Obrazy na stronie
PDF
ePub

cum unicuique rei debitum tempus impertire A et secundo. Proverbia quoque Salomonis exlicuit, de hac inconstantia lectorem ipse tremum claudit alphabetum, quod tetrametro suum præmonuit, dum nomen nр Daphea iambico supputatur, ab eo loco, in quo ait: (Num. xxxii, 12) interpretaretur epist. 127, Mulierem fortem quis inveniet (Prov. XXXI, mansione 9: Hoc nomen, inquit, apud Hebræos 10)? Opera Salomonis et Canticum Deuteroxpošua id est, pulsatio dicitur, juxta quod nomii, quæ hexametris et pentametris apud et Dominus ait: Pulsate et aperietur vobis suos composita decurrere docuit Præfatione (Luc, x1, 9). In libro autem Hebraicorum no- in Chronica Eusebii, hic ad Paulam scribens, minum, ahdæsionem, retentionemque transtu- asserit tetrametro iambico eadem opuscula limus, quod lectorem turbare non debet, nec constare. Melius sibi constat in versibus Jobi, putet nos dissonantia scribere. Ibi enim, juxta ait enim Præfatione in eumdem librum : A hoc quod vulgo habetur, edidimus, si medium principio itaque voluminis usque ad verba verbum scribatur per BETH litteram: hic Job, apud Hebræos prosa oratio est. Porro a autem in Hebraico volumine scriptum reperi verbis Job, in quibus ait: Pereat dies, in per PHE, quod elementum magis pulsationem B qua natus sum, etc. (Job. II, 3), usque ad eum quam glutinum sonat... Prudentem studio- locum, ubi ante finem voluminis scriptum est. sumque lectorem rogatum velim, ut sciat Idcirco ipse me reprehendo, etc. (Job. XLII, me vertere nomina juxta Hebraicam verita- 6), hexametri versus sunt, dactylo, spontem. Alioquin in Græcis et Latinis codicibus, dæoque currentes, et propter linguæ idioma, bræter pauca, omnia corrupta reperimus, et crebro recipiendos et alios pedes, non earummiror quosdam eruditos et ecclesiasticos vi- dem syllabarum, sed eorumdem temporum. ros ea voluisse transferre, quæ in Hebraico Interdum quoque rythmus ipse dulcis et tinnunon habentur, etc. Istius admonitionis mox lus fertur numeris lege metri solutis: quod recordari oportebit; quia canticum Deuterono- metrici magis quam simplex lector, intellimii (cap. XXXII, vers. 1-43), quod Jose- gunt... Quod si cui videtur incredulum, mephum et Origenem supra secutus versu hexa- tra scilicet esse apud Hebræos, et in morem metro compositum voluit, iambico tetrametro Flacci, Græcique Pindari, Alcæi et Sappho, constare testificatur epist. 155, ad Paulam vel Psalterium, vel Lamentationes Jeremiæ, Urbicam, in qua de Psalmis et cæteris me- vel omnia ferme Scripturarum Cantica comtricis compositionibus sat abunde dispu- prehendi, legat Philonem, Josephum, Origetavit Ac priusquam de singulis disseram, nem, Cæsariensem Eusebium, et eorum testiait, scire debes quatuor Psalmos secundum monio me verum dicere comprobabit. Psalordinem Hebræorum incipere elementorum, mographum quoque Davidem nostrum æmucentesimum decimum et centesimum undeci- lum objicit Græcis Latinisque poetis, in mum, et hunc de quo nunc scribimus, et cente- epistola ad Paulinum scripta de omnibus simum quadragesimum quartum. Verum de- divinæ Historiæ libris; David Simonides nobes scire in prioribus Psalmis, singulis litteris ster, inquit, Pindarus, et Alcæus, Flaccus singulos versiculos, qui trimetro iambico quoque, Catullus atque Serenus, Christum constant, esse subnexos inferiores vero te- lyra personat, et in decachordo Psalterio ab trametro iambico constare, sicuti et Deutero- inferis excitat resurgentem. Quod genus nomii Canticum scriptum est. In centesimo carminis lyrici conceptis verbis iterum prædecimo octavo Psalmo, singulas litteras octoni dicat lib. IX Commentariorum in cap. xxx versus sequuntur. In centesimo quadragesimo D Ezechielis prophetæ Sed in Psalmis facilis quarto singulis litteris singuli versus deputantur. Sunt qui et alios hoc ordine putant incipere, sed falsa eorum opinio est. Habes et in Lamentationibus Jeremiæ quatuor alphabeta, e quibus duo prima quasi Sapphico metro scripta sunt; quia tres versiculos qui sibi connexi sunt, et ab una tantum littera incipiunt, Heroici comma concludit. Tertium vero alphabetum trimetro scriptum est, et a ternis litteris, sed eisdem terni versus incipiunt. Quartum alphabetum simile est primo

