prawie wad wymowy otwartą Konarski wypowiedział wojnę barbarzyńskiemu stylowi. Podawszy dwa prawidła pięknego krasomowstwa, to jest: rozsądek gruntowny w objęciu i rozkładzie, tudzież wybór wyrazów w wyłożeniu rzeczy; podług nich roztrząsa pisma w złym stylu wydane, i obok tych kładzie lepsze wzory, już to klassycznych autorów wyjęte, już to przez siebie utworzone. Częstokroć także dla osłodzenia krytyki swojej drugim, których dzieła przetrząsa, umieszcza swoje własne roboty, dawniej w złym stylu wykonywane, i całą smieszność oraz niedorzeczność w tychże wystawia. Miał jeszcze autor wydać drugą część dzieła przeciw złemu stylowi, ale gdy pierwsza pożądany skutek sprawiła odmienił przedsięwzięcie, a natomiast napisał książkę o sztuce dobrego myślenia, bez którego dobrze mówić nie można, pod tytulem: 6) Institutiones oratoriae, sue de arte bene cogitandi, ad artem bene dicendi necesaria plurimis exemplis illustrata. Varsov. 1767 in 8vo. Jestto retoryka jedna z najlepszych. Uwagami rozsądnemi prostuje rozumy młodych, a w licznych i dobrze dobranych przykładach, stawia wzory prawdziwie pięknej wymowy. W tém zaś jest szczególna dzieła tego zaleta, że zawiera mnóstwo materyi nader potrzebnych wtenczas Polakom.Traktuje rzeczy stosowne do potrzeb kraju, a w licznych założeniach, dla ćwiczenia w stylu młodzieży, napomknionych, widać szlachetny cel autora, aby panujące przesą dy obalić, a do prawd pożytecznych usposobić umysły.— 7) Lyricorum in moralibus et politias materiis libri duo Vars. 1767 w 8ce. Inne dzieła jako to Panegiryki, Mowy pochwalne i pogrzebowe itd. któremi dług wypłacił swojemu wiekowi, gdy sam przez nie mały czas do złego stylu był przywykł i w nim celowal, opuszczamy; w języku zaś ojczystym zostawił Konarski następne pisma: 1) Kazanie na pogrzebie Józefa Sapiechy wojewodzica podlaskiego w Warszawie 1731 in fol. 2) Kazanie na pogrzebie Konstancyi Denhofowej wojew. malborsk. w Warsz. 1723 in fol. 3) Pismo na obronę założonego Kollegium pijars, bezimiennie wydane

w Wilnie 1738. 4) Rozmowa ziemianina z sąsiadem o nieszczęśliwościach ojczyzny pochodzących z fakeyi prywatnych w War. 5) Listy przyjacielskie we dwóch częściach Wars. 1733 w 4ce. Po śmierci Augusta II gdy stany obowiązały się przysięgą obrać królem Piasta, Stanisław Leszczyński przybył skrycie do Warszawy z zaleceniem od Ludwika XV do korony. Konarski na prośbę najznakomitszych osób napisal to dzieło zamykające krótko zebrane przyczyny za wyborem Stanisława. 6) O skutecznym rad sposobie w Wars, 1760 i nast. w 5 Tom. w 8ce: 7) O religii poczciwych ludzi. Warsz. 1769 w 8ce. Pisał prócz tego wiele mów i dzieł. które albo bezimiennie wyszły z druku, albo w rękopiśmie pozostały. 8) Volumina legum który to szacowny zbiór stał się równie historykom, dyplomatom, jak i prawnikom użyteczny, Składa się tenże obywatelskiej staranności Konarskiego pomnik z VI foliałów, nie jednakowéj grubości.

I. Volumen ma tytuł, Leges slatuta, constitutiones, privilegia Regni Poloniae, M. D. Lithuaniae, omniumque provinciarum annexarum, a Comitiis Visliciae 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia, Vars. Coll. Scholl, Piarum. Anno 1732. Tom ten zawiera prawa krajowe w języku łacińskim od r. 1347 do r. 1547 pisane. Tytuły w voluminie 2 i nastędnych są tego brzmienia.

