uczonych, których wielu do nas właściwie należy, przez przyjęcie Polski długim w niej pobytem za swą prawie ojczyznę. BRAUNA Dawida rodem z Prus żył od roku 1664-1737 Był burgrabią malborskim, później komisarzem wojennym artyleryi koronnéj polskiej, w którymto obowiązku zjednawszy sobie względy króla Augusta II udarowany od niego został majętnością pod Malborgiem. Lecz gdy artylerya ta w r. 1704 dostała się w ręce szwedzkie przeszedł Braun w służbę pruską, został konsiliarzem i nadwornym intendentem zastawnemu domowi Brandenburskiemu Elblągskiego terrytorium, W r. 1720 uwiolniony od publicznego obowiązku, w prywatnym stanie zakończył swe życie pod Elblągiem, Dzieło jego De scriptorum Poloniae et Prusiae Historicorum et virtutibus et vitiis. Coloniae 1723 w 4ce. Toż dzieło wyszło pod tytułem Catalogus bibliotecae Braunianae. Gedani 1739 w 4ce i nie jest nowem tylko tytuł odmieniony i jedna karta przedmowy, całe zaś dzieło z początkowego wydania nietknięte. GODFRYDA LENGNICHA Polnische Bibliothek etc. 1718. w 8ce. Bylo to pismo peryodyczne, którego wyszło 10 Numerów czyli 2 tomy. JAKÓBA WOJTA De incriminibus studiorum per Polopos et Prussos. Lipsk 1723 w 4ce. SAMUELA LAUTERBACHA rodem ze Wschowy w Wielko polsce, żył od 1692 do 1728 będąc kaznodzieją w mieście rodowem a na końcu seniorem zborów Ewangielickich wielkopolskich. Wydal: Ariano Socinismus olim in Polonia etc. Lipsk 1725 w 8ce. JANA DANIELA HOFFMANA (professora szkół elblągskich) De typographiis in regno poloniae et M. D. Lithvaniae etc Gdańsk 1740 w 4ce. EFRAIMA OLOFA rodem z pod Warszawy, professor w Toruniu a później kaznodzieja w Elblągu żył od r. 1685 do roku 1735 wydał: Polnische Liedergeschichte etc. Gdańsk 1744 w8ce. RINGELTAUBEGO C. Frid, kaznodzieja ewangielicki w El blągu wydał: Nachricht von der polnischen Bibeln. Gdańsk 1744 w 8ce. Więcej szczegółowe wiadomości podali: Józef ALEXANDER książe JABŁONOWSKI Wojewoda nowogrodzki. Oprócz innych pism pozostawił do bibliografii: 1) Ostali po polsku, Eustachiusz po lacinie, Placyd po świecku, życie którego świętego z poważnych autorów zebrane etc. tudzież nauka o wierszach i wierszopisach polskich wszystkich przydana we Lwowie 1751 fol. Ten spis poetów polskich jest dziełem Józefa Zaluskiego który go poprawiwszy i pomnożywszy wydał potém w łacińskim języku p. n. Bibliotheca poetarum etc. 2) Museum polonum etc. Lwów 1752 w 4ce. Autor wypisuje w porządku alfabetycznym pi→ sarzy polskich i ich dziela, ale bardzo niedokładnie, i z wielą omyłkami. Józef Jędrzej ZAŁUSKI (ur. r. 1701 z Alexandra woj. rawskiego i Teresy Potkańskiej; doskonalił się w naukach za granicą. W stanie duchownym piastował różne godności i w ojczyznie i we Francyi, i sprawował referendarstwo koronne, od r. 1758 bisk. kijowskim i czerniechowskim; że na sejmie 1766 i 8 występował przeciw rożnowiercom, wywieziony był z kraju, dokąd powrócił dopiero 1773. Książnicę, składającą się z rękopisów i dzieł najrzadszych Polski dotyczących, którą zbierał od młodości, przeznaczył na poży tek narodu 1746. Była ona otwarta w Warsz.; dopiero 1795 wywieziono ją do Petersb. i wtedy obejmowała 262,640 dzieł a 24,574 rycin; † 9 stycz. 