Obrazy na stronie
PDF
ePub

motu [Al. add. facto] concussis carceris fundamen- A beatum virum describens, summam beatitudinem

tis, et januæ a sponte apertæ, et omnium vincula
sunt soluta. Idem Paulus apostolus a Troade pro-
fecturus, sermonem docebat usque ad mediam no-
etem, accensis lanternis quam pluribus in cœnaculo.
Ex quo Eutychus adolescens se somno oppressus,
disputante Paulo prolixius, a fenestra deductus, ce-
cidit de tertio tecto, et sublatus est mortuus, quo
statim reddito vitæ, usque ad lucem sermocinatus,
Deo guberuante, profectus est. Quam plene idem.
quamque copiose super exercendis vigiliis adhorta-
tus, Thessalonicensibus scribens ait: Itaque non dor-
miamus sicut et cæteri, sed vigilemus et sobrii simus.
Nam qui dormiunt, nocte dormiunt ; et qui inebrian-
tur, nocte ebrii sunt. Nos autem qui Dei sumus, sobrii
simus (1 Thes. v, 6 seqq.). Et mire concludit : Sive, inquit, B
vigilemus, sive dormiamus, simul cum illo vivamus. Ad
Corinthios autem: Vigilate, state in fide, conforta-
mini, viriliter agite (I Cor. xvi, 13). Sic et ad Ephe-
sins scribit: Orantes in omni tempore in spiritu
(Job. vi, 18). Et ipse vigilantis quoque exemplum
ponens in catalogo virtutum suarum, fructum de vi-
giliis multis apud Corinthios gloriatur.

IX. Ilæc sufficiant de antiquitate et auctoritate vi-
giliarum superest ut secundum promissum ordinem
[Al. tac. ordinem] de earum utilitate aliquid confera-
mus [Al. aliqua proferamus] : quamquam sentiri
magis possit per exercitium ipsa utilitas, quam lo-
quentis sermone narrari: ↳ Gustandum enim vide-
tur, quia suavis est Dominus (Psalm. xcix, 5): sicut
scriptum est. Qui ergo gustavit, intelligit et sentit C
quantum pondus pectoris vigilando deponitur, quan-
tus mentis stupor excutitur, quanta lux animam vi-
gilantis et orantis illustrat: quæ gratia, quæ visita-
tio membra universa lætificat. Vigilando timor om-
nis excluditur, fiducia nascitur, caro maceratur, vi-
tia tabescunt, charitas roboratur, recedit stultitia,
accedit prudentia: mens acuitur, error obtunditur,
eriminum caput diabolus gladio spiritus vulneratur.
Quid hac utilitate magis necessarium? quid istis lu-
cris [Al. add. sanctis] commodius? quid hac dele-
clatione suavius? quid hac felicitate beatius? teste
etiam Propheta: qui in principio psalmorum suorum,

[Al. beatitudinis] ejus in hoc versiculo collocavit : Si in lege Domini meditetur die ac nocte. Bona est quidem diurna meditatio e, sed efficacior est nocturna : quia per diem necessitates variæ obstrepunt, occupationes distrahunt mentem, sensum duplex cura dispergit. Nox quieta, nox secreta opportunam se præbet orantibus, aptissimam vigilantibus: dum carnalibus occupationibus expeditum, collectum sensum, intentum hominem divinis conspectibus sistit. Inde diabolus divinarum semper rerum callidus æmulator, sicut jejunia et virginitatem, vana baptismata et inania suis cultoribus dedit: ita et hoc sanctum æmulatus officium, nocturna sacra et vigilias suis commessationibus addidit.

Tacet Dacher. exemplar sponte, plus vero mox habet, sunt subito soluta. Cætera que consequuntur per ferme viginti versus a verbis, Idem Paulus apostolus a Troade, etc., ad finem usque hujus numeri D idem Dacherian. exemplar omittit, sive pro ingenti bac lacinia, hæc modo habet, Ila beatus apostolus Paulus super exercendis vigiliis adhortatur Thessalonicenses dicens: Vigilate, et state in fide, confortamini, et viriliter agite: quæ ita videntur ab Antiquario ex sequenti contextu deformata,quod exemplar ob oculos haberet mutilum, obnoxio ejusmodi erroribus loco, ubi apostoli Pauli nomen ac testimonium recurrit.

