nibus Hebraicis in Genesim, ubi ter aut qua- A quinto Commentariorum in Isaiam totum ter capitula nominat Hieronymus sectiones contextum capituli nostri vicesimi cum deScripturæ quas suscepit exponendas. Capitulum verb. gr. appellat quæ leguntur Genes. XXV, a versu 13 ad versum 18: Quod autem, inquit, in extremo hujus capituli juxta Septuaginta legimus: Contra faciem omnium fratrum suorum habitavit, verius est illud quod nos posuimus, coram omnibus fratribus occubuit, id est in manibus omnium filiorum suorum mortuus est, superstitibus liberis, et nullo prius morte prærepto. Capitulum intelligit hoc loco sex tantum versus, ut dixi, qui etiam continentur in capitulo XLVI nostræ editionis, col. 25 et B guendi ratio ex auctorum librariorumque scripsisset Hieronymus, ejus expositionem sic auspicatur: 1otam posuimus capituli hujus continentiam, ut per partes singula disseramus, etc. Nemo virorum est qui, propter pares capituli hujusce terminos, novissimæ nostræ in Vulgata Latina divisionis auctorem faciat Hieronymum. Quare nec eidem tanquam auctori ascribere debemus veteres titulos sive capitulationes; etsi nonnunquam illæ conveniant cum sectionibus Scripturæ, quas suis Commentariis illustrat maximus Latinorum interpres. Sane tota hæc distin arbitrio pependit, et unusquisque veterum ex 26; sed convenientiam hujus capituli fortuitam ostendunt cætera quæ sequuntur. Nam quod capitulum dixit infra Hieronymus, unicum comma est, sive versus unus recentioris illius, quam hodie sequimur, divisionis. Genesis cap. XXXVI, 24: Ipse est Ana, qui invenit Jamim in deserto, cum pasceret asinos Zebeon patris sui. De isto commate ita disserit Hieronymus: Multa et varia apud Hebræos de hoc capitulo disputantur apud Græcos quippe et nostros super hoc silentium est, etc. Nihil tale reperies in divisione titulorum veterum; angustior est enim unius versiculi continentia ad constituendum inte- Cres usurpabant. Qui exemplaria Canonis degrum capitulum, quod pluribus versibus et sententiis constare perspicuum est ex congerie omnium capitulationum. Diversa proinde dicenda sunt Hieronymi capitula ab iis quæ nos edidimus in fronte Geneseos, auctoritatem codicum mss. secuti. Quod iterum probari potest ex Quæstionibus Hebraicis, ubi capitulum dixit Hieronymus duos versus hodiernæ divisionis, 5 scilicet et 6 cap. XLVIII Gen. Et nunc ecce duo filii tui, qui nati sunt in terra Egypti, etc. Si quis ambigebat, inquit Hieronymus, quod Septuaginta animæ introissent Ægyptum (Gen. XLVI, 27), præsenti capitulo confirmatur. Istud capitulum D præsens non invenies notatum in aliqua serie antiquarum divisionum seu capitulationum a nobis editarum, unde colligas necesse est, propriam esse Hieronymo hujusmodi divisionem ac distinctionem capitulorum in libro Geneseos. Nec aliquem moveat, quod æqualia interdum inveniantur capitula Hieronymi cum titulis veteribus mss. codicum; casu enim quasi involuntario hæc acciderunt; sicut æqualitas quam aliquando habere dignoscuntur cum capitulis hodiernis. Libro scripserunt, titulos præferebant, qui aliis divisionibus numero pauciores erant: cæteris placuit capitula præponere, multo plura numero et sententiis diversa, arbitrantibus commodiorem esse methodum quæ textum Scripturæ in multas partes secat, quam quæ sub eadem divisione materias diversas complectitur. Ingenii igitur et arbitrii exscriptorum fuit tot diversas in exemplaribus translationis Hieronymi præfigere species capitulorum quarum nulla a S. Doctore adornata creditur, ut facilis est probatio in jam allatis