1774). Wypracował on bibliografią polską powszechną olbrzymie dzieło, lecz nadzwyczajne okoliczności wydać mu go samemu nie dozwoliły, a po nim nikt o tém nie pomyślał. Ogłosił w tym przedmiocie naprzód: Programa literarium ad bibliophilos; typolhetas et bibliopegos, tum et quovis liberalium artium amatores. War. 1732; chociaż napis laciński, jednak osnowa napisana po polsku; a potém Bibliotheca poetarum polonorum, qui patrio sermone scripserunt, War. 1752. Ulamek zaś z owego wielkiego pomiędzy 1768 a 1773 z pamięci wierszem, mia rowym ułożony, przez Epif. Minasowicza sprawdzony, wydał Józef Muczkowski p. n. Bibliotheka historyków, polityków, prawników i innych autorów polskich lub o Polsce piszacych, Krak. 1832, dodawszy objaśnienia i przypiski. JAN DANIEL JANOCKI, urodził się w r. 1720 w Wielkopolsce w miasteczku Międzychód (Birnbaum), prawdziwe jego imie rodzinne było Jenisz, którego zaniechał używać przyjąwszy natomiast nazwisko Janockiego; później odmienił także i wyznanie ojczyste ewangielickie na katolickie. Pracował zaś ciągle przez lat 30 przy bibliotece Załuskich, któréj był pierwszym bibliotekarzem, otrzymawszy także kanonią skarbimierską a później kijowską i probostwo babimostkie. W r. 1778 zupełnie wzrok utracił, umarł zaś r. 1780. Jako zbieracz materyalów do bibliografii jest pełnym zasług, ale pisma jego są bez dostatecznej krytyki bo wychwalają prawie wszystkich autorów. Dzieła jego noszą tytuły: 1) Kritische Briefe etc. Drezno 1743 w 8ce. 2) Literarum in Polonia Instauratores w Gdańsku 1744 w 4ce. 3) Literarum in Polonia propagatores, Gdańsk 1746 w 4ce. 4) Nachricht von raren polnischen Büchern, Drezno 1747 w 8ce. 2ga część w Wrocławiu u Korna 1748, 3cia, 4ta i 5ta tamże w 1753. Wszystkie bywają w jeden tom oprawne. 5) Polonia literata nostri temporis, w Wrocławiu 1750 do 1756 4 części w 8ce. 6) Specimen Catalogi Codicum manuscriptorum bibl. Zaluscianae, Drezno 1752 w 4ce. 7) Lexicon der jetzt lebenden Gelehrten in Polen, Wrocław 1755 w 8ce 2 części. 8) Polnischer Büchersaal, Wrocław 1756 w 8ce. 9) Excerptum polonicae literaturae, Wrocław 1764 do 1766 w 8ce 4 części. 10) Musarum Sarmaticarum specimina nova, Wrocław 1771 w 8ce. 11) Sarmaticae literaturae nostri temporis fragmenta, Wrocław i Lipsk 1773, 12) Janociana sive clarorum atque illustrium Poloniae auctorum etc., Warszawa i Lipsk 1776 do 1779 2 tomy. Trzeci zaś tom wydał Bogumił Linde w Warszawie u Pijarów roku 1819 w 8ce. WAWRZYNIEC MICLER de KOLOF czując potrzebę pisma peryodycznego zaczął je wydawać naprzód w języku niemieckim, a potém w łacińskim. Pierwsze wychodziło pod tytulem Warschauer Bibliotek. Warsz. 