Obrazy na stronie
PDF
ePub

na nim, należał do Zofii, czwartej żony Jagielly, rodem księżniczki kijowskiej, tłumaczył go zaś dla niej ksiądz Jędrzej z Jaszowic jéj kapelan, a przepisał Piotr z RaDOSZYC w Nowém-mieście (Korczynie) 1455. Prócz tego znaleziono w Hamburgu dwie karty polskiego przekładu Pisma Świętego proroctwo Daniela obejmujące, i pokazało się, że pochodzą z biblii szarosz-patackiéj, gdyż je wydarto z niéj; później jeszcze jeden ułamek téj biblii z Królewca nadszedł i znalazł się urywek tłumaczonej ewanielii ś. Łukasza w XIV stuleciu. A. W. Maciejowski po rozważeniu wszystkich okoliczności i zbadaniu tak języka jak i pisma wnosi że biblia ta jest owa dla królowej Jadwigi wytłumaczoną, a Jędrzej z Jaszowic tylko ją wygładziwszy, sam na nowo nie tłumacząc, przygotował dla Zofii i zyskał sławę tłumacza; tudzież że ta jego praca zaginęła. Podług rekopisu Jędrzeja z Jaszowic przepisany inny egzemplarz na pargaminie miała niegdyś posiadać rodzina Krotowskich,

c) Modlitwy w czasie kazania używane z XIV i XVgo stulecia.

d) Modlitwa Pańska, Pozdrowienie anielskie, Sklad apostolski i Dziesięcioro przykazań, z tegoż roku.

W książnicy Załuskich była Agienda kościelna poprawna z rozkazu Mikołaja Trąby arcybis. gnieźnień. († 1422), a Prażmowski biskup płocki miał w autografii Agiendę poprawną, przełożoną na polskie przez mistrza TRZCIANĘ, kaznodzieję archikatedry lwowskiej z rozkazu Pawła Tarly a wskutek życzenia Dzierzgowskiego prymasa.

e) Modlitwy mszalne kapłańskie (canon missæ), pisane między 1417 a 1450 r. wydał A. W. Maciejowski. f) Podręczna książka dla bractwa ś. Franciszka w Bydgoszczy z r. 1422 i drugi rękopis z r. 1515 znajduje się w książnicy kurnickiéj.

g) List miłośny z r. 1444.

[ocr errors]

h) Wyznanie wiary husyckie z r. 1450. i) List o twarzy Chrystusa z r. 1450.

k) ŚWIĘTOSŁAW Z WOCIESZYNA (mistrz i doktor, kustosz kościoła Jana w Warszawie), wytłumaczył Statut Wiślicki i Jagiellońskie ustawy r. 1449 i 1450. Podług rękopisu puławskiego wydał je Lelewel wraz z niżéj wyrażonemi pod napisem: Pomniki języka i uchwał Polskich i Mazowieckich z XV wieku. Wilno 1824. MACIEJ Z ROZANA (pisarz skarbowy, kanonik warszawski i pleban w Czersku) wytłumaczył około r. 1450 Statut Mazowiecki; wydał go Lelewel; jak wyżej.

}) BEZIMIENNEGO przekład z r. 1503 Statutu Wiślickiego i Jagiellońskich ustaw; jak wyżej. m) Ortyle przysiążników prawa Magdeburskiego. Są tlumaczeniem najpodobniej do prawdy z języka niemieckiego wyroków (Urtheil), które moc prawa posiadaly. Najstarszy dotąd znany rękopis, bo z r. 1450 posiada zaklad imienia Ossolińskich; z roku 1500 odpis jest w posiadaniu Kazimierza Strączyńskiego w Warszawie; wydał MACIEJOWSKI W tom. VI. prawod. Słowian według trzeciego, pisanego r. 1501, wydał je M. WISZNIEWSKI (w Hist. lit. Pol. t. V.), a o czwartym odpisie z roku 1533 tamże wspomina. n) Szczegóły o życiu panny Maryi św. Anny i św, Joachima; znalazł rękopis A. W. Maciejowski w Sieniawie i odnosi go do pierwszej połowy XV. stulecia. 0) MIKOŁAJ Z BŁONIA (doktor prawa kanonicznego, kanonik warszawski i pleban czerski, żyjący w połowie XV stulecia). W jedném jego łacińskim dziele znalazł się ustęp w polskim języku, zawierający wykład pisma świętego.

