se dicit apostolos imitari, prius imitetur virtutes et vitam illorum, in quibus loquendi simplicitatem excusabat sancti nominis magnitudo. Non enim facit ecclesiastica dignitas Christianum: nec est facile stare loco Pauli, tenere gradum Petri, jam cum Christo regnantium ne forte veniat angelus Domini, qui scindat velum templi tai, qui candelabrum tuum de loco moveat.

tioris cernit ingenii. Nam medicus si cessaverit cu- A citas, sed sancta simplicitas. Qui enim in sermone rare, desperat. Quoniam non est parvi apud Deum meriti bene filios educare. Rectorum quoque est, ut laborantium noverint sudorem, vel lapsis manum porrigere, vel errantibus viam ostendere. Sed ne glorieris quod multos discipulos habeas: Filius Dei docuit in Judæa, et duodecim illum tantum apostoli sequebantur. Pharisæorum autem doctrinæ om nis populus applaudebat. Lædit discipulus magistrum si per negligentiam suam, præcepta ejusque laborem disperdat.

:

Ideo non sit in eis pœnæ diversitas, quibus paria sunt peccata. Nulius personam accipias, quantumcumque sit potens vel nobilis si peccaverit, corripe cum. Nam confusionem sequitur ignominia : ignominiam correctio: correctionem consolatio: B consolationem salus. Vera enim amicitia, quod sentit, simulare non debet. Non est crudelitas pro Deo crimina punire, sed pietas. Nihil tamen crudelius, n'hilque miserius inveniri potest, quam ut timore mortis propriæ, ne salutem filiorum audeant defendere.

Docente autem te in Ecclesia, non clamor populi, sel gemitus suscitetur, lacrymæ audientium landes tuæ sint. Sermo presbyteri Scripturarum lectione conditus sit. Unde et Apostolus præcipit: Sermo vester sit sale conditus. Quod si infatuetur, foras projicitur, et perdit nominis dignitatem. Nam sicut victoria Domini, triumphus est serverum : sic magistri eruditio, discipulorum profectus. Nisi enim caput [Al. cerebrum] sanum sit, omnia membra sunt in C vitio.

Quando doctrina non erit in Ecclesiis, intelligemus perire pudicitiam, castitatem mori, et omnes obire virtutes, quia non comederunt verbum Domini. Tune Scriptura utilis est audientibus, cum absque Christo non discitur cum siue Patrenon profertur cum sine Spiritu sancto, non insinuat ille qui prædicat. Sed difficile dignus præco virtutum Christi inveniri potest, qui in annuntiandis illis non suam, sed ejus quærat gloriam quem prædicat.

Igitur ædificaturus turrim, futuri operis sumptus computa. Sicuti non Jerosolymis fuisse, sed Jerosolymis bene vixisse, laudandum est. Prias ergo faciamus, et sic doceamus: ne doctrinae auctoritas castis operibus destruatur. Nam de eloquentibus et pronuntiantibus plenus est orbis. Loquuntur quæ nesciunt: docent que non didicerunt. Magistri fiunt, cum ante discipuli non fuerint.

Sed nec ad scribendum cito prosilias, et levi ducaris insania: multoque tempore disce quod doceas, et non sic temeritate quorumdam doceas quod nescias sed ante disce quod docturus [Al. dicturus] es. Nam qui sapientis verba crebro audire et intelligere negligit, vitam suam gubernare non novit : quanto magis nec aliorum regimini proficit? Igitur servum servis te esse convenit. Atque ita in omnibus perdocere, ut quicumque audiunt, conversatione tua magis quam sermone proficiant. Quoniam quidem non in sermone est regnum Dei, sed in virtute.

