Obrazy na stronie
PDF
ePub

Qui non audierunt eum, sed dimiserunt quidam A cussisti fluvium, tolle in manu tua, et vade. En

ego stabo coram te ibi, supra petram Horeb, percutiesque petram, et exibit ex ea aqua, ut bibat populus. Fecit Moses ita coram senioribus Israel: et vocavit nomen illius loci, Tentatio, [h] et lis. propter jurgium filiorum Israel, et quia tentaverunt Dominum, dicentes: Estne Dominus in nobis, an non? [C. XXXI.] Venit autem Amalech, et pugnabat contra Israel in Raphidim. Dixitque Moses ad Josue Elige viros, et egressus, pugna contra Amalech cras ego stabo in vertice collis, habens virgam Dei in manu mea: Fecit Josue ut locutus ei erat Moses, et pugnavit contra Amalech: Moses autem et Aaron et Hur ascenderunt super verticem collis. Cumque levaret Moses manus, vincebat Israel sin autem paululum remisisset, superabat B Amalech. Manus autem Mosi erant graves : sumentes igitur lapidem, posuerunt super eum, in quo sedit: Aaron autem et Hur sustentabant manus ejus ex utraque parte. Et factum est ut manus ipsius non lassarentur usque ad occasum solis. Fugavitque Josue Amalech et populum ejus in ore gladii. Dixit autem Dominus ad Mosen: Scribe hoc ob monimentum in libro, et trade auribus Josue delebo enim memoriam Amalech sub cœlo. Edificavitque Moses altare, et vocavit nomen ejus, Dominus exaltatio mea, dicens: Quia manus super solium [Vulg. solii] Domini, bellum Domini erit contra Amalech, a generatione in generationem.

ex eis usque mane, scatere cœpit vermibus,
atque computruit, et iratus est contra eos Moses.
Colligebant autem mane singuli, quantum sufficere
poterat ad vescendum, cumque incaluisset sol, li-
quefiebat. In die vero sexta collegerunt cibos du-
plices, id est, duo gomor per singulos homines:
venerunt autem omnes principes multitudinis, et
narraverunt Mosi. Qui ait eis: Hoc est quod lo-
cutus est Dominus: Requies Sabbati sanctificata
erit Domino cras; quodcunque operandum est,
facite, et quæ coquenda sunt, coquite; quiquid
autem reliquum fuerit, reponite usque in mane.
Feceruntque ita ut præceperat Moses, et non com.
putruit, neque vermis inventus est in eo. Dixitque
Moses: Comedite illud hodie, quia Sabbatum est
Domini: non invenietur hodie in agro. Sex diebus
colligite, in die autem septimo Sabbatum est
[Vulg. add. Domini], idcirco non invenietur. Venit
septima dies, et egressi de populo, ut colligerent,
non invenerunt. Dixit autem Dominus ad Mosen:
Usquequo non vultis custodire mandata mea, et
legem meam? Videte quod Dominus dederit vobis
Sabbatum, et propter hoc die sexta tribuerit vobis
cibos duplices: maneat unusquisque apud semet-
ipsum, nullus egrediatur de loco suo die septimo.
Et sabbatizavit populus die septimo. Appellavitque
domus Israel nomen ejus MAN quod erat quasi
semen coriandi album, gustusque ejus quasi si-
milæ cum melle. Dixit autem Moses: Iste est
sermo, quem præcepit Dominus: Imple gomor ex
eo, et custodiatur in futuras retro [h. non habet C
retro] generationes, ut noverint panem, quo alui
vos in solitudine, quando educti estis de terra
Egypti. Dixitque Moses ad Aaron: Sume vas
unum, et mitte ibi MAN, quantum potest capere go-
mor, et repone coram Domino, ad servandum in
generationes vestras, sicut præcepit Dominus Mosi.
Posuitque illud Aaron in tabernaculo reservandum.
[C. XXIX.] Filii autem Israel comederunt MAN
quadraginta annis, donec venirent in terram habi-
tabilem hoc cibo aliti sunt usquequo tangerent
fines terræ Chanaan. Gomor autem decima pars
est [h.] Epha.

