cumcidamur, dum de circumcisione tractamus, quan- A etiam beatus Paulus Ecclesiam circumcidit, dicens : : do nobis ad excusandam etiam imperitiam nostram, C D Reliquum est, ut qui habent uxores, tamquam non habentes sint et qui emunt, tamquam non possidentes sint et qui utuntur hoc mundo, tamquam non utantur (I Cor. vii, 30, 31). Hic totius justitiæ virtus, hic ratio est circumcisa omni carne, id est, parentum, fratrum, cognationum, affinitatum, nullum amplius amare quam Dominum: ut ad crucis imaginem Dei verbo, non ad aliquos mundi actus, moneamur affixi matrem commendare discipulo. XX. Res loquitur ipsa, cur illa pars corporis per quam Judæus se autumat justificari, defectioni adjudicata videatur: adeo ut difficilius fuerit modum adhibuisse sermoni, quam argumenta requisisse : et hanc veram esse circumcisionem, si abreuuntiantes mundo, ex quo juxta carnem nostra natura est, et parentibus, et quæ fidei scandalum faciunt circumcisis, oculo etiam et manu et pede, nudi et soli, debiles etiam, si fieri potest, Dominum sectemur, cantantes vere Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me (Psal. xxvi, 10); ut a Domino mereamur assumi, et corporea denudati natura, spiritalium indumentis actuum gloriosius vestiamur, scientes quoniam quod de carne nascitur, caro est et quod de spiritu, spiritus est, dicente Apostolo Et si cognovimus Christum secundum carnem, verum jam non novimus, in quo non novimus, in quo nobis mundus crucifixus est, et nos mundo (II Cor. v, 16) ut præputiis, quæ sunt in superficie conversationis, abscisis, nudum illud et solum nostræ generationis secretum, quod superfluis tegebatur, appareat. Si enim fenum quod hodie est, el cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit : quanto magis nos (Matth. vi, 50), si fide modicos non esse præviderit! Cultello itaque petrino corporis nostri circumcidenda est natura: Petra autem Christus est : cujus cultellus amor est, quo crescente in nobis, sæculi desideria decrescent. Quem qui amaverit, dicit patri, non novi te naturamque circumcidens suam, nec ut patrem sepeliat mortuum, separabitur a Christo et exspoliatus veterem hominem cum actibus suis, quod præputium est, aliam naturam suæ videbit esse substantiæ id est, ut sicut primus homo terrenus a terra ita secundus cœlestis incipiat esse ex cœlo: nec dicet jam cujus circumcisa est natura patrem, praeter eum qui in cœlis est, se habere: sed præcepto Domini lucido, illuminatis oculis, sedere ad dexteram virtutis filium hominis agnoscet. Obterendæ sunt omnes animi voluptates, relinquenda studia delectationum, quoniam hic circumcisionis est veritas, non figura. Nitendum in summa, ut cunctis naturalibus amputatis, conversatio nostra tendat ad cœlum, ubi Christus est ad dexteram Dei (Col. III, 1). Quod ita verum erit, si ludi, si jocus, si convivium, si sermo pene familiarium deserantur et tamen qui circumciduntur arescunt, ut non nos mundo, qui vitæ imagines sumus, sed mundus nobis mortuus esse credatur: nec agglutinari eorum aliqua quæ circumcisa sunt inimici arte sinantur: sed : clamemus, sedit sanguis circumcisionis ut cum in A molliuntur. In quorum custodia utique multa retributio est. nobis vitæ calculus cœperit operari, in quo nomen novum solus novit ille, qui accepit, non timeamus, in loco revelationis occidi : quinimo et imputantes aliqua nostro Domino per amorem : nam et operarius ibi benignus admittitur, ut superius in beato Petro novæ gratiæ susceptore didicimus: tota credulitatis nostræ harmonia intortis vehementius per artem fidibus resultemus: Propter verba labiorum tuorum, Domine, ego custodivi vias duras (Psal. xvi, 4). : XXI. Anne est aliquid tam durum, tam ferreum quam repugnare