(בראשית) Primus apud eos liber vocatur BRESITH quem nos Genesim dicimus. Secundus ELLE SMOTH (now nbx), qui Exodus appellatur. Tertius VAIECRA (NP), id est Leviticus. Quartus VAIEDABBER (127), quem Numeros vocamus 3. Quintus, ELLE ADDABARIM (0727), qui Deuteronomium prænotatur. Hi sunt quinque libri Mosi, quos proprie THORATH (7), id est legem, appellant. centesimus octavus decimus 1, et centesimus qua- A dragesimus quartus, quanquam diverso scribantur metro,tamen ejusdem numeri texuntur alphabeto. Et Jeremiæ Lamentationes, et Oratio ejus 2: Salomonis quoque in fine Proverbia, ab eo loco in quo ait, Mulierem fortem quis inveniet (Cap. ult. v. 10 ad finem usque)? iisdem alphabetis vel incisionibus supputantur. Porro quinque litteræ duplices sunt, CAPH, MEm, nun, phe, sADE: aliter enim per has scribunt principia medietatesque verborum, aliter fines. Unde et quinque a plerisque libri duplices æstimantur: Samuel, Malachim; Dabre Iamim, Ezras, Jeremias cum Cinoth,id est Lamentationibus suis.Quomodo igitur viginti duo elementa sunt,per quæ scribimus Hebraice omne quod loquimur, et eorum initiis vox humana comprehenditur. ita viginti duo volumina supputantur,quibus quasi litteris et exordiis, in Dei doctrina, tenera adhuc et lactens viri justi eruditur infantia. consulat prolegomena nostra. Mart. Secundum prophetarum ordinem faciunt; et incipiunt ab Jesu filio Nave, qui apud eos JosUE BEN NUN (177) dicitur. Deinde subtexuntSOPHTIM (D), id est Judicum librum; et in eumdem compingunt RUTH (n), quia in diebus judicum facta narratur historia. Tertius sequitur SAMUEL (D), quem nos Regnorum primum et secundum dicimus. Quartus MALACHIM (□), id est "Regum, qui tertio et quarto Regnorum volumine continetur. Meliusque multo est MALACHIM, id est Regum, quam MALACHOTH(), id est, Regno'Aμeogexxwolu, ut Nicephorus. Hebraice absque s intermedio recte scribas pл, quod est,nu B -Initium poterat a tricesimo tertio facere; cujus (ut et centesimi decimi et centesimi undecimi quos laudat) singuli versus a singulis juxta ordinem alphabeti litteris inchoantur,si vau excipias, quæ aut deest,aut una cum he versu 6 comprehenditur. Verum enim vero nedum istum, sed et quem hic laudat tricesimum sextum, visum est S. Patri in epist. 30 ad Paulam ab hac serie excludere, ubi quatuor duntaxat Psalmos secundum ordinem Hebræorum incipere elementorum,centesimum decimum, el centesimum undecimum, centesimum decimum octavum, et centesimum quadragesimum quartum pronuntiat e contrario eorum, qui alios hoc ordinc putant incipere falsam opinionem vocat. Bini autem C versus in tricesimo sexto ab alphabeti litteris initium sumunt. 1 Hujus octoni versus a singulis alphabeti litteris incipiunt; unde et Alphabetum magnum Psalmus ipse appellatur. Notandum porro est de sequenti centesimo quadragesimo quarto, versiculum qui nun incipiat, in Hebraico exemplari jam non haberi. Et videri quidem excidisse ante Hieronymi ipsius ævum, siquidem et in ejus versione ex Ilebræo illum melioris notæ mss. codices prætermittunt, et Græci interpretes, Aquila, Symmachus, Theodotio,atque alii tacent, quod et vetus scholiastes tradidit.Videsis tamen quæ ad eum locum Hieronymianæ interpretationis infra observamus. 