superius argumentis. II. Indices autem et ordines illi sectionum indiscriminatim ac promiscue tituli, breves, et capitula vocantur apud veteres. Id jam cursim observavimus in Cassiodoro, qui prioribus duobus capitibus lib. I de Institutione divinarum Litterarum, summaria et lemmata præfixa Libris sacris vocat titulos; quæ tamen capite quinto appellat capitula. In mss. autem codicibus adeo inconstantes reperiuntur hujusmodi appellationes, ut sæpius in illis scriptum legamus; Incipiunt tituli libri, etc.; vel etiam alio modo: Incipiunt breves libris Genesis; et postea ad finem : Expliciunt A patæ. Et primo gradu titulorum series colcapitula libri Genesis. Canon Hebraicæ veri- locatur; secundo loco breves posuimus; ter tio denique capitula, quocunque numero describantur, sive plura, sive pauciora sint. Ad hunc modum in fronte Geneseos editi sunt a nobis tituli XXXVIII, breves XLVI, capitula LXXXII, et iterum in alio indice capitula CLIV. In libro Exodi tres idem sectionum indices præposuimus, titulos scilicet xviii, breves xxi, capitula CXXXVIII. Et ita consequenter in toto Heptateucho. In voluminibus autem Samuelis et Malachim, id est in quatuor Regum libris, nihil apposuimus præter titulos, qui leguntur scripti in tribus exemplaribus Canonis talis notatus num. 9 in nostra San-Germanensi bibliotheca, variam habet inscriptionem in fronte plurimorum librorum. Et titulos quidem libri Exodi sic inscribit : Incipiunt capitula libri Exodi; Levitici vero non item, ibi enim legit: Incipiunt tituli libri Levitici, id est Vaiecra; et ad calcem sectionum: Expliciunt tituli Levitici. Et ita consequenter in cœteris Mosis voluminibus: at in Josue, Incipiunt capitula. Expliciunt capitula. In libris tandem Malachim, id est, tertio et quarto Regum volumine, primum posuit: Incipiunt capitula libri Malachim, et deinde: Expliciunt tituli B Hebraicæ veritatis, Memmiano nempe, CarMalachim. In Novo etiam Testamento diversimode inscribuntur lemmata sacrorum librorum. Quamplures mss. legunt juxta receptum magis communemque modum : Incipiunt capitula Mathæi; alii vero tum Vaticani, tum Gallicani codices non pauci ita habent: Incipit Breviarium Matthæi : et in fine, Explicit Breviarium Matthæi. Quod similiter legunt in aliis evangelistis. Exstat in Bibliotheca nostra San-Germanensi codex Bibliorum manuscriptus, venerandæ admodum æque ac curiosa antiquitatis, qui quamplures libros sanctos Veteris ac Novi Testamenti retinet juxta veterem Latinam versionem sive Italicam. In eo igitur codice C tituli veteres Evangeliorum hanc habent inscriptionem: Incipit capitulatio Matthæi, Incipit capitulatio Marci, etc.; et ad calcem titulorum, Explicit capitulatio Matthæi, etc. In fronte Actuum apostolorum singularem prorsus habet titulum, seu potius adnotationem et admonitionem istam : Indiculum quid fecerint apostoli in Actibus suis, ut facile invenias id quod vis, si per numeros percurrens capitula perquisieris. Huic adnotationi subjungit capitula LIII, et consequenter, Finiunt capitula. Ex tot diversis nominibus lemmatum, quæ præfixa inveniuntur in fronte sacrorum Bibliorum, mss. liquido apparet D liberum cuique fuisse ea vocare titulos, breves, braviaria, capitula, capitulationes et indicula sive indices; his enim gaudebant appellationibus tam minores, quam copiosi indices diversarum sectionum Scripturæ sacræ. Non sic in hac præsenti divina Bibliotheca errantes inveniuntur et vagæ appellationes editorum a nobis lemmatum ad tres siquidem species ac nominationes revocamus diversas omnes sacrorum