natura? Et cum omnia in mundo per Deum nobis sint facta, ipsos nos, velut non nosira circumstent, repellere, non videre mundumque ipsum nobis se cum omnibus divitiis et pulchri- B tudinibus suis ingerentem manu quadam repudiare virtutis, obseratisque omnibus sensibus quibus ad animam substantia vitalis accedit, pene ad imaginem obrigescere mortuorum non visu, non auditu, non odore, non tactu, non sapore capi, et in natura corporis naturam corpoream non habere, hominemque se quod homo sit oblivisci: eum tamen hoc ipso quod ambiat non teneri, quia vere quod homo sit teneat, et eo magis despiciat se, quo se magis agnoverit. Tum quia durum est præsentia sibi abdicare dum vivit; ct futura sperare post vitam. Hæc natura corporis, hoc, ut diximus, nisi circumcisa non patitur facileque se gestit jactare in suis, sibi cernens terras, sibi maria, sibi videns solem et universa cœli astra servire : et quando se fraudari a terrestribus C patietur, cum dominetur et cœlo? Tantorum ergo elementorum tam importuno circumventa famulatu, usque ad oblivionem suæ conditionis inducitur: et in despectu totius sublimata mundi, vincere ipsa ex eo quod sibi obsequuntur præsumit elementa: hinc montibus scrobibus fodiendo, hinc valles substructionibus opplendo, hinc maria molibus arando, nunc arida irriguis fœcundando, nunc stagna palu. desque siccando, vel campos consitis nemoribus vestiendo, ac silvosorum montium juga, vetustis nemoribus denudando, ut pene dominam se naturæ esse non credat, si fecerit aliter. Cujus naturæ concussione, natura nostra his meditationibus agitatur : durum est vias Domini custodire, in quibus non experimentis, sed detrimentis potentiæ desudatur: D nec quæritur ut supra nos quod amat universa mortalitas, sed ut sub nos vita ducatur, ne amplius nos existimando quam sumus, incipiamus nec id obtinere quod sumus, cum per hoc ipsum si velimus despicere, quod sumus, mereamur in melius esse quam sumus, dicente Domino, et nostræ illi imputationi quam præsumimus, subscribente: Amen dico vobis, nemo est qui relinquat domum, aut parentes, aut fratres, aut uxorem, aut filios propter regnum Dei, qui non recipiat centuplum in tempore hoc, et in sæculo venturo vitam æternam hæreditabit (Matth. vii, 8). Et talibus promissionibus viæ [Al. vitæ] illæ duræ, quas ob verbum Domini custodire necesse est, XXII. His mercedibus invitamur, quos oportebat et cogi, dum velle nos ambit quod poterat et jubere. Denique cum verbum vitæ dugum dicerent esse sermonem, et ob hoc turbati omnes qui eum sequebantur abscederent: respiciens discipulos suos, numquidnam et ipsi abire vellent, inquirit iratus: adeɔ eligit potius se nobis bona omnia debere, si volμmus, quam imperare si cogimur, dicente Apostolo : Si enim volens hoc ago, mercedem accipio : si autem invitus, dispensatio mihi credita est (I Cor. 1x, 17). Hæc voluntas femoralis illius vagina cultelli est : quæ ubi in se amorem Dei, quem cultellum esse diximus, receperit, merebitur intelligere Dominum vera prædicasse: Jugum enim meum suave est, et sarcina mea levis est (Matth. x1, 10), quoniam superfluis omnibus amputatis, et cunctis oneribus circumcisi, bellua quadam sarcinalis imagine tenuata, vere etiam nos cum Psalmista dicimus, qui vel per glaciem, vel per liquidam etiam mollemque substantiam angustum illud acus foramen transire possumus, quod introire qui in equis sperant et curribus, non valebunt, quoniam tales etiam via illa quæ lata est et spatiosa, vix capiet. Laborum itaque arduos montes et difficultatum propemodum muros, quibus cœlestia ab humanis velut provincia cujusdam limitibus separantur, divina invitatrix munificentia liberalitasque deplanat. Et sicut tubis sacerdotalibus muros illius