Obrazy na stronie
PDF
ePub

67

non dubito, etc. Nam alioquin descriptam A ritus sancti, non tamen in capita ac paragrahanc editionem cum aliis opusculis ad Lucinium transmisisset Hieronymus.

phos distincta, uti concedunt omnes divinarum Scripturarum studiosissimi defensores ac diligentes indagatores. Hanc igitur versuum distinctionem in libro duodecim prophetarum retinere voluit Hesychius, quod antiquitus a viris sanctis usurpatam novisset ; et doctis pariter et indoctis utilem fore ad intelligentiam oraculorum propheticorum cum Πολλὰ μὲν τῶν ἀσαHieronymo speraret;

φῶν ἡ τῶν στίχων σαφηνίζει διαίρεσις, id est, Multa enim obscura et incerta elucidat hæc versuum distinctio. Ita Hesychius Hierosolymitanus, qui distinctiones per membra divisas

usu

III. Capituli præcedentis argumenta iterum comprobantur his quæ dicenda suscepimus in tota articuli istius continentia. Quisquis enim ex auctoribus coetaneis in suos usus Hieronymianas adhibuit translationes, testis haud dubio accedit locuples ad manifestationem prioris sententiæ, qua statuimus Hieronymi Latinas Scripturæ sacræ interpretationes lectione studiosorum brevi fuisse celebratas. Hesychius magni illius sancti Gregorii Nazianzeni (ut fertur) discipulus. Hierosolymorum presbyter, primus in censum veniat inter B in editione Hieronymi, diligens et ipse scriptor eos qui testimonia Scripturarum recitant juxta editionem Hieronymianam de fontibus Hebraicis derivatam. Ille igitur lib. I Comm. in Leviticum, postquam attulisset versiculum 30 capitis IV juxta Septuaginta Interpretes: Et tollet et ponet sacerdos sanguinem peccati digito super cornua altaris holocaustomatis, subdidit statim isthæc de Hebraica translatione: Quod Hieronymus simili sensu edidit dicens: Tolletque sacerdos de sanguine digito suo tangens cornua altaris. Iterum ad caput XIX, vers. 12, ejusdem Livitici translationis. Hieronymianæ ita recordatur: Unde dicens, Non levabitis nomen in injusto, addidit: et C non profanabitis nomen Domini Dei vestri. Quod Hieronymi translatio edidit: Non bollues nomen Dei tui. Idem Hesychius librum duodecim minorum prophetarum versibus distinctum edidisse videtur ad exemplum S. Hieronymi, qui utilitati legentium consulens, novam suam ex Hebræo editionem per cola et commata descripsit, ut testatum exstat initio præfationis in Isaiam prophetam. De utilitate et commodis hujusmodi distinctionis versuum meminit etiam Hesychius in principio propriæ lucubrationis, quam ita inscriptam legimus tomo VIII Criticorum sacrorum: Ἡσυχίου πρεσβυτέρου Ἱεροσολύμων Στιχηρὸν τῶν 8' роnτxv, hoc est, Hesychii presbyteri Hierosolymitani duodecim prophetarum distinctio in modum versuum. Multum autem a vero aberrant illi qui nomen Græcum σtypov sive Tyndov pertrahunt ad distinctionem in capita et paragraphos: quia hæc longe diversa est ab ea quam sibi proposuit Hesychius, observatamque docet apud scriptores hagiographos, in Psalterio, Proverbiis, Ecclesiaste, Job, et in Cantico canticorum. Quæ quidem volumina metro et versibus fuere conscripta afflatu Spi

[ocr errors]

