendarz polski ciągły, podzielony na miesiące i dnie, a przy każdym zebranie obrządków religijnych, pamiątek lub zwyczajów krajowych, jakie zachowywano dawniej, lub jakie dotąd przetrwały i przechowały się jeszcze.

Dwa kazania sam wydał Siarczyński, jedno miane na żałobné nabożeństwie w Sieniawie przy wprowadzeniu zwłok księcia feldmarszalka Czartoryskiego. Drugie na obrządku pogrzebowym JMci księdza Gołaszewskiego biskupa przemyskiego. Po śmierci zaś jego wydał Adam

Klodziński kazania zebrane z pozostałych rękopismów. Lwów i Tarnopól r. 1832.

TYMOTEUSZ LIPIŃSKI wydał z rękopismu Siarczyńskiego: Opis powiatu Radomskiego, Warsz. 1847.

W rękopiśmie pozostawił Siarczyński:

1) Dzieje narodu i kraju Rusi Czerwonej, a w ogólności Rusi południowo-zadnieprskiej w 3ch tomach. Dzieło to należy do najważniejszych prac Siarczyńskiego, uważał je sam autor za chlubną dla siebie pamiątkę, jaką zostawi krajowi. 2) Słownik historyczno-statystyczno-geograficzny królestwa Galicyi, w 3ch tomach. W 1szym opisuje w powszechności Galicyą, w 2gim i 3cim wszystkie miasta i włości tego kraju w szczególności porządkiem abecadła. Zamyślał Siarczyński o wydaniu podobnego słownika całej Polski, do którego zebrane i spisane liczne wiadomości dopełnienia i ułożenia czekają. 3) Słownik znakomitych osób za panowania Zygmunta III, w 2ch tomach wydany i powyżej pod liczbą 16 między drukowanemi od nas umieszczony późniejszemi dopisami do sześciu tomów powiększył, zamierzając zapewne nowe wydanie. 4) Zamyślał także wydać słownik znakomitych Polaków wszystkich wieków, i do tego uzbierane materyaly kilka tomów zajmują. 5) Noworocznik czyli Kalendarz na rok 1830, dla spóźnionego druku nie wyszedł. 6) Zebrał Siarczyński w porządnie oprawnych księgach wiele pojedyńczych wiadomości, wypisów z dzieł, rzadszych pism pomniejszych, mów, wierszy i t. d., które są nieocenionym składem materyałów do historyi polskiej, tak dawniejszej, jako też czasów świeżo upłynionych.

Nakoniec prócz powyższych dzieł zostawił Siarczyński 28 mniejszych rozpraw, które do Czasopisma przeznaczył.

§ 138. Dziejopisarze szkólni z tego okresu. 1) JAN BIELSKI Jezuita † 1763. Wydał: Widok królestwa polskiego i t. d. dla użytku szkólnej młodzi w 3 tomach. Poznań 1763, skrócone dzieje i polityczny stan kraju obejmujący, a własném poszukiwaniem ze źródeł podjętém dostarcza wiadomości, zaleca się wielką obfitością i dokładnością.

2) F. A. SCHMID napisał: Abrégé chronol. de la histoire de Pologne, korzystał najwięcej z Lengnicha. Dzieło to pozostałoby na zawsze podrzędne, gdyby go Albertrandy tłumacząc na język polski nie poprawił i przydał prócz tego całkiem panowanie Augusta III. Ma napis: Dzieje królestwa polskiego. Warszawa 1768, 2gie wyd. Lwów 1846. 3) TEODOR WAGA urodził się w Mazowszu w ziemi wiskiej roku 1739. W Szczuczynie w szkołach pijarskich odbył pierwsze nauki. Wstąpiwszy do tego Zgromadzenia pełnił obowiązki nauczycielskie, gdzie od wszystkich wielce był poważany. Umarł w Warszawie 1801 r. Napisał Historyą książąt i królów polskich, po raz pierwszy wydaną w Supraślu 1767 r. Odtąd mnożyły się wydania, bo stała się szkolną, powiększana, poprawiana; nakoniec zajął się Joachim Lelewel uzupełnieniem i poprawieniem i tak wyszła w Wilnie 1818 i 1824. Z ostatniej wydał trzy poprawne wydania J. K. Żupański w Poznaniu. Ostatnie 1864 r.

4) JERZY SAMUEL BANDTKIE (nar. 1768 + 1835) wydał w Wrocławiu Krótkie wyobrażenie dziejów królestwa polskiego w r. 1810. Zbyteczną byłoby rzeczą rozwodzić się nad zaletami lub usterkami téj pracy. Joachim Lelewel pod dwojakim tym względem takową ocenił. W r. 1820 Bandtkie poprawi i ledwie nie o czwartą część dzieło swoje powiększył dając napis: Dzieje królestwa polskiego. Przydatki te przemawiają o niezmiernej ważności dzieła, które w tylu rękach być mają. Szczególniéj kultura narodu zajęła autora i dala mu powód do tak interessownych przedmiotów, które tym ważniejsze stają się w tém dziele, że gruntownie i z obszerną rzeczy znajomością, a bogatym wiadomości zapasem są wyłożone. Wydanie 3 wyszło 1835 i jest znacznie po

mnożone.