:

Sed ne statim multitudinis acquiescamus judicio: sed electi in principatum noscamus mensuram nostram : et humiliemur sub potenti mann Dei. Revera nil fœdius præceptore furioso, cum debeat esse mansuetus et eruditus econtra torvo vultu, trementibus labiis, rugata fronte, effrenatis conviciis, facie inter pallorem, ruboremque variata, clamore perstrepit et errantes non tam ad bonum trahit, quam ad malum, sævitia sua pracipitat: licet non qui irascitur iracundus est, sed ille qui crebro hae passione superatur. Suntque multi docentes ca que non oportet, turpis lucri gratia: qui totas domus subvertunt: : et putant quæstum esse pietatem. Quod plerumque accidit, ut habeamus pugnas legis non ob desiderium veritatis sed ob jactantiam gloria: dum apud audientes docti volumus existimari. Fe

Confusio quoque est ignominia et Jesum crucifixum et pauperem et esurientem fartis prædicare corporibus et jejuniorum doctrinam per rubentes buccas tumentiaque ora proferre. Non confundant ergo opera sermonem tuin, ut cum in Ecclesiis loquaris, D stino igitur gradu pergamus ad magistros, et corum

tacitus quisque respondeat : Cur hæc quæ dicis, ipse non facis? Accusare avaritiam etiam latro potest. Sacerdotis vox cum mente concorde!. Nam quomodo potest præses Ecclesie malum auferre de medio ejus, qui in delictum simile corruerit? Ac qua liberiate corripit peccantem, cum tacitus ipse sibi respondeat eadem admisisse quæ corripit? Perdit enim auctoritatem docendi, cujus opere sermo destruitur. Et illud Tuliti : Caput artis est decere quod facis.

Venerationi mihi semper fuit, non verbosa rusti

* Antea non probatur, et mox non jam insinuat.

teramus limina : et præcepta virtutum ac mysteria Scripturarum vincula putemus æterna.

CAPUT VII.
De Solitudine.

Revera, ut simpliciter motum mentis meæ fatear, considerans et propositum tuum et ardorem, quo sæculo renuntiasti: differentias in locis arbitror, si urbibus et frequentia urbium derelicta, in agello habites, et Christum in solitudine quæras, et ores solus in monte cum Jesu, sanctorumque locorum lan

et propositum monachi non amittas. Loquor non de episcopis, non de clericis, quorum alia causa est, alia monachi. Clerici oves pascunt, ego pascor. Sed de monacho loquor, qui pretium possessionum suarum ad pedes Apostolorum posuit, docens pecuniam calcandam, humiliter, et secreto victitans, semper contemnat quod semel contempsit. Nam summæ stultitiæ est, renuntiare sæculo, dimittere patriam, urbes deserere, monachum profiteri, et inter majores populos peregre [Al. periculosius] vivere.

tum vicinitatibus perfruaris, id est, ut et urbe careas, ▲ es mundo? Paupertatem times? beatos pauperes Christus appellat. Labore terreris? sed nemo athleta sine sudoribus coronatur. De cibo cogitas? sed vera fides famem non timet. Super nudam metuis bumum exesa jejuniis membra collidere? sed Dominus tecum jacet. Squalidi capitis horret inculta cœsaries? sed caput tuum Christus est. Infinita eremi vastitas terret? sed tu paradisum mente deambula: quoties illuc conscenderis, toties in eremo non eris. O desertum Christi floribus vernans! O solitudo, in qua illi nascuntur lapides, de quibus in Apocalypsi civitas magni regis exstruitur! O eremus familiarius, Al. familiari] Deo gaudens, et cætera! Ad quæ etiam illud Apostoli: Non sunt condigna passiones hujus temporis ad futuram gloriam, quæ revelabitur in nobis (Rom, vi).

Quia igitur fraterne interrogas, per quam viam incedere debeas: revelata tecum facie loquar. Si officium vis exercere presbyteri, si episcopatus le, vel opus, vel honor forte delectat, vive in urbibus et castellis et aliorum salutem, lucrum fac animæ B tuæ. Sin autem cupis esse quod diceris, monachus: quid facis in urbibus, quæ utique non sunt solorum habitacula, sed multorum? flabet unumquodque propositum principes suos. Romani duces imitentur Camillos, Fabricios, Regulos, Scipiones. Philosophi proponant sibi Pythagoram, Socratem, Platonem, Aristotelem. Poetæ æmulentur Homerum, Virgilium, Menandrum, Terentium. Historici, Thucydidem, Salustium, Herodotum, Livium. Oratores, Lysiam, Gracchos, Demosthenem, Tullium. Et ut ad nostra veniamus, episcopi et presbyteri habeant in exemplum Apostolos et apostolicos viros: quorum bonorem possidentes, habere nitantur et meritum.

