wskiej w Krak. 1648. 2) na p. Barbary Lanckorońskiej kaszt. kamien. Krak. 1649. 3) na pog. Stanisława hr. na Wisniczu Lubomirskiego wojew. krakow. Krak. 1649. 4) na pogr. Jana z Zurkowa Danilowicza podskar. w. kor. Krak. 1650. 5) na pogrz. Mikołaja z Olexowa Gniewosza star. radom. Krak, 1650 6) na pogr. Mikołaja z Pilca Korycińskiego kaszt. bieckiego. Krak. 1651. 7) na pogr. Jakóba Maxim. Fredra referend. koron. 3 kazań. w Krak. 1651. 8) Wizerunek pasterza dobrego przy exek wiach Piotra Gembickiego biskupa krakowskiego. Kraków u Szedla 1658. Wszystkie te kazania do lepszych czasu swojego należą. Nie sadzi kaznodzieja makaronizmami suto a mowę swą poezyą nie tylko łacinską, lecz i polską często przyozdabia.

8) PIOTRKOWCZYK Alex. zakonu 00. Bernard. śmiało obok Birkowskiego stanąć może. Znamy jego kazania pod napisem: Nagrobek pobożności chrześciańskiey i postępków synowi koronnemu na Kalwariey w kazaniu nad cialem JW. Jana Zebrzydowskiego miecznika koron. 1641 wystawiony. Krak. Cezary. 4to. Bardzo wiele jest ciekawych wiadomości i dobrą polszczyzną oddane.

tu

9) WITUŃSKI AUGUSTYN kapłan zakonu Ś Francis. Ojców. Bernardynów był w tymże zakonie lektorem filozofii, dzież kaznodzieją, potém professorem teologii, nakoniec ojcem prowincyi polskiej. Wydał ośm kazań pogrzebowych, na Helźbiety z Gosławic Woloniczowej starościny general. żmudzkiej. Bazylego kopia kasztelana Nowogrodzkiego, Krzysztofa Wieściołowskiego w. marszałka wiel. księstwa lit. Katarzyny z Potoka Radziwiłłowej. Jerzego Despota Zienowicza starosty opitskiego. Stanisława Wojny kuchmistrza w. księstwa litew. X. Abrahama Wojny bis. wil. w Wilnie 1649. Wszystkie te kazania są niemałej wagi. Styl kaznodziei jasny i prosty stawał się z postępem czasu

-

2

affektujący i niekiedy ciemny, przyjmując coraz więcéj łacińskich makaronizmów. Usposobienie jego naukowe niepospolite było. Czytywał pisarzy nietylko łacińskich ale i greckich, Anakreonta nieraz wspomina. Kronikarzy krajowych znał nietylko drukiem ogłoszonych ale i w rękopisie będących, przeglądał. Ich czytaniem zabawiać się lubił, sądząc że stąd jedynie biegłości w rzeczach politycznych kraju polskiego nabyć można. 10) LORENCOWICZ ALEXANDER Słynny kaznodzieja. Urodził się na Rusi 1609. W 17. roku został Jezuitą, był przez lat 16 nauczycielem wymowy i matematyki, Miewał kazania w różnych miejscach, był rządzcą kollegiów w Jarosławiu i Lwowie. Został prowincyałem w 1669. Pojednał Ormian z kościołem rzymskim. Z powodu kanonizacyi S. Stanisława wielokrotnie odbywał podróże do Rzymu. Umar 15 kwietnia 1675 r.. Znakomity ten mąż równie z ozdób umysłu jak i okazałej postawy wydał: 1) kazania pogrzebne miane w różnych okazyach żałobnych Kalisz. 1670. 2) kazania na niedziele calego roku. Kalisz. 1671 fol. Przez niego wymowa kaznodziejska pierwszy krok uczyniła, do otrząśnienia się z przywar, w które ją pogrążył smak skażony nadętością. Styl jego jest dosyć właściwy, na prostotę zakrawając powagi nietraci, rzadziej jak insi mięsza łacinę w polszczyznę. i 11) MŁODZIANOWSKI TOMASZ Jezuita. Udał się na missyę do Persyi, zwiedził Jerozolimę skąd powróciwszy w Poznaniu, Lublinie i Krakowie młodzież teologii nauczał, kaznodziejską zaś mównicę żarliwością i dusz pozyskaniem wsławił się. Po skończonym urzędzie wiceprowincyala w Polsce, wziął go do dworu Jan Małachowski biskup krakowski, gdzie półtora roku zabawiwszy w Olbromie r. 1686 życie zakończył. Wydał prócz licznych dzieł Kazania i homilie na niedziele doroczne i święta uroczyste. 4 tomy w Poznaniu r. 1681 fol. 12) JĘDRZ. CHRYZ. ZALUSKI. Mowy różne weselne i pogrze