C

responsio est, carmen esse lyricum, et in hujusmodi opere non quæri ordinem historiæ, sed factorum carmina singulorum. Præfatione demum in Jeremiam quadruplicis alphabeti, et mensuræ metri mentionem fecit his verbis: Unde in Juda tantum, et in Benjamin prophetavit, et civitatis suæ ruinas quadruplici planxit alphabeto, quod nos mensuræ metri versibusque reddidimus. Hæc sunt loca celebriora, ut puto, in quibus et suam, et præcessorum suorum opinionem

circa metra sacrorum Bibliorum declaravit A Jobi versus cap. I hoc modo incipiunt in veHieronymus. Quæ si eodem spiritu quo scri- teribus Hebræis exemplaribus: pta sunt, a nobis explicata proponi potuis

יאבד יום אולד בו

היום ההוא יהוהשך ואלדחופע עליו נחדה :

והלילה אמר הרה גבר : אלדידרשהו אלוא ממעל sent, validissime injuriam fumorum prius

C

Quæ verba ita legi possunt juxta morem anti-
quorum Hebræorum, et tempore sancti Hiero-
nymi receptum:
lobed iom havaled bo

Aiom ahu iehi hosach
val lhophaa alav nara.

valalea amar hora gaber. al iadrasu Eloa mimmaal.

Latine autem reddita sunt hoc ordine in
Exemplaribus Canonis Hebraicæ veritatis (Job.
III, 3, 4):

Pereat dies, in qua natus sum,

et nox in qua dictum est: conceptus est homo.
Dies ille vertatur in tenebras,

non requirat eum Deus desuper,
et non illustret lumine.

impactam defendere ab Hieronymo non desperarem. Sed vereor, ne rei difficultate superatus, post Hieronymi susceptam expositionem clamare cum eo compellar: Ignosce, lector, difficultati, et veniam tribue pauperi intelligentiæ. Per fenestras enim obliquas, et in modum retis factas, et quæ semper clausæ sunt, oculum intromittimus, varia genera carminum in libris sacris rimari tentantes. Operæ tamen pretium sit vel illud conari ad absolutionem Prolegomenorum nostrorum, B quæ non alio consilio adornata sunt, quam in elucidationem et defensionem maximi Scripturarum interpretis. Ejus igitur senten- Non mireris quod in tertia voce prioris tiam de metris et versibus divinorum Voluversus pulverem havaled, pro Hebræo TN; minum ut manifestam faciamus, ad tres aut hanc enim, teste Hieronymo, consuetudinem quatuor carminum species revocanda viden- habebant veteres Hebræi, ut aleph legerent tur recitata superius testimonia. Nam primum per he et he per aleph. Unde ipse libro in libro Job versus hexametros, dactylo Quæstionum Hebraicarum in Genesim: Nec spondæoque currentes agnoscit sanctus Domirandum, quare cum apud Græcos et nos A ctor. In Psalmis autem trimetra et tetrame- littera videatur addita (in nomine Abram, tra iambica, ut in Cantico Deuteronomii, Gen. xvII, 3, 5) nos HE litteram Hebræam quod tetrametro iambico constare pronun- additam dixerimus: idioma enim linguæ iltiat, quamvis alias hexametro versu dixisset lius est per HE quidem scribere, sed per ▲ compositum. Lamentationes denique quasi legere: sicut econtrario A litteram sæpe per versu Sapphico asserit scriptas, propter HE pronuntiant. Notandum etiam me Hierocomma heroici, quod tres versiculos sibi con- nymi auctoritate ductum legisse gabor pro nexos concludit. Quodque ait de Lamenta- hodierno gaver, et Hosach pro choscech. Nam tionibus quasi Sapphico versu conscriptis, epistola ad Evagrium de Melchisedecho scriidem intelligendum et de aliis carminum bens, Hebræum by Salim, vel Salem indispeciebus. Neque vero Græcorum ac Latino- scriminatim legi docet (Gen. xiv, 18); Non rum hexametris et pentametris pedes omnino refert, inquit, utrum Salem, an Salim nosimiles pateretur idioma Hebraicum, quo minetur, cum vocalibus in medio litteris Libri sacri conditi sunt ab hagiographis au- perraro utantur Hebræi et pro voluntate ctoribus. Quare cum audis hexametra et lectorum, atque veritate regionum, eadem pentametra, similitudinem quamdam heroi- verba diversis sonis atque accentibus profecorum versuum intelligere debes, et sic in rantur. Litteram, heth, lego etiam per h cæteris metrorum generibus, iambico et al- majusculam, ad distinctionem simplicis, he: caico, quibus currere ac personare Psalte- D quod observatum personare Psalte- D quod observatum quoque legimus in aprium dicitur apud Hieronymum. Ergo Car- pendicula Canonis Hebraicæ veritatis, mina heroica elegiaca et lyrica in Scripturis sacris, non eadem sunt cum Græcis aut Latinis metris, sed illorum metrorum instar : quas tamen imagines versuum ac similitudines supra omnes Pindaricos longe modos, Flaccicos, Horatianos et Homericos præstare nullus dubitet. Sed novis modo experimentis propositum nostrum exsequamur, a libro Job initium sumentes similitudinis illius metricæ, quam in Libris sacris exstare diximus.