conservavit in duodecim prophetis.
Ex Hesychiano illo nonnihil laudis
accedit Hieronymianæ editioni Scripturarum :
sed omnem commendationem excedit quod de
ea, vel ex eadem translatione Hebraica scri-
ptum reperitur in commentariis Augustini.
Modo eam citat cum honorifica auctoris
commemoratione; nunc utilitatem et facilita-
tem ejus prædicans, obscuriorem et intrica-
tam LXX Interpretum editionem abjicit. ex
illa denique Hieronymiana libros integros
Christianæ pietati non parum profuturos
contexit. Cum lib. Iv de Doctrina Christ. cap.
7, num. 15 et seqq., respondet male doctis
hominibus, qui nostros auctores sacros con-
temnendos putant, non quia non habent, sed
quia non ostentant, quam nimis isti diligunt,
eloquentiam; ex illius prophetæ libro potis-
simum, qui se pastorem vel armentarium
fuisse dicit, aliorum prophetarum probat
eloquentiam. Non autem, inquit, hoc faciam
secundum Septuaginta Interpretes; sed sicut
ex Hebræo in Latinum eloquium, presbytero
Hieronymo utriusque linguæ perito interpre-
tante, translata sunt verba Amos. Erat. Itaque
recto Augustini judicio expeditior et commo-
dior interpretatio Hieronymiana ad demon-
strandam prophetarum sanctorum eloquen-
tiam, quam alia vetus et Vulgata e
Interpretibus derivata. Miratus sum sæpius
tantam inveniri concordiam inter præsentem
nostram editionem prophetarum, et locum
Amos ab Augustino citatum; nihil enim
inest discriminis neque in sententiis, neque
in distinctione commatum. Tria cola prophetæ
Amos capite sexto, vers. 3, 4, hoc modo de-
scripta leguntur:

Qui separati estis in diem malum,
Et appropinquatis solo iniquitatis:

LXX

Qui dormitis in lectis eburneis;
Et lascivitis in stratis vestris :
Qui comeditis agnum de grege,

Et vitulos de medio armenti.

A viter quæstiones 20 et 54 in Deuteronomium; 7, 15, 19, 24, 25, in librum Josue; 16, 37, 47, 56, in Judices, ubi sanctus Augustinus interpretationis ex Hebræo auxilia quærit, De eisdem vero verbis ita disserit S. Augu- tanquam ejus quæ majorem præbeat lucem stinus num. 18 ejusdem cap. 7 jam laudati ad intelligentiam Scripturarum. Unum instar de Doctrina Christ. Ista sex membro tres omnium sit nobis testimonium illud, quod bimembres circuitus ediderunt. Non enim ait, ex Deuteronomii capite decimo quarto vers. « Qui separati estis in diem malum, qui ap28 et 29 sumptum, proponit solvendum lib. propinquatis solio iniquitatis, qui dormitis v, qu. 20, in idem Deuteronomium. Recitato in lectis eburneis, qui lascivitis in stratis igitur LXX Interpretum contextu sacro, subvestris, qui comeditis agnum de grege, et jungit nonnulla de decimis quæ quæstionem vitulos de medio armenti. » Si ita diceretur, hujus loci pepererunt; sicque accedit ad esset quidem et hoc pulchrum, ut ab uno pro- ejusdem difficultatis solutionem: Sed obscure nomine repetito singula sex membra decur- В positum est, quia non est distincta ista decima rerent, et pronuntiantis voce singula finiren- ab illa, quam voluit cum Levitis in eo loco tur: sed pulchrius factum est, ut eidem pro- manducari, quem Dominus elegisset templo nomini essent in bina subnexa, quæ tres suo. Sed in ea interpretatione, quæ est ex Hesententias explicarent: unam ad captivitatis bræo, apertius hoc distinctum reperimus. Ait pronuntiationem, qui separati estis in diem enim. Anno tertio separabis aliam decimam malum, et appropinquatis solio iniquitatis : ex omnibus, quæ nascuntur tibi eo tempore, alteram ad libidinem, qui dormitis in lectis et repones intra januas tuas, venietque Leeburneis, et lascivitis in lectis vestris: ad vites, qui aliam non habet partem nec posverocitatem vero tertiam pertinentem, qui co- sessionem tecum, et peregrinus et pupillus meditis agnum de grege, et vitulos de medio et vidua, qui intra portas tuas sunt, et comearmenti ut in potestate sit pronuntiantis, dent et saturabuntur, ut benedicat tibi Doutrum singula finiat, et membra sint sex, an minus Deus tuus in cunctis operibus manuum primum et tertium et quintum voce suspendat, tuarum, quæ feceris (Deut. XIV, 28, 29.) Primo et secundum primo, quartum tertio, sextum hoc ipsum planius est quod ait, Anno tertio : quinto connectendo, tres bimembres circuitus intelligitur enim uno anno intermisso: in decentissime faciat, etc. Quid manifestius Septuaginta autem, quoniam Post tres annos dici poterat ad comprobandam distinctionem dixit, incertum est utrum eos medios esse voversuum in nostra editione usurpatam? Haluerit ut quinto quoque anno fieret. Deinde bes in iis quæ superius a nobis allata sunt, cum ait, et separabis aliam decimam, satis tria cola, sex commata prophetiæ Amos. Sex ostendit extra esse illam, quam voluit eum item Augustinus agnoscit membra, ac tres ipsum qui offert, manducare cum suis et Lebimembres circuitus, qui totidem sententias vitis in eo loco, quem Dominus elegisset. Et explicant. Si quis ergo criticorum in hac Cahanc enim aliam decimam intra januas suas nonis Hebraicæ veritatis editione voluerit eum ponere præcepit, non ad eum locum deferre, ubi Dominus se voluit invocari, etc. Ex unico illo loco manifestissime demonstratur, interpretationem Hieronymi proba