Nos autem habeamus propositi nostri principes Paulos, Antonios, Julianos, Hilariones, Macarios. Et ut ad Scripturarum auctoritatem redeam, noster princeps Elias,noster princeps Elisans, nostri duces filii prophe tarum qui habitabant in agris et solitudinibus, et faciebant sibi, tabernacula prope fluenta Jordanis. De his sunt et illi filii Rechab, qui vinum et siceram non bibebant, et morabantur in tentoriis: qui Dei per Jeremiam voce laudantur, et promittitur eis, quod non deficiat de stirpe eorum vir stans coram Domino. Interpretare igitur vocabulum monachi: hoc est nomen tuum. Quid facis in turba qui solus es? non tibi eadem causa, quæ cæteris. Nemo propheta in patria sua honorem habet. Nam ubi honor non est, ibi contemptus est. Ubi contemptus est, ibi frequens injuria. Ubi injuria, ibi indignatio. Ubi indignatio, ibi quies nulla. Ubi quies non est, ibi mens sæpe a proposito deducitur. Ubi autem per inquietudinem aliquid aufertur ex studio, minus fit ab eo quod tollitur. Et ubi minus est, perfectum non potest dici.

Ex hac supputatione illa summa nascitur, monachum perfectum in patria sua esse non posse. Perfectum autem esse nolle, delinquere est. Ubi autem ego nunc sum, non solum quid agitur în patria, sed an patria persistat, ignoro. Immo nec mihi conceditur unus angulus eremi quotidie exposcor fidem, quasi sine fide renatus sim.

CAPUT VIII.

De Laudibus, et Utilitate Eremi.

C

D

Cur igitur timido animo Christianus es? Filius hominis non habet ubi caput suum reclinet: tu amplas porticus et ingentia tectorum spatia metiris : hæreditatem exspectans sæculi, cohæres Christi esse non poteris. Nudos amat eremus. Corpus assuetum tunicis, lorica onus non fert. Caput opertum linteo, galeam recusat. Mollem otio manum, durus exasperat capulus. Sed cur, inquis, pergis ad eremum? videlicet ut te non audiam, non videam, ut tuo furore non movear, ut tua bella non patiar, ne me capiat oculus meretricis, ne forma pulcherrima ad illicitos ducat amplexus.

Respondebis hoc non est pugnare', sed fugere. Sta in acie, adversariis armatus obsiste: ut postquam viceris, coroneris, Fateor imbecillitatem meam. Nolo spe pugnare victoriæ, ne perdam aliquando victoriam. Nisi fugero, aut vincendum mihi est, aut cadendum. Quid autem necesse est certa dimit tere, et incerta sectari? Aut scuto, aut pedibus mors vitanda est. Tu qui pugnas, et superari potes et vincere. Ego cum fugero, non vinco in eo quod fugio, sed ideo fugio ne vincar. Nulla securitas est vicino serpente dormire: potest fieri, ut me non mordeat. Fuga enim non infidelitatis, sed prudentiæ indicium est, ne frustra nos offeramus periculis.

Sed nuper Ægypti deserta vidisti: intuitus es angelicam familiam : quanti ibi flores sunt? quam spiritualibus gemmis prata vernantia? Vidisti serta quibus Dominus coronatur. Ille tibi ignis in pectore exæstuet, et illa quotidie cogita, tracta, considera [Al. desidera], et quasi quodam carcere tentus exclama: Heu me, quia prolongata est peregrinatio mea (Psalm. cxIx): et in paradisum mente conscendens, toties in terra non eris, quoties terrena despexeris. Eadem nobis certe cum his qui habitant per descrta, conditio est : iidem oculi, totidem et manus, iisdem infirmitatibus vel virtutibus subjacemus. Si te aquæ potus vexat, quanti nobiles non dicam vina nesciunt, sed carnes ignorant, et fuso [Al. infuso] tantum legumine sustentantur? Si balnearum te lavacra sollici. tant, quanti principes civitatum, sive ob culpam propriam, sive ob invidiam ad insulas deportati, sine

Quid igitur agis tu, frater, in sæculo, qui major æterno præmio perpetuaque mercede absque balneis

perseverant? Nemo id necessitate pati non potest, A O quoties in eremo constitutus et in illa vasta soquod pro Deo pati voluntate detrectet.