quam consuli velim cum scholiis ad finem
ejus appositis. Ex præmissa sic antiqua le-
ctione Hebraicorum verborum, haud impos-
sibile erit Hieronymi causam obtinere ad-
versus iniquos reprehensores, qui in condem-
nationem vocant quidquid a saliva pro-
pria viderint discrepare. Versus igitur libri
Job aliqualem speciem hexametri præferunt
in dictionibus quibus constant :
constant: nam in
priori versu, verbi gratia, dactyli pedes

spondæique decurrunt, nec absurde institui- A Deinde similem habent versus in fine desi-
tur aliqualis comparatio inter versum pri-
mum Æneidos (lib. 1) et istum Jobi versicu-
lum Hebræum.

lobed jom havaled bo ivalaela amar hora gaber
Arma virumque cano Trojæ qui primus ab. oris
In Hebræo versu Jobi tot sunt syllabæ
quot sunt in versu Latino Maronis: cæsum
item perfecte convenit inter utrumque, et si
dactyli non consonant, nec in syllabis bre-
vibus, nec in numero pedum, nonnullæ ta-
men sunt voces constantes tribus syllabis,
quæ vicem supplent dactylorum Græcorum
et Latinorum. Præterea versus Hebræus si-
milem habet sonum, sive rythmum, ut Gal- B
lice dicunt, in fine commatum: quia utrum-
que comma terminatur in o, bo, et bor. Hoc
decus obtinent Hebræa carmina supra Græ-
corum vel Latinorum metra. Porro ex ea-
dem concordia versuum Hebræorum cum
Latinis hexametris, quæ sexcentis locis oc-
currit in toto Jobi volumine plane demon-
stratur Hieronymum absque temeritatis vel
inscitiæ nota pronuntiasse de hexametris ver-
sibus ejusdem libri, nec inepte speciem in
eo ac imaginem dactyli et spondæi per-
spexisse. Nec vetat quod talem convenien-
tiam multa sæpius impediant : quia et hoc
ipsum præmonuit, dicens, librum Jobi crebro C
recipere alios pedes et modos propter linguæ
ipsius idioma. Hæc raptim et pro tempore
de hexametris Job dixisse sufficiat in de-
fensionem S. Doctoris. Nunc pauca et de
versu Sapphico perstringere liceat in Lamen-
tationibus Jeremiæ. Prior Lamentationum
Jeremiæ illud habet exordium in contextu
Hebraico :

איכה ישבה בוד העיר רבתי עם

היתה כאלמנה רבתי בגוים שרתי בדינות היתה למס :

nentiam, quam nos Gallice dicimus rime : priores enim duo desinunt, inmem, et prior cum tertio in vocalem a, am scilicet et mas. Tandem si versuum syllabæ numerentur, æqualem in eis numerum deprehendes. Unde perspectum atque exploratum habemus, nihil temere ab Hieronymo fuisse script um, cum diceret Habes et in Lamentationibus Jeremiae quatuor alphabeta, e quibus duo prima quasi Sapphico metro scripta sunt; quia tres versiculos, qui sibi connexi sunt, et ab una tantum littera incipiunt, He

r oici comma concludit.