b Edit. Dacher. Gustando: tum verba, sicut scriplum est, prætermittit: legitque porro, quantum pudoris, pro quantum pondus pectoris. Paulo post, quæ sancta visitatio membra universa vigilantis latificat. Omnino autem rectius, castitas roboratur, pro charitas.

e Amplins in eadem edit. bona oratio, sed multo gratior et efficacior est nocturna meditatio : quia, etc., ium, multiplex, pro duplex. Et, Nox autem secreta est,

X. Unde jam nostri fideles, si de suorum institutione non excitantur ab habendas vigilias sacras, in adversa varietatis usurpatione cernentes, alienas a Dei rebus non esse fateantur: quas non æmularetur iniquus ad deceptionem, nisi Deo placitas esse cognosceret ad celebrantium benedictionem. Tamen, charissimi fratres, qui vigilat oculis, vigilet et corde : qui oral spiritu, oret et mente: quia valde inutile est oculis vigilare, animo dormiente. Cum econtrario ex persona Ecclesiæ Scriptura testetur: Ego, inquit, dormio, et cor meum vigilat (Cant. v, 2). Curandum est etiam ne nimietate cibi vel potus vigilaturi pe ctus oneretur: ne cruditates eructantes et crapulam non solum ipsi nobis insuaves simus, sed et gratia spiritus indigni judicentur : Quidam namque vir inter pastores eximius: Sicut fumus, inquit, fugat apes, sic indigesta eructatio avertit et abjicit Spiritus sancti charismata.

XI. Ergo tamquam divino functuri ministerio, ante nos per abstinentiam parare debemus, ut ingravati expeditius vigilare possimus. Cogitatio quoque mala pellatur, ne male vigilantis oratio fiat, sicut legitur, in peccatum. Sunt enim et ex maligno vigiliæ: sicut in Proverbiis legitur: Quare ablatus est somnus ab oculis eorum. Non enim dormiunt, inquit, nisi male fecerint (Prov. iv, 16). Absint, fratres, absint ab hoc conventu tales vigilia. Sit potius vigilantium

nox quieta est, et opportuna orantibus, aptissima, etc., et collecto sensu totum hominem divinis conspectibus sistit. Econtrario quæ sequuntur per duodecim ferme versus a verbis, Inde diabolus divinarum, etc., usque ad numeri hujus finem, et subsequentis locum illum, ubi dicitur, nisi Deo placitas esse cognosceres, in eadem edit. desiderantur. Ita vero conceptus est sensus, Itaque Deo placitas cognoscite esse vigiliam ad celebrandam benedictionem. Tantum, charissimi, qui vigilas, etc.

4 Dacherius, quia nec satis utile est oculis vigilare, et animo dormitare: tum, Curandum est etiam ante omnia, ne nimietate cibi vel potus nostrorum vigilatorum pectora onerentur. Paulo post, dixit namque vir quidum, etc., subsequente numero. Ego tamquam divinum celebraturi mysterium, et mox, ut integrati, et expediti, etc. Denique, sunt enim et ex malignis maledicte vigiliæ, ut in Proverbiis legitur, quia, etc.... Fed absint et longe absint ab hoc conventu tales vigiliæ, sed potius, etc.

[ocr errors]

pectus clausum diabolo, apertum Christo a ut quem A spinosus nisi ante cultoris labore fuerit exstirpatus, labiis sonamus, corde teneamus. Tunc erunt acceptabiles nostræ vigilia, tunc pernoctatio salutaris erit, si competenti diligentia, et devotione sincera ministerium nostrum divinis obtutibus offeratur. Hæc de vigiliarium auctoritate et antiquitate, nec non utilitate dicta sufficiant. Gratia Domini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis. Amen.

MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM. Nihil, ut vere ait Erasmus, est in hac epistola, quod ad Pammachium aut Oceanum pertinere videatur. Objurgat eos, quorum pietatem semper alias prædicare solet: postremo quo signo deprehendas ad duos scriplam potius quam ad unum?

EPISTOLA XXXII.

AD PAMMACHIUM ET OCEANUM EXHORTATORIA.