p) Powieść o Urbanie Papieżu z r. 1468.

r) Książeczka do nabożeństwa na której się modliła św. Jadwiga. Taki napis znajduje się na oprawie tego rękopisu, który najprzód wydał Jan Motty professor w Poznaniu r. 1823 a powtórnie wydano go w Krakowie 1849

z dołączeniem, podług teraźniejszej pisemności. W Wilnie zaś w roku 1856, wyszła na nowo przejrzana i wydana przez X. A. Lipnickiego. A. W. Maciejowski nazywa go Książeczką Nawojki, gdyż to imie wewnątrz przychodzi, i wnioskuje, że jest płodem drugiej połowy XV stulecia.

s) Pamiętniki Janczara w Warszawie r. 1828 wydane z rękopisu Berdyczowskiego. W ostatnich czasach stało się pewném, że te pamiętniki są dziełem rodowitego Serba KONSTANTEGO MICHAŁA KONSTANTYNOWICZA Z OSTROWICY który z wojska ojczystego dostał się był do niewoli tureckiej, tu janczarem zostać i zbisurmarnić się musiał, a następnie, gdy Mahomet wojował w Bosnii, zrobił go przełożonym nad zamkiem Zwyczajem, i gdy Maciej Korwin król węgierski (1458-1490) opanował ten zamek, Konstanty dostał się w moc chrześcijańską, przyjął służbę u zwycięzcy i w tym czasie swoje pamiętniki napisał. Prócz Berdyczowskiego wykryły się jeszcze: rękopis kurnicki, zupełniejszy od poprzedniego i trzeci, podobno Linowski, około Grodna r. 1838 odkryty, wlasnością Władysława Trębickiego będący. Prócz tego są z nich wypisy; jedne w książnicy Zaluskich w Piotrogrodzie, a drugie przy rękopisie Jana Tarnowskiego hetmana: księgi o gotowości wojennej, odkrył w Wilnie Eustachy Tyszkiewicz. Są tedy Niewątpliwie tłumaczeniem na Polski język. Na czeski przełożone wyszły dwa razy, jeszcze r. 1565 i 1581. t) STANISŁAW CHWALCZEWSKI (starosta kobryński, dziedzic Raszkowa, miasteczka w województwie kaliskiém leżącego, żył między r. 1506 a 1568. Jego Kronika polska, dotąd dopiero podług jedynego a uszkodzonego rękopismu puławskiego w Warszawie r. 1829 wydana przez Łukasza Gołębiowskiego (brakuje pierwszych siedmiu rozdziałów, sięgających aż do początków panowania Boleslawa I, tudzież rozdziałów XV i XVI, z czasów Bolesława II), kończąca się na Boleslawie Wstydliwym,

według badań Leona Borowskiego acz ze źródeł pospolitych czerpał mianowicie zaś z Długosza, zasługuje na uwagę jako pierwsze dzieło w tym przedmiocie po polsku napisane.

u) LENART Z BALIC (około 1510 roku skreślił: Żywot Aleksandra W., z którego dał wyjątki A. W. MACIEJOWSKI w tomie III piśmiennictwa str. 149. P. MACIEJOWSKI nie wie, czy to dzieło jest oryginalne czy też przekład. P. PRZYBOROWSKI rozwiązał to pytanie przez oświadczenie w Dzienniku literac. w Lwowie wychod. N. 48 z r. 1859, że praca Balickiego jest dosłownym przekładem z dzieła średniowiecznego o Alexandrze W. którego wydanie z r. 1473 Sztrasburskie ma w ręku pod tytułem Historia Alexandri Magni Regis Macedoniæ de proeliis. Impressa Argentine anno domini MCCCCLXXIII male folio kart nieliczbowanych 37 składanych w zeszyty trzyarkuszowe. Na stronie odwrotnéj ostatniej karty trzy są rozdziały. 1. De vita Alexandri et ejus statura, którego przeklad podał Pan Maciejowski.