[C. XXXII, Cap.XVIII.] Cumque audisset Jethro, sacerdos Madian, cognatus Mosi, omnia quæ fecerat Deus Mosi et Israeli populo suo, eo quod adduxisset Dominus Israel de Ægypto: tulit Sephoram uxorem Mosi quam remiserat, et duos filios ejus, quorum unus vocabatur Gersom, dicente patre: Advena fui in terra aliena : alter vero Eliezer Deus enim, ait, patris mei adjutor meus, et eruit me de gladio Pharaonis. Venit ergo Jethro cognatus Mosi, et filii ejus, et uxor ad Mosen in deserium, ubi erat castrametatus juxta montem Dei. Et mandavit Mosi, dicens: Ego cognatus tuus Jethro venio ad te, et uxor tua, et duo filii tui cum ea. Qui egressus in occursum cognati sui, adoravit, et osculatus est eum, salutaveruntque se mutuo ver

IT. X, B. X, C. XXX, Cap. XVII.] Igitur profecta omnis multitudo filiorum Israel de deserto Sin per mansiones suas, juxta sermonem Domini, castra- D bis pacificis. Cumque intrasset tabernaculum. metati sunt in Raphidim, ubi non erat aqua ad bibendum populo. Qui jurgatus contra Mosen, ait: Da nobis aquam, ut bibamus. Quibus respondit Moses Quid jurgamini contra me? cur tentatis Dominum? Sitivit ergo populus ibi pro aquæ pe nuria, et murmuravit contra Mosen, dicens: Cur nos exire fecisti de Ægypto, ut occideres et nos, et liberos nostros, ac jumenta siti? Clamavit autem Moses ad Dominum, dicens: Quid faciam populo huic ? adhuc pauxillum et lapidabit me. Ait Dominus ad Mosen: Antecede populum, et sume tecum de senioribus Israel: et virgam, qua perPATROL. XXVIII.

narravit Moses cognato suo cuncta quæ fecerat Dominus Pharaoni,et Ægyptiis propter Israel, universum laborem, qui accidisset eis in inere, qua [Vulg. et quod] liberaverat eos Dominus. Lætatusque est Jethro super omnibus bonis, quæ fecerat Dominus Israeli, eo quod eruisset eum de manu Ægyptiorum, et ait: Benedictus Dominus, qui liberavit vos de manu Ægyptiorum, et de manu Pharaonis, qui eruit populum suum de manu Ægypti. Nunc cognovi, quia magnus Dominus super omnes deos: eo quod superbe egerint contra illos. Obtulit ergo cognatus Mosi holocausta et 10

hostias Deo veneruntque Aaron et omnes se- A universus populus simul: Cuncta quæ locutus est

niores Israel, ut comederent panem cum eo coram
Deo. [C. XXXIII.] Altera autem die sedit Moses,
ut judicaret populum,qui assistebat Mosi de mane
usque ad vesperam. Quod cum vidisset cognatus
ejus, omnia scilicet quæ agebat in populo ait:
Quid est hoc quod facis in plebe? cur solus sedes,
et omnis populus præstolatur de mane usque ad
vesperam? Cui respondit Moses: Venit ad me
populus quærens sententiam Dei. Cumque accide-
rit eis aliqua disceptatio, veniunt ad me ut judicem
inter eos, et ostendam præcepta Dei et leges ejus.
At ille Non bonam, inquit, rem facis: stulto la.
bore consumeris et tu et populus iste qui tecum
est ultra vires tuas est negotium, solus illud non
poteris sustinere. Sed audi verba mea atque con-
silia, et erit Deus tecum. Esto tu populo in his
quæ ad Deum pertinent, ut referas quæ dicuntur
ad eum: ostendasque populo cæremonias et ritum
colendi, viamque per quam ingredi debeant, et
opus quod facere [Vulg. add. debeant]. Provide
autem de omni plebe viros potentes, et timentes
Deum, in quibus sit veritas, et qui oderint avari-
tiam, et constitue ex eis tribunos, et centuriones,
et quinquagenarios, et decanos, qui judicent po-
pulum omni tempore: quiquid autem majus fuerit,
referant ad te, ipsi minora tantummodo judi-
cent, leviusque tibi sit, partito in alios onere. Si
hoc feceris, implebis imperium Dei, et præcepta
ejus poteris sustentare: et omnis hic populus re-
vertetur cum pace ad loca sua. Quibus auditis,
Moses fecit omnia quæ ille sugesserat. Et, electis, C
viris strenuis de cuncto Israel,constituit eos prin-
cipes populi, tribunos, et centuriones, et quinqua-
genarios, et decanos, Qui judicabant plebem omni
tempore; quiquid autem gravius erat, referebant
ad eum, faciliora tantummodo judicantes. Dimi-
sitque cognatum [Vulg. add. suum], qui reversus
abiit in terram suam.