litudine, quæ exusta solis ardoribus, horridum mo. nachis præstat habitaculum putabam me Romanis interesse deliciis. Sedebam solus: quia amaritudine repletus eram. Horrebant sacco membra deformia : et squalida cutis situm Æthiopicæ carnis obduxerat. Quotidie gemitus: et si quando me repugnantem somnus imminens oppressisset, nuda humo vix ossa hærentia collidebam. De cibis vero et potu taceo : cum etiam languentes monachi ibi aqua frigida utantur et coctum aliquid accepisse, luxuria sit. Ille igitur ego, qui ob gehennæ metum, tali me carcere damnaveram, scorpionum tantum socius et ferarum, sæpe choris intereram puellarum. Pallebant orá jejuniis et mens desideriis æstuabat in fri

Habebis cellulam quæ te solum capiat. Immo non eris solus angelica turba versabitur, tot socii, quot sancti Leges Evangelium, fabulabitur tecum Jesus: replicabis apostolos vel prophetas. Numquid poteris talem alium tuis sermonibus habere consortem? Terra sumus et cinis, et per omnia momenta de nostra salute suspensi continuo in pulverem dissolvendi. Quid detrectamus [Al. retractamus] facere de necessitate virtutem? certe quandoque moriendum est. Quam cito mundi derelinquamus angustias et si forte ob continentiam, quod tamen raro accidit, dolere stomachum, æstuare febribus cœperimus, perpetuæ vitæ ingressuri januam morbum putemus. Quanti enim in mediis opibus, et inter infulas [Al. B gido corpore : et ante hominem suum jam carne tabulas] consulatus, repentina morte subtracti sunt. Quid ergo desideramus urbium frequentiam, qui de singularitate censemur? mihi enim oppidum carcer, et solitudo paradisus est. Sæcularium quoque, maxime potentum consortia devita. Quid tibi nece se est illa sæpius videre, quorum contemptu monachus esse cœpisti? Nam monachum solitudo facit, non publicum.

CAPUT IX.

De periculo Vita solitaria.

Monachi etiam nunc mores discutimus, qui jugum Christi collo suo imposuit. Primumque tractandum est, utrum solus, an cum aliis in monasterio vivere debeas. Mihi placet ut habeas sanctorum contubernium, ne absque ductore ingrediaris viam, quam C numquam ingressus es: statimque tibi in partem alteram declinandum sit, et errori pateas, plusque aut minus ambules quam necesse est : et currens lasseris, moramque faciens obdormias. In solitudine sito, subrepit superbia. Et si parumper jejunaverit, hominemque non viderit, putat se alicujus esse niomenti. Oblitusque sui unde, et quo venerit: intus corde, foris lingua vagatur. Judicat contra voluntatem Apostoli alienos servos [Al. suos]. Quo gula poposcerit, porrigit manus: dormit quantum voluerit, neminem veretur: onines se inferiores putat, crebriusque in urbibus quam in cellula est : et inter fratres simulat verecundiam qui platearum turbis colliditur.

Quid igitur? solitariam vitam reprehendimus? Mi- D nime, quippe quam sæpe laudavimus, licet ut præfertur solitaria vita periculosa est: ne abstracti ab hominum frequentia, sordidis et impiis cogitationibus pateant: et pleni arrogantia et supercilii, cunetos despiciant, armentque linguas suas, vel clericis, vel monachis detrahendo. Sed de ludo monasterio rum volumus hujusmodi egredi milites, quos eremi dura rudimenta non terreant; qui specimen [Al. speciem] conversationis suæ multo tempore dederint: qui omniam fuerint minimi, ut primi omnium fierent, quos nec esuries aliquando, nec saturitas superavit : qui paupertate lætantur: quorum habitus, sermo, vultus, incessus doctrina virtutum est.