1. Qui Æthiopem invitat ad balneas, etsi nigredinem non auferat illi, certe vel pecuniam accipit sibi, et licet in illius candore non gaudeat, certe vel suo in lucro lætatur. Ita sine dubio inobedientem qui divinis sermonibus monet, quamvis refragantis peccata non tollat, mercedem tamen de ministerio veræ charitatis sibi acquirit. Sed ideo hoc dico, quia vos sperno? Ideo loquor, quia vos forte non diligo? Respondeo Apostoli voce: Testis est Deus (Phil. 1, 8), quod facio, et faciam, non contemno, sed dolen, infidelitatis in meis argumenta apparere, non fidei, quia Judaica in vobis testimonia, non Christiana cognosco. Quoniani videntes, non videtis: et audientes, non vultis audire. Rem fortem dicturus sum. Ex utroque conturbor. Timeo auditores offendere, sed plus timeo contemptores præceptorum: qui verbum Dei audire dissimulant, pejores idolis habentur. Illa quidem aures habent, sed non voluntatem: non audiunt, non palpant manibus, nec capiunt.

II. Unde in malorum hominum comparatione meliora sunt, quia nec concupiscunt oculis, nec per contraria et Deo inimica discurrunt. Et naturaliter surda, recte meliora inobedientibus judicantur. Dicat Propheta, si mentior. Loquatur David qui hujusmodi homines comparandos esse serpentibus non negavit

non nutrit in se jacta semina, sed suffocat: ita et animus sæcularium sollicitudinum plenus illecebris, verbum non potest sustinere divinum : nisi prius ipsas mundi sollicitudines culparumque omnium materias, evangelica in se falce succiderit. Modo quibusdam minus forsitan videor, Deo dissimulante, peccare sed aderit illa dies, qua facta nostra quasi in quadam tabula depicta monstranda sunt.

III. O quantis in die illa expedisset, si in hac vita et membrorum sensu et viscerum vigore caruissent. Et quanti illic elingues et muti, feliciores loquacibus tunc erunt. Et quanti pastores philosophis; quanti rustici oratoribus: quanti bebetes argutiis præferendi Ciceronis? Job sanctus in tentatione ad suam B gloriam devotus: sic in dolore suo clamabat: Quid prodest in tormento lux? Ut quid mihi juncta sunt genua? ut quid ubera suxi? Cur non in ventre mortuus sum: et mox ut de utero exivi, non protinus obii (Job. in)? Si hoc Dei amicus dicebat in luce: quid ab inimicis ejus dicetur in tenebris? Si ille ingemiscit quem febris urebat: quid faciet quem gehenna consumet? Si ille sibi dolet genua fuisse conjuncta, cujus pedes semper in Dei amore cucurrerunt; quid dicturus est, cujus numquam in veritate steterunt ? Displicet illi quod natus ex utero vixerat, qui bene vixit, quia eum vermis moriturus edebat: quid male viventes facient, quos ignis æternus, et vermis numquam moriturus exspectat? Durus est hic sermo : quis potest audire eum (Joan. v1, 61). Hoc dixerunt illi discipuli, qui Christi vestigia in Evangelio reliquerunt et de divino verbo scandalum passi, sæculum maluerunt amare quam Deum : quorum venter Deus, cultum nolunt audire jejunii. Luxurioso verbum castitatis offensio est: sicut Propheta dicit: Abominatio est viro iniquo directa via. Jam antiquitus dictum est ab Isaia: quod Christus infidelibus lapis offensionis exstiterit. Adulari non possum, ne et fratrem decipiam, et me sermo percutiat Salomonis, qui ait: Verba adulatorum mollia sunt: hæc autem feriunt interiora ventris ( Prov. XVIII, 8). Non est fidelis medicus qui ante digestam putredinem superducit vulneri cicatricem. Non possumus semper lac dare quia nec vos semper parvuli esse debetis.