:

Dominus, faciemus. Cumque retulisset Moses verba popnli ad Dominum, ait ei Dominus : Jam nunc veniam ad te in caligine nubis, ut audiat me populus loquentem ad te, et credat ibi in perpetuum. [C. XXXV.] Nuntiavit ergo Moses verba populi ad Dominum. Qui dixit ei: Vade ad populum : et sanctifica illos, hodie et cras, laventque vestimenta sua. Et sint parati in diem tertium: in die enim tertio descendet Dominus coram omni plebe super montem Sinai. Constituesque terminos populo per circuitum, et dices [Vulg. add. ad eos]: Cavete, ne ascendatis in montem, nec tangatis fines illius omnis qui tetigerit montem, morte morietur. Manus non tanget eum, sed lapidibus opprimetur [h. Aliter, manus non tangat eum, quia si B tetigerit, lapidibus opprimetur], aut confodietur jaculis sive jumentum fuerit, sive homo, non vivet. Cum cœperit clangere buccina, tunc ascendant in montem. Descenditque Moses de monte ad populum,et sanctificavitque eum. Cumque lavissent vestimenta sua, ait ad eos: Estote parati in diem tertium, ne appropinquetis uxoribus vestris. Jam advenerat tertius dies, et mane inclaruerat, et ecce cœperunt audiri tonitrua, ac micare fulgura, et nubes densissima operire montem, clangorque buccinæ vehementius perstrepebat: timuitque omnis [Vulg. tac. omnis] populus, qui erat in castris. Cumque eduxisset eos Moses in occursum Dei de loco castrorum, steterunt ad radices montis. Totus [Vulg. Tunc] autem mons Sinai fumabat, eo quod descendisset Dominus super eum in igne, et ascenderet fumus ex eo quasi de fornace: eratque mons omnis terribilis,et sonitus buccinæ paulatim crescebat in majus, et prolixius tendebatur. Moses loquebatur,et Deus respondebat ei. Descenditque Dominus super montem Sinai in ipso montis vertice, et vocavit Mosen in cacumen ejus. Quo cum ascendisset, dixit ad eum: Descende, et contestare populum, ne forte velint transcendere terminos ad videndum Dominum: et pereat ex eis plurima multitudo. Sacerdotes quoque, qui accedunt ad Dominum, sanctificentur, ne percutiat eos. Dixitque Moses ad Dominum : Non poterit vulgus ascendere in montem Sinai tu enim testificatus es et jussisti: Pone terminos circa montem, et sanctifica illum. [C. XXXVI.] Cui ait Dominus: Vade, descende; ascendesque tu, et Aaron tecum; sacerdotes autem et populus ne transeant terminos, nec ascendant ad Dominum, ne forte interficiat illos. Descenditque Moses ad populum, et omnia narravit eis.

