zasady mnemoniki. b) Introductio in doctrinam doctoris subtilis modos distinctorum et identitatum alios quoque terminos obscuriores ejusdem doctoris declarant etc. Kraków r. 1519.

JAN ZE STOBNICY, aczeń akad. krakow. objął katedrę Jana z Głogowy. Później został przełożonym szkoły Lubrańskiego w Poznaniu, wreszcie wstąpiwszy do zakonu Bernardynów, umarł w pierwszych dziesiątkach XVIgo wieku. Jego dzieła są: Parvulus philosophie naturalis etc. Kraków 1513, 1517. Bazylea 1526. Leonardi Aretini in moralem disciplinam introductio etc. Krak. 1511, Wiedeń 1515. Georgii Vallae, De expedite argumentandi ratione libellus. Crac. 1520 in 4to.

Szczepan MIKAŃSKI wykładał uczniom dyalektykę w połączeniu z retoryką; dzieło jego wyszło z tytułem Micani Stephani Dialecticae ac Rhethoricae praecepta. Crac. 1561.

JAKÓBA GÓRSKIEGO dzieło Comentarii artis dialecticae Cracov. 1563 w czystym stylu łacińskim napisane stanowi u nas epokę w filozofii, wypędziło bowiem z Polski zepsutą łacinę scholastyczną, pobudziło do smakowania w autorach klassycznych dawnych zwłaszcza w Cyceronie i to jest dowodem, że w wieku XVI uczeńszych nad Polaków nie miała Europa mężów, coby z wydobywanych wówczas na nowo, dawnych Grecyi i Rzymu pisarzy lepiej korzystać mieli. Po nim długo jeszcze trwała filozofia scholastyczna utrzymując się po akademiach i klasztorach, jakby w twierdzach swoich.

ADAM BURSKI professor w Krakowie, później w Zamojskiej akademii wydał dzieło Dialectica Ciceronis, quae disperse in scriptis reliquit, maxime e Stoicorum sententia, etc. Samości apud Lenscium 1604 in 4to. Dzieło to za prawdziwe arcydzieło między filozoficznemi płodami krajowych naszych pisarzy uważane być może, ile że przed Burskim nikomu nie przyszło na myśl wystawić w jednym, a tak żadną rzeczą obcą niezaćmionym obrazie praw i mnieman stanowiących sztukę stoickiej szkoły i rozeznawania prawdy

od fałszu. Jestto chlubą dla naszego narodu, że w tym wieku gdzie wszystkie sekty filozoficzne greckie wznawiano u nas Polaków eklektyczna filozofia panowała, do której wyjaśnienia używano, słów i świadectw z Cycerona lub innych klassycznych autorów.

MIKOŁAJ MOŚCICKI Dominikan wykładał filozofią w treści i krótkiem zebraniu, nakształt wydanej swojej logiki. Institutionum logicarum libri septem Cracov. 1606, Coloniae 1614 Cracov. 1625 i t. r. w Kolonii.

Filozofia moralna. WALENTY EKKIUS Uczeń akad. krak, pod Michałem Wrocławianinem i Agrykolą młodszym pisał: De mundi contemptu et virtute amplectenda dialogus. Cracov. 1519.

VARINUS CAMERS (Gaurini) Włoch, Benedyktyn, późniéj biskup nuceryjski w państwie papiezkiem, nauczyciel Leona X, zmarły roku 1537 przełożył z greckiego dzieło, które w Krakowie przedrukowano z tytułem: Varini Camertis apophlegmata ad bene beateque vivendum mire conducentia, nuper ex limpidissimo graecorum fonte in latinum fideliter conversa, et longe antea impressis castigatiora Cracov. 1522, 1529, 1539. Wyszło także w Krakowie pismo: Joannis Arundinensis: De natura et dignitate hominis Cra'covia 1551 i 1554.

KRZYSZTOFA WARSZEWICKIEGO należą tu dziela: 1) De ambitionis vitio Pragae 1588. Cracov. 1598. Romae 1601. De cognitione sui ipsius libri tres: de morte et immortalitate animae. Cracov. 1598 i 1601.

PIOTR WIERZBIETA BISKUPSKI napisał Disputationum ethicarum duodecim de virtute heroica etc. 1605 Francofurti ad Oderam,

Pedagogika i dydaktyka. Drukarnie krak. podobnie jak i w innych oddziałach umiejętności, tak naprzód przedruki dzieł obcych dostarczały, takiemi są:

Plutarchii Cheronei de liberis educandis libellus, latine redditus per Guarinum Veronem. Cum Georgii Libani Li

gnicensis ad Consules Civitatis Cracov. præfatione. Ungler Cracov. 1514, 1528, 1536, 1558.

ERASMI ROTERODAMI. De ratione studii ac legendi interpretandique auctores, libellus aureus. Cracov. 1519.

PETRI MOSELANI. Paedologia in puerorum usum conscripta. Cracov. 1521, 1527.

VALENTINI EKKII. Lendani Rheti, de ratione legendi autores libellus. Cracov. 1523.

JOANNIS SULPITI VERULANI, de moribus puerorum carmen. Cracov. 1533.

FRANCIS. MYMER, wydał w tłumaczeniu Moleslani Petri: Pædologia dialogos 37 continens. Cracov. kart 39.

Pedagogicum seu morum puerilium praecepta Christiana. Auctore Nicolao Borbonio cum scholiis brev. Oreandi. Crac. 1542 w. 8ce.

Krzysztof HegeNDORPHINUS zostawił dzieła: 1) De recta studendi et vivendi ratione, ad bonarum literarum virtutumque studiosos in Gymnasio Posnaniensi adhortatio, Cracov. 1530 8vo. 2) De educandis erudiendisque pueris nobilibus, libellus. In usum novo Academic Posnanien. conscriptus. Cracoy. 1533 8vo. 3) Studiorum ratio, auctore Christophoro Hegendorfino 1549..