II. Volumen. Prawa Konstytucye i przywileje królestwa polskiego i W. X. Litew. i wszystkich prowincy należących na walnych sejmiech koronnych od sejmu wiślickiego r. p. 1347 aż do ostatniego sejmu uchwalone. Rok wydania był 1733. Zawiera konstytucje od r. 1550 do r. 1609 już w języku polskim stanowione.

III. Vol. ma konstyt. od r. 1611 do r. 1640 druk. 1735. IV. Vol. ma konstyt. od r. 1641 do r. 1668 druk. 1737. V. Vol. konstyt. od r. 1669 do r. 1697 druk. 1738. VI. Vol. konstytucye od r. 1697 do r. 1736. druk. r. 1739. W następnym czasie wydali XX. Pijarowie jeszcze dwa, to jest:

VII. Vol. konstyt. od r. 1764 do r. 1768 druk. 1782.

Przerwa pomiędzy 1739 a 1764 pochodziła z niedochodzenia i zrywania sejmów, złotą owę wolność wzmacniającego.

VIII. Vol. Konstytucye od r. 1775 do 1780 druk. 1782 r. Konstytucye po r. 1780 na sejmach uchwalone, wyszły z druku pod tytułami: Konstytucye sejmu walnego ordynaryjnego warszawskiego sześcioniedzielnego r. p. 1782 dnia 30 września odprawiającego się. Warszawa roku 1782 in fol. 22 stron. Konstytucye sejmu walnego ordynaryjnego grodzieńskiego sześcioniedzielnego r. p. 1784 dnia 4 paździenika odprawującego się. Warsz. r. 1784 in fol. 36 stron. Konstytucye sejmu walnego ordynaryjnego warszawskiego sześcioniedzielnego r. p. 1786 dnia 2 października odprawującego się w Warszawie 1786 in fol str. 38.

Na tém tedy kończą się tak zwane Volumina legum lubo konstytucye z trzech ostatnich sejmów, to jest 1782, 1784, 1786 w jednym zbiorze nie są wydane.

Wr 1862 w Petersburgu wyszło drugie wydanie Volum. Legum. przez zasłużonego. J. Ohryzko w miejsce zniesionego pisma czasowego Słowa. Tomów 10.

Sumaryusze i Inwentarze.

Ustaw żadnych związkiem materyi niezłączonych, po licznych zbiorach rozrzuconych objąć pamięcią co do miejsca w którem się znajdowały, było niepodobném. Wzrastało toż niepodobieństwo za każdym sejmem. Tę niedogodność starali się różni uprzątnąć. Z tąd tworzyły się za prywatną starannoscią owe zbiory, inventarzami summaryuszami zwane,które zazwyczaj abecadła porządkiem, miejsce umieszczenia pojedyńczych ustaw wskazują. Najpierwszy zbiór oddzielne dzieło stanowiący, utworzył WOJCIECH MADALIŃSKI i wydał takowy pod tytułem: Inventarz konstytucyi koronnych od r. p. 1550 aż do r. 1628 uchwalonych przez etc. Lwów 1630 in fol. Księga ta stron 153 zawierająca, mieści w jednej rubryce treść konstytucyi, w drugiej kolumnie wymienia rok onejże, w trzeciej wskazuje stronę zbioru, w któ

rym się prawo mieści, a w czwartej wyraża napis lub słowa początkowe ustawy.

JAN DZIĘGIELOWSKI, ułożył kontynuacyą dzieła poprzedniego w języku ojczystym, dociągając konstytucye do r. 1643, którą Piotr Elert typograf król. wydrukował w Warszawie 1644 in fol.