[T. XI, B. XI, C. XXXIV, Cap. XIX.] Mense tertio egressionis [h.] filiorum Israel de terra Ægypti, in die hac venerunt in solitudinem Sinai. Nam profecti de Raphidim, et pervenientes usque in desertum Sinai, castrametati sunt in eodem loco, ibique Israel fixit tentoria e regione montis. Moses autem ascendit ad Deum, vocavitque eum Dominus de monte, et ait: Hæc dices domui Jacob, et D annuntiabis filiis Israel: Vos ipsi vidistis quæ fecerim Egyptiis, quomodo portaverim vos super alas aquilarum, et assumpserim mihi. Si ergo audieritis vocem meam, et custodieritis pactum meum, eritis mihi in peculium de cunctis populis: mea est enim omnis terra. Et vos eritis mihi in regnum sacerdotale, et gens sancta. Hæc sunt verba quæ loqueris ad filios Israel. Venit Moses: et convocatis majoribus natu populi, exposuit omnes sermones,quos mandaverat Dominus. Responditque

[C, XXXVII, Cap. XX.] Locutusque est Deus cunctos sermones hos: [1 Præceptum] Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Ægypti, de domo servitutis. [2 Præc.] Non habebis deos alienos coram me. Non facies tibi sculptile, neque omnem similitudinem, quæ est in cœlo desuper, et

Ita et nostri mss.; Martian. in aliis invenit Domino.

quæ in terra deorsum, nec eorum quæ sunt in A enim levaveris cultrum tuum [Vulg. tac. tuum] super

aquis sub terra. Non adorabis ea, neque coles; ego enim sum Dominus Deus tuus fortis, zelotes, visitans iniquitatem patrum in filios, in tertiam et quartam generationem eorum qui oderunt me: et faciens misericordiam in millia his qui diligunt me, et custodiunt præcepta mea. [3. Præc.] Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum; nec enim habebit insontem Dominus eum qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra. [4 Præc.] Memento, ut diem Sabbati sanctifices. Sex diebus operaberis, et facies omnia opera tua. Septimo autem die Sabbatum Domini Dei tui: non facies in eo omne opus, tu, et filius tuus et filia tua, servus tuus et ancilla tua, jumentum tuum, et advena, qui est intra portas tuas. Sex enim diebus fecit Dominus cœlum, et terram, et mare, et omnia quæ in eis sunt, et requievit in die septimo: idcirco benedixit Dominus diem Sabbati et sanctificavit eum. [5 Præc.] Honora patrem tuum et matrem tuam, ut sis longrævus super terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi. [6 P.] Non occides. [7 P.] Non mochaberis. [8. P.] Non furtum facies. [9 P.] Non loqueris contra proximum tuum falsum testimonium. [10. P.] Non concupisces domum proximi tui, nec desiderabis uxorem ejus, non servum, non ancillam, non bovem, non asinum, nec omnia quæ illius sunt. [C. XXXVIII.] Cunctus autem populus videbat voces, et lampades, et sonitur buccinæ, montemque fumantem : et perteriti ac pavore concussi, steterunt procul, dicentes Mosi: Loquere tu nobis, et audiemus: non loquatur nobis Dominus, C ne forte moriamur. Et ait Moses ad populum: Nolite timere, ut enim probaret vos venit Deus, et ut terror illius esset in vobis, et non peccaretis. Stetitque populus de longe. [T. XII, C. XXXIX.] Moses autem accessit ad caliginem in qua erat Deus. Dixit præterea Dominus ad Mosen: Hæc dices filiis Israel: Vos vidistis quod de cœlo locutus sim vobis. Non facietis mecum deos argenteos, nec deos aureos facietis vobis. Altare de terra facietis mihi, et offeretis super eo holocausta et pacifica vestra, oves vestras et boves, in omni loco in quo memoria fuerit nominis mei, veniam ad te, et benedicam tibi. Quod si altare lapideum feceris mibi, non ædificabis illud de sectis lapidibus: si D cunia illius est. [C. XLIX.] Si rixati fuerint viri,