Bibliorum sectiones quæ apud antiquos scriptores erant usur cassonensi, et San-Germanensi nostro. Quod Prophetarum volumina spectat, nullum prorsus indicem sectionum putavimus præfigendum in fronte horum librorum, ne quid contra mentem et usum Hieronymi edidisse videremur certo namque certius est, non alias eum agnoscere Prophetarum sectiones in genere quam quæ ab ipso dictæ sunt visiones; nec capitula illa alicubi appellat nisi lemmata quædam contextus sacri, et partes quas in suis Commentariis pro arbitrio et captu distinxit et illustravit. Hæc capitula Hieronymi longe diversa esse ab iis, quæ sacris Libris præfixa sunt, supra ostendimus ; et adhuc aliquot exemplis, quantum res exigit, probare non refugio. Duos Vulgata divisionis versiculos cap. 1 Osee dum exponeret Hieronymus, ita monuit lectorem: Et quia Commentarios, non lata volumina scribimus, singulis capitulis explanationes proprias in suis locis reservantes, nunc tantum de præsenti capitulo disputemus. Capitulum illud, primum quod vocat, 3 et 4 versum cap. 1 Osee, ut dixi, solummodo continet, et quæ præcesserunt similia capitula, quinque vel sex numerantur in Commentariis Hieronymi, qui singulis capitulis explanationes proprias adhibebat. Quatuor igitur priores versus Osee prophetæ in sex capitula vel septem distinxit S. Doctor. Primum vero capitulum ejusdem prophetæ in mss. codicibus, et in editione Cari, novem complectitur versiculos integros : nam secundum capitulum istud habet exordium : Et erit numerus filiorum Israel, etc.; quæ verba leguntur initio decimi versus, capite supradicto. Hinc videas Biblia sacra diverso sane modo secta esse ac distincta ab Hieronymo, atque ab antiquis aliis scriptoribus vel interpretibus. Quod ut magis magisque exploratum habeas ae compertum, audi ipsum A sti contulit, cum ordini primævo eas stude Hebræis, Græcis, Latinisque capitulis dis duit reddere: Præterea, inquit, ordinem vi- summa fide expressæ sunt ac descript prout a nobis nunc editæ sunt in hac Divina Bibliotheca. Capitula vero præfixa in fronte Danielis numerantur multo plura, tam in editione Cari quam in mss. aliquot codicibus, ubi ad numerum 31 usque extenta visuntur: qua divisione hodierna nostra minor est media parte capitulorum ad minus Vulgata enim versio XIV tantum habet sectiones in toto Danielis volumine. Ergo nec cum hodiernis, nec cum antiquis veterum scriptorum divisionibus convenit illa, quæ per Visiones distributa est in veris exemplaribus Hieronymiana translationis ex Hebræo. serentem in Sophoniæ cap. 8, vers. 14: Non videatur mirum, inquit, ut sæpe diximus, aliter Hebraica capitula, et aliter LXX, Græca videlicet Latinaque finiri. Ubi enim in sensu diversa translatio est, ibi necesse est diversa esse vel principia vel fines. Quid amplius ad judicium de Hieronymi et aliorum capitulis faciendum possit desiderari, certe non video. Manifestissime enim distinxit capitula sive sectiones suas a cæteris omnibus, tam Græcorum quam Latinorum, dicens, in sua translatione Hebraica, diversa esse principia et fines Sectionum ab illis quæ in LXX interpre- B tis, inque aliis vetustissimis melioris notæ, tatione legebantur. Prophetia Sophoniæ habet in Commentariis Hieronymi plusquam viginti sectiones sive capitula; in editione autem Cari presbyteri unicum capitulum huic libro præfixum conspicitur. Merito igitur lemmata hujusmodi abjecimus in libris propheticis, cum adeo diversa reperiantur ab iis capitulis quæ Hieronymianis Commentariis distincta sunt et illustrata. Præterea în Prophetarum voluminibus