Jericho ita prophetarum vocibus turrim nostri interitus elidet, si modo contra spem in spe credentes, et quodam concitatorum luminum, videndi saliente transpectu, in fraudem præsentium caducorum promissa tamquam manibus jam apprehensa miremur et hac circumcisi natura in aliamque naturam transpositi, mente illa et animo teneamus, quæ nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt, quæ præparavit Dominus iis qui diligunt eum : de quorum numero non est, nisi qui per demonstratam superius circumcisionem velut cum Domino confixus in cruce, semper peccatis suis passione est dignus. Ille vero Dominum nostrum dignum tali passione non credens dixerit : Domine, memor esto mei cum veneris in regnum tuum (Luc. xx111, 42). Quem, dum adhuc loquitur, ipse Dominus promptus interpellautis auditor consolari, ut consuevit, pro sua pietate dignabitur, dicendo: Forti animo esto: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso. EPISTOLA XX, SEU IN SUSANNAM LAPSAM OBJURGATIO. (Hæc epistola, quæ non unanimiter ab auctoribus adjudicata est Hieronymo, multis revera signis verius esse S. Ambrosii videtur. Quare, Benedictinos secuti, eam jam edidimus inter opera S. Episcopi; ubi videsis, t. XVI nostræ Patrol. col. 365, sub hoc titulo, de Lapsu virginis consecratæ.) EPISTOLA XXI, SEU EXPLANATIO IN PSALMUM XLI. (Habetur etiam apud Augustinum in Appendice tomi VI, inscripta Sermo in Psalmum XL, ad Neophytos. Erasmus ait: Apparet hoc fragmentum esse ex Homiliis alicujus in psalmos mysticos certe nihil habet Hieronymianum. A ces Judæi! o miseri atque miserabiles! lapidem qui Videsis ergo loc. cit.) MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM. In Veronensi ms. qui nonum certe sæculum anteeedit, subjungitur paulo post sermoni qui de Esu Agni inscribitur. Erasmus de isto ait, Ejusdem est farinæ, cum homilia, quæ proxime præcessit, et eumdem sapit auctorem. EPISTOLA XXII, SEU EXPLANATIO IN PSALMUM CXVII. per Isaiam repromissus est, quod poneretur in fondamentis Sion, et populum utrumque conjungeret, esse Dominum Salvatorem, esse Filium Dei, non agnovistis. Hunc vos reprobastis, ædificantes quondam congregationem Domini, et Templi Dei mysteria custodientes qui reprobatus a vobis, factus est in caput anguli et primam Ecclesiam de Judæorum populo congregatam, et credentes ex nationibus in unum gregem et ministerium foederavit. A Domino factum est illud: hoc est mirabile in oculis nostris: ut nos qui ante passionem Domini sine testamento éramus exleges, adoptaremur in filios Dei: et priori cingulo putrescente, aliud sibi Deus lumbare contexeret, alium populum præpararet. III. Vos ergo, Judai, habetis Scripturam, vos legitis libros, et nos in eum qui in eis scriptus est libris, ipsum adorantes, credimus. Vostenetis paginas, nos sensum paginarum. Vos complicatis membranas animalium mortuorum, nos possidemus spiritum vivificantem. Quid mirabilius potest esse istius modi sacramento? Quid hac die felicius, in qua Dominus Judæis mortuus est, nobis surrexit? In quaSynagoga cultus occubit, et est ortus Ecclesiæ: in qua nos homines fecit secum surgere, et vivere, et sedere in cœlestibus. Et impletum est illud quod ipse dixit in Evangelio: Cum autem exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me (Joan. x1, 32). Hæc est dies quam fecit Dominus, exsultemus et lætemur in ea. Omnes dies quidem fecit Dominus, sed cæteri dies possunt esse Judæorum, possunt esse hæreticorum, possunt esse gentilium. 