SIMONIS MARICI Pilsnensis Juris consulti. De Scholis seu Academiis libri duo. Cracov. 1551 8vo. W piśmie tém Marycki gorliwie i śmiało powstaje na gnuśność panów, którzy akademią krakowską zaniedbują; na scholastyków, którzy dochody sami pobierają, a obowiązki zwalają na ludzi niegodnych. Nawet do Zygmunta Augusta odzywa się śmiało aby niedozwalał upadać akademii, którą był pradziad jego założył. Autor wysypał tu całą naukę i biegłość w historyi i literaturze starożytnéj; styl jego potoczysty, język czysty i poprawny, na zdrożności swego czasu śmiało powstaje i z obywatelską gorliwością powiada, że salus et pernicies Reipublicae ex scholis hoc aut illo modo se habentibus provenit. Rząd niedbający o szkoły porównywa do tych co statek naładowany i ludźmi napeluiony bez zagli, wioseł

i sternika na zburzonem zostawia morzu. Zachęca Zygmunta Aug., żeby biskupów zaniedbujących szkoły i akademią, do spełniania ich obowiązku napominał; duchowieństwu wyrzuca, iż się jedynie świeckiemi zajęło sprawami, Porównawszy młodzież do orląt, które nie zaraz od matki i gniazda odlatują, ale coraz szerzéj kolując, dopiero podrósłszy same unoszą się do nieba i wysoko szybują. Najlepszy jest rozdział IV Qualem bonarum literarum præceptorem et esse oportet et eligi.

ANDREAE GOSTINII. Crac. pro nobilium, primorum, principumque liberis, magnorum disciplina artium perpoliendis oratio, in Academia Cracoviensi habita, anno a natali domini 1558 in 4to.

W dydaktyce w tym wieku najpomyślniéj pracował Benedykt Herbest, już obmyślając lepszy i stosowniejszy po szkołach początkowych porządek nauk, już podając nową metodę wykładania autorów klassycznych. W szkole przy kościele Panny Maryi w Krakowie zaprowadził był metodę nauczania się wzajemnego. Pisma jego w tych przedmiotach są:

1. Bened. Herbesti Neapolitani. Cracoviensis scholae apud S. Mariæ templum Institutio... Cracov. 1559 8vo; są tu myśli co do sposobu nauczenia języków greckiego i lacińskiego, oraz innych nauk.

2) Orationis Ciceron. explicatio, in qua methodus in explicatione servatur haec, quae singulis Logicae Philosophiae partibus sua tribuit officia 1560. Tu prawidła retoryki mowami i listami Cycerona objaśnia, mając przytém wzgląd na ukształcenie serca młodzieży.

STANISLAI SUCOLOVI. De ratione studii ad Nicolaum Wolscium Capitaneum Krzepicen. Anno 1572 wydał to po śmierci Sokołowskiego professor Jakób Janidłowski. Lacina piękna, rady zdrowe, wreszcie mówi tylko o kształceniu się w języku łacińskim i na uczonego łacińskiego.

JAN RAMULT napisał oryginalnie Compendiaria instituendorum liberorum ratio, dictis et exemplis illustrorum virorum':

1

expolita 1576. W bibliotece uniwersytetu Jagielloń. jest rekopis: Admonitio Magn. Doi. D. Joannis Zamojski Ducis Reg. Pol. etc. ad filium. Anno 1605 d. 13 Junii do tego przydano Quomodo ei qui principum aula vivere detrevit, vita componenda; ostatnie zawiera nieco podobne przestrogi do tych, które lord Chesterfield synowi swojemu posyłał. W rozwadze wymowy i sposobu poprawnego a pięknego pisania odznaczyli się Górski i Herbest.

JAKÓB GÓRSKI urodził się w Mazowszu ziemi liwskiej około r. 1526. Do akademii krak. przybył w r. 1542. W 17 roku już został bakalarzem, a niebawnie magistrem. Odtąd poświęcił się teologii, nauce prawa i retoryce i w roku 1551 został doktorem obojga prawa. Znany i polecony z nauki królom Zygmuntowi Augustowi i Batoremu, został kanon. płockim archidiakonem gniezn. archipresbyterem krakow. nakoniec w r. 1581 kanon. krakow. Do r. 1560 uczył retoryki w r. 1563 bawił we Włoszech. Wróciwszy do Krakowa uczył prawa. Między 1574 a 1584 był kilkakrotnie rektorem akademii w czasie trudnych uader okoliczności. Umarł 1585. Będąc professorem retoryki, w trzech wydanych dziełach do różnych części ściągających się, całą retorykę wyłożył.

1. De periodis atque numeris oratoriis libri duo. Cracov. 1558, 1575.

2. De generibus dicendi liber adolescenti dicendi studioso opus et utile et necessarium. Cracoviæ 1599 8vo. 3. De figuris tum grammaticis, tum rethoricis libri · V. Cracov. 1560 8vo.

Lubo w rzeczy swojej zamiłowany, wiedział dobrze że same prawidła retoryki, choćby najlepiej wyłożone i poznane wymownym nie zrobią; że aby poruszać drugich, wydrzeć. im dawne ich przekonanie, narzucić swoje, skłonić ich wolą, namówić, przekonać i pociągnąć, potrzeba mieć czułe serce, oświecony i nauką opatrzony rozum. Takim był Górski.

Drugi BENEDYKT HERBEST rodem z Nowego miasta pod Przemyślem r. 1531 syn ubogich rodziców. W 20tym roku