[ocr errors]

aliquid reprehendere, consulat Opuscula Hieronymi et Augustini, suam conscientiam recolat, videat ordinem textumque sermonis, et tunc nostro labori, si potuerit, de- D tissimam fuisse Augustino, qui eam citat

trahat.

Sunt et alia loca bene multa in quibus Hieronymi translatio Hebraica recensetur ab Augustino. Quindecim, ni fallor, occurrunt in libris Quæstionum in Heptateuchum nec in illis ambiguum quid nisi raro proponitur, quod aliqua veritate Hebraica non solvatur, at ipsius Augustini verbis utar, quæ leguntur quæstione 152 in Genesim. Longum esset ac fastidiosum lectori studioso, si ex ordine singula hæc replicarem: indicabo tamen bre

tanquam planiorem, ac sensui Scripturarum assequendo maxime accommodatam: in Septuaginta autem multum obscuritatis agnoscit, et pleraque perplexa, quibus elucidandis succurrat interpres Hieronymus necesse sit. Breviter ista transcurrimus, ut ex Speculo S. Augustini ampliorem accersamus probationis nostræ splendorem, quia nihil ad causam Hieronymianæ versionis est po

tius.

Quid sit vero Speculum Augustini, Possi

dius in ejus Vita cap. 28 aperte declaravit, A moriæ commendare volebant, lectionis LXX

dicens: Quique prodesse omnibus volens, et
volentibus multa librorum legere et non va-
lentibus, ex utroque divino Testamento, ve-
tere et novo, præmissa præfatione, præcepta
divina seu vetita ad vitæ regulam pertinentia
excerpsit, atque ex his unum codicem fecit;
ut qui vellet legeret, atque in eo vel quam
obediens Deo, inobediensve esset, agnosceret,
et hoc opus voluit Speculum appellare. Hu-
jus Operis lectionem commendans postea
Cassiodorus lib. de Institutione divinarum
litterarum cap. 16, de eo ita scribebat: Li-
ber ejusdem (Augustini) quasi philosophiæ
moralis, quem pro moribus instituendis atque B
corrigendis ex divina auctoritate collegit,
Speculumque nominavit, magna intentione
legendus est. Talem librum philosophiæ mo-
ralis, quem omnibus Christianis prodesse
voluit Augustinus, unde excerptum putas ?
Ex Septuaginta, an ex Hebraica Hieronymi
interpretatione ? Certe LXX Interpretum as-
sertor quandoque fuit Augustinus etiam ad-
versus Hieronymum, quem obtentu eccle-
siasticæ futuræ perturbationis ab studio He-
braica interpretandi deterrere volebat. At
Hieronymianiæ translationis splendore, fide,
facilitate, ac utilitate tandem perculsus, po-
tius ex ea maximo emolumento edocendas, C
quam magno scandalo plebes Christi pertur-
bandas intellexit. Egregium propterea opus
Speculi, quod memoria maxime tenendum
erat, totum de nova Hieronymi interpreta-
tione contextum Latinis Ecclesiis, suisque
præsertim Africanis edidit: nihil deinceps

sacerdotio metuens, etiamsi fidelibus in-
gereret multa ab Hieronymo longe aliter po-
sita, quam erat omnium sensibus memoriæ-
que inveteratum, et tot ætatum successioni-
bus decantatum. Quis crederet Psalterio ex
Hebraicis prognato locum in Augustini Spe-
culo concedendum, et senis linguam ibi esse
mutandam ? Nam veteri Psalmorum editioni D
atque adeo modulationi assuetæ Christiano-
rum aures, universæque Latinorum Ecclesiæ,
novitatem alterius sustinentes, linguam quo-
dammodo mutasse videntur. Ita psalmo se-
cundo vers. 23 et 24, in Vulgata editione
vers. 12, pro Apprehendite disciplinam, ne-
quando irascatur Dominus, et percatis de via
justa; legebant in Speculo Ecclesiæ Africanæ
et Latinæ linguæ homines, Adorate pure, ne
forte irascatur, et pereatis de via. Pari modo
qui præcepta divina ex psalmo xiv, 4, me-