2 A primo Threnorum ac quartum usque caput: quanquam in secundo, tertio, et quarto, litteræ Det transponuntur: quod librariorum oscitantiæ tribuere, haud sane ausim. Mss. quamplures legunt in singulari, quem Numerum vocamus; sed error est librariorum manitestus ex Hieronymo, qui de eodem,volumine aiebat supia In libro quoque _Numerorum, etc. Origenes in Psalmum primum. Canonicas Scripturas juxta Hebræos recensens, non Vaiedabber Numeros ab eis dicit appellari; sed auμsopexwoslu, Ammesphecodim, quod Hebraice scriptum 7p, id est hammephecudim, absque ullo s in medio vocis, significat numeros, vel potius numeratos. Vaiedabber itaque dicitur apud Hebræos liber Numerorum a prima voce ejusdem voluminis. Hammephecudim vero propter argumentum in eo pertractatum, quia ibi agitur de iis qui transierunt ad numerum. MART. - Græci Οὐαλεσμώθ aut Οὐελλεσμώθ; et Οὐιxpà pro Vaiecra. Numerorum vero librum non a primis verbis,sed ab ipso appellant argunsento,'AuHopexwwielu, ut Origenes atque Eusebius, vel D meroti. Triginta et quatuor mss. codices, quos habuimus ad collationem hujus Præfationis, legunt omnes Thorath:quasi nomen istud esset in regimine, ut cum dicitur vnn Thorath Mose, id est lex Mosis. Notandum est autem emendatorem Canonis S. Germani a Patris aspirationem hab initio, et litteram th in fine, punctis supra infraque positis, expungendas indicasse, ac Tora juxta Hebræos, non Thorath, legendum : quod apposito etiam signo h in margine suo more significavit. MART. - Hæc mss. omnium lectio est, quorum triginta quatuor Martianæus numerat: nos antiquissimum Veronensem pro cunctis laudamus. Equidem in statu constructo sic scribitur : non au tem in absoluto, ut sumere hic videtur Hieronymus. Verum et alia id genus sunt nomina, quæ ex vulgari appellatione videtur magis quam ad orthographiæ regulas designare: ut est aliud paulo post, Malachot pro Malachoth, et Masaloth pro Maschalim, quæ tum ipse cum eo vetustiores interpretes reti nuere. * Diximus in observationibus nostris ad inscriptionem libri Geneseos,Hebræos, teste Hieronymo, solitos fuisse voluminibus sacris nomina imponere ex principiis eorum, ut, v. g.: Bresith, quod significat In Principio (Gen. 1, 1): Elle smoth, id est, Hæc sunt nomina,quæ priora sunt verba libri Genesis, et libri Exodi. Verum ex eodem Hieronymo nunc apparet id esse intelligendum de solis Mosaica legis quinque voluminibus: nam cæteri libri tum prophetales, tum hagiographi non sortiuntur nomina ex principiis suis, sed ab ipsis auctoribus,aut certe ex rebus personisve de quibus imbi multa scribuntur. Monemus tamen curiosum lectorem, libros I et II [Vulg.III et IV] Regnorum,qui ab Hebræis Malachim dicebantur juxta Hieronymum, học est Reges,apud Origenem ex principio eorum appellari Vammelech David, quod interpretatur Et rex David (I [Vulg.III Reg. 1, 1). Unde satis compertum exstat libros sacros Hebræorum diversa a diversis habuisse nomina, ac varias appellationes. MART. 6 Malunt hunc Græci librum a primis verbis inscribere Οὐαμμέλεχ Δαβίδ. Sic Origenes vocat; et Josephus,vetus Christianus auctor in Hypomnestico, demum et Nicephorus, tametsi paulo vitiose. Hebræus habet. Porro Martianæus male ab hoc loco novum Prologi capitulum exordiebatur. 7 Hoc nomen scribendum esset cum duplicimem .(אשתר) ESTHER rum dicere. Non enim multarum gentibus regna A Græcos et Latinos in duos libros divisus est;nonus describit; sed unius Israelitici populi,qui tribubus duodecim continetur.Quintus ISAIAS (y), sextus IEREMIAS (77), septimus IEZECIEL (bxpini), tavus liber duodecim prophetarum, qui apud illos vocatur THARE ASRA (NDY "n). 