1. In omni psalmo Dominus noster Jesus Christus prophetatur atque canitur. Siquidem ipse habet clavem David quæ aperit èt nemo claudit, claudit et nemo aperit (Apoc. 11, 7). Sed præcipue in centesimo decimo septimo psalmo, qui nunc psallendo lectus est, resurrectionis mysterium prædicatur. Hic enim psalmus, in quo a Spiritu sancto præsignati vocan- B tur ad confitendum Domino in laude: vel ad confessionem gentium veri Israelitæ in pœnitentia veri sacerdotis Aaron domus, quod est in Ecclesia: sive generaliter omnes timentes Deum recte pro tantis muneribus pietatis Patris qui Filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, a confessione incipitur. Quoniam bonus, quoniam in sæculum misericordia ejus (Rom. v, 31, 32). Quis enim nostrum poterit esse considerans ea quæ in eo quotidie exsultans canit Ecclesia: hoc est, passionem Domini Salvatoris resurrectionem sive ascensionem: et non magis erumpat in vocem, compos [ Al. consors] illorum parvulorum effectus, Domino cum ramis et palmis exsultantium, O Domine, salvos nos fac, o Domine, bene prosperare. Unde et ipse victor ad Patrem ascendens imperat Angelis, dicens : Aperite mihi portas justitiæ: et ingressus in eas confitebor Domino (Psalm. xxiv, 7). Hæ sunt porte, de quibus in vicesimo tertio psalmo inter se invicem angeli loquebantur, ingressum Domino præparantes : Levate portas, principes, vestras, et elevamini, portæ æternalés, el introibit rex gloriæ. Sed pulchre levari jubentur porte, et in sublime erigi. Siquidem juxta dispensationcm cárnis, et mysterium et victoriam crucis, major regreditur ad coelos, quard ad terras venerat. Hæc portà Domini, justi intrabunt per eam. Per hanc portam ingressus est Petrus, ingressus est Paulus, ingressi sunt omnes apostoli, ingressi sunt et martyres, et quotidie sancti quique ingrediuntur. erit ab accipitre diabolo, ab aquilis volantibus in Per hanc portam primus latro cum Domino ingres-DEzechiele, et omnia peccatorum ejus vulnera sana sus est. II. Habelote fiduciam, et vos sperate similia. Sic enim ipse Apostolus dixit: Si consurrexistis cum Christo, quæ sursum sunt quærite, ubi Christus in dextera Dei sedet. Non dicit hic psalmus, soli apostoli, soli prophetæ et martyres intrabunt per eam: sed justi introibunt per eam. Quicumque ergo juste agit, et inter justos Domini esse mcruit, fiducialiter agat in eo sperans, quia intrabit per hanc portam. Quia Dominus non quærit sanguinem confitentium : sed fidem, pro qua sanguis effunditur credentium. Si babuerimus fidem quæ potest sanguinem fundere, imputabitur nobis et cruoris effusio. O vere infeli C D IV. Dies Dominica dies resurrectionis, dies Christianorum, dies nostra est. Unde et Dominica dicitur: quia in ea Dominus victor ascendit ad Patrem. Quod si a gentilibus dies solis vocatur, et hoc nos libentissime confitemur. Hodie enim lux mundi orta est, hodie sol justitiæ ortus est, in cujus pennis es! sanitas. Numquid sol pennas habet? Respondeant Judæi, et qui tantum secundum litteras Scripturas intelligunt similes Judæorum. Nos autem dicimus, quicumque sub alis istius solis fuerit, qui dixit in Evangelio: Quoties volui congrégare filios tuos, quasi gallina pullos suos sub ulas, et noluisti! iste securus buntur. V. Ut autem sciatis, fratres mei, quod proprie psalmus iste de Domino scriptus est et in Evangelio pueri sicut meminimus, qui intrante Jerosoly mam Salvatore palmás levantes, clamaverunt atque dixerunt: Osanna in excelsis, benedictus qui venit in nomine Domini, Osanna in excelsis (Marc. x1, 9): de centesimo decimo septimo psalmo istos versiculos assumpserunt: 0 Domine, salvum me fac. In llebræo scribitur, HOSIANNA. Unde et Judaei impatienter ferentes volunt prohibere parvulos: de quibus in Isaia loquebatur Dominus: Ecce ego et pueri mei quos mihí dedit Dominus (Isa. vIII, 18). Tacentibus enim senibus et invidiæ livore cruciatis, parvuli clamant, et Chri- A hoc modo intelligitur: tribus fistulis æreis in capite stum parvuli confitentur. Quod si et illi tacuissent, lapides utique clamarent, id est, gentilium populus : de quibus in Evangelio scriptum est: Potens est Dominus de lapidibus istis suscitare filios Abrahæ (Matth. 