eum, poiluetur. Non ascendes per gradus ad altare meum, ne reveletur turpitudo tua [h. super illud]. [C. XL, Cap. XXI.] Hæc sunt judicia quæ propones eis. Si emeris servum Hebræum, sex annis serviet tibi in septimo egredietur liber gratis. Cum quali veste intraverit, cum tali exeat: si habens uxorem, et uxor egredietur simul. Sin autem dominus dederit illi uxorem, et peperit filios et filias mulier et liberi ejus erunt domini sui, ipse vero exibit cum vestitu suo. Quod si dixerit servus Diligo dominum meum et uxorem ac liberos, non egrediar liber; offeret eum dominus diis, et applicabitur ad ostium et postes, perforabitque aurem ejus subula, et erit ei servus in sæculum 2. [C. XLI.] Et si vendiderit filiam ejus in famulam, B non egredietur sicut ancillæ exire consueverunt. Si displicuerit oculis domini sui, cui tradita fuerit, dimittet eam populo autem alieno vendendi non habebit potestatem, si spreverit eam. Sin autem filio suo desponderit eam, juxta morem filiarum faciet illi. Quod si alteram ei acceperit, providebit puellæ nuptias, et vestimenta, et pretium pudicitiæ non negabit. Si tria ista non fecerit, egredietur gratis absque pecunia. [C. XLII.] Qui percusserit hominem volens occidere, morte moriatur. Qui autem non est insidiatus, sed Deus illum tradidit in manus ejus; constituam tibi locum quo fugere debeat. [C. XLIII.] Si quis industria occiderit proximum suum, et per insidias, ab altari meo evelles eum, ut moriatur. [C. XLIV.] Qui percusserit patrem suum et matrem morte moriatur. [C. XLV.] Qui furatus fuerit hominem, et vendiderit eum, convictus noxæ morte moriatur. [C. XLVI.] Qui maledixerit patri suo et matri, morte moriatur. [C. XLVII.]Si rixati fuerunt viri, et percusserit alter proximum suum lapide vel pugno, et ille mortuus non fuerit, sed jacuerit in lectulo si surrexerit, et ambulaverit foris super baculum suum, innocens erit qui percusserit: ita tamen ut operas ejus et impensas in medicos restituat. [C. XLVIII.] Qui percusserit servum suum vel ancillam virga, et mortuus fuerit in manibus ejus, criminis reus erit. Sin autem uno die supervixerit vel duobus, non subjacebit pœnæ, quia pe

1 Particula mecum abest in editis: exstat tamen in fonte Hebraico, canone Hebr. verit. et in aliis mss. codd. Latinis antiquioribus ac melioris notæ. Eamdem reperies lectionem apud Augustinum in Speculo, ubi Scripturæ recitantur juxta translationem Latinam S. Hieronymi, quam ille ex Hebræo nobis edidit. MART.

- Unus Palatin, e nostris mss. vocem mecum ignorat.

Sic legit canon Hebr. ver. et mss. alter codex S. Germani a Pratis n. 3. Porro in editis alius est omnino sensus, ac ordo verborum; quia in iis generale præceptum est de quolibet homine, qui Aliam suam vendiderit: hic autem sensus est de

[merged small][ocr errors][merged small]

et percusserit quis mulierem prægnantem, et abor- A furto reddat, [Vulg. add. ipse] venumdabitur. Si tivum quidem fecerit, sed ipsa vixerit: subjacebit damno quantum expetierit maritus mulieris, et arbitri judicarint. [C. L.] Sin autem mors ejus fuerit subsecuta, reddet animam pro anima, oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede, adustionem pro adustione, vulnus pro vulnere, livorem pro livore. [C. LI,] Si percusserit quispiam oculum servi sui aut ancillæ, et luscos eos fecerit, dimittet eos liberos pro oculo quem eruit. Dentem quoque si excusserit servo vel ancillæ suæ, similiter eos dimittet liber. [C. LII.] Si bos cornu petierit [Vulg. percusserit] virum aut mulierem,etmortui fuerint, lapidibus obruetur: et non comedentur carnes ejus,dominusque bovis innocens erit. Quod si bos cornupeta fuerit ab heri et nudiustertius, et contestati sunt dominum ejus, nec recluserit eum, occideritque virum aut mulierem : bos lapidibus obruetur, et dominus illius occident. Quod si pretium ei fuerit impositum, dabit pro anima sua quidquid fuerit postulatus. Filium quoque et filiam si cornu percusserit, simili sententiæ subjacebit. Si servum ancillamque invaserit, triginta siclos argenti dabit domino, bos vero lapidibus opprimetur. [C. LIII.] Si quis aperuit cisternam, et foderit, et non operuerit eam, cecideritque bos vel asinus in eam, dominus cisternæ reddet pretium jumentorum: quod autem mortuum est, ipsius erit. [C. LIV.] Si bos alienus bovem alterius vulneraverit, et ille mortuus fuerit: vendent bovem vivum, et divident pretium, cadaver autem mortui inter se dispertient. Si autem sciebat quod bos cornupeta esset ab heri et audiustertius, et non custodivit eum dominus suus; reddet bovem pro bove, et cadaver integrum accipiet.