3 1 OC Tertius ordo Aytóypaça possidet; et primos liber incipit ab JOB (11), secundus a DAVID (TIT), quem quinque incisionibus, et uno Psalmorum voumine comprehendunt tertius est SALAMON (5); tres libros habens Proverbia, quæ illi Parabolas, id est MASALOTH 2 (nb) appellant; Ecclesiasten, id est COELETH (bp); Canticum canticorum, quem titulo SIR ASSIDIM (1) prænotant; sextus est DANIEL (17); septimus DABRE AIAMIM (0101 1727), id est Verba dierum, quod significantius Xpovixov totius divinæ historiæ possumus appellare qui liber apud nos Пapaλεπоμέvwv primus et secundus inscribitur; octavus EZRAS (NY) [Al. Elesdras], qui et ipse similiter apud ab initio, id est no mamlachoth, quod interpretatur regna, malachoth enim aim mem unico, non regna proprie,sed reginas significat. Ne quid tamen alienum induceremus, varia Hebraica Hieronymi totidem elementis ad marginem apponere visum est quot ille in textu exprimere voluit. MART. Divimus superius mamlachoth rectius scribi debuisse Veronensis ms. Malochoth rectius scribi quoque inferius Hiezecihel pro lezeciel.ut et supra Samuhel pro Samuel, hiaque similia aspirat. 1 Canon Hebraicæ veritatis S. Germani a Pratis B habet hic secunda manu,TRE AZRA.Quod exscriptor C in emendando suo exemplari mutuari potuit et ex aliis libris,uti nobis fidem facit codex Bibliorum S. Germani ante octingentos annos scriptus, in cujus ora marginali hæc varians lectio reperitur Thare arsa, alii,tre azra. Cum ipse nihilominus in textu legat, Thare, asıa. Mart. 2 Ita Canon uterque Hebr. verit. Carcassonensis scilicet et noster Sancti Germani a Pratis. Omnes alii mss. codd. legunt, Masloth: sed ms. num. 3, jam sæpe laudatus, in limbo Massaloih habet cum duplici in corpore autem Maslot litteris Græcis. MART. - - Veronensis liber cum gemino s, Massaloth. Eusebius Μισλώθ, Nicephorus Μεσλῶθ appellant. In tribus antiquissimis mss.Corbeiensis monasterii nostri scriptum est AccOELETH, quasi Hebraice Hieronymus legerit napa cum ab initio, quod grammatici vocant emphaticum, litteram sequentem congeminans. Canon S.Germani legebatsimiliter ACCOELETH; sed manus emendatoris expunxit primam yllabam, ac, hodieque superest solum Coheleth. Apud Hebræos constanter legitur, p Coheleth absque ullo he initiali: Coeleth quoque legebat Origenes in Psalmum 1. MART. - Idem Veronensis ms. Accoeleth, quemadmodum et in Corbeiensibus tribus Martianæus invenit. Fortasse et verius, quod ita cum emphatico vo .הקהלת carent Hebraei olim Non DABRE AIAMIM, sed debre aiomin, legebatur olim in ms. codice Corbeiensi num. 1. Exstat etiam prope eadem lectio ad oram marginalem manuscripti nostri num.3, ubi positum invenimus dibre aiomin, Hiuc in Canonem S. Germani fluxisse videtur hodiernum dibre aiamain:nam ante emenda D Atque ita fiunt pariter veteris legis libri viginti duo; id est, Mosi quinque, prophetarum octo, hagiographorum novem. Quanquam nonnulli RUTH (n) et CINOTH (p) inter 'Aytóypapa scriptitent, et libros, hos in suo putent numero supputandos": ac per hoc esse priɛcæ legis libros viginti quatuor": quos sub numero viginti quatuor seniorum Apocalypsis; Joannis inducit adorantes Agnum, et coronas suas prostratis vultibus offerentes (Apoc. IV, 4, stantibus coram quatuor animalibus oculatis et retro et ante (Ibid. 6), id est, et in præteritum et in futurum respicientibus, et indefessa voce clamantibus, Sanctus, Sanctus, Sanctus, Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui est, et qui venturus est 3 (Ibid. 8). 