nich poważany, wzywany bywał do rady i urządzenia seminaryów dyecezyalnych. Pracowitość i gorliwość tego męża nie kończyła się na samém tylko wypełnianiu obowiązków urzędu swojego i ułatwieniu interesów obojga zgromadzeń. Wzywany często do publicznych zatrudnień i posług, dawał dowody zręczności i gorliwości swojej, jużto w zakładach dobroczynnych, już w cywilnych dla narodu usługach, już w dalszych dla kraju i publiczności podjętych duchownych i politycznych pracach, wszędzie ochoczy i czynny.

*

Jadwiga z Załuskich Ogińska wojewodzina trocka, dobroczynna pani, miała chęć i zamiar część majątka swego poświęcić na dobroczynny jakowy zakład; korzystał z téj sposobności ks. Pohl, jako dobry syn i naśladowca Stego. Wincentego à Paulo. Z ducha więc i porady jego rzeczona pani w r. 1786 zapisała fundusz na sieroty, ubogie dzieci i niemowlęta podrzucone, poruczając ks. Pohlowi uskutecznienie i nadal opiekę. W skutek tego założył 1788 fun. damenta szpitala sierot pod tytułem Dzieciątka Jezus w Wilnie. Obecni natenczas w Wilnie nuncyusz apostolski w Polsce, arcybiskup Saluzo, później kardynał, i książe Massalski bis. wileński, z odpowiednią aktowi solennością, osobiście przytomni, założeniu takowemu błogosławili. Pracą zaś i staraniem jego, część planu zamierzonego, która się teraz widzieć daje, uskutecznioną została. Wzniesienie fabryki wspierał w niedostatku ile mógł, to materyalami, to inszemi pomocami. W roku 1791 metropolita Bohusz Siestrzencewicz, arcyb, mohilewski, Siostry miłosierdzia z sierotami do nowego szpitala solennie wprowadził. Gdy dla pomnażającėj się ludności fundusz pierwiastkowy był niewystarczający, ks. Pohl, częstokroć żywnością i różnemi artykułami potrzeb przez kilka lat szpital ten zasilał i wspierał. Nadto szukał sposobów ulepszenia bytu tego szpitala i do końca życia swojego troskliwie interesami jego zajmował się. Pełen religii kapłan z przykładném zawsze i budującém nabożeństwem obrządki kościelne spełniał. W naukach duchownych grun¬

townie uczony, otrzymał w r. 1811 stopień Doktora św. teologii w uniw. wileń. Z powszechnym żalem zgromadzenia i parafian um. ks. Pohl w Wilnie d. 13 listop. 1820 wieku lat 78. Dzieła jego są:

1) Zbiór krótki medytacyi stosownych do reguł i obowiązków zgromadzenia XX. Missyonarzów w Wilnie w 8ce 1763. 2) Philosophia naturalis, Theologiae revelatae partibus comprehensa 8vo. 1794. 3) Rekollekcye na ośm dni rozłożone. w 8ce 1795. 4) Katechizm moralny tom. 4 w 8ce 1806. 5) Kazania 2 pogrzebowe w 8ce 1806. 6) Medytacye z pospolitych regul Sióstr miłosierdzia w 8ce 1808. 7) Katechizm dogmatyczny 2 części w 8ce 1809. 8) Mowy kaznodziejskie t. I w 8ce 1809. 9) Theologia Dogmatica et Moralis 8vo majori tomów 4 r. 1809. 10) Kazania na uroczystość Chryst. Pana, Matki Najś. i niektórych ŚŚ. t. I. w 8ce 1811. 11) Konferencye podczas 5dniowych rekollekcyi do duchowieństwa świeckiego miane t. I w 8ce 1811. 12) Rekollekcye duchowne na 5 dni rozłożone dla wygody duchowieństwa t. I w 8ce 1811. 13) Scriptura sacra per quaestiones exposita, responsionibus explicata, contra incre dulos defensa; opus ad sciendas et intelligendas divinas literas utilissimum tom. V. w 8ce 1812. 14) Kazania moralne o powinnościach ku Bogu, bliźniemu i nam samym. t. I w 8ce 1812. 15) Kazania dogmatyczno-moralne. t. I w 8ce 1814. 16) Powinności chrześciańskie, czyli katechizm missyjny w 12ce 1814. 17) Generalny rachunek sumienia w 12ce 1814. 18) Kazania missyjne t. 4. w 8ce 1815. 19) Medytacye na niedziele i święta uroczyste w 8ce 1817. 20) Kazania postne t. I w 8ce 1818. 21) Kazania adwentowe t. I w 8ce 1818. 22) Nauki moralne, dogmatyczne, oraz medytacye dla odprawiających rekollekcye. t. 3 w 4ce 1818. 23) Rubrum Missalis et Breviarii w 8ce t. 2 1820. W rękopisach pozostały: Konferencye o cnotach stanowi duchownemu służących, na trzy części rozłożone. Ceremonie biskupie niedokończone w jednym tomie. Wykład pacie