Interpretum, qui jurat proximo suo, et non decipit, tanquam veteris prorsus obliti, novam istam de fonte Hebraico derivatam, Jurat ut se affigat, et non mutat, animis imbiberunt. Utque omnes libros Testamenti veteris protocanonicos uno verbo comprehendam, repudiatis ex integro Septuaginta Interpretibus, Canonem Hebraicæ veritatis susceperunt Ecclesiæ Latinæ, una cum Speculo sancti Augustini Hipponensis episcopi. Nihil in hoc opere posuit sanctus antistes, quod e pura Hieronymi translatione Hebraica, hoc est, e Canone Hebraicæ veritatis non manarit præter nonnulla scriptorum vitia, quæ modo e nostra Canonis editione emendari possunt in Speculo, uti et nos nonnulla. in Canone emendavimus moniti ab Speculo sancti Augustini. Habes igitur, Christiane lector, permultas sententias sacræ Scripturæ recitatas ex Hieronymi translatione apud sanctum Augustinum habes et opus integrum juxta eamdem interpretationem conditum, in quo major pars Canonis Hebraica veritatis conservata est. Aliam denique nec mediocrem capiet utilitatem, qui ex Canonc Hebraicæ veritatis numerum versuum mendose adeo expressum in antiquis editionibus Speculi infinitis locis restituere voluerit. In nova similiter editione domini nostri Blampin dissonantes numeros in mss. codicibus designatos emendare, ac proprium valebit reponere numerum, eum nempe quem sanctus Augustinus definivit, versionem Hieronymianam per cola ac commata divisam imitatus. Exempla sumanus ex Psalmis, ubi primum notis suis monet nos domnus Blampin, quomodo ad fidem mss. codicum restituere curaverit numerum versuum mendose expressum in prioribus editionibus Speculi. Columna 694 hujus Operis, sic legimus scriptum : « In psalmo XXVI, vers. 1: Lux mea Dominus, et salutare meum, quem timebo ? Dominus fortitudo vitæ meæ, quem formidabo? Et post quatuor versus, Si steterini adversum me castra (ibid. 3), etc. ; « In notis autem, littera e, optime hæc observata sunt : << In prius editis, Et post tertius versus. Reponimus ex mss., Et post quatuor. » Restitui! igitur nova editio Speculi ordinem ac numerum versuum, prout legebantur apud veteres, sed nonnullæ scriptorum mendæ castigandæ veniunt in Speculo, ut sequens Canonis nostri contextus manifeste declarat.

Psalmo XXVII juxta Hebræos, hoc modo su- A fenorans (ibid. 5): sex namque versus deperiora verba a nobis edita leguntur :

Dominus lux mea, et salutare meum, quem timebo?

Dominus fortitudo vitæ meæ, quem.formidabo?

Cum appropinquarent mihi maligni,

ut comederent carnem meam :

Hostes mei et inimici mei,

ipsi impegerunt et ceciderunt. Si steterint adversus me castra,

Non timebit cor meum.

currunt cum suis litteris alphabeti Hebraici, id est, gimel, daleth, he, vav, zain, heith, nec a quocunque scriptore pauciores numerari possunt. Hic igitur loci castiganda est nova nostra editio operum sancti Augustini, cujus Speculum qui exegerit ad Canonem editum Hebraicæ veritatis, sexcenta deprehendet, quæ adhuc emendatione indigeant. Nos vero ire pergamus ad ea quæ sunt præsentis instituti.