C

Sicut aspidis, ait, surdæ obturantis aures suas, ne vocem audiat incantantis (Psalm. LVII, 5). Et videant si non recte serpentibus comparantur, qui quod audiunt naturæ beneficio, dissimulant calliditatis astutia. An Christiani dici possunt, qui etiam D nomen primæ humanitatis amittunt? Ecce Jeremias dicit: Incircumcise aurcs eorum, qui hoc non possunt audire (Jer. vi, 12). Non quia non possunt, sed impossibilitatem voluntas naturæ inimica superduxit: dum longe vitiositatis usu, genuini mores per adversam consuetudinem corrupti, malis operibus ceciderunt. Etiam vasa limo plena, liquorem puri elementi recipere et continere non possunt. Ager

a Penes eumdem, ut quæ labiis sonamus: Et, acceptabiles apud Deum nostræ vigiliæ: in fine, necnon etiam de earum sancla utilitate dicta sufficiant. Quibus hæc subuectuntur continuo: De hynorum autem psalmorumque devotione, quam grata sint et acceptabilia Deo,

IV. Dicite mihi, quot anni sunt ex quo regenerati sumus in Christo? Consideret unusquisque quantum ex eo tempore in illa cœlesti ætate profecerit. Nescio qualiter placeant parentibus illi infantes quibus sunt anni quinque vel decem, si in ea qua nati sunt modicitate perdurant. Quid de nobis dicendum est, quos temporis ratio, non modicos, sed abortivos invenit? Ibunt de virtute in virtutem, de bonis scriptum est Christianis. Videamus si Christiani sumus: quid in nobis (ex quo regenerati sumus in Christo) virtutis

nunc quantulumcumque dixissem, nisi ratio prolixior volumen aliud postularet quod Domino largiente, sequenti exhibebitur lectione. Re autem ipsa in ea editione alter subsequitur. Tractatus ejusdem Nicetii episcopi de Psalmodiæ bono.

conclusio. Unum dico quod cupio, quia Christiani cœlum debent amare, non terram: et verbo Dei plus obedire quam diabolo et judicium æternum magis timere quam hominum.

:

accesserit, quid humilitatis in prosperis, quid patien- A facit oratio, et labori meo finem ponit membranæ tiæ in adversis, quid in tribulatione gaudii, quid felicitatis in damnis, quid indulgentia in offensis, quid castitatis in occasione luxuriæ. Alii de virtute quotidie transeunt ad virtutem: nos de infirmitate ad infirmitatem. Alii meliores per momenta fiunt: nos deteriores sæpe efficimur, quasi non eumdem judicem exspectemus. Stulti sumus, si unum probavimus credentium Salvatorem : et non unum judicem fore credamus. Unam fidem, unum baptisma, unam Ecclesiam, unum Deum dicit Apostolus.

MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM.

Vere, ait Erasmus, tota specie refert parentem eumdem hæc epistola, quem superior, quam in plerisque codicibus absque titulo reperi : nullo indicio, nec ad quem scripta fuerit, nec a quo. 33

EPISTOLA XXXIII.

AD QUEMDAM QUI IN SÆCULO POENITEBAT.

I. Ad te surgo hominem, quem scio esse fidelem. Ad te increpatio mea festinat, quem sentio esse su

V. Qui ergo hodie malus, crastina pejor : bodie avarus, crastina avarior. Ante annum meæ cupiditati una villa suffecerat: jam hoc anno quinta forte non sufficit. Prius extendebatur animus ut decem solidos possiderem: jam nunc centum parvi esse B perbum. Poenitere te asseris, qui totus in sæculo cœperunt. Et cum veri Christiani, veri filii Dei qui vadunt de virtute in virtutem, si perdiderint aliquid, de virtutis occasione lætantur: ego nisi aliena accepero, securus prandere non possum. Quid agis, cæca cupiditas? Quid crudelis in parvulo? Quid sæva in alieno filio? Ordinem naturæ an religionis evertis? Jam fecisti in pedibus, quod in capite esse debuerat. Aurum insensibile pariter omnibus dominatur. Et quid est illud rogo, vel quale est, quod nos avertila Deo? Quis splendor et quantus est, per quem mihi splendor veri solis amittitur! Aurum et argentum lutum exquisitum ex arena et minera, el ut Propheta ait, lignum offensionis est aurum : quia judicio mentis everso, per aurum libidini mancipatur: qui eodem astu acquirit solidum, quo animam C perdit: lucratur imperatoris imaginem, et amittit imaginem Christi. Vis nosse quam perniciosus sit amor habendi, et amor requirendæ pecuniæ? Per hunc Judas tradidit Salvatorem. Et certe quando anditur, aut quando legitur, tantum scelus abhorremus omnes. Et quantum in nobis est, impium discipulum condemnamus: et per ignorantiam nostram nostro nos mucrone confodimus.