speciales Scriptura sacra, et quasi nativas sortita est divisiones ratione diversarum materiarum, quarum contextus sensu separatur in diversas ac distinctas quamplurimas partes, quæ ab in- C vicem minime dependent. Sectiones illæ cum libris nascuntur, et apud veteres scriptores nomen visionum obtinent: quæque interdum etiam cum hodiernis capitulis inveniuntur concordes. Hieronymus primam secundamque visionem Isaiæ vocat juxta morem suæ ætatis, quod nos dicimus, primum et secundum caput ejusdem prophetæ. Unde hæc apud eum leguntur in Commentariis ad caput Isaiæ: Et in priore visione, quam jam exposuimus, ubi LXX interpretati sunt. Quam vidit contra Judæam et contra Jerusalem (Isa. 1, 2), in Hebraico scriptum est, AL IUDA UIERUSALEM, id est, super Judam et Je- D nes, quarum auctor fuit Cassiodorus, suprusalem, et in hac quæ secunda est, in Hebraico similiter continetur (Isa. 11, 1). Et miror, etc. Priorem, ut vides, dicit visionem itemque secundam, quod nos prius, et secundum appellamus capitulum. Ordo igitur sectionum hucusque in Isaia idem est apud nos, qui usu receptus erat tempore Hieronymi apud Patres et Ecclesiæ proceres. In Præfatione quoque translationis Jeremiæ ex Hebræo, idem Hieronymus meminit hujusmodi visionum: nec mediocrem operam Ecclesiæ Chri Cæterum sine capitulis præfixis edidimus volumina Paralipomenon, Ezræ, et Estheris : quia nulla fuisse apposita his libris ab Hieronymo, docuit nos supra Cassiodorus, et mss. codices pervetusti ac optimæ notæ nullum retinent indicem capitulorum vel titulorum, sed tantummodo Hieronymi præfationes cum sacro contextu per membra plurima distincto et diviso juxta modum quo nos illum expressimus ad fidem præstantissimorum mss. exemplarium Regiorum, Colbertinorum, Corbeiensium, et SanGermanensium. Omissas tamen capitulatio plere curabimus, cum veteris Vulgatæ seu ac bendos esse hujusmodi versus, cum nulla certa lege, nunc plures in eis, nunc pauciores dictiones decurrant. Deinde Augustiniano codici nihil fuit peculiare in distinctionibus versuum, sed totum commune habuit cum aliis exemplaribus Græcorum Latinorum Patrum. Tertio denique apud Hieronymum nonnulla exstant vestigia hodiernæ distinctionis versuum; uti subjectis exemplis infra declarabimus, nullo tamen animo litigandi, sed proponendæ solius veritatis studio. Testamenti, quæ suo tempore publici juris A vocabulorum numero præfinito circumscrifierent ad studiosorum et Christianæ reipublicæ summam utilitatem. Provocati igitur veneratione antiquissimæ versionis, et magnis compulsi hortatoribus, monumenta isthæc sacra rediviva exhibere statuimus. Quare ne ab aliis, quam a nobis in regno Franciæ ederentur, jam cautum est Diplomate Regio, quod nobis speciatim concessum est ad hanc Italicæ versionis editionem. A Matthæi volumine exordiemur eam prælo committere, et seorsum typis evulgabimus illud Evangelium propter ferventem controversiam duorum hujus temporis scriptorum, qui occasione manuscripti Cantabrigensis B multa disputant de antiqua versione Latina Evangeliorum, de ea scilicet quæ obtinebat in Ecclesia occidentali ante Hieronymianam castigationem. Multa leguntur in exemplaribus manuscriptis, quæ longe absunt ab amborum conjecturis : nonnulla vero quibus nunc hujus, nunc illius dicto vera esse comprobantur. Cujus demum causæ potissimum faveant mss. codices nostri, non ante ipsorum impressionem perdisces. nostris Distinctiones autem versuum in libris veterum scriptorum usitatissimas fuisse, facile nobis concedent qui animum attenderint ad Historiam