De cantico Deuteronomii (cap. xxxш, vers. 143), quod vel hexametris versibus, vel tetrametro iambico constare dicitur, et hoc etiam adjiciendum. Præstantissimum illud carmen in eo habet speciem hexametri, quod singuli ferme versus per sex dictiones decurrant, quasi per totidem pedes et metra (vers. 1, 2.):

ותשמע הארץ אמרי-פי : האזינו דשמיס ואדברה תזל כטל אמרתי : יערף כמטר לקחי

Ecchaiasceva vadad hair rabbathi am haretha kealmana rabbathi baggoim sarathi bammeainoth haietha lamas. Ista Latine mensuræ metri et versibus D reddidit hoc modo S. Hieronymus (Thren. 1, 1):

ALEPH.

Quomodo sedet sola civitas plena populo: facta est quasi vidua domina gentium: princeps provinciarum facta est sub tributo. Tres hi versus sibi connexi, et ab una littera Aleph incipientes, unius strophæ hymnicæ similitudinem gerunt, et quasi Sapphico versu scripti videntur, in Hebræo maxime contextu, ubi hajetha lamas, comma perfectum heroici, ultimum versum concludit.

Haazinu haschamaim vaadabbera vethismath haarets imrephi iaaroph kammatar licchi tizzal kattat imrathi.

Audite, coeli, quæ loquor:

audiat terra verba oris mei. Concrescat ut pluvia doctrina mea :

fluat ut ros eloquium meum ;

Nonne veram Heroicorum carminum speciem præ se ferunt illa Deuteronomii versuum xõλa? Mirare tu rythmum in disticho isto Virgiliano: Æneid. liv. II. vers. 250.):

Vertitur interea cœlum, et ruit Oceano nox. Sternitur, exanimisque tremens procumbit humi bos. Mirare, inquam, modulos illos metricos in poeta gentili; ego divini vatis sacra carmina semper prædicabo, in rythmo æqualitatem ac gravitatem, in cæsis lenitatem tinnuli alterius rythmi late sumpti, et in sex dictionibus versus quasi hexametros majestatem plane divinam ubique retinentes. Et si aliam metrorum speciem, quæ tetrametro constet iambico, curiosus lector requirat in Mosis cantico, meminerit imperfecti tetrametri, quod sæpius in sacris hymnis decurrit, cui utique possunt comparari Deuteronomii ver sus. Verbi gratia, duo priores versus cantici supradicti.

Hauzim aschamaim vaadebbera vethismath haareets imrephi jaaroph kammatar licchi tizzal kallal imrathi.

aliquam habent similitudinem cum istis tetrametris iambicis (Hymn. missæ in Parasceve): Pange, lingua, gloriosi prælium certaminis :

Et super crucis tropæum dic triumphum nobilem,

Quamvis enim ad tetrametrum perfectum A ceret: Denique quid Psalterio canorius, quod desint nonnullæ syllabæ in posteriori versu Deuteronomii, et in priori nonnullæ redundent; suavius tamen decurrunt illa sacra iambica imperfecta, quam ista apud Terentium:

Pecuniam in loco negligere, maximum interdum est lucrum. Propter suam impotentiam se semper credunt negligi. Trimetra quasi iambica in Psalmis cx et CXI, cum Hieronymo facile concedent, qui hos Hebræos versus legere et intelligere studuerint. Psalmo cx (vers. 1) scriptum legitur in Hebræorum voluminibus:

אשרי איש ירא את-יהוה

במצותיו הפץ מאד :

Ode Iaho bechol-levav :

besod jescarim veda.

Confitebor Domino in toto corde:

in concilio justorum et congregatione. Psalmo autem cxI (Vers. 1), eadem versuum species ita decurrit :

אודה יהוה בכל-לבב

בסוד ישרים ועדה :

Ascre isc jare eth-laho:

bemitsvothav hhaphets meod.