8 Hic prologus Scripturarum, quasi galeatum prin- * cipium omnibus libris quos de Hebræo vertimus in Latinum, convenire potest:ut scire valeamus quidtionem in eo scriptum erat dabre iamim. Exemplar Carcassonense Canonis Hebraicæ veritatis legit dabre iamin cum aliis triginta mss. libris. Apud Origenem legimus 8:6pǹ àï¤μìμ, id est dibre aiamim, ut jam in Canone nostro. Verba Hebraica in sacris voluminibus sunt ista, 27. Nec refert juxta Ilieronymus in epist. ad Evagrium de Melchisedec, utrum dabse, dibre, an debre aiamim pronuntietur; cum vocalibus in medio litteris perraro uterentur Hebræi veteres, et pro voluntate lectorum, atque varietate regionum, eadem verba diversis sonis atque accentibus proferrentur. MART. Iterum Veronens ms. Dabreiamin sine inter medio quod regiminis vocant, quam lectionem probasse videtur et Nicephorus, qui habet daбpi lauiv. Recte cæteri Scriptores Græci, Origenes, Eusebius, aliique top drauiu. Ex bis Victorinum in Apocalypsin Martianæus laudat. Præferendus vero est Tertullianus libro IV contra Marcionem, quem hic tamen describere piget cum hæc sit disputatio a sacris plerisque omnibus criticis copiose nimis atque erudite per tractata. 6 Totidem libros enumerat Victorinus in Apocalypsi: «Sunt autem, inquit, viginti quatuor libri Veteris Testamenti:viginti duos in excerptis Theodori invenies,» etc. Quidam ad viginti duo volumina Canonis Hebræorum. Tobiam et Judith adjungebant, ut essent viginti quatuor. « Quibusdam autem, inquit Hilarius prologo in librum Psalmorum, visum est, additis Tobia et Judith, viginti quatuor libros secundum numerum Græcarum litterarum connumerare. « Ad alios non alludit Hieronymus, sed ad eos potius qui Ruth et Cinoth inter Hagiographa scriptitabant. Judæi hodierni Biblia sacra vocant, y wy, Esrim vearbaa. id est viginti quatuor et inter Hagiographa numerant librum Ruth et Jeremiæ Lamentationes. Videsis plura de hoc argumento in præloquis nostris. MART. 7 Verbum respicientibus Veronens. ms. non agnoscit fortasse etiam elegantius Hieronymianus textus eo careat. • Et qui futurus est. Ita legitur in Canone Carcass et in ms.codice S.Germani num. 3, id quoque scriptum habebatur in Canone nostro antequam mendis expurgatus esset. MART. Verius habet Veronens. ms. qui futurus est, quemadmodum et vetustiores tres, quos laudat e suis Martianæus. quid extra nos est, inter añóxpupa esse ponen- A bitur, et Jesu filii Sirach liber, et Judith, et Tobias; dum', Igitur Sapientia, quæ vulgo Salomonis inscri Idem ms. seponendum, uno verbo pro esse ponendum: concinnius. 2 Nisi si notissimus Hermæ Pastor hic est, haud equidem intelligo, quis alius hoc nomine inter scripturas apocryphas liber sit rejiciendus. Quod si ille ipse est, jam non ab Hieronymo, qui Veteris Testamenti, non Novi, apocryphos libros hic memorat, sed a sciolo quopiam, qui S. Patris contextum ac mentem non satis attendit, temere omnino est intrusus: neque enim ad Veteris Testamenti sive ad Hebræorum Canonem spectare liber apostolicorum temporum potest, aut a S. Doctore ad eam seriem revocari. Rectissime adeo existimo Urbinatem codicem sane perquam emendatum carere eo prorsus nomine, ac vellem a cæteris quoque abesset, ac præcipue Veronensi antiquissimo, ut ad eorum posset fidem expungi. Nunc quando in reliquis est B omnibus libris, sunt et docti vi.i, qui sub Pastoris appellatione tertium Machabæorum librum denotari volunt: satisque ingeniose