11, 9) nos significans qui duro quondam corde fuimus: sed nunc credentes in Christo Jesu in filios Abraham [Al. tacet in filios Abraham], in filios Dei omnipotentis, adoptati sumus per ipsum Dominum : cui est gloria in sæcula sæculorum. Amen. : MONITUM IN EPISTOLAM SEQUENTEM. Erasmus ait, Hoc haud scio cujus fragmentum, vix dignum est vel hoc ordine. Tantum abest ut Hieronymo sit tribuendum. EPISTOLA XXIII. AD DARDANUM. De diversis Generibus Musicorum. I. Cogor à te, ut tibi, Dardane, de aliquibus generibus musicorum, sicut res docet, vel visione, vel auditu brevi sermone respondeam. Alia enim ad lucidum proferre non possum : quia unaquæque res secundum ingenium ejus est: quæ autem possunt enarrari libenter explicabuntur. Primum omnium ad organum, eo quod majus esse his in sonitu, et fortitudine nimia computantur clamores, veniam. De duabus elephantorum pellibus concavum conjungi tur, et per quindecim fabrorum sufflatoria comprehensatur per duodecim cicutas areas in sonitum nimium, quos in modum tonitrui concitat angusto inspiratur. In capite per quatuor vociductus æreos, qui per æreum fundamentum quaternas voces producunt, mugitum nimium vehementissimumque profert. Ita Evangelium terna confessione trium personarum sanctæ Trinitatis in capite angusto, id est, in nativitate Christi, divinitate inspiratur : et per quatuor vociductus, id est quatuor Evangelistas, per eremum fundamentum stabilitatem fidei et operum in toto orbe voce nimia clamores, quos in modum tubæ congregationis fortiter emittit. IV. Fistula præterea artis esse mysticæ, sicut fusores earum rerum affirmant reperitur ita. Bombulum æreum ductile quadratum latissimumque, quasi in modum coronæ cum fisoculo æreo ferreoque comB mixto, atque in medio concusso, quod in ligno alto spatiosoque formatum superiore capite constringitur alterum altero capite demisso: sed terram non tangi a plerisque putatur, et per singula latera duodecim bombula ærea, duodecim fistulis in medio positis, in catena fixis dependent. Ita tria bombula in uno latere per circumitum utique figuntur, et concitato primo bombulo, et concitatis duodecim bombulorum fistulis in medio positis, clamorem magnum fragoremque nimium supra modum simul proferunt. ut per mille passuum spatia sine dubio sensibiliter utique et amplius audiatur, sicut apud Hebræos de organis C quæ ab Jerusalem, usque ad montem Oliveti, et amplius sonitu audiuntur, comprobatur. II. Duo genera organi à plerisque esse dicuntur. Frimum est, quod prædiximus, et aliud quod de peregrinatione Israelitici populi apud Babylonios inscribitur: Super flumina Babylonis (Psalm. cxxxvi, 1), et cætera. Hoc totum figuraliter ac spiritualiter significat Evangelium Christi, quod et illud duabus pellibus, id est, duarum legum asperitate conjungitur per quindecimn sufflatoria fabrorum, id est, per patriarchas ac prophetas per duodecim cicutas areas, id est, per apostolos sonum nimium emittit, sicut scriptum est: In omnem terram exivit sonus eorum (Psalm. xvin, 5), et reliqua. Quod est in modum tonitrui, id est, vox Evangelii in toto orbe terrarum, sicut scriptum est: Vox tonitrui tui, Deus, in rota (Psalm. LXXVI, 19). Per mille passus, id est, perfectum numerum decem verborum legis impletur: sonus [Al. sensus] ejus in salicibus, id est, per laborem uniuscujusque doctoris labiorum Evangelium prædicatur. D II. Tuba itaque, de qua in Daniele scriptum est:Cum audieritis vocem tube, fistulæ, citharæ (Dan. I, 15), et reliqua, diversis