præmortua, sola libidinum incendia bulliebant. Itaque omni auxilio destitutus ad Jesu jacebam pedes, rigabam lacrymis, crine tergebam, repugnantem carnem hebdomadarum inedia subjugabam. Non erubesco [Al. depudesco] infelicitatis meæ, quin potius plango me non esse quod fuerim. Memini me clamantem, et diem crebro junxisse cum nocie, nec prius a pectoris cessasse verberibus, quam rediret, Domino increpante [Al. imperante] tranquillitas. Ipsam quoque cellulam quasi cogitationun mearum consciam pertimescebam, et mihimet iratus et rigidus, solus deserta penetrabam. Sicubi concava vallium, aspera montium, rupium prærupta cernebam, ibi meæ erat orationis locus, ibi illad miserrimæ carnis ergastulum collocabam [Al. tacet collocabam]: et, ut mihi testis est Dominus, post multas lacrymas, post cœlo oculos inhærentes, nonnumquam videbar mihi interesse agminibus angeloram, et lætus gaudensque cantabam: Post te in odorem unguentorum tuorum curremus (Cantic. 1, 3).

Dicam et aliud quod in Ægypto viderim. Gra cus erat adolescens in cœnobio, qui nulla continentia, nulla operis magnitudine, flammam carnis poterat exstinguere. Hunc pater monasterii periclitantem, hac arte servavit. Imperat viro cuidam gravi, ut jurgiis atque conviciis insectaretur hominem: et post irrogatam injuriam, primus veniret ad querimoniam. Vocati testes, pro eo loquebantur, qui contumeliam fecerat. Flere ille contra mendacium cœpit. Solus pater defensionem suam callide opponere studuit: ne abundantiori tristitia absorberetur frater. Quid multa? Ita annus ductus est: quo explete, interrogatus adolescens, super cogitationibus pristinis, an adhuc molestiae aliquid sustineret Pape, inquit, mili vivere non licet, et fornicari libeat? Hic si solus fuisset, quo adjutore superasset? Sunt enim meliores duo quam unus, et si alter ceciderit, ab altero fulcietur. Funiculus triplex non facile rumpitur: et frater fratrem adjuvans exaltabitur.

Vidi ego quosdam, qui, postquam renuntiaverunt sæculo, vestimentis dumtaxat, et vocis promissione [Al. professione], non rebus, nihil de pristina conversatione mutarunt. Res familiaris aucta quam in

minuta. Eadem ministeria servulorum, idem appa- A ris, aut aliis. Si aliis, convivarum offenduntur oculi. ratus convivii et nomen sibi vindicant solitarii. Qu'dam [Al. Qui] vero pauperes sunt et tenui substantiola, videnturque sibi scioli: pomparum ferculis similes procedunt in publicam, ut caninam exerceant facundiam.

Sunt etiam qui humore cellularum, immoderatisque jejuniis, tædio solitudinis, ac nimia lectione, dum diebus ac noctibus auribus suis personant, vertuntur in melancholiam: et Hippocratis magis fomentis quam nostri, monitis indigent. Plerique artibus et negotiationibus pristinis carere non possunt, mutatisque nominibus, institorum cadem exercent mercimonia. Non victum et vestitum, quod Apostolus præcipit: sed majora quam sæculi homines emolumenta sectantes : et sub religionis titulo exercen- B tur injusta compendia: et honor Christiani nominis magis fraudum facit quam patitur.

Quodque [Al. quæ] pudet dicere, sed necesse est, ut saltem sic ad nostrum erubescamus dedecus, publice extendentes manus, pannis aurum tegimus: et contra omnium opinionem plenis sacculis morimur divites, qui quasi pauperes viximus.

Tibi cum in monasterio fueris, hoc facere non licebit: et inolescente paulatim consuetudine, quod primum cogebaris velle incipies, et delectabit te labor tuns oblitusque præteritorum semper priora sectaberis nequaquam considerans quid alii mali faciant, sed quid boni tu facere debeas. Neque vero peccantium ducaris multitudine: nec te pereuntium turba sollicitet, ut tacitus cogites : Quid? ergo C omnes peribunt, qui in urbibus habitant? Ecce illi fruuntur suis rebus: ministrant Ecclesia, adeunt balnea, unguenta non spernunt: et tamen in omnium ore versantur. Ad quod ante respondi, et nunc breviter respondeo : In præsenti opusculo non me de clericis disputare, sed monachum instruere.

CAPUT X.

De Periculo habitandi in urbibus.