VI. Quanti inter nos Judæ Judam damnant? Quanti in semetipsis cum per cupiditatem suas animas æternis cruciatibus tradunt et traditores fiunt pariter et occisi? An putamus, fratres, quod jocando prædicent prophetæ, ridendo loquantur apostoli, inutiliter Christus judicium comminetur? Sed joci non sunt, ubi supplicia intercedunt: si jocando passi D sunt, credantur jocando locuti. Isaias serra secatur. Daniel leonibus deputatur. Paulus truncatur gladio. Petrus in cruce, Domini exemplo, suspenditur. Et hoc totum ut nos a peccatis sua doctrina revocarent. Sed timeo ne inobedientibus in contrarium divina beneficia deputentur, et proficiat ad poenam in judicio, quod hic datum fuerat ad salutem. Timeɔ ne fides nostra magis jocalis sit quam fides et verba illorum. Timeo ne nos, jocando non salvemur: et quomodo per risum introimus in [ Al. per ] Ecclesiam, sic rideat ille de nobis: sicut scriptum est: Qui habitat in cœlis irridebit eos (Psalm. 11, 4). Multa sunt quæ - dicantur, sed fastidio vestro, quod aspera et inculta

conversaris. Poenitere te asseris, qui ea quæ vomeras, iterum sumis. Pœnitere te asseris, qui dum opera diaboli sequeris, Dominum prætermittis. Scire a te desidero quid pœniteas. Nescio quid sit tua pœnitentia. Pœnitere te asseris qui dum justitia Dei præcinctus es, superinduxisti superbiam. Pœnitere te asseris, qui dum alienam carnem sequeris, sic fatigaris, ut canis reversus ad vomitum suum: sicut canis famidus, aut sus a calore defecta in limum terræ postrata. Quæ sit tua pœnitentia, non invenio. Ambulavi in locum pœnitentiæ et non inveni pœ. nitentiam tuam. Tu qui sæculum deserueras, iterum ibidem inveniris. Qui carnis superbiam deposueras, submittis bumerum, ut iterum portes. Qui avaritia dederas dorsum, denuo illi obviam reverteris. Qui vanitati remedium [forte repudium] dederas, iterum reverteris in gratiam ejus. Qui pompam sæculi fugaveras, iterum in manus illius incidisti. Ambulas autem superbus et elatus cervice, nescis, scriptum esse: Quid nobis profuit superbia, et quid honestas cum jactatione nobis contulit? Iterum dictum fuisse : Transierunt omnia illa tamquam umbræ (Sap. v, 8, 9)?

II. Fidelem te meministi qui per aquam baptismi fueras renovatus: sicut scriptum est: Lavamini, mundi estote auferte nequitias ab animis vestris (Isa. 1, 16). Illos ad lavandum hortatur: tu autem cum esses mundus, sordidus factus es. Non potes jam denuo lavari: sicut dicit Petrus ad Dominum : Domine, non solum pedes, sed et manus lava, et caput el me totum. Qui semel lotus est, denuo non indiget lavari (Joan. XIII, 9, 10). Si vis autem ut iterum emunderis, da eleemosynam, et ecce omnia tua munda sunt. Quia eleemosyna est, quæ purgat omnem sordem. Humilia te in omnibus, et coram Deo invenies gratiam. Subditus esto, et obsecra eum, ne æmuleris ut nequiter facias. Nam qui malignantur, exterminabuntur. Ora Dominum quotidie cum lacrymis, si forte peccata tua solvantur. Quoniam superbis Deus resistit, humilibus autem dat gratiam ( Jac. iv, 6). Memento filium in longinquo positum, luxuriose vivendo substantiam in meretricibus dispensasse ; postea humilis factus, reversus est in semetipsum et ait: Quanti mercenarii in domo patris mei abundant