figuris ac formis efficitur. Aliter enim est tuba congregationis populi, aliter conductionis, aliter victoriæ, aliter persequendi inimicos, aliter concussionis civitatum : et reliqua. Tuba autem consuetudinis apud rerum peritissimos V. Bombulum itaque cum fistulis, id est, doctor in medio Ecclesiæ est, cum Spiritu sancto, qui loquitur in eo constringitur in ligno alto, id est, Christo, qui a sapientibus ligno vitæ comparatur : in catena, id est, in fide : et non tangit terram, id est, opera carnalia duodecim bombula, id est, duodecim apostoli cum fistulis, id est, divinis eloquiis. Cithara de qua in quadragesimo secundo psalmo scriptum est: Confitebor tibi in cithara, Deus, Deus meus (Psal. xín, 4), propriæ consuetudinis est apud Hebræos, quæ cum chordis viginti quatuor, quæ in modum Deltæ litteræ, sicut peritissimi tradunt, utique componitur et per digitos Pindari variis vocibus tinnulis ictibusque in diversis modis concitatur. VI. Cithara autem de qua sermo est, Ecclesia est spiritualiter quæ cum quatuor et viginti seniorum dogmatibus trinam formam habens, quasi in modum Deltæ litteræ, per fidem sanctæ Trinitatis manifestissime sine dubio significat: et per manus viri, Petri apostoli, qui prædicator illius est in diversos modulos veteris et novi Testamenti, aliter in littera, aliter in sensu figuraliter concutitur. VII. Sambuca itaque quæ apud peritissimos Hebræorum ignota res est, antiquis temporibus apud Chaldæos fuisse reperitur: sicut scriptum est: Cum audieritis vocem tubæ, fistulæ, citharæ, sambucæ (Dan. 1, 15): et reliqua. Bucca vocatur tuba apud Hebræos deinde per diminutionem buccina dicitur. Sambuca autem sol apud Hebræos interpretatur, sicut scriptum est: Samson sol eorum. Propterea autem apud eos sambuca inscribitur, quia multi corticem arboris esse putant, et per soliditatem mellis, ac venti mutabilitatem, quasi in moduin tubæ de ramo arboris moveri potest: ideo sambuca A tonitæ mentes obstupuere tortorum omnis simul dicitur, quia æstatis tempore fieri potest, et usque ad frigoris tempus durare potest. Arescit enim secundum communem consuetudinem. Typus eorum est, qui Dominum in bonis operibus laudant, et in tempore frigoris, id est, tribulationum vel persecutionis, laudare eum non possunt, propter infidelitatem vitæ et abundantiam divitiarum suarum, VIII. Psalterium quoque Hebraice Nablon, Græce autem psalterium, Latine autem laudatorium dicitur. De quo in quinquagesimo quarto psalmo dicitur: Exsurge, psalterium, cum cithara. Est autem cum chordis decem, sicut scriptum est: In psalterio decem chordarum psallam tibi (Psalm. cxLIII, 9)': forma quadrata. Psalterium itaque cum decem chordis, id est, cum decem verbis legis contritis contra B omnem, hæresim, quadrata per quatuor Evangelia potest intelligi. IX. Tympanum paucis verbis explicari potest que minima res est, eo quod in manu mulieris porsari possit sicut scriptum est in Exodo : Sumpsit autem Maria prophetes soror Aaron tympanum in manu sua (Exod. xv, 20): et est minima sapientia Legis veteris in manu Judæorum. Synagogæ a antiquis temporibus fuit chorus quoque simplex pellis cum duabus cicutis æreis: et per primam inspiratur, per secundam vocem emittit. Typus populi prioris, qui angustam intelligentiam legis acceperat et per angustam voluntatem prædicationis omnia infirmiter prædicavit. Si autem terrena sapien. ter ac diligenter respiciam, et spiritualiter ac mys- C tice intelligenda sunt. MONITUM IN SEQUENTEM EPISTOLAM. Fausti Rhegiensis hunc esse putat sermonem Casimirus Oudinus, causatus magnam eorum partem, qui inter Eusebii Emisseni habentur, sermones illius esse. Atque hic quidem inscribitur apud Eusebium sermo de Paschate re autem ipsa duo simul hi sunt compacti perperam, quorum alter a verbis, Beneficia Dei' nostri, etc., inchoatur, quæ nos dictionis gratia a continenti serie sejunximus. Cæterum Erasmus ait, Nullam hic umbram Hieronymiani pectoris possis deprehendere. Et in aliis codicibus alio atque alio titulo præno tatur. EPISTOLA XXIV, SEU SERMO DE RESURRECTIONE DOMINI. 