Franciscus Junius Græcis verbis rescribit Πάστορα,, derivatque nomen ἀπὸ τῆς παστάδος, sive παστίδος,, hoc est ab atrio, in quo summus sacerdos cum fideli suo comitatu intercessit, ne rex veniret in sanctarium. Meibomius econtrario lib. de Fabrica triremium pag. 45, legidebere contendit Philopator; eodem autem intellectu accipit librum tertium Machabæorum, qui ordine prímus est, et tempora Machabaicis priora attingit. At qui priorem conjecturam multis impugnat exsufflatque doctiss. Lemoynius epist. ad Cuperum de Melanophoris, pag. 258, hanc quoque minus probabilem iisdem argumentis reddit: ut nihil interim dicam, lectionem Philopator, ab ea quæ omnium est codicum. Pastor, longc nimium abludere. Nocis aliquando visum est, commcdo substitui posse Esther, sicque accipi dictum ab lliero nymo, ut posteriora sex libri ejus capita denotarit, quæ ex Græcis duntaxat tov LXX editionibus habentur: in Hebraico autem exemplari desiderantur, neque adeo sunt in eo Canone. Nam et ob hanc, ut videtur, causam a Melitone Asiano, Athanasio, et Gregorio Nazianzenoliber ipse a Divinorum albo expungitur et videtur ipse Hieronymianæ orationip, librorumque deuteρoxavovixшv series id postulare, ut de hac ejus libri interpolatione, sive ab Hebraico exemplari discrepantia hic diceret. Denique multa horum est nominum Pastor, atque Esther similitudo, maxime si ex dictantis ore excipiantur: nisi si et data opera potius quam temere substituit Pastor criticus nonnemo, qui paulo superius observarit, Esther, ut in Hebraico est, in Canonem recipi tertio ordine inter 'Aytóypapa nono loco putaritque non sibi constare Hieronymum, si hic loci expungeret. Verum tuo, lector, arbitrio quam probes conjecturam relinquimus. Videsis et Cotelerium hac super e Præfatione in Hermam. 3 De Hebræorum, non Ecclesiæ Canone hæc intelligenda docet Maria: us Victor us in scholiis suis ad præsentem Prælationem Hieronymi. Asserit quoque Ricard s Simon Hist. Critica lib. 1, c. 9, Hieronymum non esua, sed ex Judæorum sententia locutum ubi nonnullos libros in Ecclesia Canonicos (ut ipse R. S. ait) inter apocrypha volumina esse ponenda decernit. At si de sententia Hieronymi, eidem Hieronymo fides habeatur, dissimulare non possumus scr ptores illos procul a vero recedere, propriamque, non Hieronymiaman, obtrudere lectoribus opinionem.Id manifeste evincumt verba isthæc quæ leguntur in Præfatione Ilieronymi in libros Salomonis: « Fertur et navάpatos Jesu filii Sirach liber et alius eudentyрapos, qui Sapientiæ Salomonis inscribitur: quorum priorem Hebraicum reperi, non Ecclesiasticum, ut apud D et Pastor 2, non sunt in Canone 3. Machabæorum Latinos sed Parabolas præno atum: cui juncti erant Ecclesiastes, et Canticu. canticorum, ut similitudinem Salomonis non solum numero librorum sed etiam materiarum genere coæquaret. Secundus apud Hebræos nusquam est : quin et ipse, stylus Græcam eloquentiam redolet, et nonnulli scriptorum veterum hunc esse Judæi Philonis affirmant, Sicut ergo Judith, et Tobiæ, et Machabæorum libros legit quidem Ecclesia, sed eos inter Canonicas Scripturas non recipit: sic et hæc duo volumina legat ad ædificationem plebis non ad auctoritatem ecclesiasticorum dogmatum confirmandam. » Videant nunc Marianus, ac Simon. quo sensu Hieronymus dixerit : « Igitur Sapientia, quæ vulgo Salomonis inscribitur, et Jesu filii Sirach lisber, et Judith, et Tobias, et Pastor, non sunt in Canone.» Scimus quidem post