bowe. War. 1690, a same weselne osobno w Kaliszu 1730. Kazania zebrane z przydat. do pierwszego wydania, w Kaliszu 1730. Kazanie na święto św. Ignacego miane w Rewlu wyd. w Brunsbergu 1700.

13) HIPACY, POCIEJ zak. św. Bazylego. Od Zygmunta IIIgo z klasztoru na biskupstwo włodzimierskie a potém stolicę kijowską i metropolią całej Rusi wyniesiony, słynny gorliwemi zabiegi około zjednoczenia kościoła greckiego z rzymskim, niemniej jak prześladowaniem, które z téj przyczyny wycierpiał † 1613. Kazania i homilie Hip. Pocieja, drukowane w Supraślu 1674 r. z ruskiego języka na polski przełożone przez X. Leona Kiszkę biskupa włodzimirskiego wyszły w Supraślu 1714 a potém w Poczajowie 1788.

7

14) PERKOWICZ TOMASZ slawny teolog i kaznodzieją. W 16 roku życia został Jezuitą. Był później professorem filozofii, wykładał prawo kościelne, którego tak wielką posiadał znajomość, że w zawilszych przypadkach udawano się do niego po radę. Stanisław Jabłonowski kasztelan krakowski wyprosił go od starszych, na teologa do dworu syna swego wojewody ruskiego, co mu dalo sposobność r. 1700 zwiedzenia Francyi i Paryża, gdzie mieszkając w kollegium jezuickiem, cały swój czas poświęcił czytaniu; przez co nietyłko wszedł w związek z najznakomitszymi uczonymi swego zakonu, ale też obznajmił się jak z językiem tak i literaturą tameczną, Po powrocie do kraju sprawował rektorstwo naprzód w Ostrorogu a potém we Lwowie. Przeżywszy lat 50 w zakonie, umarł 1720 roku w Sokołowie skąd ciało jego przywieziono do Lwowa i tamże pochowano. Z pism jego tu należą Kazania przebrane z kaznodziejów francuzkich, o trzech głównych pożądliwościach ludzkich w Poznaniu 1764. w 8ce trzy tomy. W przedmowie do tych kazań najzawołańszych kaznodziejów francuzkich, z których liczby są Cheminais, Texier, Flechier, Bourdaloue etc. rozbiera ich budowę i krótko wystawia

་

główne ich rysy; tusząc, że każdy mając sobie podany początek, sam snadno te uwagi rozszerzy, oraz mocniej napoi się prawidłami przez siebie samego wyłuszczonemi. Podając zaś wzory najcelniejszych tych mówców kościelnych wybiera z nich po kilka kazań na jedne materyę, przekład zaś ich naśladowania, nieco w dwóch lub trzech własnych przedstawia. Kazania przebrane z kaznodziejów francuzkich o czterech ostatnich rzeczach każdego człowieka, w Poznaniu 1766 w 8ce 3 tomy. Był Perkowicz wskrześcą lepszego u nas kaznodziejstwa, zaprowadzając sposób francuzki; obrał zaś ten, porównawszy z nim wzięte w rozmaitych krajach, tudzież i u nas używane. Znajdował go za odpowiadający, upowszechnionemu w narodzie tym dobremu smakowi i uczuciu przyzwoitości, które idą pospolicie za okrzesaniem się obyczajności, i rozkrzewieniem we wszystkich względach oświecenia. Sposób tedy kazywania u Francuzów zwyczajny, zaleca jako naturalny gruntowny, kaznodziei do pamiętania, a słuchaczowi do pojęcia łatwy. FILIPOWICZ JAKóв Jezuita, wyszły po jego śmierci kazania na święta calego roku w Poznaniu 1728. 2gie wyd. 1737. Kaz. na niedziele calego roku tamże 1729.