inventum fuerit apud eum quod furatus est, vivens, sive bos, sive asinus, sive ovis : duplum restituet. [C. LVII.] Si læserit quispiam agrum vel vineam : et dimiseritjumentum suum, ut depascatur aliena: quidquid optimum habuerit in agro suo, vel in vinea, pro damni æstimatione restituet, [C. LVIII.] Si egressus ignis invenerit spinas, et comprehenderit acervos frugum, sive stantes segetes in agris, reddet damnum qui ignem succenderit. [C. LIX.] Si quis cemmendaverit amico pecuniam, aut vas in custodiam, et ab eo qui susceperat, furto ablata fuerint: si invenitur fur, duplum reddet. Si latet fur, dominus domus applicabitur ad deos, et jurabit quod non extenderit manum in rem proximi sui, ad perpetrandam fraudem, tam B in bove, quam in asino, et ove ac vestimento; et quidquid damni inferre potest: ad eos utriusque causa perveniet, et si illi judicaverint, duplum restituet proximo suo. [C. LX.] Si quis commendaverit proximo suo asinum, bovem, ovem, et omne jumentum, ad custodiam, et mortuum fuerit, aut debilitatum, vel captum ab hostibus, nullusque hoc viderit jusjurandum erit in medio, quod non extenderit manum ad rem proximi sui suscipietque dominus juramentum, et ille reddere non cogetur. Quod si furto, abblatum fuerit, restituet damnum domino. Si comestum a bestia, proferat ad eum quod occisum est, et non restituet 2. [C. LXI.] Quia proximo suo quidquam horum mutuo postulaverit, et debilitatum aut mortuum fuerit, domino

[C. LV, Cap. XXII.] Si quis furatus fuerit bovem aut ovem, et occiderit vel vendiderit: quinque boves pro uno boves restituet, et quatuor oves pro uno ove. [C. LVI.] Si effringens fur domum, sive suoffodiens fuerit inventus, et accepto vulnere, mortuus fuerit; percussor non erit reus sanguinis. Quod si, orto sole, hoc fecerit, homicidium perpetravit, et ipse morietur. Si non habuerit quod pro

1 Proclivi librariorum lapsu spicas hoc loco legimus in omnibus codicibus mss. uno excepto canone Hebr. veritatis, qui veram lectionem, id est, spinas, retinet. Errorem vero exscriptorm nostri sequuntur in Speculo sancti Augustini, non quidem imperitia, sed religlone ducti propter unanimem consensum mss. codicum quos inspexerunt. MART. Ita et Vulgatæ exemplar et Canon Hebraicæ veritatis apud Martian, rectissime habent. Plerique alii Latini libri, nostrique mss. spicas.

* Diversa est interpunctio hujus loci in Hebræo hodierno, et in Samaritano textu; nam Hebraico hoc modo legitur: adducet eum teslem: raptum non reddet. At in Samaritanorum volumine ita

iubi ed יביא עד הטיפה ולא ישלם,scriptum est

natterepha, velo tessalem, id est,t adducet testem raptus, et non reddet. Nec solum inerpuncto differunt hic quo textus, sed vocibus etiam nonnihit discrepant. Hebræus legit cum aflixo pronomine