decreta concilii Tridentini hos omnes libros pari cum cæteris veneratione ab omnibus vere piis et orthodoxis esse susci. piendos; sed nunc quæstio nobis et de tempore Hieronymi, quando, ut ex eodem constat, libros jam dictos legebat quidem Ecclesia ad ædificationem plebis. cum tamen ipsos non reciperet inter Scripturas Canonicas. MART. Hebræo scilicet, ut ex hoc toto Hieronymi contextu liquet, fertque hominum erudissimorum, Victorii, Morini, Simonii, aliorumque sententia. Martianææus, qui de Ecclesiæ Canone S. Doctorem locutum esse contendit, vulgatissimum illud laudat ipsiusmet Hieronymi testimonium in Præfatione in libros Salomonis, « Fertur, et Tavapetos Jesu filii Sirach liber, et alius eudeniypapos,, qui Sapientia Salomonis inscribitur: quorum priorem Hebraicum reperi, non Ecclesiasticum, ut apud Latinos, sed Parabolas prænotatum... Secundus apud Hebræos nusquam est, quin et ipse stylus Græcam eloquentiam redolet: et nonnuli Scriptorum veterum nunc esse Judæi Philonis affirmant, Sicut ergo Judith et Tobie, et Machabæorum libros legit quidem Ecclesia, sed eos inter Canonicas Scripturas non recipit, sic et hæc duo volumina legat ad ædificationem plebis, non ad auctoritatem ecclesiasticorum dogmatum confirmandam. » Quibus quidem verbis videtur S. Pater non quid Judæi facerent, sed quid Ecclesia de his libris sentiret, explicasse. Verum haud ita ex hoc loco colligendum de aliorum sensu, sed potius hunc ad reliquos emolliendum, rectissime Morinus constituit; et sane debet auctoris cujuscunque sententia ad plura expendi testimonia: et suorummet verborum interpretem ipsum esse qui scripsit, ea demum certa probatio est. Re autem ipsa multa occurrunt ipsiusmet S. Doctoris testimonia quibus de Hebræorum duntaxat catalogo locutum se esse pronuntiat, ita clara, ut nulla verborum contorsione eludi queant. Ac de Tobia quidem libro, sic in Præfatione ad Chromatium et Heliodorum habet: « Quem Hebræi de catalogo divinarum Scripturarum secantes, his quæ apocrypha memorant, manciparunt. Feci satis desiderio vestro, non tamen meo studio. Arguunt enim nos Hebræorum studia, et imputant nobis, contra suum Canonem Latinis auribus ista transferre. Sed melius esse judicans Pharisæorum displicere judicio, et episcoporum jussionibus inservire, institi ut potui. De Judith vero adhuc luculentius item in Præfatione: «< Apud Hebræos liber Judith inter apocrypha legitur, cujus auctoritas, ad roboranda illa quæ in contentionem veniunt, etiam minus idonea judicatur. Chaldæo tamen sermone conscriptus inter Historias computatur. Sed quia hunc librum synodus Nicæna in numero sanctarum Scripturarum dicitur computasse, aquievi postulationi vestræ, imo exactioni. » Porro idem dicendum est de Eccle primum librum, Hebraicum reperi1; secundus A dulus es, lege Græcos codices et Latinos et confer Græcus est quod ex ipsa quoque opάoet 2 probari siastico et Sapientia Solomonis, quos cum Tobia 1 Nullum hodie superest Hebraicum aut Syrum exemplar. Librum Assamonæorum laudat Josephus ben Gorion, qui auctor circa undecimum sæculum scripsit neque est adeo incredibile ad eam usque ætatem Hebraicum archetypum superfuisse. Hieronymus nullum vertit ex his libris: vetustissima tamen est quæ obtinet versio. 2 Veronens ms ipsa quoque historia pro φράσει : at, puto, mendose, et Latini antiquarii qui Græcas litteras ignoravit, culpa; nam et paulo inferius, historiographum rescribit pro Græco verbo napаφραστήν. 