Josephi, ad Hesychii presbyteri testificationem, atque ad vetustissima Scripturarum sacrarum monumenta, quæ antæ mille et centum annos in membranis pretiosissimis exarata supersunt. Josephus igitur, vernaculus Judæorum scriptor, et apostolicorum temporum æqualis vel suppar, notat ad finem libri xx ̓Αρχαιολογίας suæ, versus in his viginti Antiquitatum voluminibus exstitisse sexaginta millia : quæ profecto nec tot numerari possint in textu Græco Josephi, nisi breviores fuissent hodiernis nostris Biblicis, nec ad certum numerum præfiniri, nisi distincte et per intervalla fuissent descripti in autographo ejusdem auctoris. Morem hune describendi multa versibus valde superiorem Josepho ostendit Hesychius presbyter Hierosolymorum, cum, in tractatu quem vocat Expóv duodecim prophetarum, eum refert ad tempora Davidis et Salomonis, sive etiam Jobi his Regibus vetustioris: addens insuper similem versuum distinctionem se invenisse in aliquot exemplaribus librorum apostolicorum: Πλὴν ἀλλὰ καὶ τὴν ἀποστολικὴν βίβλιον οὕτω τινὶ uɣypapet̃oav εúpùv, etc. Non ergo recens sed jam re III. Longum esset, si vellem cunctos quorumdam criticorum errores huic articulo inserere, et falsas eorum opiniones de versuum divisionibus ac distinctionibus usitatis C apud antiquos, singillatim refellere, propositisque capitulis ad singula respondere. Unde laciniosæ disputationis fastidia fugiens, et in arctum verba compingens, illud tantum breviter lectorem admoneo, nullum adhuc nuperorum scriptorum satis accurate dixisse de antiquis versibus seu commatibus Scripturarum divinarum. Pleraque ex Augustini Speculo afferunt in suis notis et observationibus, quæ ad finem vetustissimorum codicum probata statim evanescunt, et falsa demonstrantur. Scribit vir doctus, et mihi summa veneratione semper colendus, Augustinum quidem ita Bibliorum versus distin- D erat tempore Hesychii, xisse sibi visum, ut sex dictiones unusquis contineret: subditque verba isthæc Sed id Augustiniano codici videtur fuisse peculiare, non omnibus commune. Libros Scripturæ plerosque, et fortasse omnes per versus distinxit Hieronymus, sed hodiernæ distinctionis nulla apud eum exstant vestigia. At pace eruditissimi scriptoris que versus dicere fas sit, inumeros fuisse antiquitus in totis Bibliorum voluminibus, qui duas vel tres tantum dictiones continerent, nec aliquo cepta et inolita versuum distinctio in libris sacris Veteris ac Novi Testamenti. Nec unum solummodo sacrum contextum versibus fuisse distinctum ac descriptum novimus; sed versiones etiam Græcas quascunque Instrumenti Veteris ab Origene per membra sive versuum cola fuisse divisas docuit nos Eusebius Cæsariensis lib. vI Eccl. Hist. cap. 16, ubi hæc habet de opere Hexaplorum Origenis: Has igitur omnes interpretationes cum in unum corpus collegisset, et per cola ac ἀσαφῶν ἡ τῶν στίχων σαφηνίζει διαίρεσις Ubi στίχους vocat quæ κώλα dicere debuisset... supra monuimus, quid primum ab Origene præstitum sit in Hexaplorum editione : quod singulas interpretationes per versuum cola distinxit. Itaque versuum distinctio quam membra distinxisset, et sibi invicem e regione ▲ chius hæc verba : 'Aλλ' ¿meidǹ mollà μèv twv opposuisset, una † cum Hebraico textu, Hexaplorum nobis exemplaria reliquit. De verbis hisce Græcis, διελών τε πρὸς κῶλον fuse satis disputavit Henricus Valesius, Eusebii interpres eruditissimus, jure merito castigans Christophorsonum quod verterit prædicta verba columellis inter se distinxit: hodie in Septuaginta Seniorum interpretatione cola enim sunt versus seu