Post Augustinum, qui unus pro omnibus esse poterat ad probationem propositæ assertionis nostræ numero tertio, absque injuria

nymi Philippo; hic namque coætaneus scriptor præcipuos suo præceptori honores

Lectionem itaque, quem formidabo? sequuntur quatuor versus usque ad illud. Si steterint, etc. Hoc minime assecuti Lovanienses theologi putarunt designatam esse in Speculo S. Augustini distinctionem versi- B non reticeremus de insigni auditore Hieroculorum, quæ in Vulgata Latina hodierno usu recepta est: unde tertium versum psalmi XXVI vel XXVII apud Hebræos, eodem ordine in exemplaribus Augustini scriptum esse arbitrati, posuerunt, Et post, tertius versus: Si steterint, etc., cum non tertius versus esset apud veteres Patres, sed potius septimus numeraretur, uti fidem faciunt Canonis Hebraicæ veritatis libri mss. Porro in nova editione Speculi duo priores versus ejusdem psalmi nullum debent habere punctum interrogandi, quia manifestissime apparet sensum hujus Scripturæ non esse interrogantis, sed

addidit, cum suis in Jobum Commentariis
versionem Hieronymianam ex Hebræo solam
edisserebat. Ne quis vero in dubium revocet
Commentarios Philippi, propter idem opus
quod nomine
nomine Bedæ editum circumfertur,
meminerit Gennadium in Catalogo Virorum
Illustrium ista de Philippo litteris ac memo-
riæ tradidisse: Philippus presbyter, optimus
auditor Hieronymi, Commentatus in Job
edidit sermone simplici libros, etc. Genuinos
illos Philippi Commentarios ex parte descri-

affirmantis prophetæ, quod Dominus sua sit C ptos retinet codex monasterii nostri Cor

beiensis ante nongentos annos in membranis robustissimis sive densissimis exaratus, qui in bibliotheca San-Germanensi babet numericam notam 660. Totus libri Job sa cer contextus in hoc exemplari scriptus est litteris uncialibus interlineares vero Philippi Commentarii Longobardicis characteribus sunt adjecti quibus, ni fallor, satis explorata nobis est ætas ms. codicis. Eadem manu, eisdemque characteribus Longobardicis isthæc scripta leguntur in fine Commentariorum Hæc interpretatio excerpta est de expositione Philippi. In his igitur excerptis et

lux, et fortitudo vitæ ipsius, quem timere se dicit. Principium quoque psalmi perturbatum est in Speculo, ubi voces istæ, Lux mea, præcedunt vocem, Dominus. Nec solum in sententiis emendandum est Speculum e Canone Hebraicæ veritatis; sed in numeris etiam versuum ab Augustino designatis. Pessime quidem psal. XXXIII post versum decimum quintum legebatur in editis, Et post, quartus versus, quod ad fidem mss. codicum ita mutat nova editio: Et post, septem versus. At, ut verum fatear, superest adhuc lectio paululum depravata: sex enim, non septem versus sunt ab illo versu, quære pacem, et D Epitome expositionis Philippi presbyteri in persequere eam (Psal. xxxш, 15), ad istum usque, juxta est Dominus contritis corde (ibid. 19). Quamobrem in Speculo legi necesse est: Et post, sex versus. Nulla autem com fuerit ambiguitas in distinctione versuum psalmi cxt, qui singulos suos versus juxta numerum Hebraicarum litterarum partitos retinere debet, miror quomodo in opere Speculi numerentur solummodo quinque versus ab istis verbis, volet nimis (Psal. CXI, 1) usque ad illa, Bonus vir clemens et PATROL. XXVIII.

Job, purus fluit totus sacer textus absque
illis additamentis, quæ in editis libris sub
nomine Hieronymi frequenter
frequenter occurrunt.
Duo sunt, verbi gratia, additamenta Job ca-
pite 1, 21 et 22, nempe, sicut Domino placuit,
ita factum est, et consequenter, labiis suis.
Quæ omnia superflua esse et addititia, per-
spicue demonstratur ex Commentariis mss.
Philippi presbyteri, ut ex scholiis nostris
infra positis col. 799. Præterea insigne illud
additamentum, Animæ enim esurienti etiam

3

Deo dicitur, hoc in illa de adversariis et persecutoribus memoratur. Sed tamen quia hæc nova translatio ex Hebræo nobis Arabicoque eloquio cuncta verius transfudisse perhibetur, credendum est quidquid in ea dicitur: et oportet ut verba illius nostra expositio subtiliter rimetur. Ait ergo: Mutatus es, etc. Ita Magnus ille Gregorius, Ecclesiæ catholicæ lumen, summorumque pontificum decus et exemplar. Quem si fuissem aliquoties imitatus in laude Hieronymianæ translationis, dicendo eam nobis verius cuncta transfudisse, ac credendum quidquid in ea legitur