3 Addunt hic editi, quæ nuper emendavimus. Hæc radenda sunt tanquam superflua, quoniam nihil eorum exstat in mss. vetustioribus ac melioris notæ. In recentioribus tantum quinque aut sex legitur, quæ super enumeravimus: quod que vitiosum est: non enim monet Hieronymus lectorem, ut Græcos Latinosque codices conferat cum omnibus opusculis quæ supra numeraverat, vel quæ nuper emandaverat; sed cum his tantum quæ ex Hebræo in Latinum verterat, id est, cum libris Samuel et Malachim. MART. * Sic legunt omnes mss. nostri, nisi quod plures pro myro scribunt myrro cum duplici r. Mópov autem Græce unguentum dicitur: uúppa vero herbam significat. Unde error editorum librorum manifeste deprehenditur, ubi legimus pretiosissima fidei myr C D cum his opusculis : et ubicunque inter se videris discrepare, interroga quemlibet Hebræorum, cum magis accommodare debeas fidem: et si nostra firmaverit, puto quod eum non estimes conjectorem, ut in eodem loco mecum similiter divinarit. Sed et vos famulas Christi (Paulam et Eustochium), rogo, quæ Domini discumbentis pretiosissimo fidei myro ungitis caput, quæ nequaquam Salvatorem quæritis in sepulcro, quibus jam ai Patrem Christus ascendit, ut contra latrantes canes, qui adversus me rabido ore desæviunt, et circumeunt civitatem, atque in eo se doctos arbitrantur, si aliis detrahant, orationum vestrarum clypeos opponatis. Ego sciens humilitatem meam, illius semper sententiæ recordabor: Dixi, custodiam vias meas, ut non delinquam in lingua mea. Posui ori meo custodiam, cum (Vulg.dum) consisteret peccator adversum me Obmutui, et humiliatus sum, et silui a bonis (Psal. XXXVIII, 2 seq.). rha. Neque vero caput Domini discumbentis unctum est myrrha, sed myro, id est unguento pretiosissimo mulieris peccatricis in Evangelica narratione, ad quam hic alludit sanctus Hieronymus. MART. Antiquam lectionem, preliosissima fidei myrrha, revocandam esse contendit Hieronymianarum Quæstionum auctor, qui et vult, multo directius S. Doctorem respicere ad mulieres quæ myrrham tulerunt ad sepulcrum Christi (Marc. xvi), quam ad eam, aut eas quæ capiti ejus accumbentis unguentum effuderunt (Matth. xxv1, 7). Scilicet immane illud repugnandi studium tenebras ejus effudit oculis, ut quæ duo præcedunt proxime clarissima verba, Domini discumbentis nec legerit. Nihil itaque dubiumest, myro, seu μúpw, id est unguento, scriptum ab Hieronymo, quod Salmasius pridem certis argumentis ostendit: Martianæus postmodum mss. ope in textu restituit. Nostri quoque codices repositam lectionem confirmant, in quorum uno tantum est paulo mendose cum duplici r scriptum myrro. Confirmant vero et aliorum Patrum loci, qui ea voce eodem plane sensu usi sunt; et cum primis S. Gaudentius Brixiensis serm. 13: Maria pretioso myro unctos Christi tersit pedes (Luc. vii, 37, 38). Et adhuc pressius serm. 20: Alter (id est S. Paulus) pretiosum fidei myrum doctrina sua portal in populo, etc. Mox Veronens, ms., quia nequaquam Salvatorem pro quæ, etc. : in uno Avenionensi seductorem satis vitiose scriptum Martian. invenit pro salvatorem. 