panibus et ego hie fame pereo? Surgam itaque, et A Domine, neque despicias me, Deus salutaris meus vadam ad patrem meum, et dicam illi: Pater, peccavi (Psalm. xxv1, 9). Ne projicias me a facie tua, et spiin cœlum et coram te, jam non sum dignus vocari ritum sanctum tuum ne auferas a me (Psalm. L, 13). filius tuus: fac me sicut unum de mercenariis tuis Sana animam meam, quia peccavi tibi. Libera me de (Luc. xv, 17, seqq.). Pater autem cum vidisset hu- ore leonis, et averte oculos meus ne videant vanitatem. militatem filii, et nimis inopia defesṣum, misericor- Illumina faciem tuam super servum tuum ; et salvum dia commotus est: pro filio humili occidit vitulum me fac in tua misericordia. Adhœsi testimoniis tuis, saginatum. Memento ergo, fili, quoniam Christus Domine noli me confundere. Ne tradideris me in pro te mortuus est, qui ante fuerat vitulus saginatus. manus tribulantium me. Custodi me, Domine, ul puFilius autem ilus major contristatus est. Quare pillam oculi, sub umbra alarum tuarum protege me. occisus est Christus, qui erat vitulus saginatus? Peccatum meum cognitum tibi feci, et injustitias meas Pater autem illius corripiebat illum, dicens: Fili, non abscondi. Confitebor tibi, Domine Deus, in lolo tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt : Gaudere corde meo. Domine, exaudi orationem meam, et clamor te oportet, quia hic filius meus mortuus fuerat, el re- meus ad te veniat. Non averlas faciem tuam a me, in vixit: perierat, et inventus est. O quam beatum popu→ quacumque die tribulor, inclina ad me aurem tuam. lum, pro quo Christus mortuus est: quale gaudium B In quacumque die invocavero le, velociter exaudi me. pater portat, quando quod mortuum fuerat, revi Fac mecum signum, Domine, in bonum: ut videant viscit et quod perierat, inventum est! qui oderunt me, et confundantur. Remitte mihi, Demine, ut refrigerer, priusquam abeam, et amplius non

III. Ecce sanus jam factus es: noli peccare, ne tibi
aliquid deterius contingat. Attende ergo unde cecideris,
et plange, et age pœnitentiam. Si quo minus, veniet
Dominus tibi, et movebit candelabrum tuum de loco
suo, nisi pœnitentiam egeris. Memorare, fili, Chri-
stum reliquisse nonaginta novem justos, et quæsisse
unum hominem peccatorem : et inventum in invio,
humeris suis reportasse. Vel illam mulierem quæ
perdiderat drachmam, hoc est, Ecclesiam hominum
peccatorum et accendisse lucernam, hoc est Chri-
stum, qui est lumen justitiæ et illa inventa in ster-
core, convocasse amicas vel vicinas, id est, Eccle-
sias gratulasse super inventum hominem peccato- C

rem et a stercore erectum collocasse eum cum
principibus populi sui: hoc est, cum apostolis et
prophetis. Ecce quid faciat pœnitentia hominis pec-
catoris : qui dum în stercore jacet, cum principibus
invenitur. Poenitentem hominem d co, qui diebus ac
noctibus ingemiscit et peccata sua eleemosynis re-
dimit. Pœnitentem hominem dico, qui plangit quia
fecit malum et rogat Dominum, ut etiam non faciat
quod admiserat. Pœnitentem hominem dico, qui post
concupiscentias suas non vadit, et à voluntate sna
se prohibet. Pœnitentem hominem dico, qui diligit
quod ante neglexerit, et quod fecerat obliviscitur.
Adhæcreant in te quæ bona sunt: et que mala sunt
deleantur. Si pœnitentiam non egeris, incides in
manus Domini secundum magnitudinem ejus. Di- D
verte a malo, et fac bonum: inquire pacem, et perse-
quere eam (Psalm. xxxm, 15); sicut scriptum est :
Omisi mala, et quæsivi bona. Fac ergo dignos fructus
pœnitentie: et non dixeris: Peccavi : et quid accidit
mihi triste?

IV. Non adjicias peccatum super peccatum, et dicas, miseratio Domini magna est. Scito autem quod misericordia et ira ab illo est. Revertere ad Dominum, et plange dicendo: Tibi soli peccavi, et malum coram te feci (Psalm. L, 6). Delicta juventutis meæ, et ignorantiæ meæ ne memineris, Domine (Psalm. xXXIV, 7). Ne avertas faciem tuam a me, et ne declines in ira a servo tuo. Adjutor meus es tu, në derelinquas me,

ero.