Voca

in morem nostri Flacci et Græci Pindari nunc iambo currit, nunc Alcaico personat, nunc Sapphico tumet? Legerat Pindarum, sciebat quid sit iambicum, quid Alcaicum, et quid Sapphicum metrum. Cum Hebræorum eruditissimis colloquia quotidie miscens, ipse linguæ Hebraicæ callentissimus non potuit ignorare quænam sint in Libris sacris opera metrica, et quibus legibus metricis adstricta. Quamobrem fides Hieronymo habenda est, potiusquam Scaligero, ejusque, reconditioris disciplinæ sectatoribus, qui et ipsi opinionem propriam de metris ScriptuB rarum, ac præcipue Psalterii statuentes, totum ordinem pervertunt in sententiis et versibus Bibliorum sacrorum, in quibus sæpissime ordo verborum mysterium est. Unde idem Hieronymus in cap. III. Epistolæ ad Ephesios Quia ita habetur in Græco, et singuli sermones, syllabæ, apices, puncta, in divinis Scripturis plena sunt sensibus : propterea magis volumus in compositione structuraque verborum, quam intelligentia, periclitari. Non sic Scriptor nuperus, qui pro libitu sacrum Contextum pervertit in Psalmis II, CLXXI et CL, ut poesim rythmnicam in illis inveniat. Tantam viri eruditi libertatem cohibere in promptu esset ex distinctionibus Hebræorum codicum antiquissimis, et ex versiculis per intervalla descriptis in exemplaribus Canonis Hebraicæ veritatis; sed hanc disputationem majoribus otiis, et alteri tempori reservavimus, contenti hoc loco quædam futuræ domus stravisse fundamenta. Hæc vero qualiacunque sint, non frivola videantur esse lectori, licet, et mihi ipsi, qui dico, displiceant, sentiens me clausam pulsare januam. Sed legenda cum venia sunt, alioquin potui simpliciter ignorantiam confiteri, et omne studiosorum amputare D desiderium. Sicut enim a perfecta scientia procul sumus levioris culpæ arbitramur saltem parum de metris sacris, quam omnino nihil dicere.

Beatus vir qui timet Dominum : in mandatis ejus volet nimis. Advertat lector eumdem esse sonum lium in fine hujusmodi versuum Hebraicorum : nam levav et veeda unam habent desi- C nentiam sive rythmum late sumptum. Similiter in psalmo cxI meod in vocalem o terminatum, eumdem habet sonum cum Jaho. Ita enim legi debet nomen Dei tetragrammaton; non ut hodie corrupte legitur: Jehova. His vero versibus iambicis sacris majorem inesse melodiam, quam sit in metris Catulli, Horatii et aliorum, quis non videat? Terminantur in dictionibus duarum syllabarum, sex habent quasi pedes, vel ut melius dicamus, pedum imagines, tres voces integras sæpius, nec plures in eodem versu retinent; ecquid istud vocas nisi trimetra iambica? Fateantur ergo fastidiosi homines totum Psalterium, et omnia Scripturarum cantica poetico quodam charactere esse animata, nec fumos vendidisse Hieronymum cum di

EPILOGUS.

Ergo legenda sunt cum pace Prolegomena nostra, et conatus nostri favore potius et orationibus adjuvandi, quam spernendi aure malivola, quia carpere et detrahere vel imperiti possunt. Doctorum autem est, et qui laborantium novere sudorem, vel lassis

:

manum porrigere, vel errantibus iter ostendere. Et quid prodest spumantibus labiis, et latratu adversum nos garrire canum: cum simplex et moderata responsio, aut possit te placare si vera est, aut si falsa, leniter a te et placabiliter emendari. Hæc interim pro

pter æmulos, quos censoriam virgulam et A hac editione sancti Hieronymi peccatum multa convicia operi nostro intentare scimus. Cæterum spem, quæ nos tenuit apud æquos ac eruditos lectores nequaquam abjecimus, veniam enim illi nobis facile concedent, si quid peccavimus in editione hujus Divinæ Bibliothecæ. Idque potissimum si animo ita me comparatum noverint, ut non multopere criticorum quorundam supercilium pertimescens, benevolis reprehensoribus quibusque parere multum gaudeam. Caveant alii, qui fulmen intentant, ne in alium, quam in Fratrem Joannem Martianay tela contorqueant sua quidquid enim in

est, mihi imputandum admoneo. Cæteris sodalibus meis nulla conviciorum tela debent adhærere, quia imperitiæ meæ nullatenus participes fuerunt. Bona igitur, si quæ sint, ut vere multa sunt in hoc opere, Patri luminum ut reddas etiam atque etiam rogo. Laudem etiam domno Antonio Pouget, mihi fraternitatis amore et studiis conjunctissimo, debitam non negabis, cum mira dexteritate canones Evangeliorum suis locis inveneris restitutos. In cæteris, aut profer meliores epulas, et me conviva utere, aut qualicunque nostra coenacula contentus esto.