membra sensum cernimus, Origenis inventum est. Sic ille, integrum absolventia. Verum ipse Valesius Origenis quidem inventum est, quod internon videtur naturam versuum Scripture pretationes Græcas e regione sibi invicem plene assecutus, quia confundit in Hieronymi opposuerit: at non facile acquiesceremus præfatiunculis cola versuum cum commatiValesii sententiæ in priori Origenis invento, bus, quæ partes sunt et membra colorum, quo scilicet versuum distinctionem derivasensum integrum sæpius non absolventia. B tam dicit in Septuaginta Seniorum interpreSed age, proferamus in medium adnotatio- tationem. Credibilius est, ni fallor, aliqualem nem Valesianam in locum Eusebii jam lauversuum et commatum divisionem obserdatum. Primus, inquit, apud Latinos Hierovasse veteres illos Græcos interpretes, nymus interpretationem suam per versus Septuaginta dico, Aquilam, Symmachum distinxit, imitatus Origenem, qui in Hexaplis et Theodotionem, quam confuso prorsus et idem præstiterat. Porro Origenes in eo indistincto imperitorum scriptorum more maxime consuluit legentium utilitati. Nam suas versiones condidisse. Ex Josepho osten. quæcunque per versus distincta sunt, ea fasum quoque est supra, consuetissimum fuisse cilius, tum intelliguntur, tum memoriæ man- morem apud veteres auctores, ætate apostodantur. Adde quod ad Græcas editiones inter lis æquales, opera dividendi per versus, ac se comparandas, prorsus necessaria fuit eorum numerum in fine librorum adnohujusmodi distinctio. Exemplum Origenis tandi. Præterea libri ypac dieti, id est, secuti sunt postea complures, et in Novo Tes- Job, Psalmi, Proverbia, Ecclesiastes et tamento idem præstiterunt, quod ille prius C Canticum canticorum, versibus ab initio fecerat in Vetere Instrumento, ut testatur conscripti sunt. Unde evidens exsurgit arguHesychius Hierosolymitanus in libro quem mentum, quod in illis saltem libris divisio inscripsit Exnpòv duodecim prophetarum. versuum inventum Origenis haberi nullatenus Quem quidem librum ideo sic inscripsit, quod debet. Plura sunt in adnotatione Valesii, ad marginem singulorum versuum appo- præcipue Græcorum verborum Hesychii insucrat expositionem locorum difficilium, terpretationem spectantia, quæ eruditorum quod παρατίθεσθαι et παράθεσιν ipse vocat. judicio permittimus. Tantum dicam HesyVerba Hesychii sunt hæc: Έστι μὲν ἀρχαῖον chium apposite versus appellasse στίχους, non τοῦτο τοῖς θεοφόροις τὸ σπούδασμα, στιχηδὸν ὡς τὰ xλa, ut voluit Valesius colon enim sumitur πολλὰ πρὸς τὴν τῶν μελετωμένων σαφήνειαν, τὰς apud Hieronymum pro sententia integra, прogηtelag Extílεo0α, etc., quæ Latine ita red- quæ duobus vel tribus cæsis decurrit in sacris dimus Libros propheticos majoris perspi- libris tos vero dicitur quodlibet cæsum cuitatis causa per versuum cola dividere, coli, et quælibet subdistinctio in periodis vetus inventum est sanctorum Patrum. Nam D sermonum. Rem exemplis manifestam facere initio sine ulla distinctione legebantur. Postea vero viri docti et sacrarum Litterarum studiosi, majoris, ut dixi, perspicuitatis causa, hujusmodi versuum distinctionem excogitarunt. Ita Prophetarum libri ab illis editi sunt. Sic Davidis Psalmi; sic Proverbia, et Ecclesiastes, et Canticum canticorum. Sic liber Jobi per versus distinctus reperitur. Sed et librum Apostolicum, id est, Actus et Epistolas apostolorum hoc modo ab aliquibus descriptum inveni. Subjungit deinde Hesy juvabit. Psalmus 1 hanc habuit antiquitus Beatus vir qui non abiit in concilio impiorum, et in lege ejus meditabitur die ac nocte. |