V. Ecce pœnitentia hominis humiliantis se : quomodo veniam non habebit qui taliter ingemiscit ? Quis non audiat illum, et moveatur ? Quoniam qui se humiliat exaltabitur, et qui se exaltat humiliabitur (Luc. xiv, 11). Quid gloriaris in malitia, qui potens es in iniquitate? Melius est te non vovere, et reddere, quam vovere, et non reddere. Pœnitentem te dicis, et carnis libidine delectaris. Peccata tua non desinunt ambulare, et tu dicis quod sedeant. Percatori autem dixit Deus, quare tu enarras justitias meas, et assumis Testamentum meum super os tuum? Tu verò odisti disciplinam, et projecisti sermones meos retrorsum. Si videbas furem, currebas cum eo: et cun adulteris portionem tuam ponebas. Os tuum abundavit nequitia, et lingua tua concinnabat dolos. Sedens adversus fratrem tuum detrahebas : et adversus filium matris tuæ ponebas scandalum. Hæc fecisti, et tacui. Existimasti inique quod ero tui similis : arguam te et statuam contra faciem tuam. Intelligite hæc qui obliviscimini Dominum : nequando rapiat, et non sit qui eripiat. Sacrificium laudis honorificabit me, et illic est iter quo ostendam ei salutare meum (Psal. XLIS, 16 seqq.).

VI. Ecce qualis comminatio Domini in hominem peccatorem. Tu qui dicis, qui asseris te pœnitere : ubi est pœnitentia tua? Exclusa est per superbiam et contemptum : sequi Deum prætermisisti. Audi, fili, et retrahe pedem tuum de sæculo, cui renuntiasti. Pœnitere ergo de omni pompa iniquitatis. Apprehende fidem quam ante perdideras, ut consen:ires diabolo et tenebris, et Dominum, qui lux est, post dorsum reliqueras. Memorare, fili, quid est. Misericordiam volo, et non sacrificium (Ose. v1, 6). Miserebitur tibi Dominus: si hæc cum legeris, facias, et per obedientiam pœnitentiam sequaris. Verum si de toto corde pœnitentiam egeris, si Dominum præ oculis habueris, si ami-sa voragine poculi venenosi, calicem salutaris acceperis, si die ac nocte in lege Domini meditaveris, si omnem sollicitudinem tuam super illum miseris: tunc gaudebis et ex

sentiantur rationem intelligentiae simplicis non admittunt. Nam divina sapientia, legis suæ profundum in hujus extrema sæculi regione, quasi templum suo nomine consecratum, intra civitatis alterius mœnia collocavit. Cujus constructio atque opus quamvis magnificum videatur, interior tamen aditus non omnibus reseratur. Multi enim mirantur ornamenta vitiorum: sed interioris scientia aditus reserare non possunt.

sultabis in Domino, qui vicisti malignum. Tunc erit A innata deprehenditur: quæ omnia nisi spiritualiter merces tua copiosa in cœlis, quia taliter in opera Domini laborasti: tunc erit Dominus adjutor tuus in die judicii: tunc stabis cum magna fiducia a dextris Domini cum sanctis suis, et dicet vobis: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum præparatum, quod præparavit vobis Pater meus qui est in cœlis (Matth. xxv, 34). Injustis autem dicetur: Ite in ignem æternum, quem præparavit Pater meus diabolo et angelis ejus. Ubi ignis non exstinguetur, et vermis eorum non morietur. Tunc ibunt justi in vitam æternam : impii autem et peccatores in ignem æternum (Ibid., 41, 46).

MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM.

Prodigiose balbutientiæ kominem Erasmus vocat hujus auctorem epistolæ : quæ tamen nobis non infra superiorum aliquot censum, atque ingenium videtur.

EPISTOLA XXXIV.

De diversis generibus leprarum.

III. Quare oranda est divina dignatio, ut pulsantibus nobis, intelligentiæ patescat ingressus. Jubetur igitur diversa leprarum genera sacerdos templi diligenter inspicere, atque earum habitus, vel colores, pleniori consideratione deprehendere. A coloribus Benim lepra refertur posse agnosci, quos tamen ad peccatum magis animæ, quam ad morbum corporis manifestum est pertinere. Diversi etenim colores, diversas animi indicant maculas. Cum igitur pallida lepra conspicitur: languens et ægra fides animæ denotatur. Cum autem rubicunda deprehenditur, mens furore atque iracundia inflammata et homicidii cruore respersa cognoscitur. Cum vero alba, tune hæreticorum fucata et male munda conscientia condemnatur.