PONINSKI STEFAN Jezuita † 1733 wydał Kaz. na święta Chrystusowe Poz. 1724. Kaz. o męce Pańskiej 1723 folio. Królowa nieba i ziemi Marya, kazaniami na wszystkie święta swoje wysławiona. Pozn. 1721 fol.

POSZAKOWSKI JAN Jezuita przełożył z francuz. Kazania na święta. Wilno 1752 w 4ce. Kazania na niedziele całego roku i święta. Wilno 1752 w 4ce.

CIAPIŃSKI JERZY Pijar w Litwie, żyjący od r. 1718 do 1768 tak był głośnym z biegłości w języku i literaturze lacińskiej, że sławny poeta rossyjski Łomonosów z nim listował, w wielu rzeczach zasięgając jego rady. Był kaznodzieją w katedrze wileńskiej i słynął z pięknej i przekonywającėj wymowy. Wiele pism podał do druku między innemi Zbiór kazań. Wilno r. 1754 w 4ce. 2 tomy.

Brodowski Alexander Jezuita przełożył z francuzkiego Kazania de la Rue. Lwów 1759 w 8ce.

- WYSOCKI SAMUEL Pijar, rodem z Sandomir. żył od roku 1703 do 1771, sławny czasu swego kaznodzieja wydał 23 dzieł rozmaitych między innemi Kazania, homilie i materye kazań na wszystkie w całym roku dni święte. W 4ce 4 tomy. Warszawa 1762-1770.

RYDZEWSKI WAWRZYNIEC Jezuita, wydał Kazania na niedziele cal. r. w Wilnie 1760 2gie wyd. 1771 3cie 1778.

BOROWSKI FRANCISZEK Jezuita małopolski, kaznodzieja swego zakonu i trybunału lubelskiego należy do pierwszych kształcicieli polskiego kaznodziejstwa po przywróceniu dobrego smaku i nauk. Dzieła jego są: 1) Adwent pierwszy o czterech rzeczach ostatecznych. Na czele znajduje się rozprawa o nowym sposobie kazania, gruntownie i czysto napisana; był jednym z pierwszych krytyków, którzy użyli polskiego języka do wykładu uwag retorycznych. 2) Mowy za prawem Chrystusowém. Wilno wyd. 2gie 1776. 3). O wzajemnych obowiązkach panów i pospólstwa i t. d.

U Akatolików wymowa i czystość języka dłużej się przechowały jak to widzieć z pism następujących... a) Jędrzej WĘGIERSKI Ur. 1600 w Ostrorogu; trzymając się wyznania luter. uczył się w Lesznie, Bytomiu i Toruniu; 1620 zrobiono go rządzcą uczelni w Lesznie; od 1625 był nadworny'n kaznodzieją Słupeckiej w Opolu; 1632 wrócił na rządcę w Lesznie; nakoniec pastorem we Włodawie † 1649; wydał kazanie o pragnieniu śmierci na pogrzebie Anny z Tulin Hronostajowej Leszczyńskiej w Baranowie 1639. Kazanie o wyznawaniu wiary na pogrz. księżnej Maryanny, z Leszna Zasławskiej 1642 odprawione b. m. ir. Kazanie o stateczności w wierze na pogrz. Rafała hr. z Leszna Leszczyńskiego w Baranowie 1644. Wydał także książkę liturgiczną do nabożeństwa każdodziennego, które nie jest kazaniem jak piszą i głoszą Łukaszewicz i wielu innych, lecz domo