LAUS VIRORUM ALIQUOT CLARISSIMORUM

CUM INDICE MANUSCRIPTORUM CODICUM

Ad quorum fidem restituta est Divina Hieronymi Bibliotheca.

mus noster patronum, in qua dignitas episcopalis cum scientia pietateque conjuncta potens esset exhortari in doctrina sana, et eos qui contradicunt, arguere arguere autem, nunc eruditissimis lucubrationibus hostes Ecclesiæ profligando, nunc luxuriantes imperita temeritate quosdam catholicos. scriptores a libris edendis cohibendo. Ea breviter commemorare oportuit, ut indicaremus posteris, sapientissimum supradictum virum nobis ubique benevolentiam, Hieronymo item nostro perpetuam observantiam exhibuisse.

Quæ accepimus, cito et cum fenore reddenda B tem, pontificem dico Romanum, ambibat HieronyHieronymus docuit: quia sortis dilatio majorem adhuc usuram parturit. Indicem igitur librorum manuscriptorum,quem pro more recepto ad calcem hujus voluminis conjicere poteramus, hic in fronte apponere volui: ut ex hoc tandem ordine rerum quasi præpostero intelligant omnes sinceram ac præpoperam animi nostri gratitudinem erga doctos studiososque homines, quos experti sumus editioni S. Hieronymi impensius faventes. Scio me promisso teneri,ex quo conscripsi prodromum editionis. nostræ ; in cujus priori parte animi grati significationem pollicitus sum erga eos, qui aliquid opis aut eruditionis conferrent ad novam editionem operum S. Hieronymi. Ergo tam grandi velut fenore liberaturus exsolvo lubens illa promissa : etsi pro merito humanitatis ac benevolentiæ qua sumus obstricti, laus omnis inferior sit.

Et quis digne vicem laudis primum referat eruditissimo domino Jacobo Benigno BOSSUET, episcopo Meldensi? Non enim mediocrem operam in edenda divina Bibliotheca ille nobis dedit, cum laborem nostrum honore tanto sæpius afficere dignatus est, ut dixerit summam ex eo Ecclesiæ Christi utilitatem esse venturam. Præterea quoties animos addidit nobis ad absolvendum opus difficillimum ? Quoties vetustissima monumenta nostra oculis curiosis ac benignis perlustrare voluit, ut testis esset fidei et diligentiæ nostræ oculatus? Manuscriptos quidem libros, quibus carebat, communicare non potuit: sed haud impar præstitit beneficium, dum codicum nostrorum vetustatis merito et dignitate præstantissimorum approbator accessit apud omnes pios ac studiosos. Talem utique post summum Mecæna

C

D

Indicem jam mss. codicum texentes ab exemplaribus Canoais Hebraicæ veritatis exordimur: quia ad eorum præcipue fidem, primam nobilioremque divinæ Bibliothecæ partem edidimus. Sex autem, ni fallor, nacti sumus id genus exemplaria, quatuor quæ totum dividunt Vetus Testamentum per tres ordines, qui conceptis verbis tales habent inscriptiones in mss. codicibus: Incipit primus ordo, Legis; incipit secundus ordo, Prophetarum; incipit tértius ordo, Hagiographorum. Codices illi sunt, unus insignis Ecclesiæ Narbonensis, alter Ecclesiæ Carcassonensis, tertius monasterii hujus S. Germani a Patris, quartus bibliothecæ illustrissimi Domini de Mesmes, in curia Parisiensi præsidis. Inter quatuor illa exemplaria, Memmianum perfectius est et absolutissimum; nihil enim in eo mutilum est aut lacerum, quia summa semper diligentia conservatum est, tum propter antiquitatis dignitatem, tum propter elegantiam et pretium scripturæ aureæ atque argenteæ, qua plurimæ partes libri describuntur. Non habet ille codex marginalia scholia Hebræi antiquissimi supra me

« PoprzedniaDalej »