amara dulcia esse videntur, quod in editis A tusta translatio dissonat, quia quod in hac de apud Hieronymum Commentariis legitur capite vi, vers. 6 Jobi, non apparet apud Philippum Hieronymi optimum auditorem. Unde colligas Hieronymi coætaneum scriptorem non aliam in suis opusculis translationem Latinam sibi proposuisse exponendam, nisi Hieronymianam illam novam, quam superius dicebamus in Speculo S. Augustini conservatam. Præter integrum Jobi textum, multas Scripturarum sententias ac prophetarum sermones recitat Philippus juxta editionem novam sui magistri, ut est illud comma omissum a LXX Translatoribus in fine capitulin Isaiæ prophetæ : Quiescite ab B scriptum: Deus bone! quantos sustinuissem homine cujus spiritus in naribus ejus est: quia excelsus reputatus est ipse (Isa. 11, 22). Hac sententia utitur Philippus in editis omnibus Commentariis, cum de Christo interpretatur illa verba Job cap. xxvII, 3: Quia donec superest halitus in me, et spiritus Dei in naribus meis. Plura congerere in promptu erat ex Procopio etiam Gazao; sed longitudinem fugio in re satis superque demonstrata.

impetus et furores sciolorum hujus temporis, qui me temeritatis insimulare alicubi ausi sunt, quod dixissem Ecclesiam Romanam nunquam discessisse a Vulgata Latina, in rebus etiam chronologicis. Sed apage a nobis hujusmodi scriptores, qui Iberias nænias libris authenticis præferunt, nec judicium Ecclesiæ Dei suorumve pontificum nobiscum

consectantur.

Matrem omnium Ecclesiarum, cui, auctore Deo, præsedit Gregorius, 'cæteræ omnes Latinæ secutæ sunt, novam ex Hebræo editionem Scripturarum suscipientes, eo quod inter omnes longe præstaret. Clariorem esse in verbis, ac veraciorem in sententiis, nullus antiquorum negare visus est: unde legimus apud Isidorum Hispalensem lib. I de Offic. Eccl. cap. 12: De Hebræo autem in Latinum eloquium tantummodo Hieronymus presbyter sacras Scripturas convertit: cujus editione generaliter omnes Ecclesiæ usquequaque utuntur, pro eo quod veracior sit in sententiis, et clarior in verbis. Cum talis fuerit interpretatio Hieronymi, ut definitive pronuntiat Isidorus, mirum quid est, si veterem obscuriorem in verbis, in sententiis non adeo veracem omnes Ecclesiæ repudiarint? De usu D itaque Hieronymianæ translationis recepto apud omnes Ecclesias, adeo constans est Gregorii ac Isidori testificatio, ut frustra, quod Italos ac Hispanos spectat, idipsum aliorum scriptorum sententiis affirmaremus. Ad nostrates igitur properandum est, quia fidem etiam Gallorum postulat articulus sequens.

IV. Dixi in Ecclesia Romana receptam fuisse tempore Gregorii. Magni utramque Scripturarum editionem, et veterem, et novam Hieronymianam. Nam licet omnes Ecclesiæ C Christi primas partes tribuerent illi translationi, quam de fontibus Hebraicis derivatam noverant, propter antiquitatem tamen Vulgatæ Italicæ versionis, noluerunt prorsus studium ab eadem abjicere, caute pedetentim omnia facientes, ut quod senescebat, suapte ad interitum veniret. Usum autem utriusque Latinæ interpretationis docuit nos ipse Gregorius Magnus epistola dedicatoria, sive præfatione Moralium expositionum in Job; ait enim ad finem: Novam vero translationem dissero, sed ut comprobationis causa exigit, nunc novam, nunc veterem per testimonia assumo: ut quia sedes apostolica (cui auctore Deo præsideo) utraque utitur, mei quoque labor studii ex utraque fulciatur. Pro textu habebat novam, id est Hieronymi, translationem, ad cujus tantum comprobationem vetus alia ab eo usurpabatur. Quantum vero auctoritatis attribueret Hieronymianæ super Italam, aperte declaravit lib. xx Moralium, cap. 23, ubi expositione sua hunc Jobi locum illustrat: Mutatus es mihi in crudelem, et in duritia manus tuæ adversaris mihi (Job XXX, 21). Longe, inquit, ab hac sententia ve

V. Gallicani Psalterii nomen tulit Psalmorum liber ab Hieronymo iterum emendatus, editusque cum obelis et asteriscis: hoc vero nomine appellata est posterior illa editio

« PoprzedniaDalej »