1. Exsulta, cœlum, et in lætitia esto, terra (Joel. D 11, 21): dies iste amplius nobis ex sepulcro radiavit quam de sole refulsit. Ovet infernus quia resolutus est gaudeat, quia visitatus est: resultet, quia ignotam lucem post sæcula longa vidit, et in profunda noctis caligine respiravit. O pulchra lux, quæ de candido cœli fastigio promicasti et inter fluenta purpurea sedentes in tenebris, et in umbra mortis subita claritate vestisti ! officina impia contremuit, cuin Christum repente in suis sedibus vidit. Mox igitur ferruginei janitores, descendente Christo, talia inter se cæci per umbrosa silentia cum umbra submurmurant: Quisnam est iste terribilis, et miro splendore coruscus? Numquam talem noster excepit tartarus. Numquam in nostra caverna talem evomuit mundus invasor est iste, non debitor et fractor [Al. factor] est, non precator judicem videmus, non supplicem pugnare venit, non succumbere eripere, non manere. Ubinam, putatis, socii nostri ac janitores dormiebant cum ille debellator claustra vexabat? Iste si reus esset, audax non esset. Si cum aliqua delicta fuscarent, numquam fulgore suo nostras tenebras dissiparet. III. Sed si Deus est, utquid huc venit ? Si homo est, quid præsumpsit? Si Deus, quid in sepulcro facit? Si homo, quare captivos solvit? Numquidnam cum auctore nostro fœdus composuit? An forte et ipsum aggressus vicit, et sic ad nostra regna transivit? Certe mortuus, certe victus erat. Illusus est præliator noster in mundo, nescivit quia hic stragem procuraret inferno. O crux illa fallens gaudia nostra, et parturiens damna nostra! Per lignum ditati sumus, per lignum evertimur. Periit potestas illa cunctis semper populis formidata. Nullus sub sede nostra captivus palpitavit. En quod gemebundum est exsultat. Non jam audiuntur antiqui fletus, nulli jam tesonant ejulatus, omnis mugitus gementium obmutuit. Putasne, iste sine nostro redibit exitio ? Nemo ad nos umquam vivus intravit, nemo sic audax fuit, nemo sic carnifices terruit, numquam in hac habitatione nigra semper et fuligine cæca jucundum lumen apparait. An forte sol de mundo migravit? Sed nec cœlum nobis astraque parent et tamen infernus lucet. Quid faciemus? Quo convertemur contra istum? Cruentas domos et obtinere nostræ caverna portarum custodias non valemus male intravimus, tantam lucem obtenebrare nequivimus, opprimere tanta virtute præditum non valemus, nostra quoque urgeri colla conspicimus, et de nostro insuper interitu formidamus. Quid nobis e coelo? Plagis recentioribus ultra justam ultionem flagellamur: nocle nostra contenti fuimus: antris nostris occultabamur. Quare radiis solis prodimur? quare violentia disturbamur: quare in nostris sedibus captivamur? : IV. Mox igitur Christus in ipsos crudeles ministros pœnarum acies dirigit, atque implacabiles turmas framea divina concidit: fremunt diri sub tortore carnifices, et rabiosis adacti stridoribus contabescunt. Ipsa quoque antra ferrei cubilis intrante fortissimo, a fortiore æternis nexibus colligantur. Iloc namque ita futurum Dominus ipse promiserat, dicens: Nemo intrat in domum fortis, et vasa ejus diripit, nisi prius alligaverit fortem, et sic vasa ejus diripiet (Marc. III, 27). Tristes igitur mox lugentesque diuturno squalore turbæ populique vexati concurpro Chorus, dubitat Salmasius, legendumne sit, dorus; nam dopis Græcus est pellis, vel uter. |