Si iisdem, perit abstinentia. Quod si non ire volueris, miser comederis in prandio ad singulas qua-que phialas, et ad delibuta melle vina potaberis alius tuum vultum cavillabitur, ille incessum irridebit, hic habitum et imitatores forsitan Judæorum : Nonne, inquient, hic est fabri filius? Nonne fratres ejus [Al. add. et sorores} apud nos sunt? Ego illum memiui ante tot ferme annos illud fecisse turpe, dixisse turpius. Alius furem clamabit, et tecum [Al. machum se sceleris finget esse participem. Omnia prandia pariter consonabunt, in te temulentum convivium dissolvetur.

Quod si ullis abstinueris carnibus, et non crebro baluea frequentes, tunc vero per omnes columnas Manichæi titulus ascribetur. Si volucrum cdulum refutaveris, et tenellas columbas crassosque turtures expetenti gutturi durior dominus denegaveris, sacrilegii crimen affingitur; statimque aiunt: Hi sunt qui creatorem mundi condemnant. In usus nostros lacta sunt omnia. Audivi, Domino teste, nou men tior, quemdam in sua gula disertum, cum rumore cognoscerel, me cibis esculentioribus abstinere, se dicere: Numquid porcellus ideo factus est, ut togatus in senatu sententiam diceret? Quo videlicet me stultitia condemnaret, qui me putaret ea quæ sunt in usus creata non sumere.

Quod si pulla fuerit tunica, etiam prætereuntium digitis denotaberis. Ac sic nisi formosus fueris, sarctus esse non poteris. Hæc et istiusmodi cum vitam lacerent bonam, quid facis, frater, in medio? Aut vitiis, aut anathemati colla submittes, id est, sectaberis ca quæ sunt adversa continentiæ. Aut si facere nolueris, tempore [Al. ipse] damnaberis.

Prætermitto crebras salutationes, obsequia mitronarum, variasque illecebras, quibus etiam rigidissimi molliuntur [Al. add. animi], cum et sirenavo cantu ad naufragia pertrahuntur. Nunc autem illed affirmo, quod etiam si ista non essent, ad comparationem tamen ingentis boni, majora [Al. minora j deserere deberes. Cum enim tanta reperimus in cœlo : parva et caduca nos quaesisse doleamus in terra. Ambitio namque, potentia, magnitudo urbis, videri et videre, salutare et salutari, laudare, vel detrahere, vel audire, vel proloqui, et tantam hominum

Considera, obsecro, satis esse difficile locum Stephani implere vel Pauli, et in angelico stare ministerio. Pretiosum margaritum cito frangitur, fractumque instaurari non potest. Navis quamvis sit radis et solidis confixa clavis, tumentesque fluctus non sentiat, cito, si periculose navigat, perforatur; et li- D frequentia saltem invitum [Al tac. saltem invitum

cet plenis ventis lucrosius ad optata perveniat : tamen magis secura sunt quæ et tranquilla sunt. Et apertius loquar, plus te, quod dicis, habere mercedem, si in media urbe consistens monachus victites; et sunt vera que dicis, sed non tam facile explentur opere quam dicto. Nam si aliquis te de optimatibus invitet ad prandium, certe aut eundum est, aut negandum. Si ieris, aut iisdem cibis vesce

a

Apud Rubeam we, nec te pereuntium turba sollicitet, desiderantur.

b Ex epist. inter supposititias relata ad Præsidium petita hæc sunt. Addunt itaque ex ejus contextu Rubeus, aliique verba, et subjacentes populos

videre, a monachorum proposito et a quiete sunt aliena. Aut enim videmus ad nos venientes, et silentium perdimus. Aut si non videmus, superbiæ argu`mur. Isterdam ut [Al. add. visitantibus] vicem reddamus, ad superbas fores pergimus, inter linguas rodentium ministrorum, postes ingredimur deauratos. In Christi vero villa, ut didicimus [Al. tac. ut didicimus], totum rusticitas. Itaque propter occu

candenti desuper veste despicere. Plusque habent paulo post, fluctus tabulata non sentiant.

e lidem libri, Monachorum victites vita. Hæc sun! vera, etc.

pationes, aut nobis claudendum est ostium, aut ▲ pudicam appetentium, in medio itinere corruunt: Scripturarum, propter quas aperiendae sunt fores,