2. Nomina civitatum, quas construxit Alexander. 3. De sepultura Alexandri. Pod względem języka byłoby ciekawą rzeczą zestawić cały przekład polski z originalem i wydać.

Jest ślad, żeśmy mieli Zielnik Polski, przełożony przez rzymskich mistrzów (?) w Krakowie r. 1423 dla Stanislawa Gastolda wojewody trockiego, i że w roku 1588 z polskiego przetłumaczono go na język ruski, lecz ten rękopism ruski zgorzał w Moskwie r. 1812. Podaje tę wiadomość RYCHTER w Historyi medycyny w Rosyi. Pod napisem zaś: Lekarstwa doświadczone, które zebrał uczony lekarz pana Jana Pileckiego. Ktemu są przydane lekarstwa końskie, z ćwiczeniem tegoż lekarza i t. d. wydał Marcin Siennik r. 1564 księgę lekarską, składającą się ze 191 listów w 4ce, a ulożoną jeszcze przed koronacyą króla Alexandra i o niéj mówi: „W tem jego dziele z ksiąg słowiańskich zebra

„ném siła było słowiańskiej szerokiej i grubo mazowie„ckiej albo staropolskiej mowy, którejby dzisiejszych „czasów dziesiąty przynajmniej wyrozumieć nie umiał.“ § 44. Kaznodzieje. Kazania po polsku pisane pokazują się już także z końcem IV stulecia; urywek takiego i kazanie z r. 1420 wraz z nabożeństwem przy kazaniu używanem posiada A. W. Maciejowski. W Janeckim (III, 231) jest ślad że dość gruby tom kazań polskich ZBIGNIEWA OLESNICKIEGO arcybis. gnieźnieńskiego znajdował się w archiwum kapituly gnieźnieńskiej.

Kazania, ogłoszone sta annie i umiejętnie podług dawnego rękopisu przez LUDWIKa Jagielskiego pod tytułem: Zabytek dawnej mowy polskiej. Poznań 1857 wydane kosztem hr. Działyńskiego.

Z kaznodziejstwa słynęło w tym okresie wielu jak STANISŁAW ZE SKARBIMIRZA który miał mowę na pogrzebie królowej Jadwigi r. 1399 (sam wytłumaczywszy umieścił ją WISZNIEWSKI W Hist. Lit. Pol. t. V.) i jako pierwszy rektor akademii jagielońskiej pierwszą mowę akademicką (tamże w. t. V).

MIKOŁAJ Z BRONIA tak nazwany od wioski pod Warszawą, uczeń akademii krakowskiej, wsławi się jako kaznodzieja i kanonista. Żył przed środkiem XV wieku; był kapelanem Stanisława Ciolka biskupa poznańskiego i tegoż w poselstwie od Jagielly na sobór bazylejski towarzysz i rada. Wróciwszy z soboru został na prośbę tegoż biskupa kaznodzieją w katedrze poznańskiej. Jego są: Sermones Venerabilis Magistri Nicolai de Blony Decretorum doctoris capellani posnaniensis, valde deservientes populo sed et clero utcunque docto eos digne legenti, praedicanti, aut audienti de tempore et de sanctis. Argentine 1491, 94, 95, 98. Druk gocki in fol. 2do R. D. Nicolai Poloni, Decretorum doctoris et Reverendis. Episcopi posnaniensis Sacellani, ac Concionatoris celeberrimi, Sermones super Evangelia Dominicalia et praecipua Sanctorum festa totius anni, etc. denuo editum Coloniæ z r. 1593 w 4ce, najnowsze wyda

« PoprzedniaDalej »