MACIÉS MARYAN ŁADOWSKI wydał w Warszawie w r. 1685 nowe podobne dzieło. Józef Załuski podał oneż pomnożone do druku powtórnie w Lipsku w r. 1733 in fol. maj. a dalszego onegoż z pomnożeniem wydawcami byli: Arnolf Kazimierz Zeglicki w Warszawie 1754 in fol. nakoniec Teodor Waga. Dosyć będzie tytuł ostatniego dzieła wypisać który brzmi: Inwentarz praw, statutów, instytucyi koronnych i W. X. Litew. znajdujących się w VI pierwszych tomach Volum. legum niegdyś przez Macieja Maryana Ładowskiego od r. p. 1550 do 1683 potém przez JW. księdza And. Józefa Załuskiego referendarza naówczas koronnego z przydatkiem opuszczonych artykułów aż do r. 1726 zebrany, a przez księdza Arnolfa Zeglickiego schol. piar. zebraniem statutu pomnożony i do r. 1736 dociągniony, teraz przez księdza Teodora Wagę schol. piar. z potrzebnemi dodatkami i poprawkami na nowo przedrukowany r. p. 1782 w Warszawie in fol. 934 stron oprócz rejestru.

X. TEODOR OSTROWSKI Pijar jest konstynuatorem Wagi wydał dzieło użyteczne z napisem: Inwentarz nowy praw, traktatów i konstytucyi koronnych i W. X. Litewskiego w czasie bezkrólewia r. 1764 i za panowania Najj. Stan. Augusta do r. 1780 uchwalonych, na wzór inwentarza dawniejszego ułożony przez etc. w Warszawie 1782 in fol. 352 stron. oprócz rejestru. Dzieło to służy do VII i VIII volaminu legum, labo są odsyłane do konstytucyi po każdym sejmie oddzielnie z druku wyszłych. Podobno przez samego Ostrowskiego wyszedł: Suplement do inwentarzu nowego praw od roku 1764 uchwalonych z sejmów warszawskiego w r. 1782 i Grodzieńskiego w r. 1784 ułożony, w Warszawie schol. pijar. 1785 in fol. 16 stron.

§ 115. Nauki lekarskie. Dzieła Wielkopolanina Jana Jonstona o nauce lekarskiej, za granicą po kilkakroć przedrukowane i na obce języki tłumaczone były.

OLSZOWSKI HIERONIM przetłumaczył i wydał: Szkoła Salernitanska to jest nauka doktorów Salernitańskich o sposobie zachowania zdrowia dobrego. Kraków 1645 i 1684. Herka KazimierZ STANISŁAW Dr. Med. i. Fil. professor w akad. Krakow. wydał: Bankiet narodowi ludzkiemu; od monarchy niebieskiego zaraz przy stworzeniu światą, z różnych ziół, zbóż, owoców, bydląt, zwierząt, ptastwa, ryb elc. zgolowany. Których tu każdym z osobna, zdrowiu ludzkiemu służących i szkodzących własność, zebranie i opisanie znajdziesz przez etc. Kraków 1660 w 4ce. Autor w tém dziełku skreślił ogólne prawidła dyetetyki. Niepominął autor najmniejszego szczegółu ściągającego się do zdrowego sposobu życia.

*│

DANILKOWICZ MACIEJ, hirurg warszawski, biegłym być musiał w swojej sztuce, kiedy go Piotr. W. w r. 1678 do Moskwy powołał.

Bezimienny wydał: Compendium medicum auctum, to jest, krótkie zebranie i opisanie chorób i różności przyczyn znaków sposobów leczenia etc. 2ce wydanie w Częstochowie w drukarni Jasnéj góry 1719. 3cie 1724 i tamże 4te 1767, HENRYK KIRCHEIM Stabs medyk J. M. praktykujący w Warszawie wydał: Facies anatomica corporis humani dismenbrati, to jest krótkie opisanie wszystkich części ciała człowieczego. Warszawa 1722.

Vade mecum Medicum, to jest krótkie opisanie i doświadczone sposoby leczenia różnych chorób, etc. w Zamościu 1724.

WAWRZYNIEC MICLER konsyliarz i lekarz nadworny króla Augusta III, polihistor co do rozmaitości nauk, któremi się trudnił i o nich pisał. Disertatio medica de balsami vulnerarii universalis usu ac praestantia etc. 1751. De usu ac praestantia medicamentorum chemicorum etc. Warszawa 1751.