C

D

non præsente, reddere compelletur. Quod si in

præsentiarum fuerit dominus, non restituet, maxime si conductum venerat pro mercede operis sui. [C. LXII.] Si seduxerit quis virginem necdum desponsatam, dormieritque cum ea : dotabit eam, et habebit eam uxorem.Si pater virginis dare noluerit, reddet pecuniam juxta modum dotis, quam virgines accipere consueverunt. [C. LXIII.] Maleficos non patieris vivere. [C. LXIV. Qui coierit cum jumento, morte moriatur. [C. LXIV.] Qui immolat diis, occidetur, præterquam Domino soli. [C. LXVI] Adve nam non contristabis, nequeaffliges eum : advenæ 18, iebiehu, adducet eum; Samaritenus absque ullo pronomine 1, iabi, id est, adducet. Idem habet, velo cum particula connexiva, Hebræus nullum habet connexivam conjunctionem cum negatione, lo. Cæterum in Hebraico textu nonnulla fuisse permutata,Massoretharum interpunctis nulli dubium esse debet, cum Hieronymus bic in suo exemplari Hebræo legerit, ut unňc legunt Samaritani. MART.

In Urbinate ms. deferet, Palatin deferat. Porro haud scio quam vere ait Martianæus, legisse Hieronymum in suo exemplari Hebræo, ut nunc legunt Samaritani. Nam et iis verbis ad eum, indicat se, quod in Hebraico, est, non item in Samaritano, pronomen novisse, et in sequentibus, quod occisum est, videtur pro Samaritano Ty testem, le

ובאהו את הטרפה articulum,hoc fere modo את gisse

fabiebu eth attrephab.

enim et ipsi fuistis in terra Ægypti. [C. LXVII] A ancillæ tuæ, et advena. (C. LXXXXVI.) Omnia quæ Viduæ et pupillo non nocebitis. Si læseritis eos, vociferabuntur ad me, et ego audiam clamorem eorum, et indignabitur furor meus, percutiamque vos gladio, et erunt uxores vestræ viduæ, et filii vestri pupilli.[C. LVIII.] Si pecuniam mutuam dederis populo meo pauperi, qui habitat tecum, non urgebis eum quasi exactor, nec usuris opprimes. Si pignus a proximo tuo acceperis vestimentum, ante solis occasum reddes ei. Ipsum enim est solum quo operitur, indumentum carais ejus, nec habet aliud in quo dormiat; si clamaverit [h. et erit, si clamaverit] ad me, exaudiam eum, quia misericors sum. [C. LXIX.] Diis non detrahes, et principi populi tui non maledices. [C. LXX.] Decimas tuas et primitias tuas non tardabis offerre. [C. LXXI.] Primogenitam filiorum tuorum dabis mihi. De bobus quoque et ovibus similiter facies: septem diebus sit cum matre sua, die octava reddes illum mihi. [C. LXXII.] Viri sancti eritis mihi. Carnem, quæ a bestiis fuerit prægustata, non comedetis, sed projicietis canibus.

dixi vobis, custodite. Et per nomen æternoru m deorum non jurabitis, neque audietur ex ore vestro (C. LXXXVII.) Tribus vicibus per singulos annos mihi festa celebrabitis. (B. LXXXVIII.) Solemnitatem azymorum custodies. Septem diebus comedes azyma, sicut præcepi tibi, tempore mensis novorum quando egressus es de Ægypto. (C. LXXXIX.) Non apparebis in conspectu meo vacuus. Et solemnitatem messis primitivorum operis tui, quæcunque seminaveris in agro. Solemnitatem quoque in exitu anni, quando congregaveris omnes fruges tuas de agro. (C. XC.) Ter in anno apparebit omne masculinum tuum coram Domino Deo (Vulg. add. tuo.) Non immolabis super fermento sanguinem victimæ meæ, nec remanebit adeps solemnitatis B meæ usque mane. (C. XCI.) Primitias frugum terræ tuæ deferes in domum Domini Dei tui. (C. XCII.) Non coques hædum in lacte matris suæ. (C. XCIII.) Ecce ego mittam angelum, qui præcedat te, et custodiat in via, et introducat ad locum quem paravi. Observa eum, et audi vocem ejus, nec contemnendum putes, quia non dimittet cum peccaveritis, et est nomen meum in illo. (C. XCIV.) Quod si audieris vocem ejus, et feceris omnia quæ loquor, inimicus ero inimicis tuis, et affligam affligentes te. Præcedetque te angelus meus, et introducet te ad Amorrhæum, et Hetthæum, et Pherezæum, Chananæumque, et Hevæum, et Jebusæum, quos ego conteram. (C. VCV.) Non adorabis deos eorum, nec coles eos : non facies opera eorum, sed destrues eos, et confringes statuas eorum. Servictisque Domino Deo vestro, ut benedicam pani tuo et aquis, et auferam infirmitatem de medio tui. Non erit infecunda nec sterilis in terra tua: numerum dierum tuorum implebo. (C. XCVI.) Terrorem meum mittam in præcursum tuum, et occidam omnem populum, ad quem ingredieris, cunctorumque inimicorum tuorum coram te terga vertam, emittens crabrones prius, qui fugabunt Hevæum, et Chananæum, et Hetthæum, antequam introeas. Non ejiciam eos a facie tuaanno uno, ne terra in solitudinem redigatur, et crescant contra te bestiæ. Paulatim expellam eos de conspectu tuo, donec augearis, et possideas terram. Ponam autem terminos tuos a mari Rubro usque ad mare Philistinorum 3. et a deserto usque ad fluvium: tradam in manibus