rza.

teryach.

Kazania i wiele innych pism w rozmaitych ma

ADAM PRAŻMOWSKI. Człon. Izby edukacyjny za ks. warsz. prałat kated. a później bisk. Plocki znakomity wymową wydał Kazanie na pogr. Felixa Potockiego pułkow. 4go pułku wojska pol. w Warsz. 1811. Kazanie na pogr. Ludwika Gutakowskiego wojew. Prezesa senatu Xa warsz. w Warszawie XX. Mission. 1811. Kazanie na ogloszenie królestwa pols. dnia 20 czerwca 1815 miane w kościele kated. warsz. Wiadomości o najdawniejszych dziejopisach polskich z powodu dwóch rękopismów darowanych Tow. król. Wars. przyj. nauk przez Kuropatnickiego. Rozprawa czytana na publicznem posiedzeniu Tow. Warsz. 1811.

CHODANI JAN KANTY, urodził się w Krakowie z rodziców ubogich Jakóba i Agnieszki małżonków z familii włoskiej, tam zamieszkałéj, dnia 16 paźd. 1769 r. W 12 r. życia swojego oddany został na usługę ołtarza, tamecznemu zgromadzeniu XX. Kanoników regularnych Lateraneńskich, przez matkę powolną szczególniejszemu woli boskiej zrządzeniu. Pobożna bowiem matka wczesnym zgonem dwojga dzieci srodze strapiona, szukając pociechy w obliczu Boga, uczyniła ślub oddania do zakonu tego dziecięcia, które wprzód powije i gdy w kilka lat wydała na świat syna, na chrzcie s. mianowanego Janem Kantym, wiernie téż dochowała obietnicy. Bóg pobłogosławił życzeniu dobréj matki, zlewając na syna obfite dary swéj łaski, obdarzając rzadkiemi przymiotami jego rozum i napełniając serce dobremi skłonnościami. Uczyniwszy Jan Kanty uroczystą professyą w zgromadzeniu XX. Kanoników regularnych pokazał tém samém owo przekonanie, że prawdziwej szczęśliwości w Bogu szukać i nabywać należy przez codzienne rozmyślanie odwiecznych prawd wiary i moralności chrześciańskiej. Biorąc pierwsze zasady religii w swojém zgromadzeniu, znamienitym postępkiem w naukach i cnotach celował między młodzieżą zakonną. Bardziej jeszcze pierwszeństwem się odznaczał, uczęszczając na wyższe umiejętności fizyki, matematyki, filo

zofii i teologii do akademii krakowskiej. Bez mistrzów sam własną pracą i zdolnością nabrał dostatecznej znajomości uczonych języków, francuzkiego, włoskiego i niemieckiego. Tym porządkiem usłał sobie drogę do umiejętności Boskich i ludzkich z których pierwsze obrał za główny przedmiot w zawodzie literackim, jako odpowiadające własnemu powołaniu. Poświęcony był na kapłana roku 1793.