5) JULIAN NIEMCEWICZ pisarz dwóch znakomitych dzieł: 1) Spiewy historyczne, do których przydane są dodatki prozą zawierające krótki zbiór historyi polskiej, dzieło z polecenia Tow. król. wars. Przyj. Nauk napisane. Warsz. 1816, 18, 19. w Krak. 1835. Lwów 1849. Petersburg 1859.

Wydanie kieszonkowe tanie r. 1862. Podróże historyczne po ziemiach polskich od 1811 do 1828, r. 1858 2gie wyd. ozdobione 38 rycinami na stali, wielka 8ka. Petersburg 1859. Milość kraju, prawdy i cnoty, wrodzone autora uczucie, napiętnowały dzieła jego powagą i szlachetnością, oraz nadają mu właściwy urok. 2) Panowanie Zygmunta III zachowało też same zalety powabu, zgłębiając i pięknie wystawiając daleko obszerniej szczegółowe przymioty. 3) Zbiór Pamiętników historycznych o dawnej Polsce, dostarczają wybór pomników historycznych, wielki wzbudzających interes. Tom 4 Warszawa 1821. 4) Pamiętniki czasów moich ; dzieło pośmiertne. Paryż 1848 r. w 8ce.

6) JÓZEF MIKLASZEWSKI † 1832 wydal: Rys historyi Polskiej, Warszawa 1819. Objął cały ciąg dziejów aż do zupełnego rozbioru Polski. W skróceniu swojém jasny i zwięzly, przez szczęśliwy rzeczy dobór, zastosowanie go do potrzeby naukowej, kilka razy przedrukowane, za elementarne uznanem było.

7) JÓZEF FALEŃSKI napisal: Historya Polski krótko żebrana, Warszawa roku 1818; jestto tylko skrócenie Bandtkiego.

§ 139. Tłumaczenia i naśladowania żniejsze.

ANTONI WISZNIEWSKI Pijar 1718 † 1774 i JÓZEF BAXTER Pijar żyjący od 1724 do 1799 przełożyli z francuzkiego dzieło Monteskiusza: Uwagi nad przyczynami wielkości i upadku Rzplitej rzymskiej. Warsz. 1762.

DOMINIK SZYBIŃSKI Pijar na Wołyniu 1723 + 12 lipca 1799 pełnił obowiązki nauczyciela i rektora, w Drohiczynie Rzeszowie, Międzyrzeczu i Warszawie wydal: 1) Krótka wiadomość o znakomitszych w świecie monarchiach etc. Wars. 2 tom. 1772, 3ci 1814. 2) Historya turecka czyli puństwo ottomańskie przez ks. Mignot z francuz. Warszawa 5 tom. 1779. 3) Atlas dziecinny z 24 mapkami na miedzi rzniętemi z francuzkiego 1772. Tłumacz poprawił i bardzo znacznie pomnożył rozdział o Polsce. 4) Dykeyonarz mi

tologiczny z francuzkiego przez Chombre, dla użycia szkół ułożony, Warszawa 1772.

WINCENTY SKRZETUSKI Pijar a później proboszcz, grodzieński rodem z Krakows. żyjący od 1747-1791 wydał 1) Dzieje królestwa szwedzkiego od panowania Waldemara to jest od r. 1250 aż do niniejszego roku, Warsz. 1772 przedruk 1792 pod tytułem Historya królestwa Szwedzkiego w 8ce. 2) Traktaty między mocarstwami Europejskiemi tom. III Warsz. 1779 w 8ce. 3) Historya powszechna dia szkół narodowych na klassę IV, dzieje greckie zawierająca. Krak. 1786 przedruk w Warszawie i Grodnie. 4) Mowy w materyach patryotycznych t. I. Warsz. 1772. 5) Prawo polityczne narodu polskiego. Warsz. 2 t. 1782 i 1784. 2ie wyd. tamże 1787.

KAJETAN SKRZETUSKI urodził się w wojew. ruskiém r. 17431806. Był naprzód Pijarem później professorem historyi w korpusie kadetów w Warszawie nakoniec sekularyzowany został proboszczem w Xiążu, wydał: 1) Historya polityczna dla szlachetnéj młodzi, zawierająca zebranie krótkie przypadków znakomitych w dawnych monarchiach, w państwie Niemieckiém, Polsce, Francyi, Anglii, Hiszpanii, Szwecyi i Prusach etc. tudzież uwagi polityczne nad zaszłemi w tychże państwach odmianami, nakoniec wyobrażenie heroicznych niektórych sławnych w starożytności ludzi. Do pojęcia młodego wieku przystosowana Warsz. t. I 1773 t. 2 1775. Pisarz jasnym wykładem, czystą polszczyzną i wyborem czynów znakomitych, dzieło swoje bardzo wziętém uczynił. 2) Historya polityczna królestwa francuzkiego, od założenia monarchii do czasów teraźniejszych etc. Wars. 2 części 1780. Wykład rzeczy jasny i stosowny. W przypiskach umieszczone są biografie a przynajmniej główniejsze zarysy życia sławnych mężów. 3) Historya powszechna dla szkół narodowych na klasse III. Warsz. 1781. 4) Przypisy do tego dzieła oddzielnie drukowane. Warsz. 1782. 5) Prawidła początkowe nauki obyczajowej do pojęcia uczącéj się młodzi przystosowane. Warszawa 1793. 6) Rada

« PoprzedniaDalej »