1754 w 8ce wyszło tylko 4 części, brak pokupu dalszy ciąg dzieła wstrzymał. Drugie ma tytul: Acta literaria etc. 1755 w 4ce. W tém piśmie znajduje się rozbiór dzieł nowo wychodzących, doniesienia o księgach świeżo wydanych, tudzież życia niektórych znakomitych Polaków i rozprawy w materyach fizycznych lub lekarskich. § 121. Grammatyka i Słownikarze, Badania językowe kilku przedstawiają pracowników, nie tyle mających zasługi około pojęcia ducha polskiej mowy, jak około zgromadzenia zasobów do bliższego poznania języka, ztąd w owym czasie lepsze są słowniki niż grammatyki i więcej się pisarze pierwszemi niż drugiemi zajmowali, zasługują na wspomnienie: FRANCISZEK MENIŃSKI, zwany w języku francuzkim Mesgnien urodzony w r. 1623 podobno w Lotaryngii, z Polski udał się do Wiednia i tu na dworze cesarza pełnił obowiązki pierwszego tłumacza wschodnich języków. Napisał Grammatica seu institutio polonicae linguae in quo etimologia syntaxis et reliquae partes omnes exactae tractantur. Gdańsk 1629. Prócz téj wydał także grammatykę włoską i francuzką dla Polaków i ogromny słownik wschodnich języków w którym jest i polski wykład, oraz grammatykę turecką. JAN Uzewicz pochodził z okolic Kijowa, skąd wówczas wielu młodych ludzi spieszyło się uczyć do Sorbony lub Rzymu; napisał dzieło które aż dotąd pozostaje w rękopiśmie po łacinie i po polsku obejmujące kart 472 w 4ce w cesarskiej bibliotece paryzkiej złożone pod napisem: Grammatica slavonica scripta per Joannem Usevicium sclavorum celleberrima academiæ Parisiensis studiosum theologiae. Parisis anno a nativitate Filii Dei 1643 na czele znajduje się epigram: Qui nunquam patriis tali conspectus in oris Ordine clausisti sclavica verba liber, Lutetiae prodis calamo cum partus in auras Patronique sinum gratificantis adis, Joannes Ugevicius, Sclavonus Sae. Theol. studiosus. ADAM STYLLA Wydał w Krakowie r. 1675 Grammatica polono italica, albo sposób lacny nauczenia się włoskiego języka, krótko gruntownie etc. KONSTANTY SZYRWID Jezuita wydał: Dictionarium trium linguarum in usun studiosae juventutis Wilno 1631, 1677. (Pięć razy przedrukowany, ostatni raz w Wilnie 1713. Jestto słownik z polskiego na łaciński i litewski język. MARCIN DOBRACKI Z sandomirskiego, zniszczony przez wojnę szwedzką, przeniósł się około r. 1659 do Wrocławia, gdzie trudnił się nauczycielstwem, później był sądowym pisarzem w Brodnicy, gdzie i umarł r. 1681. Pozostawił a) Goniec grammatyki polskiej, seu Curier der polnischen Sprache. Oleśnica 1668. b) Polnische Sprachkunst, tamże 1699 c) Kancellarya policyjna. Gdańsk 1665. d) Wydworny polityk, Oleśnica 1664. e) Spiżarnia duszna. Oleśnica 1671 f) Polnische Hofmanier, Gdańsk 1690. ARON BLIWENITZ kaznodzieja niem. w Toruniu † 1701 wydał o języku polskim: Tabellam grammaticae Polon. Toruń 1681. BARTŁOMIEJ KAZIM. MALICKI napisał: Tractatus ad compendiosam cognitionem linguae polonicae. Kraków 1699. Tenże Malicki wydał Lexikon francuzko-polski w Krakowie 1701. ks. ABRAHAM TROC rodem z Warszawy wydał około roku 1740 w Lipsku Słownik francuzko polski niemiecki w 2 tomach, trzeci z polskiego na francuzki i niemiecki, kilkakrotnie przebijany. Tom czwarty niemiecko-polski przez Moszczeńskiego został ułożony, ale jest mniejszej wartości. Na czele swego słownika położył Troc naukę polskiego czasowania, która się od powszechnej różniła. |