Naprzód zaczął się wsławiać jako niepospolity mówca, opowiadaniem słowa Bożego w Krakowie, a szczególniéj w katedralnym kościele, za co uwolnienie od ślubów zakonnych czyli sekularyzacją otrzymał od stolicy apostolskiej r. 1804 dnia 16go listopada. Będąc kaznodzieją kat. kość. krakow., i przez kilka lat ważną tę posługę spełniając, tyle nabył sławy, że na jej odgłos wezwany do Wilna na kaznodzieję akademickiego kościoła. Tu z jaką gorliwością opowiadał naukę i jak gruntownie przekonywał rozum słuchaczów, i jak skutecznie usuwał przesądy, fanatyzm i zabobon, żyją jeszcze ci którzy to zaświadczyć mogą. Po trzyletniej pracy z wielkim pożytkiem w Chrystusowej winnicy podejmowanej, jednomyślnie r. 1808 wybrany został na professora nadzwyczajnego, a we dwa lata potém na zwyczajnego professora teologii moralnej i pasterskiej w wileńskim uniwersytecie. Przez lat 15 gorliwie sprawując najważniejszy w swém życiu obowiązek, miał obszerne pole do okazania skarbów swojej nauki i przymiotów professora pierwszego rzędu. Nadzwyczajną pamięć, żywą imaginacyą, wiernie zachowującą raz widziane wielkie obrazy, rozum czysty i zdrowy rozsądek ciągłém czytaniem dzieł pożytecznych ukształcony, przy znajomości języków i naukowych pomocy, miłość pracy i dobrego porządku, postawiły go w rzędzie pierwszych teologów w uczonym świecie i chrześcijańskich filozofów. On był pierwszym, który w tutejszéj szkole duchownej zaprowadził lepszy porządek wykładania nauk religijnych i dał poznać przedniejszych autorów teologicznéj literatury dawnéj i nowoczesnej. Mimo publiczną tę pracę godnie sprawował kilkakrotnie sobie powierzony urząd wizytatora szkół po guberniach wy

działu uniwersytetu wileńskiego. Znamienity obowiązek dziekana oddziału nauk moralnych i politycznych w uniwersytecie blisko lat sześciu wypełniał z właściwą sobie dokładnością, albo własne albo drugich popierając to zdanie, które bardziej dążyło do dobra oświecenia. Powodować się jaką płonną nadzieją i poświęcać dobro publiczne dla prywatnego miał za największą zniewagę urzędu. W nagrodę tak ważnych prac i posług dla dobra oświecenia podejmowanych r. 1819 uznany był za godnego mieścić się w gronie kanoników katedralnych wileńskich. Umarł d. 19 lipca 1823 r. Rękopisma swoje legował testamentem bibliotece uniw. wileńskiego.

Chodani pomimo 'rozlíczonych obowiązków, wypracował wiele dzieł pożytecznych tak prozą jak wierszem, z których pięć wydał za życia, a dziesięć w rękopiśmie pozostawił. Wydrukowane są w Krakowie: 1) Wiersz o człowieku 1795 r. 2) Sielanki Gesnera z niemieckiego na wiersz polski przerobione. 1800. 3) Henryada Woltera, 1803 r. 4) Etyka chrześcijańska czyli teologia moralna, do użycia szkolnego zastosowana przez A. K. Reybergera, opata Benedyktynów, na język polski przełożona. 3 Tomy. Wilno 1821. 5) Nauka Chrześcijańskiej Religii, w 3 częściach 1823. Z rękopismów pozostałych potém wydrukowano. 1) Teologia paster. ską podług X. F. Giftschütza 1824. 2) Kazań rozmaitych wybrańszych przez X. Jana Skideł dwa wydania w Wilnie, pierwsze 1828 r. drugie pełniejsze w 2 tom. 1832. Nie wydano jeszcze dotąd. 1) Natan mądry, dramma Lessinga. 2) Muzarion czyli filozofia gracyi, poemat Wielanda. 3) Myśli względem poprawienia edukacyi krajowej. 5) Rzut oka na celne zasady nauki obyczajów od wieku Arystotelesa do Kanta, przekład z Garwe. 6) Historya biblijna dla młodzieży szkólnej, przekład z Krzysztofa Szmidta. 7) O wymowie kaznodziej. przekład z opata Maury. W tych wszystkich dziełach styl Chodaniego odznacza się szczególną mocą i jasnością, przy wzorowej czystości i wyrazistości polszczyzny, a chociaż prawie wszystkie nie są oryginalne, lecz