5 Veronensis ms., subponotis qui et semper adverbium, mox prætermittit : denique et prius verbum Dixi in subnexo Psalmi testimonio tacet. TITULI LIBRI SAMUEL. I. Ubi orat Anna corde, labiis immotis. II. Nativitas Samuelis. III. Ubi offertur Samuel templo. IV. Canticum Annæ. V. Ubi peccatum filiorum Heli ostenditur. VI. Ubi alloquitur Heli filios suos de peccatis. X. Israel ab hostibus superatur. XI. Ubi arca testamenti contra hostes defertur. XII. Ubi populus cæditur, occisis filiis Heli, arca captivatur. XIII. Heli sacerdos de sella cadens moritur. XVI. Accaronitæ arcam Domini suscipiunt. XVII. A sacerdotibus ordinatur cum quo munere arca sit emittenda. XVIII. De susceptione arcæ Domini: sacrificium fit de vaccis, quæ eam adduxerunt. XIX. Translatio arcæ in Gabaa in domo Abinabab. XX. Ubi orat et sacrificat pro populo Samuel. XXI. De judicio filiorum Samuel, et de regis petitione. XXII. Ubi admonetur populus de jure regis et potestate. XXIII. De unctione Saulis regis. XXIV. Ubi a Samuele ungitur Saul, et osculo accipitur. XXV. Saul incipit prophetare. XXVI. Confirmatio regis Saul, et descriptio legis regni. XXVII. Primum prælium Saul. XXVIII. Ubi Samuel de temporibus suis alloquitur populum. XXIX. Consummatio allocutionis Samuel, et de populi pœnitudine. XXX. Samuel Saulem reprehendit in offerendo sacrificio. XXXI. Solus Jonathas contra Philisthæos ingreditur. XXXII. Jejunium indicitur a Saule. XXXIII. Pecora non sua populus decisione mactata manducat. XXXIV. Occisurum Jonatham Saul promittit, eo quod indictum jejunium non observaverit, petiitque pro eo populus. XXXV. Præceptum Domini ad Saul de nece Amalec. XXXVI. Dominus irascitur Saul pro Agag rege Amalec servato. XXXVII. Quod melius sit obedientia quam sacrificium. XXXVIII. Ubi Samuel Agag regem interficit. XXXIX. Ubi mittitur Samuel ad ungendum David regem. XL. Ubi singuli filii Isai offeruntur Samueli. XLII. De arreptione Saulis et spiritu nequam. XLV. Ubi David a Saul recedit. XLVI. A patre post fratres mittitur David. L. Ubi cantu virginum in odium David Saul motus est. A LI. Ubi David a Saul Merob filia promittitur. LII. Hic altari datur Merob, et Michol ei promittitur. B C D LIII. Ubi Michol uxorem David accipit. LIV. Saul Davidem jubet occidi. LV. Ubi David iterum pugnat contra Philisthæos. LVI. Hic per uxorem Michol David liberatur. LVII. Positus cum Samuele David, et ipse et qui ad eum missi fuerant, et Saul veniens, prophetare cœperunt. LVIII. Saul Jonathæ irascitur ob excusationem LIX. De signo sagittarum inter David et Jonatham. LXII. Ubi David profugos sibi collegit. LXIII. Ubi sacerdotes Domini a Doeg occiduntur. LXIV. Ex præcepto Domini, David cum suis ad Philisthæos pergit. LXV. Hic accipit Ephod ab Abiathar sacerdote et orat David. LXVI. Zyphæi David se tradituros Sauli promittunt. LXVII. In spelunca positus David Sauli chlamydem præcedit. LXVIII. Locutio David ad Saul, quod ei pepercerit. LXXI. Nabal negat David alimoniam. LXXII. Moritur Nabal, et uxorem ejus accipit David. LXXIII. David acceptam Michol filiam Saul, et LXXVI. Ubi expergefactus Saul alloquitur Davidem. LXXVIII. Ubi pythonissam consulit Saul. LXXIX. Ubi prohibetur David in bellum iræ contra Israel. LXXX. Insurgentes Amalecitæ a David superantur. LXXXI. Ubi eruit David prædam. LXXXII. Ubi superatur et occiditur Sul. Ibi explicit liber primus Samuel. LXXXIII. Ubi occidit David nuntium qui nuntiaverat Saul mortuum.. LXXXIV. Post mortem Saul ungitur David, et re gnat. LXXXV. Ubi commemorat David se a populo Juda unctum esse. LXXXVI. Ubi factum est bellum inter Isboseth et David. LXXXVII. Ubi occidit Abner Asael fratrem Joab a parte David. LXXXVIII. Nomina filiorum David sex, qui nati sunt ex diversis matribus. LXXXIX. Ubi occiditur Abner a Joab principe militiæ David. |