1. Admirabile divine dispositionis examen: quæ exhiberi sibi Deus ac deferri voluit, magno consilio et solerti scientia ac ratione mandavit. Diversa enim hominum moribus genera naturarum, diversis statuit praeceptorum sentent is gubernari. Aliis enim imaginarium legis opus, quasi sub veritatis colore depinxit. Aliis corpus ipsius veritatis declaravit. Quos enim obvolutos adhuc mundi caligine, ad comprebendenda ea quæ germana erant ac solida, perpendit eis observantiæ ordine suspenso, subtili quodammodo examine susurravit, quos autem depre- C hendere posse absolutum prædicationis carmen agnovit, eis Deus perfectam harmoniam solidæ vocis intonuit. Inde est quod figuris et ænigmatibus lex prisca depingitur, quoniam dum infirma Judæorum acies hebetatur, et candidum scientiæ claritatis vigorem inspiciendi lumen non habent, necesse est ut in variis figuris figurarum color adhibeatur. Nam illis et virtutum præmia, supposita spe, promittuninr; et peccatorum notæ inuruntur in corpore. His enim confirmantur alii, quibus alii transferuntur. Præsens lectio exigit hujusmodi ferre sermonem ; quæ diversa leprarum genera deprehendenda in diversis materiis designavit. Alia enim lepra in parie. tibus demonstratur, alia humano notatur in corpore, alia in vasculis, alia in veste, alia designatur in sta- D mine. Deinde quæ in hujusmodi vulneris loco, erebra as varia pellicula deputantur. Quid enim dicam? Tot sunt genera quot colores, alia pallida, alia tetra, alia rubicunda. Deinde si homines lepra, quod est insitum naturæ vitio, polluantur, quid bi faciunt, qui gravioribus morbis corporum prægravantur?

II. Sed age jam videamus genera leprarum, ut medelarum causas agnoscere atque probare possimus. Si fuerit, inquit, lepra alba vel rubicunda, sive tetra, vel pallida, vel si florens, ait, hoc est loto corpore decurrens. Nam est detestabilis lepra, quæ omnino mundari non possit. Est et que facilem habeat mundationem. Alia quoque adventitia: alia

IV. Sed alia lepra in capite, alia oriri perhibetur in barba. Sunt enim hæretici qui Deum Patrem videntur tantummodo blasphemare, ut Manichæus, qui non solum eum factorem denegat mundi, verum etiam malorum profitetur esse auctorem. Hi sunt qui lepram in capite portare videntur. Caput enim, inquit Apostolus, viri Christus est (I Cor. x1, 3). Quæ vero lepra in barba portatur : hi sunt qui blásphemare videntur in Filium. Christum enim in adventu pristino, perfecti viri ævum agentem, quasi tricenariæ ætatis virilitas decoravit. Sed et, si tetræ, inquit, et livida fuerit: quid aliud quam lividam et livoris maculis exsecrandam designat? Si autem, ait, nigra fuerit lepra, fumo utique idololatriæ, et sacrificiorum nidoribus est notata. Si autem, inquit, florens lepra fuerit, et coopernerit omnem florem maculationis a capite usque ad pedes, visu sacerdotis diju · dicabitur. Videbit enim sacerdos: et ecce leprá cooperuit omnem pellem corporis, et mundabit illum sacerdos a maculatione, quoniam in album mutabitur.

V. In hac lepra, quam quasi albam et florentem designat, diversa crimina varie deprehendit : quia cum mundialis vitæ voluptas, quasi candida et florens existimatur, tum grave vitiorum contagium grassatur in corpore. Nam aut avaritiae, aut libidinis maculæ perpatescunt. Sed hanc lepram cito dicit posse mundari. Avaritiæ enim crimen facile curare potest, qui conversus ad Dominum, et ea quæ possederit indigentium alimoniæ ministraverit: ita ut Dominus in Evangelio ait: Verum date eleemosynam, et ecce omnia vobis muñda sunt (Luc. x1, 41). Libidinem quoque celeriter mundare poterit, si jejuniis frequentissimis et abstinentia corpus retinuerit. Sed his omnibus medelam per sacerdotem præ

« PoprzedniaDalej »