[C. LXXIII, Cap. XXIII.] Non suspicies vocem mendacii. [C. LXXIV.] Nec junges manum tuam,ut pro impio dicas falsum testimonium. [C.LXXV.] Non sequeris turbam ad faciendum malum. [C. LXXVI.] Nec injudicio plurimorum acquiesces sententiæ, ut a vero devies. [C. LXXII.] Pauperis quoque non misereberis in negotio 1. [C. LXXVIII.] Si occurreris bovi inimici tui, aut asino erranti, reduc ad eum. [C. LXXIX.] Si videris asinum odientis te jacere sub onere, non pertransibis, sed sub- C levabis cum eo. [C. LXXX.] Non declinabis in judicio pauperis 2. [C. LXXXI.] Mendacium fugies. [C. LXXXII.] Insontem et justum non occides: quia aversor impium. (C. LXXXIII.] Nec accipies munera, quæ excæcant etiam prudentes, et subvertunt verba justorum. [C, LXXXIV.] Peregrino molestus. non eris: scitis enim advenarum animas, quia et ipsi peregrini fuistis in terra Ægypti. [B. XII.] Sex annis seminabis terram tuam, et congregabis fruges ejus. Anno autem septimo dimittes eam, et requiescere facies, ut comedant pauperes populi tui, et quidquid reliquum fuerit,edant bestiæ agri: ita facies in vinea et in oliveto tuo. [C. LXXXV.] Sex diebus operaberis: septima die cessabis, ut requiescat bos et asinus tuus, et refrigeretur filius

1 Huic canonis lectioni consentiunt veteres Bibliorum codices mss. ac Speculum S. Aug. in codice ms. Carnutensis Eclesiæ. In Hebræo scriptum est, beribo, quod interpretatur, in causă sua, in lite ejus vel in negotio ejus. MART.

- Palatin, etiam absque negandi particula, pauperis quoque misereberis in judicio. Urbinas ab impressa lectione abludit una vocula quoque, quam prætermittit.

* Sensus est: Non pervertes judicium cum apud te pauper litigabit. Porro ita legendum monuit nos Speculum S. Augustini: cæteri enim libri tum editi, tum manuscripti non bene legunt, non declinabis in judicium pauperis. Hebræus habet, non

[ocr errors]

declinabis, sive, non flectes judicium pauperis tui in lite ejus, quæ sententia optime congruit cum nostro textu Latino. MART.

3 Non Palæstinorum, ut habetur in editis ac mss. libris, sed Philistinorum legimus freti auctoritate ipsius Hieronymi, qui in Danielis caput undecimum ita disserit Notandum autem, quod cum litteram Hebræus sermo non habeat, sed pro ipsa utatur phe (D) cujus vim Græcum sonat, in isto tantum loco apud Hebræos scribatur quidem phe, sed legitur p. Excepto itaque verbo Apadho in Daniele, semper

legitur ph in vocibus Hebræis: quod sæpius etiam observavit canon Hebr. verit. ubi alii habent p, ut supra in nomine Putipharis. etc. MART.

« PoprzedniaDalej »